Nawrócenie to przebudzenie Dariusz Piórkowski SJ (fot. Isidr

☼

Cea/flickr.com) „W owym czasie wyst

ą

pił Jan Chrzciciel i głosił na

Pustyni Judzkiej te słowa: "Nawró

ć

cie si

ę

, bo bliskie jest królestwo niebieskie" (Mt 3, 1-2) Pocz

ą

tkowa tre

ść

nauczania Jana

Chrzciciela jest taka sama jak pierwsze słowa wypowiedziane publicznie przez Jezusa w tej samej Ewangelii (Mt 4,17), a tak

ż

e

identyczna z rdzeniem przesłania uczniów (Mt 10,8). Ł

ą

czy ich wspólne or

ę

dzie o blisko

ś

ci królestwa niebieskiego, które ma zach

ę

ci

ć

ludzi do nawrócenia. Jednak

ż

e pomi

ę

dzy Janem a Jezusem istniej

ą

znamienne ró

ż

nice rozumieniu królestwa, a co za tym idzie

motywów nawrócenia. Nowy Testament nie podaje nam jednej definicji nawrócenia, lecz raczej wyra

ż

a t

ę

rzeczywisto

ść

w wielu

obrazach: odwrócenie si

ę

od złego i grzechu (kobieta obmywaj

ą

ca nogi Jezusa), mistyczne do

ś

wiadczenie Chrystusa (

ś

w. Paweł),

reorientacja

ż

ycia i relacji z innymi (Zacheusz), powrót do domu ojca (syn marnotrawny), czy nagła decyzja pój

ś

cia za Chrystusem.

Ponadto, greckie słowo „metanoite”, które pojawia si

ę

w wezwaniach Jana, Chrystusa i uczniów, zakłada przede wszystkim

gruntown

ą

zmian

ę

w my

ś

leniu i uczuciach, a wi

ę

c pewien fundamentalny, a nie powierzchowny zwrot. Powy

ż

sze przykłady

nawrócenia (ł

ą

cznie z misj

ą ś

w. Jana Chrzciciela) by najmniej nie wykluczaj

ą

si

ę

wzajemnie, lecz raczej si

ę

uzupełniaj

ą

. W skrócie, o

nawróceniu mo

ż

na mówi

ć

jedynie wtedy, kiedy dochodzi do wyra

ź

nego spotkania człowieka z Bogiem, które anga

ż

uje cał

ą

osobowo

ść

, a skutki tego spotkania staj

ą

si

ę

widoczne w post

ę

powaniu. Ró

ż

ne drogi prowadz

ą

jednak do tego do

ś

wiadczenia.

Wprawdzie Jan Chrzciciel mówi o blisko

ś

ci królestwa niebieskiego, ale przedstawia je w zatrwa

ż

aj

ą

cych obrazach. Nadej

ś

cie Boga

kojarzy mu si

ę

z wymierzaniem kary, wycinaniem suchych drzew, oczyszczaniem i spalaniem plew, które wcze

ś

niej odseparowano

od ziarna. Nic dziwnego,

ż

e chocia

ż

Jan nie mówi bezpo

ś

rednio o konieczno

ś

ci wyznania grzechów, ludzie spontanicznie przyznaj

ą

si

ę

do popełnionych wykrocze

ń

i traktuj

ą

obmycie w Jordanie jako duchowe oczyszczenie. Ta na wpół apokaliptyczna wizja porusza i

budzi l

ę

k. Któ

ż

bowiem nie chciałby unikn

ąć

bolesnej kary? Dalsze słowa Jana Chrzciciela potwierdzaj

ą

,

ż

e w przygotowaniu drogi

dla Pana nie chodzi o kosmetyczne upi

ę

kszenia. Dlatego prorok z moc

ą

gani faryzeuszów i saduceuszów za ich czysto rytualne

pojmowanie nawrócenia, jakoby wystarczyło si

ę

jedynie zanurzy

ć

w rzece i po kłopocie. Chrzciciel upomina ich równie

ż

,

ż

e parasol

ochronny w postaci przynale

ż

no

ś

ci do Narodu Wybranego i Abrahama na niewiele si

ę

zda. Niew

ą

tpliwie, prorokowi chodzi o

zaprzestanie formalizmu, czczej religijno

ś

ci i bezu

ż

ytecznego w tym momencie powoływania si

ę

na tradycj

ę

. T

ę

powierzchowno

ść

nawrócenia dobrze opisuje równie

ż

bł. John Henry Newman, stwierdzaj

ą

c,

ż

e “człowiek mo

ż

e by

ć

‘teoretycznym wierz

ą

cym’ (tak

ż

e w

obr

ę

bie Ko

ś

cioła) nawet je

ś

li w gruncie rzeczy jest ‘praktycznym ateist

ą

’”, to znaczy, osob

ą

, która wierzy w istnienie Boga, ale

ż

yje

tak, jakby Bóg nie istniał. Taka deklaratywna wiara nie znajduje

ż

adnego odzwierciedlenia w

ż

yciu codziennym. Dlatego Jan

Chrzciciel uczy,

ż

e gł

ę

bi

ę

nawrócenia tak naprawd

ę

najlepiej wida

ć

dopiero po jego owocach. Prorok z naciskiem podkre

ś

la

nieodzowno

ść

osobistego zaanga

ż

owania i podj

ę

cia konkretnych kroków. Ale

ż

eby nasze słowa, postawy i czyny rzeczywi

ś

cie si

ę

zmieniły, konieczne jest pewne zachwianie podstawami naszych ludzkich aktów. Według proroka, taka terapia wstrz

ą

sowa mo

ż

e by

ć

zafundowana przez pobudzenie wyobra

ź

ni i uczu

ć

. Kiedy Chrystus zaczyna głosi

ć

Dobr

ą

Nowin

ę

, wydaje si

ę

,

ż

e nadaje nawróceniu

gł

ę

bsze znaczenie. Bardziej pozytywnie ukazuje równie

ż

jego motywy. Jego słowa o blisko

ś

ci królestwa niebieskiego padaj

ą

w nieco

innym kontek

ś

cie, który, moim zdaniem, wyja

ś

nia co w istocie jest

ź

ródłem prawdziwego nawrócenia.

Ś

w. Mateusz umie

ś

cił

nawoływanie Chrystusa do nawrócenia tu

ż

przed scen

ą

powołania pierwszych uczniów nad Jeziorem Galilejskim. Jezus przybli

ż

ył si

ę

do rybaków pracuj

ą

cych nad brzegiem, z czego mo

ż

na wnosi

ć

,

ż

e owym królestwem niebieskim, b

ę

d

ą

cym w zasi

ę

gu r

ę

ki, jest On

sam. I co si

ę

stało? Pierwsi uczniowie nie tyle przyznali si

ę

przed Chrystusem do swoich grzechów, ale „zostawili wszystko” i poszli

za Nim. Jezus nie „postraszył” ich ogniem i wiejadłem, lecz zaprosił ich do przył

ą

czenia si

ę

do Niego. Bezpo

ś

rednie spotkanie z

Nieznajomym skłoniło ich do czego

ś

wprost niewyobra

ż

alnego, co potwierdza fakt,

ż

e to Bóg pierwszy dotyka serca człowieka.

Zbli

ż

enie Chrystusa do apostołów w czasie ich codziennej pracy spowodowało powa

ż

n

ą

zmian

ę

w ich

ż

yciu. Rybacy odst

ą

pili od ich

dotychczasowego zaj

ę

cia i opu

ś

cili swego ojca. Ewangelista pisze,

ż

e zrobili to „natychmiast”. Nie zarezerwowali sobie czasu na

długie deliberacje, rozstrz

ą

sanie argumentów, stawianie pyta

ń

. Nie odło

ż

yli decycji na pó

ź

niej, jak w słynnej modlitwie, któr

ą ś

w.

Augustyn wspomina w „Wyznaniach”: „Panie, spraw, abym stał si

ę

czystym człowiekiem, ale jeszcze nie teraz”. Nadto, uczniowie

jakby zawiesili swoje my

ś

lenie o tym, co b

ę

d

ą

je

ść

, z czego b

ę

d

ą

si

ę

utrzymywa

ć

, jaka b

ę

dzie ich przyszło

ść

. W ich sercu musiało

zrodzi

ć

si

ę

zaufanie, pewien rodzaj odwagi, który popchn

ą

ł ich w tym kierunku. W przeciwnym wypadku nie ruszyliby si

ę

z miejsca.

Co wi

ę

cej, ich nawrócenie doprowadziło do znacznego rozszerzenia ich horyzontów. Zamiast łowienia ryb, Jezus mówi o „łowieniu

ludzi”. Dot

ą

d rybacy troszczyli si

ę

głównie o materialne potrzeby człowieka, nie wył

ą

czaj

ą

c siebie samych i ich rodzin. Teraz maj

ą

pomaga

ć

ludziom w odnajdywaniu drogi do Boga, w przechodzeniu z ciemno

ś

ci do

ś

wiatło

ś

ci. W pierwszym momencie ta metafora

mogła zaszokowa

ć

uczniów. Któ

ż

z nich mógł si

ę

spodziewa

ć

czego

ś

takiego? Nawrócenie oznacza wi

ę

c przekroczenie, ale nie

zupełne przekre

ś

lenie, tego co było dot

ą

d wa

ż

ne. Jest wej

ś

ciem na inny poziom egzystencji, który zaczyna si

ę

od osobowego

do

ś

wiadczenia Chrystusa. Podstawowy cel nawrócenia nie mo

ż

e by

ć

wi

ę

c zredukowany jedynie do unikania grzechu, ale oznacza

podniesienie wy

ż

ej, ku czynieniu wi

ę

kszego dobra.

Ś

w. Paweł po swoim nawróceniu nadal był gorliwym człowiekiem, tyle

ż

e dla

słusznego celu. Zamiast chronienia judaizmu i walki z „chrze

ś

cija

ń

sk

ą

” sekt

ą

, jego serce tak si

ę

rozszerzyło,

ż

e udał si

ę

a

ż

na kra

ń

ce

ówczesnego

ś

wiata. Zwrócenie uwagi na blisko

ść

królestwa niebieskiego to forma wewn

ę

trznego przebudzenia, które otwiera oczy

na istnienie dwóch

ś

wiatów: widzialnego i niewidzialnego, nie gdzie

ś

w gwiazdach lub w

ś

ci

ś

le okre

ś

lonych czasach, lecz w nas i

obok nas.

Ś

wiat zmysłów narzuca nam si

ę

z sił

ą

wodospadu.

Ś

wiadomo

ść

istnienia w

ś

wiecie ducha dociera do nas bardziej w chwili

nawrócenia.