1. Co to jest gatunek?
Gatunek – grupa organizmów zdolnych do krzyżowania się w przyrodzie, będących w izolacji rozrodczej wobec innych
gatunków
2. Napisz najniższą i najwyższą grupę taksonomiczną
Najwyższa grupa taksonomiczna – gromada
Najniższa grupa taksonomiczna – odmiana

3. Opisz budowę i funkcję jądra komórkowego oraz plastydów

Jądro komórkowe zbudowane jest z:
Jąderek – zbudowane z RNA i białek, stanowią ośrodki tworzenia rybosomów
Błony jądrowej – struktura białkowo–lipidowa, zawiera liczne pory, które umożliwiają utrzymanie kontaktu jądra z
pozostałą częścią komórki
Kariolimfy – sok składający się z białek kwaśnych i fosfolipidów, który wypełnia jądro
DNA – materiał genetyczny, który w połączeniu z białkami oraz RNA tworzy chromatynę, która w czasie podziału komórki
ulega skondensowaniu i tworzy chromosom

Funkcje:
Centrum sterujące komórki
Zawiera informację genetyczną

Plastydy:

- Otoczone podwójną błoną elementarną

- Wewnątrz znajduje się zbudowana z białek stroma zawierająca DNA i rybosomy

Rodzaje plastydów:

- Chloroplasty – posiadają chlorofil niezbędny w procesie fotosyntezy

- Chromoplasty – posiadają karoteny i ksantofile nadające zabarwienie kwiatom i owocom, korzeniom

- Leukoplasty – występują w tkankach, do których nie dociera światło, biorą udział w tworzeniu skrobi, magazynują

substancje białkowe i tłuszcze

4. Cechy progresywne pierścienic
Cechy progresywne pierścienic:
- Metameria homonomiczna

- Włókna mięśniowe poprzecznie prążkowane

- Zaczątki systemu lokomocyjnego i oddechowego
- Dobrze rozwinięty układ krążenia
- Celoma
- Zróżnicowany morfologicznie i czynnościowo układ pokarmowy
- Sprawny układ wydalniczy
- Dobrze rozwinięty układ nerwowy
- Rozdzielnopłciowość, wtórne obojnactwo

5. Porównaj skorupiaki, owady i pajęczaki

Skorupiaki

Owady

Pajęczaki

Środowisko życia

Woda

Ląd

Ląd

Części ciała

Głowotułów, odwłok

Głowa, tułów, odwłok

Głowotułów, odwłok

Odnóża kroczne

5 par

3 pary

4 pary

Ukł. Krwionośny

Otwarty, serce po stronie
grzbietowej

Otwarty, serce po stronie
grzbietowej

Otwarty, serce po stronie
grzbietowej

Ukł. Nerwowy

Łańcuszkowy

Łańcuszkowy

Łańcuszkowy z tendencją
do centralizacji w części
głowowej

Ukł. Oddechowy

Skrzela

Tchawki

Płucotchawki

Rozwój: Typ, obecność
larwy

Prosty

Złożony, gąsienica

Prosty

6. Omów orzęski, określ ich przynależność i podaj kilka przykładów
- Szczytowa forma rozwoju pierwotniaków
- Posiadają rzęski
- W okolicy gęby – funkcja zdobywanie pokarmu
- Gdy się razem skleją tworzą membranę falującą
- Ciało podzielone na ekto i endoplazmę
Przykłady – pantofelek, wirczyk

7. Opisz tkankę wzmacniającą
- Tkanka roślinna która jest szkieletem rośliny
- Służy do wzmacniania rośliny
- Chroni przed złamaniem rośliny
- Umożliwia wzrost rośliny na długość
- Znajduje się w łodydze
Tkanka wzmacniająca składa się z:
- Zwarcicy (kolenchyma) – usztywnia ogonki liściowe i jest zbudowana z żywych komórek
- Twardzicy (sklerenchyma) – utwardza łodygę i łupiny nasion

8. Systematyka i znaczenie glonów
Glony dzieli się na:
- Eugleniny
- Tobołki
- Chryzolity
- Zielenice
- Krasnorosty
- Brunatnice
- Glaukocystofity

Znaczenie glonów:
- Wykorzystywane jako pokarm w gospodarce rybnej
- biorą udział w biologicznym oczyszczaniu wód
- wydzielają tlen podczas fotosyntezy
- zwiększają areację i mineralizację gleby

9. Opisz typ korzenionóżki
- Posiadają centralną masę endoplazmy
- Posiadają peryferyczną ektoplazmę
- Posiadają pseudopodia
- Rozmnażają się bezpłciowo

10. Charakterystyka podstawczaków (budowa, systematyka, znaczenie)
- Grzybnia wegetatywna to rozgałęzione nitkowate strzępki
- Owocniki podstawczaków to bazydiokarpy złożone z trzonka i kapelusza
- Pod kapeluszem znajdują się blaszki lub rurki , w których to strukturach powstają podstawki
- Każda podstawka wytwarza po 4 zarodniki
W cyklu płciowym wyróżnia się monokariotyczną grzybnię pierwotną i dikariotyczną grzybnię wtórną

Znaczenie:
- Zastosowanie w przemyśle spożywczym
- Udział w procesach biogeochemicznych poprzez uwalnianie z martwych tkanek organicznych takich pierwiastków jak azot,
węgiel tlen czy siarka
- Biorą udział w procesie mikoryzy

11. Zmienność niedziedziczna wraz z przykładami
- Wynik oddziaływania warunków zewnętrznych na efekty genów. Nowo nabyte cechy genów nie są przekazywane
potomstwu. Trwałość nabytych cech zależy od warunków środowiskowych.

Przykłady:
-

pokrój mniszka lekarskiego na niżu (duże liście, długie szypułki, słabo rozwinięty korzeń) i w górach (krótkie szypułki,

kwiatostany w kształcie koszyczków, dobrze rozwinięte korzenie);

12. Na czym polega mechanizm izolacji post- i prezygotycznej?

- Prezygotyczne – mechanizmy umożliwiające powstawanie zygoty mieszańcowej między dwoma gatunkami

- Postzygotyczne – pomiędzy dwoma gatunkami dochodzi do zapłodnienia ale rozwój potomstwa jest niemożliwy.

13. Co to jest DNA?
- Wielkocząsteczkowy organiczny związek chemiczny należący do kwasów nukleinowych. U eukariontów zlokalizowany jest
przede wszystkim w jądrach komórek, u prokariontów bezpośrednio w cytoplazmie, natomiast u wirusów w kapsydach. Pełni
rolę nośnika informacji genetycznej organizmów żywych.

14. Co to jest mikroewolucja i makroewolucja? Kto był twórcą ewolucji?
- Makroewolucja – Badanie kierunków ewolucji wyższych jednostek taksonomicznych w czasie geologicznym
- Preaptacje
- Pedomorfoza

Mikroewolucja:
- Dryf genetyczny czyli zmiany losowe częstości genów
- Mutacje
- Dobór naturalny
- Migracje

15. Scharakteryzuj workowce
- Strzępki podzielone zwykle septami
- Rozmnażanie bezpłciowe (konidia, konidiofory)
- Rozmnażanie płciowe (homo i heteroalliczność)

Przykłady:
Drożdże, mączniaki, saprofityczne miseczniki, smardz, trufla

16. Komórka eukariotyczna i prokariotyczna – podobieństwa i różnice

Kom. Eukariotyczna

Kom. Prokariotyczna

Lizosomy

Tak

Nie

Szorstka siateczka śródplazmatyczna

Tak

Nie

Cytoszkielet

Tak

Nie

Aparat Golgiego

Tak

Nie

Gładka siateczka śródplazmatyczna

Tak

Nie

Błona komórkowa

Tak

Tak

Rybosom

Tak

Nie

Rybosom bakteryjny

Nie

Tak

Cytoplazma

Tak

Tak

Otoczka jądrowa

Tak

Nie

Ściana komórkowa

Nie

Tak

Jądro komórkowe

Tak

Nie

Mitochondriom

Tak

Nie

Genofor

Nie

Tak

Mezosom

Nie

Tak

Plazmid

Nie

Tak

Wić

Nie

Tak

17. Funkcje tkanki nabłonkowej
- pokrywające (okrywające i wyściełające)
- ruchowe – polega na przesuwaniu się za pomocą rzęsek niepotrzebnych drobin, które dostają się do wnętrza organizmu ze
środowiska zewnętrznego
- wydzielnicze – współtworzy gruczoły wydzielnicze
- transportujące – transportuje różne cząstki chemiczne przez warstwę nabłonkową
- zmysłowe – ma zdolność do odbierania bodźców

18. Co to jest transkrypcja?
- Proces w którym informacja zawarta w DNA – zapisana w formie sekwencji deoksyrybonukleotydów – przepisana zostaje na
język rybonukleotydów w pre-mRNA podczas reakcji katalizowanej przez enzym zwany polimerazą II RNA

19. Wyjaśnij pojęcie transkrypcji i podaj różnice w zachodzeniu w komórce eukariotycznej i prokariotycznej
- W kom. Eukariotycznej obecne są wzmacniacze i wyciszacze, w prokariotycznych brak
- Inna ilość polimeraz RNA
- Inny produkt (Eu -> pre-mRNA; Pro-> mRNA)
- Ilość miejsc paromotorowych (Eu -> wiele; pro -> 1)

20. Charakterystyka gromady widłaków (znaczenie, przykład)
Jednozarodnikowe:
- Produkują jednakowe morfologicznie i fizjologicznie zarodniki
- Jednopienny gametofit
- Żyją w symbiozie z grzybami
- Sporofit to dychotomicznie rozgałęzione łodyżki z 1 centralną wiązką przewodzącą
Przykład: widłak jałowcowaty

Różnozarodnikowe:
- tworzą dwa rodzaje zarodników
- Dwupienny gametofit
- liście długie i ostre
Przykład: poryblin jeziorny

21. Charakterystyka porostów
- Organizmy plechowate
- Powstały w wyniku symbiozy glonu i grzyba
- Chityna w komórkach usztywnia porost
- Pospolite w przyrodzie, małe wymagania życiowe
- Wytrzymałe na niską temperature i suszę
- Rozmnażają się bezpłciowo poprzez fragmentacje plechy lub też niekiedy grzyby wytwarzają askospory
Trzy formy wzrostu: skorupiaste, listkowate i krzaczkowate

22. Charakterystyka tkanki zwierzęcej łącznej chrzęstnej
- nie jest unaczyniona ani unerwiona
- Należy do najgęstszych tkanek łącznych
- Występuje głównie u kręgowców
- W substancji międzykomórkowej znajdują się zaokrąglone komórki – chondrocyty
- Występują włókna sprężyste lub klejorodne
Dzieli się na tkanki łączne chrzęstne:
- szkliste
- włókniste
- sprężyste

23. Opisać mięczaki – morfologia, anatomia i funkcje w ochronie środowiska
- Stara grupa ewolucyjna
- Pochodzą od pierścienic
- Wtórnojamowe, symetria dwuboczna (czasem asymetryczne)
- niesegmentowane ciało: głowa, tułów, noga

- Muszla – wytwór płaszcza (powłoki tułowia)
- Ślimaki -> asymetryczna budowa ciała
- Między płaszczem a tułowiem – jama płaszczowa, tam skrzela, otwór wydalniczy i rozrodczy
- Otwarty układ krążenia, wyjątek głowonogi
- Układ pokarmowy 3 odcinki
- Sprawny układ wydalniczy – parzyste nerki otwarte do jamy osierdzia, tam zbierają produkty przemiany i usuwają resztki do
jamy płaszczowej
- Układ nerwowy – pierścień okołogardzielowy + dwie pary pni nerwowych (proste formy) lub na pniach nerwowych powstaje
kilka zwojów -> gangolizacja (para zwojów głowowych, trzewnych i nożnych); u form wyżej uorganizowanych (głowonogi,
drapieżne ślimaki) -> koncentracja zwojów w masę okołogardzielową
- Różny stopień rozwoju narządów zmysłu – oko głowonogów (ewolucja konwergentna)
- Rozmnażanie wyłącznie płciowe, obupłciowe, rozdzielnopłciowe, dymorfizm
- Larwa podobna do trochofory, u wyżej uorganizowanych larwa weliger

24. Opisać funkcje tkanki łącznej kostnej
- Tworzy szkielet u większości kręgowców
- Charakteryzuje się dużą twardością i odpornością
- Zbudowana z komórek -> osteocytów

25. Wyjaśnij pojęcia – plecha, plecha plektenchymatyczna, paramylon, parapodia, stigma, pellikula
Plecha - wegetatywne ciało organizmów zaliczanych w dawnych systemach taksonomicznych do roślin niezróżnicowane na
korzeń i pęd
Plecha plektenchymatyczna - tkanka rzekoma, która powstaje z nitkowatych, początkowo oddzielonych plech poprzez ich
splątanie się i złączenie. Występuje u grzybów i niektórych glonów
Paramylon - polisacharyd występujący jako substancja zapasowa w komórkach euglenin. Jego budowa jest podobna do
budowy skrobi.
Parapodia - parzysty boczny wyrostek występujący na każdym segmencie u wieloszczetów z wyjątkiem płatów tworzących
głowę i odcinek odbytowy. Jest narządem lokomotorycznym i oddechowym.
Stigma - organellum komórkowe występujące u wielu wiciowców, także u zoospor. Pełni funkcję filtru zasłaniającego
fotoreceptor, przez co pozwala na ustalenie kierunku padania światła, umożliwiając komórkom kierowanie się ku światłu
Pellikula - białkowo-lipidowa błona komórkowa otaczająca cytoplazmę protista, podścielona utworami błoniastymi
wzmacniającymi całą konstrukcję komórki.

26. Opisać cykl rozwojowy glisty ludzkiej
Pasożyt, bytuje w jelicie cienkim człowieka, jest rozdzielnopłciowa, samice są większe 20-40cm, ciało mają wyprostowane, a
samce są mniejsze do 14cm. Samica składa na dobę 200000 jaj, wydostają się na zew. z kałem żywiciela. Przy odpowiedniej
temp., wilgotności i dostępie do tlenu rozwija się w jaju larwa, która po raz pierwszy linieje i osiąga stadium inwazyjne.
Zarażenie następuje po połknięciu jaja, np. na nie mytych jarzynach, truskawkach, palcach. Po połknięciu jaja przez człowieka
dostaje się do żołądka i jelita. Pod wpływem enzymów trawiennych z osłon jaj wydobywają się larwy, które przebijają ściany
naczyń krwionośnych jelita i z krwią wędrują do płuc. W pęcherzykach płucnych larwy szybciej się rozwijają i wzrastają. Z płuc
drogami oddechowymi dostają się do tchawicy i gardła. Po ponownym połknięciu wędrują do żołądka i jelita cienkiego i po
ponownym lnijęciu osiągają dojrzałość płciową. W przewodzie pokarmowym człowieka samice żyją rok.

27. Cechy grzybów i ich znaczenie w środowisku
- Organizmy cudzożywne,
- Wchłaniają pokarm z otoczenia
- Organizmy wielokomórkowe
- Występują we wszystkich środowiskach,
- Cechuje je różnorodność form,
- Ciało zbudowane z nitkowatych strzępek,
- Obecność chityny w śianie komórkowej
- Prowadzą proces mikoryzy

28. Co to są choroby autosomalne?

Większość chorób dziedzicznych powodowanych jest przez mutacje w genach położonych w autosomach( są ich 22 pary, a
chromosom X jest jeden). Większość chorób jest wywoływanych przez mutacje autosomalne recesywne, to znaczy że muszą

być zmutowane oba geny, by wystąpiły objawy choroby.
Niektóre choroby autosomalne recesywne to:
Fenylokateonuria, Anemia sierpowata, Albinizm, Mukowiscydoza

29. Cykl rozwojowy buławinki czerwonej
Wiosną z workowatego ciemnego sporyszu wystają białawe trzoneczki z czerwonymi główkami, w których zagłębione są
owocniki, a w nich worki z zarodnikami. Uwolnione zarodniki przenoszone są z wiatrem na kwiaty żyta, gdzie kiełkują.
Grzybnia przerasta słupek i tworzy zarodniki konidialne. Te wydzielają słodki płyn (tzw. rosę miodową) zwabiający owady,
które przenoszą zarodniki na zdrowe rośliny, zakażając je w ten sposób. Po pewnym czasie grzybnia twardnieje i tworzy
przetrwalnik – sporysz (w kształcie rożka, zwany też sklerotą), który wypada z kłosa na ziemię i tam zimuje. Wiosną cykl
powtarza się: sporysz kiełkuje, tworząc umieszczone na trzoneczkach czerwone główki z owocnikami.

30. Na czym polega translacja i jaka jest rola tRNA? (max 6 zdań)
- Proces syntezy łańcucha polipeptydowego białek na matrycy mRNA. W jego wyniku dochodzi do ostatecznego
przetłumaczenia informacji genetycznej zawartej pierwotnie w kodzie genetycznym DNA na konkretną strukturę białka,
zależną od uszeregowania aminokwasów w łańcuchu polipeptydowym.

Rola tRNA - przyłączanie wolnych aminokwasów w cytoplazmie i transportowanie ich do rybosomów, gdzie w trakcie procesu
translacji zostają włączone do powstającego łańcucha polipeptydowego.

31. Na czym polega translacja, wymień etapy translacji
Aktywacja, inicjacja, elongacja, terminacja

32. Omówić tkankę miękiszową
Tkanka miękiszowa wypełnia ciało rośliny. Zbudowana jest z żywych, cienkościennych komórek o dużych wakuolach. Między
komórkami występują przestwory międzykomórkowe. Dzięki słabemu zróżnicowaniu komórek miękiszu mogą z nich
powstawać merystemy wtórne. Ze względu na pełnione funkcje wyróżnia się kilka typów tkanki miękiszowej.
– Miękisz zasadniczy nie posiada specjalnych przystosowań w budowie i funkcjach. Wypełnia przestrzenie między innymi
tkankami, tworząc np. korę pierwotną.
– Miękisz asymilacyjny składa się z komórek zawierających liczne chloroplasty. U roślin dwuliściennych występuje w dwóch
odmianach – jako miękisz palisadowy i gąbczasty. U niektórych nagonasiennych (w igłach) występuje miękisz wieloramienny
charakteryzujący się zwartym ułożeniem komórek o silnie pofałdowanej powierzchni.
– Miękisz spichrzowy w komórkach gromadzi materiały zapasowe w postaci skrobi, tłuszczów, białek. Występuje w różnych
organach spichrzowych: bulwach, kłączach, niekiedy korzeniach oraz mięsistych owocach i nasionach.
– Miękisz wodonośny występuje u sukulentów. Służy do magazynowania wody, która jest gromadzona w dużych, centralnie
położonych wakuolach.
– Miękisz powietrzny zawiera bardzo duże przestwory międzykomórkowe. Występuje u roślin wodnych i bagiennych,
umożliwiając tym roślinom sprawną wentylację i wymianę gazową oraz unoszenie się ich organów w wodzie.

33. Charakterystyka skrzypów (systematyka, budowa)

Skrzypy to niewielkie rośliny charakteryzujące się specyficzną budowa. Liście skrzypów są łuskowate, osadzone w okółkach
rozmieszczonych na łodydze w regularnych odstępach. taka budowa pędu sprawia, że cała roślina przypomina choinkę.
Przykłady – skrzyp polny, skrzyp olbrzymi

34. Charakterystyka okrzemków (budowa)
- Okryte sztywną ścianą komórkową
- bytują pojedynczo, rzadziej tworzą kolonie
- Chlorofil A i C oraz fukoksantyna (kolor złocistobrązowy). Materiałami zapasowymi są tłuszcze i wielocukry
- Obecność w komórkach dużych kropli tłuszczu zmniejsza ciężar właściwy komórek i ułatwia im unoszenie się toni wodnej
- Na świecie ok. 10tys gatunków orzemek o charakterystycznej rzeźbie ściany komórkowej zwanej pancerzykiem
- Składa się z wieczka i denka
- Rozmnażanie -> podział, potem proces płciowy (oogamia lub izogamia – powstaje zygota zwana auksosporą)
- Środowisko życia – morza lub wody słodkie
- na dnie zbiorników wodnych, obrastają podwodne części roślin
- są pożywieniem wielu zwierząt
- Wskaźniki do oceny warunków siedliskowych takich jak odczyn, zanieczyszczenie i zasolenie wody oraz stężenie składników
pokarmowych

Znaczenie:
- Złoża tzw. Diatomitu
- Ziemia okrzemkowa – porowata, stosowana w przemyśle spożywczym do klarowania soków owocowych, tłuszczów i
gliceryny

35. Wymienić i scharakteryzować roślinne tkanki twórcze
Tkanka twórcza, merystem - tkanka roślinna, w której zachodzi intensywny proces podziału komórek.

Merystemy dzieli się na:
- Merystemy pierwotne (pochodzą bezpośrednio od komórek embrionalnych zarodka):
-merystem wierzchołkowy - stożek wzrostu (pędu i korzenia),
-merystem interkalarny - wstawowy (w międzywęźlach),
-merystem zarodkowy - archespor;
- Merystemy wtórne (powstają ze stałych komórek żywych poprzez odróżnicowanie):
-miazga (międzywiązkowa i śródwiązkowa, łączące się w kambium - miazgę twórczą),
-fellogen - tkanka korkotwórcza, miazga korkorodna,
-kallus - tkanka twórcza regeneracyjna.

36. Podać przykłady specyficznego przystosowania kwiatów do zapylania
Przez wiatr: wytwarzanie lekkich, o nie wielkich rozmiarach i posiadających aparat lotny nasion.
Przez zwierzęta: wytwarzanie nasion, które są przyczepione do zwierząt za pomocą haczykowatych wyrostków.

37. Wymienić rodzaje rozmnażania u glonów.
Rozmnażanie bezpłciowe – fragmentacja plechy, podział komórki, wytwarzanie róznego rodzaju zarodników

38. Co to jest koniugacja?
- Koniugacja chromosomów – łączenie się podczas mejozy chromosomów homologicznych w pary, co umożliwia zajście
crossing-over.
- Koniugacja orzęsków – wymiana części materiału genetycznego zawartego w mikronukleusach orzęsków.

39. Charakterystyka paprotników (budowa, znaczenie)
WIDŁAKI – wykazują niezwykłe zróżnicowanie i należą do zaledwie kilku rodzajów. Większość posiada prymitywną budowę.
Wytwarzają dwa rodzaje pędów – płożące i wniesione. Posiadają liczne łuskowate liście, wykształcają korzenie. Zarodnie
występują na specjalnych liściach zarodnionośnych.
Ze względu na sposób rozmnażania wyróżniamy dwie grupy widłaków: jednakozarodnikowe i różnozarodnikowe.

SKRZYPY – słabo zróżnicowaną bogato reprezentowana grupa paprotników. Niewielki rośliny zielone o bardzo
charakterystycznej budowie. Łodyga z wielkim kanałem centralnym, powietrznym i licznymi dużymi przestworami
międzykomórkowymi. Wykazuje budowę członową. Łuskowate liście zrośnięte w pochewkę. Z węzłów wyrastają również
odgałęzienia boczne o podobnej strukturze.

PAPROCIE – z reguły rośliny zielone. Łodyga prosto wniesiona, płożąca się lub w postaci kłącza, ukryta w ziemi. Duże często
pierzaste lub wielokrotnie pierzaste liście. Korzenie zawsze w ziemi.
Paprocie wodne – rosną na bagnach lub w wodzie.

40. Scharakteryzuj wiciowce (stanowisko systematyczne oraz budowa)
- Typ jednokomórkowych protistów posiadających jako organellum ruchu wici. Występują we wszystkich wodach Ziemi oraz w
organizmach roślinnych i zwierzęcych (formy symbiotyczne i pasożytnicze). Niektóre wykazują zdolność do odżywiania się
zarówno heterotroficznego, jak i autotroficznego - posiadają chloroplasty i na świetle przeprowadzają fotosyntezę, a
przetrzymywane w ciemności pobierają materię organiczną. Ciało wiciowców okrywa usztywniona błona komórkowa zwana
pellikulą, u niektórych występuje ściana komórkowa. Rozmnażają się przez podział podłużny. Wiele wiciowców wywołuje
choroby u zwierząt i u człowieka.

41. Hormony zwierzęce – mechanizmy ich wydzielania
Podwzgórze, przysadka mózgowa, szyszynka, tarczyca, przytarczycze, trzustka, nadnercza, jądra, jajniki,

42. Budowa i funkcje kwiatu
KWIAT jest organem rozmnażania płciowego. Występuje tylko u roślin nasiennych. Wytwarza nasiona. Kwiat jest skróconym,
przekształconym pędem. Jego części to przekształcone liście.
BUDOWA KWIATU:
OKWIAT to zewnętrzna część kwiatu, która pełni funkcje ochronne. Składa się na ogół z zielonych działek kielicha i zwykle
barwnych płatków korony. U roślin owadopylnych okwiat często jest duży i kolorowy, a jego dodatkowym zadaniem jest
wabienie owadów.
PRĘCIKI to męskie organy rozrodcze. Pręcik składa się z nitki, na której osadzone są dwa pylniki. Pylniki wytwarzają ziarna
pyłku tworzące komórki plemnikowe.
SŁUPEK to żeński organ rozrodczy. Składa się z rozszerzonej zalążni, w której znajduje się jeden lub kilka zalążków. Zalążek
zawiera komórkę jajową. Na szczycie słupka znajduje się znamię, do którego przyczepiają się ziarna pyłku.
Na DNIE KWIATOWYM są osadzone wszystkie części kwiatu.
SZYPUŁKA to łodyga kwiatu.
Kwiaty roślin okrytonasiennych są zazwyczaj OBUPŁCIOWE - zawierają zarówno pręciki, jak i słupki (np. kwiat wiśni, tulipana).

43. Cykl rozwojowy rdzy źdźbłowej
Zarodniki podstawkowe wiatr przenosi na liście berberysu, gdzie kiełkują. Na spodzie liści tworzy się pomarańczowa grzybnia
(ogniki). Powstają zarodnie ognikowe z zarodnikami. Zarodniki ognikowe osiągają źdźbła traw, kiełkują, grzybnia niszczy
roślinę. Letnie zarodniki, tworzące się zanim obumrze roślina, trafiają na nowe rośliny. Na jesieni grzybnia wytwarza drugi
rodzaj zarodników: zimowe, zimujące w otoczeniu ścianek zarodni - wiosną kiełkują, tworząc podstawki.

44. System sztuczny i naturalny – opisz i podaj przykłady
System naturalny oparty jest na klasyfikacji organizmów z uwzględnieniem ich pochodzenia i pokrewieństwa.
System sztuczny opiera się na cechach, najczęściej morfologicznych, według których klasyfikuje organizmy, nie uwzględniając
stopnia pokrewieństwa ani też pochodzenia organizmów.

45. Budowa kodu genetycznego oraz jego cechy charakterystyczne
DNA składa się z czterech rodzajów nukleotydów (oznaczanych A, C, T, G), porównywanych do podstawowych cegiełek
budujących wszystkie

kwasy nukleinowe

.

Nukleotydy

zaś zbudowane są z trzech składników: zasady azotowej, cukru -

deoksyrybozy i reszty fosforanowej. W łańcuchu polinukleotydowym nukleotydy łączą się wiązaniami fosfodiestrowymi,
natomiast w helisie dwa łańcuchy połączone są wiązaniami wodorowymi powstającymi między leżącymi naprzeciwko siebie
zasadami azotowymi, należącymi do odpowiednich nukleotydów. Zgodnie z regułą komplementarności,

adenina

zawsze łączy

się dwoma wiązaniami z tyminą, a

guanina

trzema wiązaniami z cytozyną.

Cechy charakterystyczne:

trójkowy - podstawowa jednostka informacji kodująca aminokwas zbudowana jest z trzech nukleotydów, leżących obok siebie,
zwanych tripletem lub kodonem (istnieją 64 kodony, zaś tylko 20 aminokwasów);
bezprzecinkowy - pomiędzy trójkami nie ma dodatkowych znaków;
nienakładający się - kodony nie zachodzą na siebie;
jednoznaczny - konkretny

triplet

koduje tylko jeden przyporządkowany mu aminokwas;

zdegenerowany -dany aminokwas może być zakodowany przez więcej niż jeden

kodon

;

uniwersalny - we wszystkich organizmach reguły kodu są identyczne, te same trójki kodują te sme aminokwasy;
kolinearny - kolejność ułożenia aminokwasów w białku jest wiernym odzwierciedleniem kolejności ułożenia trójek kodujących.

46. Cykl rozwojowy i przykłady roślin okrytonasiennych
Pokoleniem dominującym u roślin okrytonasiennych jest sporofit. Gametofit jest silnie zredukowany. Gametofit męski
powstaje w ziarnach pyłku, które są mikrosporami powstającymi w woreczkach pyłkowych w wyniku mejozy. Składa się on z
dwóch komórek – wegetatywnej i generatywnej. Gametofit żeński rozwija się z jednej z czterech makrospor, jakie tworzą się
na drodze mejozy w ośrodku zalążka (trzy pozostałe makrospory zamierają). Nosi on nazwę woreczka zalążkowego. W wyniku
trzech kolejnych podziałów mitotycznych jądra w woreczku zalążkowym powstaje osiem jąder, z których dwa łączą się ze sobą
w położone centralnie diploidalne wtórne jądro woreczka zalążkowego. Wszystkie jądra zostają następnie otoczone
cytoplazmą i powstaje siedem komórek: jedna diploidalna komorka centralna, trzy w pobliżu okienka tworzące aparat jajowy
(komorka jajowa i dwie komórki zwane synergidami) oraz trzy komórki zwane antypodami, położone na przeciwległym
biegunie woreczka.

Pierwszym etapem rozmnażania jest zapylenie kwiatu, czyli przeniesienie ziaren pyłku na znamię. Może odbywać się przez
wiatr, wodę, owady i inne zwierzęta. Większość roślin jest obcopylna – pyłek pochodzi od innych osobników. Jest to tzw.

zapylenie krzyżowe. Ziarno pyłku, które padło na znamię zaczyna kiełkować, czyli jego komórka wegetatywna wytwarza
łagiewkę pyłkową. Łagiewka, wrastając w słupek, kieruje się w stronę okienka zalążka i dociera do woreczka zalążkowego.
Równocześnie komórka generatywna dzieli się na dwie komórki plemnikowe. Jedna komórka plemnikowa łączy się z komórką
jajową tworząc zygotę, a druga z diploidalnym wtórnym jądrem woreczka, w wyniku czego powstaje jądro triploidalne. Proces
ten nosi nazwę podwójnego zapłodnienia. Z zygoty powstaje zarodek o jednym lub dwóch liścieniach, natomiast z jądra
triploidalnego bielmo wtórne zawierające materiał zapasowy dla zarodka. Z osłonek zalążka tworzy się łupina nasienna,
natomiast

47. Torfowisko – znaczenie i budowa
Mchy torfowce rozwijają się w warunkach nieprzerwanej wilgoci. Rośliny te wchłaniają wodę tak jak gąbka i wychwytują z niej
substancje potrzebne im do życia, uwalniając przy tym do wody wodór, dzięki czemu woda ma coraz większy odczyn kwaśny.
W ciągle wilgotnym, kwaśnym środowisku nie mogą bytować liczni reducenci, toteż obumarłe tkanki torfowców nie rozkładają
się i po prostu odkładają się. Nowe mchy, rosnąc nad nimi, wywierają nacisk i w ten sposób powstaje torf. Wchłanianie wody
przez mchy pozwala im rosnąć coraz wyżej, tak więc małe torfowisko może z biegiem lat przekształcić się w wielki pagórek.
Taki typ torfowiska jest nazywany torfowiskiem wysokim, w którym warstwa nagromadzonego torfu może mieć miąższość
kilku metrów. Podobne torfowiska mogą również powstawać na wilgotnych szczytach pagórków i górskich zboczy; są one
nazywane torfowiskami wierzchowinowymi.

48. Scharakteryzuj krótko skorupiaki (podaj najważniejsze cechy systematyczne: morfologia, anatomia) i wymień ich

przedstawiciela, którego obecność w wodzie świadczy o jej wysokiej czystości

- Chitynowy pancerz (karapaks) – oskórek wysycany solami wapnia i skleroproteidami
- Tagmy: głowotułow i odwłok
- Odnóża: 2 pary czułków: antenule (dwugałęziste) i anteny
- Odnóża głowowe: (3 pary): żuwaczki, szczęki (I i II para)
- Odnóża tułowiowe: szczękonóża
- Odnóża kroczne: 5 par
- Odnóża odwłokowe: 5-6 par
- Jelito przednie i tylne wysłane kutikulą, żołądek podzielony na część żującą i pyloryczną
- Do jelita środkowego uchodzą wyrostki wątrobowe
- Wydalniczy: para zmodyfikowanych nefrydiów -> cewkowate woreczki, z których wychodzą rurki rozszerzające się w pęcherz
moczowy i uchodzące u nasady czułków
- Rozród – często przeobrażenie -> planktonowa larwa nauplius, potem zoea, kolejna mysis

49. Co to jest bioindykacja?
- Metoda oceny stanu środowiska, głównie poziomu zanieczyszczeń, na podstawie badania reakcji organizmów żywych
(stenobiontów, organizmów wskaźnikowych) na zmiany.

50. Wyjaśnij pojęcia i podaj przykłady – promotor i gen
Promotor - odcinek DNA, położony zazwyczaj powyżej sekwencji kodującej genu, który zawiera sekwencje rozpoznawane
przez polimerazę RNA zależną od DNA. Po połączeniu się polimerazy RNA z promotorem rozpoczyna się transkrypcja.
Gen - podstawowa jednostka dziedziczności determinująca powstanie jednej cząsteczki białka lub kwasu rybonukleinowego
zapisana w sekwencji nukleotydów kwasu deoksyrybonukleinowego

51. Czym charakteryzują się choroby (w zależności od zestawu) – zespół Edwarda, Downa, Klinefeltera, Turnera? Jaki to

rodzaj zaburzeń?

Zespół Edwarda - zespół wad wrodzonych spowodowany trisomią chromosomu 18
Zespół Downa - zespół wad wrodzonych spowodowany obecnością dodatkowego chromosomu 21
Zespół Klinefeltera - grupa chorób spowodowanych aberracją chromosomalną polegającą na obecności przynajmniej jednego
dodatkowego chromosomu X w części lub we wszystkich komórkach organizmu mężczyzny.
Zespół Turnera - uwarunkowany genetycznie zespół wad wrodzonych spowodowany całkowitym lub częściowym brakiem
jednego z chromosomów X we wszystkich komórkach organizmu lub w pewnej ich części.

Zaburzenia aneuploidalne

52. Co to jest mutacja? Wymień czynniki mutagenne
Mutacja to zmiana w materiale genetycznym, powstająca samorzutnie lub pod wpływem różnych czynników.
Czynniki mutagenne:

promieniowanie (ultrafiolet, jonizujące)
wysoka temperatura
czynniki chemiczne:
czynniki metaboliczne (np. brak jonów Mg

2+

lub Ca

2+

)

53. Opis owadów – budowa, systematyka, przedstawiciele czystej i zanieczyszczonej wody
- Oskórek chitynowy
- Tagmy: głowa, tułów (trzy segmenty) i odwłok
- Odnóża: 1 para czułków: antenule
- Odnóża głowowe (3 pary): żuwaczki, szczęki
- Odnóża tułowiowe: (3 pary) kroczne z pazurkami
- Skrzydła (2 pary) na I i II segmencie tułowia

54. Tkanka mięśniowa – budowa i funkcje
Tkanka mięśniowa zbudowana jest z silnie wydłużonych komórek zawierających jedno lub wiele jąder. W cytoplazmie
komórek tej tkanki znajdują się włókienka kurczliwe (tzw. miofilamenty), zbudowane z dwóch rodzajów białek: aktyny i
miozyny. Miofilamenty aktynowe i miozynowi tworzą wspólnie podłużne układy zwane miofibrylami. Komórki tkanki
mięśniowej zwane włóknami mięśniowymi łączą się w duże skupiska czyli mięśnie. Ponieważ mięśnie mogą się kurczyć, są
ułożone w taki sposób, by skurcz jednego powodował rozkurcz drugiego i odwrotnie.
Funkcje:
- wykonywanie wszystkich ruchów,
- lokomocja,
- realizacja podstawowych funkcji życiowych (oddychanie, trawienie, wydalanie),
- utrzymanie postawy ciała,
- wytwarzanie ciepła,
- kształtowanie sylwetki,
- ochrona dla tkanek znajdujących się pod nią,
- ochrona dla naczyń i nerwów.

55. Jakie znaczenie w ochronie środowiska mają nicienie?

56. Budowa i rozmnażanie (zalety, wady) zielenic
- Chloroplasty oddzielone od cytoplazmy dwiema błonami
- Chlorofil A i B – podobnie jak u roślin lądowych
- Skrobia gromadzona w chloroplaście jako materiał zapasowy
- Ściany komórkowe zbudowane z celulozy
- Postać uwiciona (u niższych zielenic jest to podstawowa forma życiowa, u form wyżej stojących – pływka bądź gameta) z
dwiema różnymi wiciami
- Rozmnażają się bezpłciowo: zoospory, nieruchome zarodniki lub przez fragmentację plechy
- 3 typy rozmnażania płciowego: izogamia, anizogamia, oogamia
- U form wielokomórkowych: przemiana pokoleń
- Zamieszkują wszelkie środowiska

57. Wymień etapy transkrypcji
Inicjacja, elongacja, terminacja

58. Opisz proces mejozy

Mejoza 1
a)uwidaczniają się chromosomy
b)chromosomy homologicznie układają się w parach
c)replikacja DNA, chromosomy grubieją
d)pary chromozomów układają się w płaszczyźnie równikowej, wytwarza się wrzeciono chuczliwe
e)wrzeciono kurczy się i odciąga całe chromozomy do biegunów.

Mejoza 2 - przebiega jak mitoza
a)pogrubione chromozomy układają się w płaszczyźnie równikowej
b)włókna wrzecion kurczą się i odciągają połówki chromozomów do przeciwległych biegunów
c)podział cytoplazmy i odtwarzanie błony jądrowej

59. Wymień i opisz rodzaje zmienności
ZMIENNOŚĆ MODYFIKACYJNA
Inaczej to zmienność fluktuacyjna. Jest ona wynikiem oddziaływania warunków zewnętrznych na efekty genów. Nowe nabyte
cechy genów nie są przekazywane potomstwu. Trwałość nabytej cechy zwykle zależą od warunków środowiskowych. Istnieją
pewne granice zmiany wartości danej cechy, nazywane plastycznością genotypu. Często plastyczność genotypu jest duża.
Szczególnie wyraźne jest to w przypadku cech zależnych od np. wpływu jakości pokarmu, pH otoczenia, temperatury,
wilgotności. Jest niedziedziczna.

ZMIENNOŚĆ REKOMBINACYJNA
Polega ona na tworzeniu nowych układów istniejących już alleli. Rekombinacja może powstać w wyniku:
-losowego łączenia się gamet przy powstawaniu organizmów diploidalnych;
-losowego rozchodzenia się chromosomów w czasie mejozy;
-crossing-over;
Zmienność rekombinacyjna jest dziedziczona, a efektem jej istnienia jest powstawanie potomstwa odmiennego od rodziców.

ZMIENNOŚĆ MUTACYJNA
Polega ona na tworzeniu nowej informacji genetycznej. Jest dziedziczna. Czynnikami mutagennymi mogą być:
-promieniowanie UV, gamma, rentgenowskie;
-związki chemiczne: azbest, alkaloidy;
-czynniki metaboliczne;
-wysoka temperatura;
Mutacje wywołane przez czynniki fizyczne lub chemiczne to mutacje indukowane, a powstałe bez wyraźnego udziału
jakichkolwiek czynników to mutacje samorzutne.

60. Opisać rośliny okrytozalążkowe
JEDNOLIŚCIENNE
- w zarodku rośliny tylko jeden liścień
- równoległa nerwacja liści, brak ogonka liściowego oraz kwiaty zbudowane z potrójnych okółków
- kwiaty są też zwykle słabiej zróżnicowane na kielich i koronę oraz ogólnie prostsze w budowie (np. posiadają pojedynczy
okwiat).
- System korzeniowy wiązkowy, a więc nie ma głównego korzenia palowego.
nie wytwarzają drewna (brak kambium, wiązki rozproszone KOLATERALNIE ZAMKNIĘTE) w botanicznym - ich łodyga jest
zbudowana z tzw. kłodziny i tylko "udaje" pień, podczas gdy tak na prawdę stanowi jedynie zlepek zdrewniałych pochew
liściowych i resztek korzeni przybyszowych, a więc jest zbudowana podobnie jak u sagowców i paprotników.
- Większość, tak jak paprotniki i sagowce, nie tworzy gałęzi. Zamiast nich bezpośrednio z łodygi wyrasta pióropusz wielkich
liści. Istnieją wprawdzie gatunki, np. afrykańskie drzewo kołczanowe, które wytwarzają gałęzie, ale sposób w jaki to robią jest
bardzo nietypowy: najpierw łodyga dzieli się na pół, następnie powstałe z tego podziału części znów ulegają podziałowi itd.
- Nasiona bielmowe
DWULIŚCIENNE
- Obecnie klasyfikacja historyczna
- Łodyga zdrewniała lub zielna, często silnie rozgałęziona.
- Wiązki ułożone koncentrycznie (w pierścień), otwarte, z przyrostem wtórnym (łodyga przyrasta na grubość). U wczesnych
dwuliściennych rozproszone.
- Liście całe lub złożone, często z przylistkami , zwykle z ogonkiem, złożone, różnokształtne, zwykle z unerwieniem siatkowym,
pochwy liściowe są rzadkością. Skórka górna zaopatrzona w grubą warstwę kutikuli i włoski, skórka dolna zawiera aparaty
szparkowe, wytwarza włoski i cieńszą warstwę kutikuli niż skórka górna. Mezofil-zróżnicowany na palisadowy i gąbczasty
- Kwiaty złożone z 5- lub 4-członowych okółków z kielichem i koroną.
- Nasiona bielmowe lub bezbielmowe , zarodek ma 2 liścienie
- Korzeń palowy

61. Wyjaśnij jak zbudowana jest cewka Malpighiego, u kogo występuje i do czego służy?
- Palczaste wyrostki, zbierające metabolity z jamy ciała i wydalające je do światła cewek, stamtąd przesącz wędruje do jelita,
po czym następuje resorpcja wody, a następnie wydalanie w postaci kwasu moczowego lub guaniny
Cewki Malpighiego występują u stawonogów

62. Owoce – wymień rodzaje i podaj przykłady
1. Owoce pojedyncze:
a) owoce suche (owocnia zdrewniała):
- pękające :
* mieszek (kaczyniec)
* strąk (motylkowe)
* łuszczyna (rzepak)
* torebka (mak, len)
- niepękające:
* rozłupka (marchew)
* orzeszek (konopie)
* orzech (dąb)
* ziarniak (zboża)
* skrzydlak (klon)
* niełupka (słonecznik)
b) owoce mięsiste (owocnia soczysta):
- jabłkowate szupinkowe (jabłko)
- jagody (cytryna, ogórek, pomidor, dynia)
- pestkowce (wiśnia, śliwa).
2. Owoce zbiorowe:
- wieloorzeszkowiec (truskawka)
- wielopestkowiec (malina).
3. Owocostany:
- owocostan orzeszkowy (morwa)
- owocostan pestkowca (figa)
- jagodostan (aloes)

63. Jakie przystosowania zadecydowały o dominacji roślin na lądzie?

64. Co to jest zmienność dziedziczna?
– naturalne różnice sekwencji DNA (genotypu) organizmów jednego gatunku. Różnice te mogą powodować zmiany w budowie
białek lub czasie i miejscu ich wytwarzania, w efekcie prowadząc do różnic w fenotypie, np. inne ubarwienie sierści, różna
odporność na zmiany temperatury,

65. Co to jest mutacja nonsensowna? Podaj przykład, konsekwencje dla organizmu– - mutacja punktowa w sekwencji DNA,

tworzy stop kodon w transkrybowanym mRNA, tłumaczonym w efekcie na krótsze białko o prawdopodobnie zaburzonej
funkcji.

66. Wyjaśnij pojęcia – genotyp, fenotyp, typ dziki

Genotyp - zespół genów danego osobnika warunkujących jego właściwości dziedziczne. Jest to sparowany układ alleli
Fenotyp - zespół cech organizmu, włączając w to nie tylko morfologię, lecz również np. właściwości fizjologiczne,
płodność, zachowanie się, ekologię, cykl życiowy, zmiany biologiczne, wpływ środowiska na organizm. Fenotyp jest ściśle
związany z genotypem, bowiem to właśnie oddziaływanie między genotypem a środowiskiem daje fenotyp
Typ dziki - typowa, reprezentatywna, zdrowa forma organizmu, szczepu, genu, genotypu lub fenotypu, taka jaka po raz
pierwszy została zaobserwowana w naturze lub ściśle zdefiniowana forma używana w nauce jako standard i odniesienie

67. Porównaj DNA i RNA

Występowanie:
DNA:
występuje w komórce, w jądrze komórkowym chloroplasty, mitochondiach
RNA: jądro komórkowe, jąderko, chloroplasty, mitochondria, rybosomy, oraz w cytoplazmie

Rodzaje RNA:
mRNA infromacyjny
rRNA kwas rybosomowy
tRNA kw. Transportujący

BUDOWA
kw. te są związkami polimerycznymi jednostką budującyą jest nukleotyd.
nulkeotyd DNA :
skłąda sie z : reszty kw. fosforowego, cukier (5 atomów C), dezoksyryboza, zasady azotowej: adenina, guanina, cytozyna,
tymina.
nukleotyd RNA: reszta kwasu fosforowego, cukier (5 at. C) RYBOZA i zasada azotowa: adenina guanina cytozyna URACYL

struktura przestrzenna kw. nukleinowych:
Kwas DNA wyst. w postaci dwóch polinukleotydowych włókien skręconych spiralnie.
Kwas RNA występuje w postaci pojedynczego łańcucha polinukleotydowego

68. Jeśli nić DNA posiada sekwencję 3’ ACTTAGGAA 5’ to jak będzie wyglądać sekwencja nici RNA? Dlaczego?

UGAAUCCUU

69. Jakiego typu wiązania znajdują się pomiędzy zasadami które są do siebie komplementarne w cząsteczce DNA?

Wodorowe

70. Wyjaśnij pojęcia – egzon, ramka odczytu

Egzon − w komórkach eukariotycznych odcinek genu, kodujący sekwencję aminokwasów w cząsteczce białka. Eksony są w
genomie jądrowym oddzielone intronami.
Ramka odczytu - faza, w której jest czytany układ kodonów w mRNA w czasie translacji. Spośród trzech możliwości
rybosom wybiera jedną, właściwą, zaczynającą się od określonego kodonu AUG

71. Co to jest aneuploidalność? Wymień przynajmniej 1 jej odmianę

Aneuploidalność - występowanie liczby chromosomów nie będącej wielokrotnością podstawowej ich liczby (n). Większość
organizmów żywych to diploidy mające dwa zespoły chromosomów (2n). Aneuploidy mogą mieć chromosomy
nadliczbowe lub może im brakować jednego lub więcej chromosomów.

72. Wyjaśnij pojęcie plazmid

Plazmid - cząsteczka DNA występująca w komórce poza chromosomem i zdolna do autonomicznej (niezależnej) replikacji.

73. Wypisz liczbę chromosomów w komórkach człowieka: nabłonku, plemniku, trombocytach

46,23,45

74. Napisz co jest pokoleniem dominującym u paprotników (opisz też wygląd tego pokolenia jednym zdaniem)
Sporofit, który w przeciwieństwie do mchów u paprotników żyje bez gametofitu

75. Podaj przykład choroby wywoływanej przez workowca

Sporysz zbożowa

76. Dlaczego porosty są szczególnie wrażliwe na zanieczyszczenia?
- brak tkanki okrywającej – bezpośrednia infiltracja gazów i pyłów do wnętrza plech
- mała zdolność przystosowania do zmieniających się warunków środowiska
- niska tolerancja glonów na zanieczyszczenia
- bardzo mała zawartość chlorofilu na jednostkę suchej masy, co sprawia ze rozkład chlorofilu pod wpływem toksyn daje
efekty uszkodzenia wielokrotnie silniejsze niż u roślin
- pobieranie wody bezpośrednio z opadów atmosferycznych

77. Ile odnóży krocznych mają owady?

5

78. Na czym polega specjacja allopatryczna? Podaj przykład
Typ specjacji, czyli powstawania nowych gatunków, w której decydującą rolę odgrywa powstanie bariery geograficznej,
uniemożliwiającej fizyczny kontakt pomiędzy rozdzielonymi populacjami. Przykładem takiej bariery może być powstanie rzeki
lub krateru bądź też rozsunięcie się płyt kontynentalnych

79. Do jakich organizmów zaliczamy (systematyka) salwinię pływającą?
Paproć

80. Opisać budowę pajęczaków – systematyka i przedstawiciele

- Oskórek chitynowy
- Tagmy: głowotułow i odwłok
- Odnóża: czułki zanikły
- Odnóża głowowe: (2 pary): szczękoczułki i nogogłaszczki
- odnóża tułowiowe: (4 pary) kroczne z pazurkami

81. Funkcje tkanki łącznej kostnej

- stanowi podstawowy materiał budujący szkielet prawie wszystkich kręgowców, w tym też człowieka
- umożliwia poruszanie się
- stanowi podporę ciała
- ochrania narządy wewnętrzne
- stanowi oparcie dla mięśni
- wytwarza elementy krwi (szpik kostny)
- magazynuje sole mineralne (wapń)
-decyduje o wzroście

82. Czym jest telomer? Podaj przykłady

– fragment chromosomu, zlokalizowany na jego końcu, który zabezpiecza go przed uszkodzeniem podczas kopiowania.
Sekwencja składająca się na telomer człowieka zbudowana jest z nukleotydów: TTAGGG

83. Co to jest poliploidalność?

- występuje, gdy dany organizm ma więcej niż dwa kompletne zestawy chromosomów. Takie zwiększenie ilości zestawów
chromosomów dzieje się w trakcie tworzenia gamet, gdy po podziale chromosomów nie nastąpi podział komórki.

84. Rodzaje RNA i ich funkcje
matrycowy RNA (

mRNA

) - przenosi

informację genetyczną

z jądra do

cytoplazmy

na

rybosomy

, gdzie odbywa się synteza

białek

. Zawiera, zatem kod genetyczny, który służy do uzewnętrzniania informacji genetycznej. Jest kwasem nietrwałym

powstającym tylko czasowo na okres syntezy określonego białka. Jest go ok. 2%.
transportujący RNA (tRNA) - jego zadaniem jest transport

aminokwasów

na miejsce syntezy białek, czyli na rybosomy.

Powstaje stale na matrycy DNA i funkcjonuje w cytoplaźmie.
rybosomowy RNA (rRNA) - łącznie z białkami buduje rybosomy, czyli miejsca syntezy białek. Ma miejsca zakodowane w
obszarze jądrotwórczym. W organizmie jest go 80%.

85. Omówić chorobę Klinefeltera
grupa chorób spowodowanych aberracją chromosomalną polegającą na obecności przynajmniej jednego dodatkowego
chromosomu X w części lub we wszystkich komórkach organizmu mężczyzny.

Cechy charakterystyczne:
- wysoki wzrost: średni ostateczny wzrost chorych to 179,2 ± 6,2 cm
- słabiej rozwinięte mięśnie
- bardziej kobieca (gynoidalna) sylwetka, wynikająca z charakterystycznej budowy klatki piersiowej i miednicy
- dłuższe niż przeciętnie kończyny górne i dolne

86. Co to jest odporność nieswoista?

Odporność nieswoista jest wrodzona, uwarunkowana genetycznie. Cechuje ją brak swoistości rozpoznania antygenu oraz
pamięci o nim. Związana jest z obecnością różnorodnych barier anatomicznych i fizjologicznych, z którymi współdziałają
bariery biologiczne, chemiczne oraz immunologiczne. Mechanizmy odporności nieswoistej są mniej precyzyjne, ale reagują
szybko, stanowiąc pierwszą linię obrony organizmu.

87. Opisać gametofit żeński sosny

Gametofitem żeńskim jest przedrośle żeńskie - bielmo pierwotne zawierające płciowe organy żeńskie

88. Czym jest gametofit, opisać gametofit mszaków

Gametofit - haploidalne stadium przemiany pokoleń roślin i protistów roślinopodobnych.

Gametofit mszaków jest wyjątkowy, ponieważ przeważa nad sporofitem – jest samożywny i bardziej okazały. Z zarodnika
wyrasta splątek (protonema), z którego rozwija się gametofit plechowaty lub mający formę ulistnionego pędu –
gametoforu

[2]

. Nie posiada tkanek naczyniowych, a jedynie grupy komórek odpowiedzialne za transport wody (hydroidy) i

związków organicznych

89. Co to jest specjacja sympatryczna? Podaj przykład
– rodzaj specjacji, czyli powstawania nowych gatunków opisywany w teorii ewolucji, w którym populacje poddane specjacji
sympatrycznej nie są rozdzielone geograficznie i dzielą ten sam obszar występowania. Różnica powstaje na skutek mutacji np.
zwiększenia liczby chromosomów, która utrudnia krzyżowanie się organizmów.

90. Rodzaje tkanki łącznej
Chrzęstna, kostna, tłuszczowa,

91. Co to jest torsja?
Torsja - zjawisko zachodzące we wczesnym rozwoju ontogenetycznym ślimaków polegające na obrocie worka trzewiowego w
stosunku do cefalopodium (nogi i głowy) o 180°. W wyniku torsji muszla i jama płaszczowa ślimaka znajdują się z przodu jego
ciała, narządy wewnętrzne ulegają skrzyżowaniu, niektóre narządy jednej (częściej lewej) strony ciała ulegają redukcji lub
zanikowi

[1]

, a zwierzę zatraca symetrię dwuboczną.

92. Dlaczego skrzypy mają 2 rodzaje pędów?
Skrzypy wytwarzają dwa rodzaje pędów nadziemnych: zarodnionośne i płonne. Wiosną u skrzypu polnego wyrastają z kłącza
bezzieleniowe pędy zarodnionośne. Na ich wierzchołkach znajdują się skupienia sporofilów z zarodniami, zebrane w kształcie
kłosa. Po rozsianiu zarodników pędy te zamierają. Następnie pojawiają się zielone, trwałe pędy płonne - asymilacyjne.

93. Co wywołuje chorobę św. Wita?
pierwotna choroba ośrodkowego układu nerwowego bądź toksyczne czy urazowe uszkodzenie określonych struktur
mózgowia.

94. Omów rośliny naczyniowe
Rośliny naczyniowe - rośliny, które posiadają tkanki przewodzące wodę (drewno i łyko). Do roślin naczyniowych zaliczano
paprotniki i rośliny kwiatowe.