TECHNIKI WYTWARZANIA I 

Ćwiczenia 1. BILANS MATERIAŁOWY 

TEORIA 

Techniczna realizacja procesu: 

zmiana  własności,  cech  zasobu  –  surowców,  materiałów  pomocniczych,  energii  –  w 
wyniku celowego oddziaływania człowieka. 
 

Czynniki decydujące o technicznej realizacji procesu: 

 Technologie produkcji: 

zbiór  operacji,  procesów,  metod,  czynności,  procedur  oraz  maszyn  i  urządzeń 
stosowanych do produkcji danego produktu, 

 Typ i rodzaj stosowanych maszyn i urządzeń, 
 Liczba maszyn i urządzeń, 
 Rozmieszczenie maszyn i urządzeń. 

 

Struktura technologii produkcji: 

opis kolejności stosowania procesów, operacji w procesie produkcyjnym. Jest opisem 
jakościowym produkcji. 

 

Struktura procesu produkcji: 

przy  danej  technologii  opisuje  kolejność  stosowania  maszyn  i  urządzeń 
(wykonujących określone operacje lub procesy) na przedmiocie produkcji (uwzględnia 
liczbę  i  parametry  maszyn,  urządzeń,  przedmiotów  produkcji).  Jest  opisem 
ilościowym produkcji. 
 

Struktury przedstawiamy w postaci: 

 Schematów 
 Zestawień (kart) 

 

Schemat struktury technologii produkcji: 

 Co i z czego jest produkowane 
 Operacje jakim poddawany jest produkowany przedmiot 
 Zmiany jakim podlega przedmiot produkcji 
 Kolejność operacji i procedur 

 
Schemat struktury procesu produkcji (podaje dodatkowo): 

 Ilość i rodzaj urządzeń wykonujących operacje, procesy 
 Ilość i rodzaj przedmiotów podlegających operacjom technologicznym 
 Charakterystyki maszyn i urządzeń 

Schematy są podstawą informacji do opracowania: 

 Bilansów materiałowych 
 Bilansów energetycznych 

Przepływu  produkcji  w  zakładzie  produkcyjnym,  czyli  przemieszczanie  się  przedmiotów 
produkcji w czasie (Organizacja produkcji) 

 

Bilanse 

Każdy przepływ materiałów jest zbilansowany. 

Bilanse sporządzamy w odniesieniu do: 

 Jednostki czasu 
 Jednostki produkcji 

 
Ogólny schemat bilansu 
 

U – urządzenie 
W

0

 – masa wejściowa 

W

s

 – masa wyjściowa (straty, odpady) 

W – masa wyjściowa (produkt) 
W

0

 = W

S

 + W 

E

0

 – dostarczona energia 

E

s

 – straty energii 

L – wykonana praca 
E

0

 = E

S

 + L 

 
 
 
Ogólny schemat bilansu produkcyjnego 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Q

1  

              (Q

2

+Q

3

)   

Q

4 

        Q

5 

[jednostka produkcji/jednostka czasu] 

MIN (Q) – wąskie gardło 
 
 
 

U 

 

 

L 

W

0 

W

 

W

S 

E

0 

E

S 

 

 

Q

1 

 

Q

2 

 

Q

3 

 

Q

4 

 

Q

5 

PRODUKTY 

ZAPOTRZEBOWANIE 

WSAD 

Schemat produkcji huty stali: 

 

ZADANIE 
 
 

 
 

 jednostkowe  zapotrzebowanie  materiałów  wejściowych  (wsadu)  –  określa  ile 

jednostek wsadu potrzeba na wyprodukowanie 1 jednostki produktu, oznaczenie q

i

  

𝑞

"

=

𝑤

"

𝑝

"

[𝑀𝑔 𝑤𝑠𝑎𝑑𝑢 𝑀𝑔 𝑝𝑟𝑜𝑑𝑢𝑘𝑡𝑢

⁄

] 

 uzysk – określa jaka część wsadu będzie w produkcie, oznaczenie η

i

 

𝜂

"

=

𝑝

"

𝑤

"

× 100[%] 

 udziały  –  określane  w  przypadku  więcej  niż  jednego  materiału  wejściowego, 

poszczególne udziały materiałów składowych we wsadzie, oznaczenie u 

 

𝑤𝑠𝑎𝑑 "a"= 𝑢

"

;

× 𝑤

"

 

𝑤𝑠𝑎𝑑 "b"= (1 − 𝑢

"

;

) × 𝑤

"

 

 
 
 

SPIEKALNIA 

WP 

STALOWNIA
A 

COS 

WALC. 
GOR. B. 

WALC. 
ZIMN. B. 

Dane: η

i

, q

i

, 𝑢

@

ABCóEF"

, 𝑢

@

GłIJB

, p

6

, p

5

’ 

Korzystając z podanych wzorów wyznaczamy po kolei: 
 

 ilość blach gorąco walcowanych stanowiących wsad dla walcowni zimnej blach: 𝑤

K

 

 wymagana produkcja blach gorąco walcowanych: 𝑝

L

 

 zapotrzebowanie wsadu dla walcowni gorącej blach w postaci kęsisk płaskich: 𝑤

L

 

 jest to zarazem wymagana produkcja COS‐u: 𝑝

M

= 𝑤

L

 

 wsad do COS‐u (w postaci stali płynnej): 𝑤

M

 

 jest to wymagana produkcja stalowni: 𝑝

@

= 𝑤

M

 

 zapotrzebowanie wsadu metalicznego do stalowni: 𝑤

@

 

 zapotrzebowanie na surówkę WP: 𝑝

N

 

 zapotrzebowanie na złom: 𝑝

N

GłIJ

 

 zapotrzebowanie na spiek samo topliwy: 𝑤

N

 

 jest to zarazem wymagana produkcja spiekalni: 𝑝

O

= 𝑤

N

 

 zapotrzebowanie na rudę żelaza: 𝑤

O