8/2. Dobór i stosowanie filtruj¹cego sprzêtu
ochrony uk³adu oddechowego

Rozdzia³ 8/2.

8/2. Dobór i stosowanie filtruj¹cego sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego

8. Odzie¿ robocza, œrodki ochrony indywidualnej

wrzesieñ 2006

Krzysztof Makowski

Spis treœci

1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1

1.1. W³aœciwy wskaŸnik ochrony . . . . . . . . . . . . . . .

1

1.2. Kiedy stosowaæ ochrony uk³adu oddechowego?

2

2. Dobór filtruj¹cego sprzêtu ochrony uk³adu odde-

chowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

2.1. Wystêpuj¹ce zagro¿enia i ich skutki . . . . . . . . .

4

2.2. Klasyfikacja sprzêtu ochrony uk³adu odde-

chowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

2.2.1. Sprzêt oczyszczaj¹cy. . . . . . . . . . . . . . . .

5

2.2.2. Sprzêt izoluj¹cy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6

2.3. Podstawowe zasady doboru sprzêtu ochrony

uk³adu oddechowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

2.4. Kiedy zastosowaæ odpowiedni sprzêt o odpo-

wiednim stopniu – klasie ochrony? . . . . . . . . . .

8

2.5. Ochrona przed aerozolami. . . . . . . . . . . . . . . .

10

3. Okres u¿ytkowania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11

4. Znakowanie filtruj¹cego sprzêtu ochrony uk³adu

oddechowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

4.1. Znakowanie filtrów i pó³masek filtruj¹cych . . .

12

4.2. Znakowanie sprzêtu filtruj¹cego z dodatkowym

Ÿród³em zasilania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

5. Szkolenie pracowników, u¿ytkowanie ochron

i nadzór nad sprzêtem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

6. Podstawowe zasady u¿ytkowania sprzêtu ochrony

uk³adu oddechowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

7. Przechowywanie, transport i konserwacja . . . . . . .

14

8. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15

9. Lista kontrolna – wytyczne doboru i stosowania

ochron uk³adu oddechowego . . . . . . . . . . . . . . . . .

16

1. Wprowadzenie

1.1. W³aœciwy wskaŸnik ochrony

Podstawowym warunkiem prawid³owego doboru œrodków ochrony uk³adu odde-
chowego jest rozpoznanie i ocena zagro¿eñ wystêpuj¹cych na stanowiskach pracy.
Uzyskane dane na temat zagro¿eñ umo¿liwiaj¹ precyzyjne:

l

okreœlenie potrzeb dotycz¹cych zakresu ochrony oraz

l

minimalnych, wymaganych parametrów ochronnych œrodków ochrony uk³a-
du oddechowego.

Brak takiej oceny mo¿e spowodowaæ dobór œrodków o zbyt niskim lub zbyt wy-
sokim wskaŸniku ochrony. Je¿eli wskaŸnik ochrony jest zbyt niski to stê¿enie

wrzesień 2006

1

OPINIE

Rozdział 8/2.

Ocena zagrożeń

czynników szkodliwych i niebezpiecznych pod czêœci¹ twarzow¹ przekracza do-
puszczalne wartoœci i nara¿ane jest zdrowie i ¿ycie pracownika. Je¿eli zastosowany
sprzêt ma zbyt wysokie wskaŸniki ochrony w stosunku do wystêpuj¹cych za-
gro¿eñ, to w wiêkszoœci przypadków:

l

wywo³uje uczucie dyskomfortu u u¿ytkownika (powoduj¹c jego niechêæ do
stosowania, a nawet odrzucenie) lub

l

ogranicza znacznie jego swobodê ruchów (stwarzaj¹c dodatkowe zagro¿enie
lub zmniejszaj¹c wydajnoœæ pracy).

Ponadto œrodek o zbyt wysokim wskaŸniku ochrony bêdzie niepotrzebnie zwiêk-
sza³ koszty ochrony zdrowia (œrodek taki jest zazwyczaj dro¿szy od w³aœciwego).

1.2. Kiedy stosowaæ ochrony uk³adu oddechowego?

Obowiązki
pracodawcy

Pracodawca powinien stworzyæ mo¿liwie najbezpieczniejsze warunki pracy po-
przez:

l

eliminacjê czynników szkodliwych,

l

izolacjê stref niebezpiecznych,

l

stosowanie ochron zbiorowych.

W przypadku, gdy ww. przedsiêwziêcia nie przynios¹ po¿¹danych efektów (nie
bêd¹ wystarczaj¹co skuteczne) – pracowników wyposa¿a siê w ochrony osobiste.

Œrodki ochrony indywidualnej stanowi¹ zatem koñcowy element systemu ochro-
ny przed zagro¿eniami. Ich stosowanie w zak³adzie pracy powinno byæ po-
przedzone:

l

analiz¹ zagro¿eñ oraz ocen¹ ryzyka;

l

szkoleniem pracowników na temat:

o

zagro¿eñ wystêpuj¹cych na stanowiskach pracy oraz ich skutków dla zdro-
wia lub ¿ycia, a tak¿e

o

sposobu u¿ytkowania œrodków ochrony indywidualnej.

Zgodnie z postanowieniami zawartymi w art. 237

6

Kodeksu pracy, pracodawca jest

zobowi¹zany dostarczyæ pracownikom nieodp³atnie œrodki ochrony indywidual-
nej zabezpieczaj¹ce przed dzia³aniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia
czynników wystêpuj¹cych w œrodowisku pracy oraz informowaæ ich o sposobach
pos³ugiwania siê tymi œrodkami. W myœl postanowieñ art. 211 pkt 4 Kp, tak¿e
pracownik jest zobowi¹zany do stosowania œrodków ochrony indywidualnej
dostarczonych przez pracodawcê.

Dobór indywidualnych ochron uk³adu oddechowego powinien stanowiæ logicz-
ny uk³ad czynnoœci prowadz¹cych do wybrania jak najlepszego rozwi¹zania,
przy jednoczesnym zapewnieniu optymalnego stopnia ochrony i komfortu u¿yt-
kowania.
W tym celu nale¿y:

l

dokonaæ analizy stanowisk pracy wraz z ocen¹ ryzyka,

l

dobraæ œrodki ochrony uk³adu oddechowego (w konsultacji z zainteresowany-
mi pracownikami),

l

przeprowadziæ szkolenia pracowników.

Analiza
stanowisk
pracy

Analiza stanowiska pracy powinna obejmowaæ co najmniej:

l

rodzaj czynnoœci zawodowych,

l

przestrzeñ na stanowisku pracy,

2

wrzesień 2006

OPINIE

8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej

Rozdział 8/2.

Wskaźnik
ochrony

l

obci¹¿enie organizmu podczas pracy,

l

rodzaj czynników szkodliwych wystêpuj¹cych lub mog¹cych wyst¹piæ na sta-
nowisku pracy,

l

dodatkowe obci¹¿enie organizmu podczas pracy na skutek stosowania ochron.

Wchłanianie
substancji
toksycznych

Zatrucia zawodowe i œrodowiskowe wystêpuj¹ najczêœciej na skutek wch³aniania
substancji toksycznych przez uk³ad oddechowy (inhalacja). Zwi¹zki toksyczne
mog¹ wystêpowaæ w powietrzu w pomieszczeniach pracy w ró¿nych stanach sku-
pienia. W praktyce najczêœciej mamy do czynienia z jednorodnym uk³adem, w któ-
rym zwi¹zek chemiczny w postaci par tworzy mieszaninê z powietrzem. Podobne,
jednorodne mieszaniny z powietrzem tworz¹ substancje bêd¹ce w temperaturze
pokojowej gazami, np. tlenki azotu, tlenek wêgla itp.

Aerozole

Uk³ady dwufazowe np.: cia³o sta³e – gaz lub ciecz – gaz, w których faz¹ rozpra-
szaj¹c¹ jest powietrze, okreœla siê wspóln¹ nazw¹ aerozole. Istnieje wiele klasyfika-
cji aerozoli. Najbardziej praktyczny wydaje siê podzia³ na:

l

py³y,

l

dymy oraz

l

mg³y.

Dopuszczalne
stężenia

Polska jest jednym z krajów, w których istnieje system ustalania normatywów higie-
nicznych. Koncepcja dopuszczalnych stê¿eñ substancji toksycznych w powietrzu
œrodowiska pracy polega na za³o¿eniu, ¿e dla ka¿dej substancji istnieje takie stê¿e-
nie, w którym i poni¿ej którego nie wywo³uje ona ¿adnych szkodliwych zmian
w stanie zdrowia pracownika.

Polska lista normatywów higienicznych (rozporz¹dzenie MPiPS z 29.11.2002 r.
w sprawie najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ czynników szkodliwych
dla zdrowia w œrodowisku pracy – Dz.U. Nr 217, poz. 1833, ze zm.) obejmuje trzy
kategorie najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ:

l

najwy¿sze dopuszczalne stê¿enie (NDS) – œrednie wa¿one, którego oddzia³y-
wanie na pracownika w ci¹gu 8-godzinnego dobowego i przeciêtnego tygod-
niowego wymiaru czasu pracy (40-godz.) przez okres jego aktywnoœci zawo-
dowej nie powinno spowodowaæ ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz
w stanie zdrowia jego przysz³ych pokoleñ,

l

najwy¿sze dopuszczalne stê¿enie chwilowe (NDSCh) – wartoœæ œrednia stê¿e-
nia, które nie powinno spowodowaæ ujemnych zmian w stanie zdrowia pra-
cownika, je¿eli wystêpuje w œrodowisku pracy nie d³u¿ej ni¿ 15 minut i nie
czêœciej ni¿ 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstêpie czasu nie krótszym ni¿
1 godzina,

l

najwy¿sze dopuszczalne stê¿enie pu³apowe (NDSP) – stê¿enie, które ze wzglê-
du na zagro¿enie zdrowia lub ¿ycia pracownika nie mo¿e byæ w œrodowisku
pracy przekroczone w ¿adnym momencie.

Oprócz zagro¿eñ wynikaj¹cych z wch³aniania drog¹ oddechow¹ substancji szko-
dliwych do organizmu mo¿e wyst¹piæ tak¿e zagro¿enie wywo³ane niedoborem
tlenu w powietrzu.

wrzesień 2006

3

8/2. Dobór i stosowanie filtrującego sprzętu ochrony układu oddechowego

OPINIE

Rozdział 8/2.

Kategorie do-
puszczalnych
stężeń

2. Dobór filtruj¹cego sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego

2.1. Wystêpuj¹ce zagro¿enia i ich skutki

Substancje niebezpieczne lub szkodliwe wch³aniane do organizmu cz³owieka dro-
g¹ oddechow¹ stanowi¹ grupê czynników wysokiego ryzyka, staj¹c siê przyczyn¹
przewlek³ych chorób zawodowych, czêsto o charakterze nowotworowym oraz
nag³ych wypadków przy pracy. Dodatkowe niebezpieczeñstwo stanowi wystêpo-
wanie w atmosferze œrodowiska pracy mieszanin ró¿nych zwi¹zków chemicznych,
które reaguj¹c miêdzy sob¹ mog¹ stwarzaæ zmienne warunki œrodowiskowe, pro-
wadz¹c nawet do wyst¹pienia niedoboru tlenu.

Obowiązek
pracodawcy

Pracodawca powinien stworzyæ mo¿liwie najbezpieczniejsze warunki pracy, wy-
korzystuj¹c aktualny stan wiedzy technicznej i organizacyjnej, stosuj¹c dzia³ania
w zakresie:

l

eliminacji czynników stanowi¹cych ryzyko,

l

izolacji stref niebezpiecznych,

l

stosowania ochron zbiorowych oraz wyposa¿ania pracowników w indywidu-
alne œrodki ochrony uk³adu oddechowego.

Wszystkie te dzia³ania powinny doprowadziæ do zapewnienia warunków œrodo-
wiska pracy w taki sposób, aby powietrze wdychane przez cz³owieka by³o zdatne
do oddychania. Warunek ten spe³niony jest wtedy, gdy jednoczeœnie:

l

iloœæ zanieczyszczeñ wchodz¹cych w sk³ad powietrza do oddychania jest po-
ni¿ej wartoœci NDS wyznaczonych dla tych substancji,

l

zawartoœæ tlenu w powietrzu do oddychania jest powy¿ej 17% obj.,

l

temperatura powietrza oddechowego odpowiada maksymalnej dopuszczalnej
ze wzglêdów fizjologicznych temperaturze, w której mo¿e pracowaæ cz³owiek.

Kwalifikacja
sprzętu
ochronnego

Ze wzglêdu na szczególnie niebezpieczny dla ¿ycia lub zdrowia charakter zagro¿eñ
wch³anianych poprzez uk³ad oddechowy, sprzêt ochronny stanowi¹cy wystarcza-
j¹ce zabezpieczenie przed tego rodzaju zagro¿eniami kwalifikowany jest wed³ug
Dyrektywy Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej 89/686/EWG do kategorii ochron
zwi¹zanych z najwiêkszym ryzykiem (grupa III). Z definicji tej grupy ochron wy-
nika, ¿e s¹ to œrodki o z³o¿onej konstrukcji chroni¹ce przed zagro¿eniami ¿ycia
lub zagro¿eniami, które mog¹ powodowaæ powa¿ne i nieodwracalne uszkodzenia
zdrowia, a ich skutków u¿ytkownik nie mo¿e stwierdziæ dostatecznie szybko.

Skutki
wchłaniania

Skutki wch³aniania szkodliwych zanieczyszczeñ powietrza przez uk³ad odde-
chowy zale¿¹ od chemicznych i fizycznych w³aœciwoœci substancji stanowi¹cej to
zanieczyszczenie. Proces wch³aniania mo¿e prowadziæ do:

l

uszkodzenia p³uc,

l

czasowego lub chronicznego zatrucia,

l

zniszczeñ radiacyjnych,

l

chorób przenoszonych przez bakterie i wirusy lub innych chorób takich jak
alergie czy choroby nowotworowe.

Dlatego problemem najwy¿szej wagi staje siê prawid³owe okreœlenie:

l

wszystkich czynników szkodliwych dla uk³adu oddechowego mog¹cych wy-
st¹piæ podczas przebywania ludzi w strefie zagro¿onej,

l

charakterystyki indywidualnej tych czynników oraz

l

reakcji zachodz¹cych w mieszaninach tych zwi¹zków.

4

wrzesień 2006

OPINIE

8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej

Rozdział 8/2.

Powietrze
zdatne
do oddychania

Dodatkowe
wymagania
dla ochron

Ponadto w niektórych dziedzinach stosowania sprzêtu ochrony uk³adu oddecho-
wego, mog¹ pojawiæ siê dodatkowe wymagania, które musz¹ zostaæ ocenione
w po³¹czeniu z bezpoœrednimi zagro¿eniami dla uk³adu oddechowego.

PRZYKŁAD

Dziedziny, w których pojawi¹ siê dodatkowe wymagania dla sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego to
np.: po¿arnictwo, atomistyka, wystêpowanie palnej atmosfery, ekstremalne warunki klimatyczne.

2.2. Klasyfikacja sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego

Znajomoœæ zasad klasyfikacji sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego jest niezbêd-
na, aby w³aœciwie dobraæ œrodki ochrony indywidualnej.

2.2.1. Sprzêt oczyszczaj¹cy

Zasada
działania

W sprzêcie oczyszczaj¹cym powietrze wdychane przep³ywa przez element oczysz-
czaj¹cy, usuwaj¹cy zanieczyszczenia. Ze wzglêdu na odmienne sposoby zatrzy-
mywania substancji toksycznych wystêpuj¹cych w postaci: cz¹stek sta³ych, par lub
gazów – do badañ stosowane s¹ ró¿ne materia³y bazowe poszczególnych elemen-
tów sprzêtu oczyszczaj¹cego – np.:

l

materia³y filtracyjne lub

l

sorbent.

Znajduje to swoje odzwierciedlenie w przedstawionym poni¿ej sposobie klasyfika-
cji tej grupy sprzêtu, odniesionym do wystêpuj¹cych zanieczyszczeñ.

Rodzaj zanieczyszczenia

Typ sprzêtu oczyszczaj¹cego

Aerozole ze sta³¹ faz¹ rozproszon¹.
Aerozole na bazie wody.
Aerozole z ciek³¹ faz¹ rozproszon¹.

Filtr i czêœæ twarzowa.
Filtruj¹ca czêœæ twarzowa.

Pary i gazy.

Poch³aniacz i czêœæ twarzowa.
Poch³aniaj¹ca czêœæ twarzowa.

Kombinacja aerozoli, par i gazów.

Filtropoch³aniacz i czêœæ twarzowa.
Filtruj¹co-poch³aniaj¹ca czêœæ twarzowa.

Rodzaj sprzętu
oczyszcza-
jącego

Elementy oczyszczaj¹ce (filtr, poch³aniacze lub filtropoch³aniacze) samodzielnie
nie stanowi¹ sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego. Dopiero po po³¹czeniu z od-
powiedni¹ czêœci¹ twarzow¹ w postaci: ustnika, æwieræmaski, pó³maski, maski,
kaptura, he³mu lub bluzy powietrznej stanowi¹ sprzêt o odpowiednim stopniu
skutecznoœci. Wyj¹tkiem s¹ pó³maski filtruj¹ce lub filtruj¹co-poch³aniaj¹ce, które
najczêœciej wystêpuj¹ jako sprzêt jednorazowego u¿ytku.
Ka¿dy z typów sprzêtu oczyszczaj¹cego mo¿e wystêpowaæ w wersji:

l

bez dodatkowego wspomagania przep³ywu powietrza,

l

w postaci sprzêtu oczyszczaj¹cego ze wspomaganiem, lub z wymuszonym
przep³ywem powietrza.

wrzesień 2006

5

8/2. Dobór i stosowanie filtrującego sprzętu ochrony układu oddechowego

OPINIE

Rozdział 8/2.

Czêœci twarzowe stosowane w sprzêcie oczyszczaj¹cym dzieli siê na dwie grupy,
bior¹c pod uwagê stopieñ ich dopasowania.

Grupa I. W sprzêcie oczyszczaj¹cym bez wspomagania przep³ywu powietrza u¿y-
wane s¹ jedynie czêœci twarzowe okreœlane nazw¹ „szczelnie dopasowane”.
Do tej grupy zaliczyæ nale¿y: ustniki, æwieræmaski, pó³maski lub maski, których
niewielki procent ca³kowitego przecieku wewnêtrznego gwarantuje skutecznoœæ
ochrony (w szczególnoœci dotyczy to przecieku przez nieszczelnoœci zwi¹zane z do-
pasowaniem do twarzy u¿ytkownika oraz przez zawory). W tej grupie czêœci twa-
rzowych najskuteczniejsz¹ ochronê stanowi¹ maski, które dodatkowo zabez-
pieczaj¹ oczy i twarz u¿ytkownika, co powoduje, i¿ nale¿y zalecaæ je do stosowania
w przypadku wyst¹pienia zanieczyszczeñ wymagaj¹cych jednoczesnej ochrony
uk³adu oddechowego, oczu i twarzy.

Część twarzowa
luźno
opasowana

Grupa II. Wprowadzenie dla sprzêtu oczyszczaj¹cego dodatkowego wspomagania
przep³ywu powietrza, uzyskane na skutek wmontowania dmuchawy w obieg
powietrza oddechowego, rozszerza mo¿liwoœci stosowania czêœci twarzowych
o: kaptury, bluzy i he³my okreœlane jako „czêœci twarzowe luŸno dopasowane”.
Wi¹¿e siê to jednak¿e z wyraŸnym podzia³em tej grupy sprzêtu oczyszczaj¹cego na
dwie kategorie:

l

sprzêt oczyszczaj¹cy ze wspomaganiem przep³ywu wyposa¿ony w maski,
æwieræmaski lub pó³maski,

l

sprzêt oczyszczaj¹cy z wymuszonym przep³ywem powietrza wyposa¿ony
w he³my lub w kaptury.

2.2.2. Sprzêt izoluj¹cy

Wœród grupy sprzêtu izoluj¹cego istnieje wiele typów i odmian odpowiadaj¹cych
ró¿nym potrzebom stanowisk pracy, na których warunki œrodowiskowe wymu-
szaj¹ stosowanie tego typu zabezpieczeñ. Du¿a ró¿norodnoœæ rozwi¹zañ sprzê-
tu izoluj¹cego stanowi potwierdzenie potrzeby d¹¿enia do udoskonalania tych
ochron, szczególnie pod wzglêdem poprawy komfortu ich u¿ytkowania. Najogól-
niej sprzêt ten dzielimy na dwie grupy:

l

stacjonarny sprzêt izoluj¹cy,

l

autonomiczny sprzêt izoluj¹cy.

Aparaty
wężowe

Do grupy I zaliczamy wszystkie typy sprzêtu, w których powietrze do oddychania
jest doprowadzane za pomoc¹ wê¿a spoza strefy ska¿enia. S¹ to aparaty wê¿owe:

l

œwie¿ego powietrza (w wersji: aparatów wê¿owych zasysanego powietrza,
t³oczonego powietrza z dmuchaw¹ rêczn¹ lub mechaniczn¹),

l

sprê¿onego powietrza (w wersji: z zaworem regulacyjnym, z automatem odde-
chowym, z automatem oddechowym z nadciœnieniem).

Aparaty
powietrzne
butlowe i rege-
neracyjne

W grupie drugiej wyró¿nia siê, podobnie jak dla sprzêtu stacjonarnego, dwie pod-
stawowe kategorie:

l

aparaty powietrzne butlowe (w wersji: ze sprê¿onym powietrzem, ze sprê-
¿onym powietrzem z nadciœnieniem),

l

aparaty regeneracyjne (w wersji: ze sprê¿onym tlenem, z ciek³ym tlenem i z tle-
nem chemicznie zwi¹zanym).

Cech¹ charakterystyczn¹ sprzêtu autonomicznego jest posiadanie w³asnego, nie-
zale¿nego Ÿród³a powietrza lub tlenu do oddychania.

6

wrzesień 2006

OPINIE

8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej

Rozdział 8/2.

Część twarzowa
szczelnie
dopasowana

2.3. Podstawowe zasady doboru sprzêtu ochrony uk³adu
oddechowego

Dokonuj¹c doboru sprzêtu do zagro¿eñ nale¿y spoœród mo¿liwych wariantów
wybraæ najefektywniejsze, dla danych warunków pracy. Aby u³atwiæ to zadanie
na rysunku poni¿ej zamieszczono algorytm postêpowania przy podejmowaniu
decyzji o doborze sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego.

Algorytm doboru rodzaju sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego

do zagro¿enia wystêpuj¹cego na stanowisku pracy

wrzesień 2006

7

8/2. Dobór i stosowanie filtrującego sprzętu ochrony układu oddechowego

OPINIE

Rozdział 8/2.

Czy na stanowisku pracy wystêpuje:
1. Niedobór tlenu? stê¿. obj. <17%?
2. Stê¿enie aerozolu przekraczaj¹ce

wartoϾ 500 x NDS?

3. Wystêpuj¹ gazy i/lub pary w stê¿eniu

przekraczaj¹cym 1% obj.?

Czy znasz zagro¿enia

wystêpuj¹ce na

stanowisku pracy?

Czy znasz nazwê i stê¿enie

substancji chemicznej (aerozolu)

wystêpuj¹cego na stanowisku

pracy?

Wybierz

odpowiedni sprzêt

oczyszczaj¹cy

Wybierz sprzêt

izoluj¹cy

Wybierz sprzêt

filtruj¹cy

Zanieczyszczenia

wystêpuj¹ w postaci

aerozoli

Czy na stanowisku pracy mog¹ nagle

pojawiæ siê nieznane substancje

szkodliwe w nieznanych iloœciach?

Tak

Tak

Nie

Nie

Nie

Zanieczyszczenia

wystêpuj¹ w postaci

par i/lub gazów

Zanieczyszczenia

wystêpuj¹ w postaci

aerozoli oraz par

i/lub gazów

Wybierz sprzêt

poch³aniaj¹cy

Wybierz sprzêt

filtruj¹co-pochniaj¹cy

Tak

Zastosuj sprzêt

ucieczkowy

Tak

Nie

Czy na stanowisku

pracy wystêpuj¹
stale substancje

szkodliwe?

Tak

Nie

Pozostañ tylko przy

sprzêcie ucieczkowym

Wybierz dodatkowo

odpowiedni

sprzêt roboczy

2.4. Kiedy zastosowaæ odpowiedni sprzêt o odpowiednim
stopniu – klasie ochrony?

Podstawowym badaniem, wykonywanym dla wszystkich ochron uk³adu oddecho-
wego, jest okreœlenie ca³kowitego przecieku wewnêtrznego. Badanie to wykonuje
siê z udzia³em ludzi, w specjalnej komorze badawczej, w której w powietrzu znaj-
duje siê substancja testowa (aerozol chlorku sodu lub gaz – szeœciofluorek siarki).
Uczestnicz¹cy w badaniu cz³owiek, w kompletnym sprzêcie ochrony uk³adu odde-
chowego wykonuje w komorze zestaw æwiczeñ fizycznych. Pomiar polega na po-
bieraniu próbek powietrza z komory oraz ze strefy oddychania – czyli spod czêœci
twarzowej i okreœleniu w nich stê¿enia substancji testowej. Stosunek stê¿enia
substancji testowej w strefie oddychania do stê¿enia tej substancji w komorze,
wyra¿ony w procentach, jest miar¹ ca³kowitego przecieku wewnêtrznego.

Wynik badania ca³kowitego przecieku wewnêtrznego dla sprzêtu ochrony uk³adu
oddechowego umo¿liwia wyznaczenia nominalnego wskaŸnika ochrony dla ka¿-
dej klasy ochronnej danego typu sprzêtu.

Obliczanie
nominalnego
wskaźnika
ochrony

Nominalny wskaŸnik ochrony (NPF

1

) – maksymalna procentowa wartoœæ ca³ko-

witego przecieku wewnêtrznego wyznaczona dla ka¿dej klasy ochronnej sprzêtu
ochrony uk³adu oddechowego zgodnie z normami serii PN-EN okreœlana jako:

NPF

= 100

CPW

Gdzie CPW to laboratoryjnie wyznaczona wartoœæ ca³kowitego przecieku wew-
nêtrznego w procentach.

NPF wyra¿ony jako wielkoœæ niemianowana okreœla, ile razy stê¿enie zapylenia
w powietrzu pod czêœci¹ twarzow¹ u¿ytkownika obni¿y³o siê na skutek zastosowa-
nia ochrony.

Wybór sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego zale¿y od relacji, w jakiej pozostaje
stê¿enie zapylenia danego œrodowiska pracy w stosunku do jego dopuszczalnych
wartoœci, przy za³o¿eniu, ¿e spe³niony musi byæ warunek, aby powietrze odde-
chowe (wdychane) zawiera³o iloœæ zanieczyszczeñ poni¿ej NDS.

Im wiêksze jest przekroczenie dopuszczalnych wartoœci granicznych tym ochrona
powinna charakteryzowaæ siê wy¿sz¹ skutecznoœci¹, a zatem powinna posiadaæ
wiêksz¹ wartoœæ wskaŸnika ochrony.
Maj¹c do dyspozycji ró¿ne rodzaje ochron filtruj¹cych, pocz¹wszy od sprzêtu fil-
truj¹cego wyposa¿onego w pó³maski lub æwieræmaski, poprzez wysoko skuteczne
maski, jeszcze skuteczniejszy sprzêt filtruj¹cy z wymuszonym przep³ywem po-
wietrza lub ze wspomaganiem, ka¿dy u¿ytkownik mo¿e dokonaæ w³aœciwego wy-
boru, uwzglêdniaj¹c wymagania stanowiska pracy. Pomocne w tym wyborze stanie
siê wyznaczenie minimalnej wartoœci wskaŸnika ochrony (MPF

2

) w nastêpuj¹cy

sposób:

MPF

=

Maksymalne stê¿enie zanieczyszczenia œrodowiska zewnêtrznego

Maksymalne akceptowalne stê¿enie zanieczyszczenia powietrza wdychanego

8

wrzesień 2006

OPINIE

8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej

Rozdział 8/2.

1

NPF – Nominal Protection Factor.

2

MPF – Minimum Protection Factor.

Badanie
całkowitego
przecieku
wewnętrznego

Zasada doboru
sprzętu

Wskaźnik
ochrony

Zasada doboru

Po obliczeniu minimalnej wartoœci wskaŸnika ochrony, u¿ytkownik powinien do-
konaæ wyboru rodzaju i klasy sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego tak, aby
sprzêt ten charakteryzowa³ siê wy¿sz¹ wartoœci¹ wyznaczonego dla niego wskaŸ-
nika ochrony.

NPF > MPF

PRZYKŁAD

Przyk³adowy sposób postêpowania dla okreœlonego œrodowiska pracy:
NDS dla przyk³adowego py³u wynosi – 3 mg/m

3

.

Maksymalne stê¿enie py³u wyznaczone w ci¹gu jednej zmiany wynosi – 9 mg/m

3

.

Minimalny wskaŸnik ochrony (MPF) wynosi 3 – odpowiedni do tych warunków jest zatem sprzêt fil-
truj¹cy klasy P1 w postaci pó³masek filtruj¹cych klasy P1 lub pó³masek z filtrami klasy P1, dla których
nominalny wskaŸnik (NPF) ochrony wynosi 4.

Wartoœci nominalnego wskaŸnika ochrony dla wybranych typów sprzêtu

ochrony uk³adu oddechowego

Typ sprzêtu ochrony uk³adu

oddechowego

Klasa

ochrony

Maksymalny ca³kowity

przeciek wewnêtrzny

(%)

Nominalny

wskaŸnik

ochrony

Pó³maska filtruj¹ca.

1
2
3

25,0
11,0

5,0

4
9

20

Pó³maska filtruj¹co-poch³ania-
j¹ca z zaworami.

1
2
3

25,0
11,0

8,0

4
9

12

Pó³maski lub æwieræmaski
skompletowane z elementami
oczyszczaj¹cymi.

1
2
3

25,05
11,05

5,10

4
9

19

Maski skompletowane z elemen-
tami oczyszczaj¹cymi.

1
2
3

20,06

6,06
0,11

5

16,5

1000

Sprzêt oczyszczaj¹cy z wymu-
szonym przep³ywem powietrza.

1
2
3

10,0

5,0
0,2

10
20

500

Sprzêt oczyszczaj¹cy ze wspoma-
ganiem przep³ywu powietrza.

1
2
3

5,00
1,00
0,05

20

100

2000

wrzesień 2006

9

8/2. Dobór i stosowanie filtrującego sprzętu ochrony układu oddechowego

OPINIE

Rozdział 8/2.

2.5. Ochrona przed aerozolami

Sprzêt filtruj¹cy w postaci filtrów kompletowanych z czêœciami twarzowymi lub
pó³masek filtruj¹cych stosowany jest w przypadkach wyst¹pienia zanieczysz-
czenia, np.:

l

œrodkami ochrony roœlin,

l

toksycznymi py³ami,

l

dymami lub mg³ami

w stê¿eniach przekraczaj¹cych ich wartoœci normatywne. Sprzêt ten powinien byæ
stosowany do ochrony przeciwko aerozolom o sta³ej lub ciek³ej fazie rozproszenia.

Aerozol sta³y to zawiesina cz¹stek sta³ych w powietrzu. Do aerozoli sta³ych nale¿¹
tak¿e aerozole na bazie wody, czyli takie, które powstaj¹ z roztworu lub zawiesiny
cia³a sta³ego w wodzie, przy spe³nionym warunku, ¿e substancj¹ niebezpieczn¹ lub
szkodliw¹ s¹ jedynie cz¹stki sta³e. Natomiast do grupy aerozoli ciek³ych zaliczane
s¹ zawiesiny kropel w powietrzu.

Miar¹ skutecznoœci sprzêtu filtruj¹cego jest jego klasa ochronna:

l

Klasa P1 – sprzêt o ma³ej skutecznoœci ochronnej,

l

Klasa P2 – sprzêt o œredniej skutecznoœci ochronnej,

l

Klasa P3 – sprzêt o wysokiej skutecznoœci ochronnej.

Klasê ochronn¹ sprzêtu filtruj¹cego mo¿emy okreœliæ w oparciu o nominalny
wskaŸnik ochronny NPF (patrz tabela w rozdziale 2.4.).

Jedynie rodzaj aerozolu i stê¿enie zanieczyszczenia w œrodowisku powietrznym
stanowi kryterium doboru klasy ochronnej sprzêtu filtruj¹cego. Sprzêt filtruj¹cy
wszystkich trzech klas ochronnych mo¿e byæ stosowany przy zagro¿eniach aerozola-
mi sta³ymi lub ciek³ymi w zale¿noœci od spe³niania przez niego wymagañ w zakresie
penetracji. Wyboru klasy ochronnej odpowiedniej dla stê¿enia zanieczyszczenia na
stanowisku pracy nale¿y dokonaæ kieruj¹c siê wartoœciami granicznymi ca³kowitego
przecieku wewnêtrznego. Wartoœci te okreœlaj¹ krotnoœæ obni¿enia stê¿enia zanie-
czyszczenia pod czêœci¹ twarzow¹ dla danych warunków œrodowiska pracy.

Po wytypowaniu klasy ochronnej i typu filtruj¹cego sprzêtu ochrony uk³adu odde-
chowego nale¿y dokonaæ wyboru najbardziej efektywnego, z punktu widzenia
stanowiska pracy i potrzeb u¿ytkownika, rozwi¹zania konstrukcyjnego. Podej-
muj¹c decyzjê o doborze nale¿y pamiêtaæ, ¿e je¿eli w œrodowisku pracy wystêpuj¹:

l

aerozole szczególnie agresywne lub aktywne chemicznie – zaleca siê stosowa-
nie wysoko skutecznych filtrów,

l

ma³o szkodliwe py³y o du¿ych cz¹stkach – zaleca siê stosowanie pó³masek fil-
truj¹cych,

l

py³y szczególnie toksyczne – zaleca siê stosowanie filtruj¹cego sprzêtu ze
wspomaganiem przep³ywu powietrza,

l

py³y o du¿ym stê¿eniu – zaleca siê stosowanie filtruj¹cego sprzêtu z wymuszo-
nym przep³ywem powietrza,

l

py³y mog¹ce powodowaæ podra¿nienia oczu – nale¿y stosowaæ czêœci twarzo-
we w postaci masek, kapturów lub he³mów zabezpieczaj¹cych ca³¹ twarz u¿yt-
kownika,

l

podwy¿szona temperatura i koniecznoœæ wykonywania pracy wymagaj¹cej
znacznego wysi³ku fizycznego – zaleca siê stosowanie filtruj¹cego sprzêtu ze
wspomaganiem lub z wymuszonym przep³ywem powietrza.

10

wrzesień 2006

OPINIE

8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej

Rozdział 8/2.

Zanieczyszcze-
nia, do których
należy stoso-
wać sprzęt
filtrujący

Skuteczność

Klasa ochrony

Wybór
konstrukcji

3. Okres u¿ytkowania

W przypadku sprzêtu filtruj¹cego, w postaci pó³masek filtruj¹cych lub filtrów,
istotne jest okreœlenie czasu (okresu) ich u¿ytkowania.

Czas u¿ytkowania uzale¿niony jest g³ównie od:

l

rzeczywistych warunków, w jakich sprzêt filtruj¹cy jest stosowany,

l

klasy ochronnej sprzêtu.

Obniżenie
skuteczności

Na obni¿enie skutecznoœci i nadmierny wzrost oporu oddychania tego sprzêtu,
a co za tym idzie, skrócenie czasu u¿ytkowania, mo¿e mieæ wp³yw:

l

znaczne stê¿enie zapylenia,

l

du¿a higroskopijnoœæ py³ów,

l

podwy¿szona wilgotnoœæ powietrza,

l

podwy¿szona temperatura powietrza oraz

l

rodzaj wykonywanej pracy.

Filtry lub pó³maski filtruj¹ce nale¿y wymieniæ zawsze wtedy, kiedy u¿ytkownik
odczuje znaczny wzrost oporów oddychania, tzn. wówczas, kiedy ochrona staje
siê dla niego zbyt uci¹¿liwa. Opór oddychania jest parametrem ocenianym w spo-
sób subiektywny i zale¿y zarówno od cech indywidualnych u¿ytkownika, jak i od
warunków pracy.

Je¿eli zaistnieje koniecznoœæ wymiany filtrów w dwufiltrowej czêœci twarzowej,
oba filtry nale¿y wymieniæ jednoczeœnie.

Czas u¿ytkowania sprzêtu filtruj¹cego z dodatkowym Ÿród³em zasilania jest
limitowany:

l

szybkoœci¹ zatkania filtrów,

l

czasem dzia³ania akumulatorów.

Zakres
stosowania
sprzętu

Obowi¹zkiem producenta sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego jest œcis³e de-
finiowanie zakresu stosowania konkretnego typu sprzêtu, z uwzglêdnieniem
wszelkich mo¿liwych wariantów po³¹czeñ filtrów z czêœciami twarzowymi. Indy-
widualne okreœlanie oferowanego przez sprzêt poziomu ochrony, obliczone na
podstawie wyznaczonej wartoœci ca³kowitego przecieku wewnêtrznego, mo¿e ró¿-
nicowaæ sprzêt filtruj¹cy danej klasy ochronnej.

Informacja o zaliczeniu sprzêtu do odpowiedniej klasy ochronnej potwierdza jedy-
nie spe³nienie przez ten sprzêt minimalnych wymagañ w zakresie parametrów
ochronnych i u¿ytkowych. W obrêbie danej klasy ochronnej mog¹ jednak¿e poja-
wiæ siê lepsze rozwi¹zania, które zapewniaj¹ wy¿sz¹ skutecznoœæ, poprzez dobra-
nie przez producenta kszta³tu czêœci twarzowej szczelnie przylegaj¹cej do twarzy
u¿ytkownika. Wówczas podanie przez producenta zakresu stosowania, w oparciu
o badania ca³kowitego przecieku wewnêtrznego wykonane dla danego sprzêtu,
pozwoli u¿ytkownikowi na w³aœciwy dobór do wystêpuj¹cych zagro¿eñ i warun-
ków pracy.

wrzesień 2006

11

8/2. Dobór i stosowanie filtrującego sprzętu ochrony układu oddechowego

OPINIE

Rozdział 8/2.

Moment
wymiany

Różne
rozwiązania
w obrębie
jednej klasy

4. Znakowanie filtruj¹cego sprzêtu ochrony uk³adu
oddechowego

4.1. Znakowanie filtrów i pó³masek filtruj¹cych

Oznaczenia stosowane dla wyró¿nienia klas ochronnych filtrów (wg PN-EN
143:2004) opowiadaj¹ maksymalnej penetracji aerozoli testowych stosowanych
w badaniu, która dla poszczególnych klas wynosi odpowiednio:

l

P1 – 20%

l

P2 – 6%

l

P3 – 0,05%.

Barwa wyró¿niaj¹ca etykiety b¹dŸ ca³ego elementu filtruj¹cego – bia³a.

Pó³maski filtruj¹ce s¹ klasyfikowane i znakowane (wg PN-EN 149:2004) w zale¿-
noœci od ich maksymalnego dopuszczalnego ca³kowitego przecieku wewnêtrzne-
go, który dla poszczególnych klas wynosi odpowiednio:

l

FFP1 РwartoϾ CPW = 25%

l

FFP2 РwartoϾ CPW = 11%

l

FFP3 РwartoϾ CPW = 5%

Inne oznaczenia

Dodatkowym symbolem stosowanym w znakowaniu filtrów i pó³masek filtru-
j¹cych jest oznakowanie liter¹ D, które œwiadczy o tym, ¿e filtr pozytywnie przeszed³
badanie zatkania py³em dolomitowym. Oprócz tego nadal jeszcze mo¿na spotkaæ na
rynku elementy filtruj¹ce zgodne z wymaganiami wczeœniej obowi¹zuj¹cych norm
europejskich, które s¹ znakowane, obecnie nie stosowanymi ju¿ symbolami:

l

S – do ochrony wy³¹cznie przed aerozolami o sta³ej fazie rozproszenia i na bazie
wody,

l

SL – do ochrony przed aerozolami o sta³ej i ciek³ej fazie rozproszenia oraz na
bazie wody,

l

C – filtr przeszed³ pozytywnie badanie zatkania py³em wêglowym.

4.2. Znakowanie sprzêtu filtruj¹cego z dodatkowym Ÿród³em
zasilania

Filtruj¹cy sprzêt z wymuszonym przep³ywem powietrza wyposa¿ony w he³my
lub kaptury jest klasyfikowany i znakowany (wg PN-EN 12941:2002) w zale¿noœci
od jego maksymalnego przecieku wewnêtrznego, który dla poszczególnych klas
wynosi odpowiednio:

l

THP1 РwartoϾ CPW = 10%

l

THP2 РwartoϾ CPW = 5%

l

THP3 РwartoϾ CPW = 0,2%

Filtruj¹cy sprzêt ze wspomaganiem przep³ywu powietrza wyposa¿ony w maski,
pó³maski lub æwieræmaski jest klasyfikowany i znakowany (wg PN-EN 12942:2002)
w zale¿noœci od jego maksymalnego przecieku wewnêtrznego, który dla poszcze-
gólnych klas wynosi odpowiednio:

l

TMP1 РwartoϾ CPW = 5%

l

TMP2 РwartoϾ CPW = 1%

l

TMP3 РwartoϾ CPW = 0,05%

12

wrzesień 2006

OPINIE

8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej

Rozdział 8/2.

Oznaczenie
klas
ochronnych

5. Szkolenie pracowników, u¿ytkowanie ochron
i nadzór nad sprzêtem

Przydzia³ wyselekcjonowanych ochron uk³adu oddechowego konkretnym u¿ytko-
wnikom wymusza jednoczesne przeprowadzenie szkolenia na stanowisku pracy.

Taki instrukta¿ powinien zawieraæ informacje na temat m.in.:

l

czynników niebezpiecznych lub szkodliwych wystêpuj¹cych w œrodowisku
pracy;

l

koniecznoœci stosowania ochron uk³adu oddechowego, ze wskazaniem skut-
ków ich nie stosowania;

l

sposobu u¿ytkowania sprzêtu uk³adu oddechowego, ze szczególnym uwzglêd-
nieniem:

o

czynnoœci przygotowawczych,

o

prawid³owego zak³adania,

o

dopasowania,

o

sprawdzenia szczelnoœci,

o

ograniczeñ w stosowaniu (np. czasowych);

l

sposobu zdejmowania, przechowywania i konserwacji, czêstotliwoœci wymia-
ny na nowe egzemplarze sprzêtu.

6. Podstawowe zasady u¿ytkowania sprzêtu ochrony
uk³adu oddechowego

Sprzêt filtruj¹cy tzw. „szczelnie dopasowany” nie powinien byæ stosowany przez
osoby posiadaj¹ce zarost lub blizny. Uniemo¿liwia to prawid³owe dopasowanie
czêœci twarzowej lub zak³óca prawid³owe funkcjonowanie zaworów oddecho-
wych. W takim przypadku jedynie sprzêt filtruj¹cy z wymuszonym przep³ywem
powietrza mo¿e gwarantowaæ skuteczn¹ ochronê.

Ka¿dorazowo przed u¿yciem wszystkich typów sprzêtu filtruj¹cego nale¿y spraw-
dziæ czy:

l

sprzêt nie jest uszkodzony,

l

nie s¹ uszkodzone zawory oddechowe,

l

taœmy nag³owia pozwalaj¹ na szczelne dopasowanie,

l

elementy filtruj¹ce s¹ w dobrym stanie, tzn. czy nie jest uszkodzone opako-
wanie jednostkowe, obudowa oraz czy oznaczenia odpowiadaj¹ zidentyfi-
kowanemu zagro¿eniu,

l

nie zosta³a przekroczona data wa¿noœci sprzêtu.

W przypadku sprzêtu ze wspomaganiem lub z wymuszonym przep³ywem powie-
trza dodatkowo nale¿y sprawdziæ:

l

stan na³adowania baterii oraz

l

czy jest osi¹gane minimalne objêtoœciowe natê¿enie przep³ywu dostarczanego
powietrza, zgodnie z instrukcj¹ producenta.

W celu zapewnienia jak najlepszej szczelnoœci czêœci twarzowej, zak³adanie i do-
pasowywanie pó³masek, æwieræmasek i masek, powinno przebiegaæ wg nastê-
puj¹cego schematu:

wrzesień 2006

13

8/2. Dobór i stosowanie filtrującego sprzętu ochrony układu oddechowego

OPINIE

Rozdział 8/2.

Zakres
instruktażu

Zarost i blizny

Kontrola przed
użyciem

l

umieœciæ czêœæ twarzow¹ tak, aby przykrywa³a usta i nos lub ca³¹ twarz (w za-
le¿noœci od czêœci twarzowej),

l

za³o¿yæ nag³owie tak, aby dwie oddzielne jego taœmy znajdowa³y siê na czubku
g³owy i na karku,

l

dopasowaæ naci¹g taœm nag³owia tak, aby czêœæ twarzowa utrzymywana by³a
w ustalonym po³o¿eniu,

l

w przypadku pó³masek filtruj¹cych dopasowaæ uszczelkê nosow¹.

W celu zdjêcia czêœci twarzowej nale¿y poluzowaæ taœmy nag³owia poprzez zwol-
nienie zaczepów.

Po za³o¿eniu i dopasowaniu czêœci twarzowej nale¿y sprawdziæ szczelnoœæ jej do-
pasowania. W tym celu nale¿y wykonaæ dwa testy. W trakcie pierwszego:

l

wloty elementów filtruj¹cych zakryæ szczelnie d³oñmi,

l

wykonaæ wdech,

czêœæ twarzowa jest prawid³owo i szczelnie zamocowana, je¿eli odczuje siê silny
opór wdechu, a œcianki pó³maski przybli¿¹ siê do twarzy.
W trakcie drugiego testu:

l

wyloty zaworów wydechowych tak¿e zakrywamy szczelnie d³oñmi,

l

wykonujemy wydech,

czêœæ twarzowa jest prawid³owo i szczelnie zamocowana, je¿eli odczuje siê silny
opór wydechu, a œcianki pó³maski oddal¹ siê od twarzy.

W przypadku zaobserwowania jakiejkolwiek nieszczelnoœci, czêœæ twarzow¹ na-
le¿y dopasowaæ ponownie i znów sprawdziæ jej szczelnoœæ. W przypadku braku
mo¿liwoœci uzyskania szczelnoœci – czêœæ twarzow¹ nale¿y wymieniæ.

7. Przechowywanie, transport i konserwacja

Opakowania
i pomieszczenia

Sprzêt ochrony uk³adu oddechowego oraz jego elementy nale¿y przechowywaæ:

l

wy³¹cznie w opakowaniach fabrycznych,

l

w pomieszczeniach suchych, pozbawionych szkodliwych par i gazów, zapew-
niaj¹cych utrzymanie odpowiedniej temperatury i wilgotnoœci wzglêdnej.

Sprzêt nie powinien byæ przechowywany razem z:

l

substancjami toksycznymi,

l

dzia³aj¹cymi negatywnie na materia³y, z których jest wykonany lub

l

wydzielaj¹cymi nieprzyjemne zapachy.

Niedopuszczalne jest przechowywanie sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego
i jego elementów w:

l

miejscach nara¿onych na bezpoœrednie dzia³anie promieni s³onecznych lub

l

odleg³oœci mniejszej ni¿ 1 m od urz¹dzeñ grzejnych.

Okres przechowywania nie powinien byæ d³u¿szy ni¿ podany przez producenta.
Zabrania siê stosowania filtrów:

l

po okresie gwarancji oraz

l

w przypadku stwierdzenia uszkodzenia opakowania jednostkowego.

Warunki
transportu

Sprzêt powinny byæ przewo¿ony w warunkach zabezpieczaj¹cych go przed uszko-
dzeniami mechanicznymi i wp³ywami atmosferycznymi.

14

wrzesień 2006

OPINIE

8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej

Rozdział 8/2.

Zakładanie
i dopaso-
wywanie

Kontrola
szczelności

Zakazy

Elementy filtruj¹ce bêd¹ce sprzêtem jednorazowego u¿ycia nie podlegaj¹ konser-
wacji. W przypadku, gdy mog¹ byæ stosowane wielokrotnie – zgodnie z instrukcj¹
producenta – bezpoœrednio po zakoñczeniu ich u¿ytkowania nale¿y:

l

zabezpieczyæ wlot i wylot odpowiednimi, zapewniaj¹cymi szczelnoœæ zatycz-
kami lub

l

umieœciæ element oczyszczaj¹cy w hermetycznym opakowaniu jednostkowym.

Po ka¿dorazowym u¿yciu czêœci twarzowe sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego
nale¿y:

l

umyæ w ciep³ej wodzie z myd³em, a nastêpnie

l

dok³adnie wysuszyæ.

PRZYKŁAD

Po umyciu, czêœci twarzowe najlepiej wysuszyæ poprzez pozostawienie ich do wyschniêcia w powie-
trzu wolnym od zanieczyszczeñ.

Okresowa
dezynfekcja

Zaleca siê przeprowadzanie okresowych dezynfekcji czêœci twarzowych:

l

zgodnie z instrukcj¹ u¿ytkowania oraz

l

przy ka¿dorazowej zmianie u¿ytkownika.

Zawory

Podczas okresowych przegl¹dów sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego oraz przed
i po ka¿dym u¿yciu nale¿y sprawdziæ poprawnoœæ funkcjonowania zaworów od-
dechowych i w razie koniecznoœci dokonaæ wymiany p³atka zaworu.

Niepoprawne funkcjonowanie zaworów oraz wystêpuj¹ce nieszczelnoœci mog¹
staæ siê przyczyn¹ bardzo powa¿nych zatruæ.

Napraw sprzêtu dokonywaæ powinien wy³¹cznie producent lub autoryzowany
przedstawiciel – je¿eli instrukcja u¿ytkowania nie stwierdza inaczej.
Przegl¹dów technicznych i okresowych napraw oraz wymian elementów dokony-
waæ mog¹ w zakresie okreœlonym instrukcj¹ wy³¹cznie osoby przeszkolone.

Zabrania siê stosowania jakichkolwiek czêœci zamiennych, niezatwierdzonych
przez producenta danego sprzêtu.

8. Podsumowanie

Podstawowe aspekty zwi¹zane z doborem sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego:

l

sprzêt powinien byæ dobrany odpowiednio do wystêpuj¹cych zagro¿eñ, tak
aby pod czêœci¹ twarzow¹ stê¿enie substancji niebezpiecznych zosta³o obni¿o-
ne do wartoœci mniejszej ni¿ NDS;

l

dobór sprzêtu powinien uwzglêdniaæ:

o

indywidualne cechy psychofizyczne u¿ytkownika,

o

ergonomiê pracy,

o

czas stosowania,

o

wykonywane czynnoœci,

o

przestrzeñ stanowiska pracy oraz

o

warunki klimatyczne œrodowiska pracy;

l

dobrany sprzêt powinien byæ w pe³ni kompatybilny z innymi œrodkami ochro-
ny indywidualnej, które ze wzglêdu na wystêpuj¹ce zagro¿enia musz¹ byæ sto-
sowane jednoczeœnie.

wrzesień 2006

15

8/2. Dobór i stosowanie filtrującego sprzętu ochrony układu oddechowego

OPINIE

Rozdział 8/2.

Konserwacja

Naprawy

9.

Lista

kontrolna

–

wytyczne

doboru

i

stosowania

ochron

uk³adu

oddechowego

Lp.

Pytanie

OdpowiedŸ

Dzia³anie

Uwagi

12

3

4

5

Ogólne

zasady

bezpieczeñstwa

i

ochrony

zdrowia

pracowników

–

ocena

ryzyka

–

ocena

stanowisk

pracy

1.

Czy

przed

doborem

œrodków

ochrony

uk³adu

oddecho

-

wego

upewniono

siê,

¿e

nara¿enie

nie

mo¿e

byæ

wyeli

-

minowane

innymi

sposobami?

TAK

PrzejdŸ

do

pytania

2.

NIE

Nale¿y

podj¹æ

odpowiednie

dzia³ania

zmierzaj¹ce

do

zastosowania

odpowiednich

rozwi¹zañ

organi

-

zacyjnych

lub

ochron

zbiorowych.

2.

Czy

przed

dokonaniem

doboru

i

zakupu

œrodków

ochro

-

ny

uk³adu

oddechowego

zebrano

od

pracowników

i

s³u¿by

bhp

wszelkie

niezbêdne

informacje

dotycz¹ce:

•

warunków

panuj¹cych

na

danym

stanowisku

pracy,

•

wykonywanych

czynnoœci,

•

stanu

zdrowia

pracowników,

•

wymagañ

ergonomicznych,

•

mo¿liwoœci

dopasowania

ochron

pod

wzglêdem

rozmiaru,

•

wymagañ

higienicznych

i

estetycznych?

TAK

PrzejdŸ

do

pytania

3.

NIE

Nale¿y

zebraæ

odpowiednie

informacje.

3.

Czy

przeprowadzono

wszelkie

niezbêdne

pomiary

zanieczyszczeñ

umo¿liwiaj¹ce

dokonanie

prawid³owego

doboru?

TAK

PrzejdŸ

do

pytania

4.

NIE

Nale¿y

przeprowadziæ

pomiary

zanieczyszczeñ

samodzielnie

lub

zleciæ

ich

wykonanie,

np.

Sane

-

pidowi.

4.

Czy

przeprowadzono

ocenê

ryzyka

dla

danego

stanowiska

pracy?

TAK

PrzejdŸ

do

pytania

5.

NIE

Nale¿y

przeprowadziæ

ocenê

ryzyka

dla

wszyst

-

kich

stanowisk

pracy,

na

których

sprzêt

ochronny

ma

byæ

stosowany.

5.

Czy

prawid³owo

przeprowadzono

dobór

œrodków

ochro

-

ny

uk³adu

oddechowego

w

oparciu

o

wskaŸnik

ochrony?

TAK

PrzejdŸ

do

pytania

6.

NIE

Nale¿y

przeprowadziæ

ponownie

dobór

z

udzia³em

konsultanta

z

CIOP-PIB.

OPINIE

8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej

Rozdział 8/2.

16

wrzesień 2006

12

3

4

5

6.

Czy

wszyscy

pracownicy

(pracuj¹cy

na

stanowiskach

pracy,

na

których

wystêpuje

zagro¿enie)

zostali

zaopa

-

trzeni

w

odpowiednie

do

rodzaju

nara¿enia

œrodki

ochrony

indywidualnej?

TAK

PrzejdŸ

do

pytania

7.

NIE

Nale¿y

zaopatrzyæ

wszystkich

pracowników

w

odpowiednie

œrodki

ochrony

uk³adu

oddecho

-

wego

zgodnie

z

przeprowadzonym

doborem,

z

uwzglêdnieniem

œrodowiska

pracy

i

zasad

ergonomii.

7.

Czy

miejsca

wymagaj¹ce

noszenia

osobistego

wyposa¿e

-

nia

ochronnego

zosta³y

wyraŸnie

oznaczone?

TAK

PrzejdŸ

do

pytania

8.

NIE

Nale¿y

oznakowaæ

miejsca

zgodnie

z

obowi¹zu

-

j¹cymi

przepisami.

Szkolenia

pracowników

8.

Czy

s¹

prowadzone

odpowiednie

i

regularne

instrukta¿e,

szkolenia

i

treningi

maj¹ce

na

celu

zapewnienie

sta³ego

i

poprawnego

u¿ywania

œrodków

ochrony

uk³adu

odde-

chowego?

TAK

PrzejdŸ

do

pytania

9.

NIE

Nale¿y

przeprowadziæ

odpowiednie

szkolenia,

instrukta¿e

i

treningi.

9.

Czy

s¹

prowadzone

dzia³ania,

maj¹ce

na

celu

kontrolo-

wanie,

czy

wszyscy

pracownicy

u¿ywaj¹

niezbêdnych

na

swoich

stanowiskach

œrodków

ochrony

uk³adu

oddechowego?

TAK

PrzejdŸ

do

pytania

10.

NIE

Nale¿y

opracowaæ

system

monitoringu

stosowania

œrodków

ochrony

uk³adu

oddechowego

przez

pracowników.

Nadzór

nad

œrodkami

ochrony

uk³adu

oddechowego

10.

Czy

zapewniono

œrodki

umo¿liwiaj¹ce

regularne

czyszczenie,

konserwacjê

i

w³aœciwe

przechowywanie

œrodków

ochrony

uk³adu

oddechowego?

TAK

PrzejdŸ

do

pytania

11.

NIE

Nale¿y

zorganizowaæ

odpowiedni

punkt

obs³ugi

oraz

wyposa¿yæ

go

w

odpowiednie

œrodki

czyszcz¹ce

i

dezynfekuj¹ce,

zgodnie

z

wymagania

-

mi

producentów

poszczególnych

ochron.

11.

Czy

zakupione

œrodki

ochrony

wymagaj¹

okresowych

przegl¹dów

i

wymian

elementów

zamiennych,

np.

p³atków

zaworów

wdechowych

i

wydechowych?

TAK

Nale¿y

zorganizowaæ

punkt

oraz

opracowaæ

harmonogram

przegl¹du

i

wymiany

elementów

zamiennych

i/lub

harmonogram

przekazywania

sprzêtu

do

serwisu

producenta,

je¿eli

jest

to

wymagane.

NIE

PrzejdŸ

do

pytania

12.

8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej

OPINIE

Rozdział 8/2.

wrzesień 2006

17

12

3

4

5

12.

Czy

przygotowano

odpowiednie

miejsca

do

przechowy

-

wania,

sk³adowania

œrodków

ochrony

uk³adu

oddecho

-

wego?

TAK

PrzejdŸ

do

pytania

13.

NIE

Nale¿y

przygotowaæ

odpowiedni

magazyn

lub

wydzielone

miejsce

w

pomieszczeniu,

w

którym

warunki

klimatyczne

sk³adowania

ochron

odpo

-

wiadaj¹

zawartym

w

instrukcji

u¿ytkowania.

13.

Czy

przydzielono

odpowiedzialnoϾ

za

codzienne

utrzy

-

mywanie

w

czystoœci

i

porz¹dku

œrodków

ochrony

uk³adu

oddechowego

konkretnej

osobie

lub

zespo³owi

ludzi?

TAK

PrzejdŸ

do

pytania

14.

NIE

Nale¿y

przydzieliæ

lub

zmodyfikowaæ

odpowied

-

nio

zakresy

obowi¹zków

pracowników.

Wymagania

u¿ytkowników

14.

Czy

pracodawca

ma

dane

od

pracowników

dotycz¹ce

akceptacji

œrodków

ochrony

uk³adu

oddechowego?

TAK

PrzejdŸ

do

pytania

15.

NIE

Nale¿y

opracowaæ

system

zbierania

ww.

danych.

15.

Czy

zebrano

wywiad

lekarski

historii

medycznej

pracowników

pod

k¹tem

problemów

dotycz¹cych:

•

schorzeñ

uk³adu

oddechowego

(np.

astmy),

•

wydolnoœci

fizycznej,

•

problemów

neurologicznych

(np.

epilepsja,

klaustrofobia)?

TAK

PrzejdŸ

do

pytania

16.

NIE

Nale¿y

skierowaæ

pracowników

na

odpowiednie

badania

lekarskie.

16.

Czy

charakterystyki

twarzy

(zniekszta³cenia,

blizny,

zarost)

umo¿liwiaj¹

w

pe³ni

prawid³owe

dopasowanie

czêœci

twarzowej?

TAK

Koniec

procedury.

NIE

Nale¿y

przeprowadziæ

rotacjê

pracowników

na

poszczególnych

stanowiskach

pracy.

OPINIE

8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej

Rozdział 8/2.

18

wrzesień 2006