Aktualne trendy
w le

ś

nictwie

Zarys dziejów le

ś

nictwa

(trendy, mody, modele)

Przed powstaniem le

ś

nictwa

- zbieractwo, my

ś

listwo (element biocenozy le

ś

nej - jak

ro

ś

lino

ż

ercy, drapie

ż

niki)

- rozwój rolnictwa (karczunki, wypalanie)

- pocz

ą

tki przemys

ł

u drzewnego (budowle, smo

ł

a,

dziegie

ć

, pota

ż

; pozyskanie - luki)

- rozwój innych rodzajów przemys

ł

u (górnictwo - soli,

metali, w

ę

gla; hutnictwo - metali, szk

ł

a; pozyskanie na

katastrofaln

ą

skal

ę

- dewastacja lasów; 90 ~ 25%)

Pocz

ą

tki le

ś

nictwa (XVIII w.)

- pierwsi le

ś

nicy (gajowi, le

ś

ni, podle

ś

ni, zarz

ą

dcy lasów …)

- kontrola pozyskania

- zarz

ą

dzenia odno

ś

nie zalesie

ń

(naturalne odnowienie,

siew)

Klasyczne le

ś

nictwo europejskie (k. XVIII - p. XX w.)

- las normalny: obr

ę

by, trwa

ł

o

ść

u

ż

ytkowania, urz

ą

dzanie

lasu

- wzory z rolnictwa: zasada maksymalnej produkcji i zysku,

monokultury

- odnowienie naturalne wypierane przez sztuczne,

szkó

ł

karstwo le

ś

ne

- sztuczna migracja ekotypów i gatunków
- rozwój nauk le

ś

nych i metod gospodarowania (klasyka

niemiecka, rosyjska, polska)

Lata 1919 - 1939 w Polsce

- w 1924 powstaje GL Lasy Pa

ń

stwowe (dyr. A. Loret)

- przewa

ż

aj

ą

lasy prywatne

- powrót do naturalnego odnowienia (przej

ś

ciowo, lokalnie)

- pocz

ą

tki kontroli pochodzenia nasion

Lata okupacji 1939 - 1945

- dewastacja lasów (nadmierny wyr

ą

b, zniszczenia,

po

ż

ary)

Lata 1945 - 1980

- wi

ę

kszo

ść

lasów upa

ń

stwowiono ( ponad 80 %)

- Ministerstwo Le

ś

nictwa i Przemys

ł

u Drzewnego

- g

ł

ód drewna, dyktat przemys

ł

u drzewnego

- brak wykwalifikowanych kadr

- przekraczanie etatu, pozyskanie wybranych

sortymentów, niew

ł

a

ś

ciwa struktura drzewostanów

- du

ż

e zr

ę

by zupe

ł

ne, monokultury iglaste

- zalesienia na du

żą

skal

ę

(22 - 28%)

- gospodarka le

ś

na nastawiona na produkcj

ę

surowca

Lata 1980 - 1990

- nasila si

ę

zamieranie lasów w Europie i na

ś

wiecie

(zanieczyszczenie atmosfery, dziura ozonowa, zmiany klimatu,

depozyt azotu, sk

ł

adowiska, odpady radioaktywne …)

- raporty i konwencje mi

ę

dzynarodowe dotycz

ą

ce

ochrony

ś

rodowiska

- Ministerstwo Ochrony

Ś

rodowiska, Zasobów

Naturalnych i Le

ś

nictwa

- stopniowa zmiana nastawienia do gospodarstwa

le

ś

nego (nie tylko surowiec)

- prace nad now

ą

ustaw

ą

o lasach

Lata 1991 - dziś

- przełomowa „Ustawa o lasach” z 1991 roku (zrąb
proekologicznego modelu gospodarstwa leśnego)
- bieżące nowelizacje ustawy (1997)
- „Polityka leśna państwa” (1997)
- dokumenty wykonawcze …
- wdrażanie i doskonalenie proekologicznego modelu
gospodarstwa leśnego.

Aktualne hasła

• Gospodarowanie ekosystemami

(nie

drzewostanami)

• Le

ś

nictwo ekologiczne

(nie surowcowe)

• Trwała i zrównowa

ż

ona gospodarka le

ś

na

• Le

ś

nictwo wielofunkcyjne

• Bioró

ż

norodno

ść

• Martwe drewno

• Ochrona przyrody

• Le

ś

ne kompleksy promocyjne (LKP)

• Proekologiczny model gospodarstwa le

ś

nego

ZARZ

Ą

DZENIE NR 11A DYREKTORA

GENERALNEGO LASÓW PANSTWOWYCH z

dnia 11 maja 1999 r. (zn. spr. ZG -7120-2/99),

zmieniaj

ą

ce Zarz

ą

dzenie Nr 11 Dyrektora Generalnego

Lasów Pa

ń

stwowych z dnia 14 lutego 1995 roku w

sprawie doskonalenia gospodarki le

ś

nej na podstawach

ekologicznych (zn. spr. ZZ - 710 - 13/95).

Wytyczne w sprawie doskonalenia gospodarki

le

ś

nej na podstawach ekologicznych

Narastaj

ą

ca od lat degradacja

ś

rodowiska przyrodniczego i

wzmo

ż

one oddziaływanie niekorzystnych czynników biotycznych i

abiotycznych, zagra

ż

aj

ą

istnieniu lasów. Zagro

ż

enie to jest

konsekwencja skali i tempa zmian w warunkach

ś

rodowiska

wywołanych działalno

ś

ci

ą

człowieka, za którymi nie nad

ąż

aj

ą

zdolno

ś

ci adaptacyjne lasów, jak te

ż

post

ę

puj

ą

cego zubo

ż

enia

biocenozy le

ś

nej w wyniku długotrwałego prowadzenia

uproszczonej i schematycznej gospodarki le

ś

nej. W tej sytuacji

ochrona lasów musi by

ć

ukierunkowana na minimalizacj

ę

oddziaływania obecnych i przyszłych zagro

ż

e

ń

- zarówno

zewn

ę

trznych, tj. głównie cywilizacyjnych i klimatycznych,

niezale

ż

nych od le

ś

ników, jak i wewn

ę

trznych wynikaj

ą

cych z

uproszcze

ń

stosowanych dotychczas w gospodarce le

ś

nej.

Celem niniejszych wytycznych jest dalsze
doskonalenie podstawowych zasad gospodarki
le

ś

nej, uznanych za najwa

ż

niejsze w polskim

prawie le

ś

nym, tj. zasad:

• Trwało

ś

ci lasów i ci

ą

gło

ś

ci wykorzystania ich

wielostronnych funkcji

• Powi

ę

kszania zasobów le

ś

nych i wzmagania ich

korzystnego wpływu na warunki

ż

ycia człowieka i

funkcjonowanie cało

ś

ci przyrody

• Powszechnej ochrony lasów

www.salamandra.org.pl

Proekologiczny model hodowli

lasu

W porozumieniu z innymi dziedzinami
gospodarki le

ś

nej – d

ąż

y

ć

do realizacji celów

hodowlanych zachowuj

ą

c ró

ż

norodno

ść

i

trwa

ł

o

ść

ekosystemów le

ś

nych poprzez:

• D

ąż

enie do pe

ł

nej zgodno

ś

ci sk

ł

adu

gatunkowego (i ekotypowego) z siedliskiem.

• Przebudowa drzewostanów w celu

odtworzenia naturalnego sk

ł

adu gatunkowego.

• Maksymalne wykorzystanie naturalnego

odnowienia (docelowo oko

ł

o 25 %).

• Odchodzenie od zbyt intensywnego

przygotowania gleby.

• Piel

ę

gnowanie gleby poprzez optymalne

kszta

ł

towanie sk

ł

adu gatunkowego i fitoklimatu

le

ś

nego.

• Odchodzenie od du

ż

ych zr

ę

bów zupe

ł

nych,

które nale

ż

y traktowa

ć

jako katastrofalne

zaburzenie w ekosystemie le

ś

nym).

• Preferowanie r

ę

bni z

ł

o

ż

onych (cz

ęś

ciowych,

stopniowych, ci

ą

g

ł

ych) zapewniaj

ą

cych sta

łą

os

ł

on

ę

wn

ę

trza drzewostanu i kontynuacj

ę

funkcji lasu.

• Modyfikowanie r

ę

bni pod k

ą

tem zachowania

ró

ż

norodno

ś

ci organizmów (stare drzewa, k

ę

py

drzew).

• Zaniechanie zb

ę

dnych zabiegów

melioracyjnych (uproduktywniania siedlisk) i
pozostawianie u

ż

ytków ekologicznych.

• Maksymalne wykorzystanie lokalnych ras

rodzimych gatunków drzew le

ś

nych

(regionalizacja pozyskania nasion).

• W szkó

ł

kach, stosowanie: biologicznych

metod ochrony, racjonalnego nawo

ż

enia,

mikoryzowania sadzonek ...

G

ł

ówny cel proekologicznego modelu hodowli

lasu:

Lasy gospodarcze

maj

ą

by

ć

coraz bardziej podobne

do naturalnych ekosystemów le

ś

nych

RDLP Olsztyn

2006-2007

RDLP Szczecinek

2008

Kilka refleksji

…na zako

ń

czenie

• Obecny system samofinansowania

le

ś

nictwa nie stwarza warunków

wła

ś

ciwego rozwoju pozaprodukcyjnych

funkcji lasu. Funkcje te powinny by

ć

dofinansowane z bud

ż

etu pa

ń

stwa,

poniewa

ż

całe społecze

ń

stwo czerpie z

nich korzy

ś

ci. Lasy bowiem istotnie

wpływaj

ą

na jako

ść ś

rodowiska, a tym

samym na jako

ść ż

ycia wszystkich

obywateli.

• Na wszystkich szczeblach administracji

le

ś

nej powinny działa

ć

komórki (w

nadle

ś

nictwach cho

ć

by jednoosobowe),

które czuwałyby nad wdra

ż

aniem

proekologicznego modelu gospodarstwa
le

ś

nego.

• Potrzebne s

ą

rzetelne badania w celu

okre

ś

lenia realnych mo

ż

liwo

ś

ci:

- stosowania naturalnego odnowienia …

- wykorzystania naturalnych procesów

sukcesyjnych …

- stosowania zasady rozproszonego ryzyka …

• Warto byłoby rozstrzygn

ąć

na ile:

- odtwarza

ć

składy gatunkowe znane z

analizy pyłkowych sprzed około 1000 lat …?

- kształtowa

ć

składy gatunkowe zgodnie z

prognozami globalnego ocieplenia … ?

•

Uregulowania wymaga równie

ż

kwestia tak

zwanych naturalnych zasi

ę

gów:

- odk

ą

d człowiek przeszkadza w naturalnej

ekspansji gatunków drzew zasi

ę

gi te nie s

ą

ju

ż

naturalne …

- nale

ż

ałoby raczej przeprowadzi

ć

symulacje (na

podstawie tempa migracji sprzed 1000 lat), które
okre

ś

liłyby potencjalny naturalny zasi

ę

g

podstawowych gatunków lasotwórczych i tymi
zasi

ę

gami si

ę

kierowa

ć

w hodowli lasu.

• Proekologiczny model gospodarstwa

le

ś

nego, jak ka

ż

da koncepcja czy idea, raz

pada na

ż

yzn

ą

, raz na jałow

ą

gleb

ę

i nie

nale

ż

y si

ę

tym zniech

ę

ca

ć

. Aby koncepcja

ta, nie pozostała jednak tylko fasad

ą

i

zbiorem pobo

ż

nych

ż

ycze

ń

, potrzeba

zaanga

ż

owania wszystkich, którym dobro

lasów le

ż

y na sercu.

• Zarówno w kształtowaniu samego

modelu, jak i w jego wdra

ż

aniu

konieczne jest stałe wzajemne
przenikanie si

ę

nauki i praktyki le

ś

nej.

Je

ś

li temu sprostamy, wówczas b

ę

dziemy

si

ę

zbli

ż

a

ć

do celu …

… pewnym krokiem …

… a nie tak jak ten …

www.salamandra.org.pl