POJĘCIE WEKSLA I JEGO RODZAJE

1)

Pojęcie weksla – polskie prawo wekslowe nie podaje definicji w. Wymienia

natomiast jego istotne cechy oraz precyzyjnie określa części składowe(treść)

dokumentu, który w myśl ustawy uważa się za weksel. Powstałą w ten sposób

l

ukę wypełniła doktryna tworząc szereg definicji. Jednak nie udało się ustalić

def. powszechnie akceptowanej i w pełni poprawnej.

Weksel ( od niem. Weschel

– wymiana) jest dokumentem sporządzonym w formie

przewidzianej przez prawo (duży formalizm), zawierającym bezwarunkowe

zobowiązanie do zapłaty określonej osobie(remitentowi) sumy pieniężnej, w

ustalonym terminie i miejscu przez wystawcę ( w przypadku w. własnego) lub inną

osobę przez niego wskazaną(w. trasowany), którego egzekucja wyposażona w

specjalny rygor.

Funkcjonujące obecnie def. weksla są def. naukowymi, które można podzielić na

kilka grup:

a)

pierwsza grupa mówi o welsklu jako dokumencie. W. uważany jest za

dokument posiadający dokładnie określoną przez prawo formę i wyposażony

przez prawo w tą właściwość, że umieszczenie na nim podpisu stanowi

podstawę i przyczynę zobowiązania w. osoby od której podpis pochodzi.

b) w. jako

papier wartościowy opiewający na wierzytelność ( wg. tego podziału

są jeszcze pap. wart. opiewające na: prawa członkowskie i pr. rzeczowe);

definiuje w. jako pap. wart. opiewający na świadczenie sumy pieniężnej lub

jako pap. wart. o cechach ściśle przez prawo wekslowe przepisanych, w

których inkorporowane jest abstrakcyjne zobowiązania zapłacenia sumy

pieniężnej.

2) Rodzaje weksli

Prawo

wekslowe zna dokumenty o nazwie w. trasowany i w. własny. Można jeszcze

odróżnić dokument o nazwie weksel niezupełny w chwili wystawienia (weksel

inblanco).

W praktyce występują jeszcze inne nazwy, takie jak: weksel gwarancyjny, kaucyjny,

depozytowy, rymesa komisowa, trata komisowa, rekta-weksel, weksel piwniczny.

a) Weksel trasowany

(ciągniony lub trata) - jest to papier wartościowy

sporządzony w formie ściśle określonej przepisami pr., zawierający skierowane przez

wystawcę do trasata bezwarunkowe, pisemne polecenie zapłaty określonej w nim

sumy pieniężnej wskazanej osobie (remitentowi) lub innej osobie, która wykazała się

nieprzerwanym szeregiem indosów oraz posiadaniem weksla w terminie płatności w

oznaczonym miejscu i czasie, stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na

nim podpisanych

. W. trasowany może być wystawiony jako w. niezupełny w chwili

wystawienia (wynika to art. 10).

Przepis art. 1 i 2 wymienia cechy ustawowe, których brak pozbawia dokument

charakteru weksla i sprawia , że nie powstaje ważne zobowiązanie w. Każdy

dokument, któremu brak choćby jednej cechy wymienionej w art. 1 nie jest wekslem.

Przepis art. 2 wprowadza wyjątki co do terminu płatności, miejsca płatności oraz

miejsca wystawienia weksla

– poprzez wprowadzenie domniemań prawnych w braku

oznaczenia terminu płatności lub miejsca płatności, lub miejsca wystawienia weksla.

Weksel trasowany zawiera (art. 1):



nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go

wystawiono

– brak słowa ”w.” w tekście lub jego nieprawidłowe użycie czyni

weksel nieważnym, chociaż z dokumentu wynikałoby, że wystawca chce się

wekslowo zobowiązać; nazwa „w.” musi być zawarta w samej treści

dokumentu, nie może być to nagłówek, tytuł dokumentu czy tez umieszczenie

z boku lub pod treścią. „W.” w innych językach to: „gezogener Weschel”; „bill

of exchange”; „lettre de change”; “lettera di cambio”. W. może być wystawiony

w każdym języku europejskim lub pozaeuropejskim, jak również w języku

sztucznym, o ile jest znany w szerszym kręgom osób, np. esperanto. Celem

umiesz

czenia nazwy ”w.” w tekście dok. jest zwrócenie uwagi podpisującego

na charakter i rozmiar zobowiązania, które zaciąga.



polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej – jest to

najistotniejszy element ważności weksla t. Stanowi podstawę weksla t. i

oznacza, że zobowiązanie w. jest zobowiązaniem nieodwołalnym.

Bezwarunkowe polecenie zapłaty polega na tym, że wystawca weksla daje

dyspozycję osobie trzeciej (trasatowi), aby zapłaciła za niego pewną kwotę

pieniężną (st. waluty z przekazu). Podstawą polecenia zapłaty jest

wewnętrzny stosunek (st. pokrycia) pomiędzy wystawcą a trasatem, na

podstawie którego wystawca zleca trasatowi dokonanie zapłaty. Warunek jest

pojęciem z zakresu pr. cywilnego (art. 89). Nie jest warunkiem w rozumieniu

przepisu art. 89 KC warunek prawny dopuszczony przez samą ustawę, która

pozwala na zawarcie w poleceniu zapłaty zastrzeżenia, np. „jeżeli zapłaty nie

dokonano za inny egzemplarz” (art. 65 PrWeksl).

W praktyce polecenie zapłaty najczęściej wyrażane jest przez użycie

sformułowania w trybie rozkazującym, np. „zapłaci Pan za ten weksel”.

Możliwe jest również użycie zwrotu grzecznościowego – „zechce Pan...”.

Niedopuszczalne jest zastąpienie plecenia zapłaty przyrzeczeniem wystawcy,

że trasat zapłaci za weksel i użycie wyrażenia, np. „Kowalski zapłaci za ten

weksel”.

Suma pieniężna będąca przedmiotem zobowiązania wekslowego oznaczona

jest przez podanie w sposób wyraźny kwoty i waluty. W. może opiewać tylko

na jedną sumę pieniężną. Wskazanie na w. tylko samej kwoty bez podania

rodzaju waluty powoduje nieważność weksla. Brak oznaczenia waluty, w jakiej

wyrażono sumę wekslowa, powoduje, że odnośny dokument nie jest uważany

za weksel (orz. S.N. z 8.9.1995r.)

. Na urzędowych blankietach wekslowych

walutę podaje się dwukrotnie, raz pisząc ją w górnej prawej części w. obok

sumy pieniężnej podanej cyfrowo, wówczas walutę podaje się przy

zastosowaniu przyjętego skrótu np. USD, GBP, EUR itd., drugim razem walutę

podaje się słownie z kwotą wekslową napisaną słownie. Nieważny jest w.,

który podaje kilka różnych walut. Zobowiązanie pieniężne w pieniądzu polskim

stanowi regułę, od której są możliwe wyjątki, zgodnie z art. 358 KC możliwe

jest skuteczne zobowiązanie się na terenie Polski do zapłaty w innej walucie

niż pieniądz polski. Nieważne są weksle przewidujące klauzulę waloryzacyjną

uza

leżniającą wysokość sumy wekslowej do kursu waluty obcej (art. 358

1

§2

KC). Klauzule tego typu naruszają zasadę art. 1, według której w. musi

opiewać na oznaczoną sumę pieniężną. Poza tym w Polsce obowiązuje

zasada nominalizmu.



nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata) – może nim być osoba

fizyczna, osoba prawna oraz podmiot nie będący ani osobą fizyczną, ani

osobą prawną, mający z mocy ustawy prawo do zaciągania zobowiązań, np.

spółka jawna, spółka komandytowa. Może nim być również sam wystawca.

Mamy do czynienia wówczas z wekslem trasowanym-własnym.



oznaczenie terminu płatności – t. p. oznacza wskazanie daty, w której ma

nastąpić zapłata. Termin ten należy oznaczyć dniem, miesiącem i rokiem.

Oznaczenie dnia, miesiąca i roku można uczynić cyframi. Rok można

oznaczyć przyjętym skrótem „br.” na oznaczenie bieżącego roku. Miejsce

podania w dokumencie terminu płatności jest obojętne. Termin płatności nie

jest tożsamy z pojęciem terminu wymagalności. Termin wymagalności jest

dniem, w której można domagać się zapłaty. Jeżeli termin płatności weksla

przypada na dzień powszedni, to termin płatności i termin wymagalności

pokrywają się. Natomiast gdy termin płatności weksla przypada na dzień

ustawowo w

olny od pracy, zapłaty można się dopiero w najbliższym dniu

powszednim (art. 72).

Oznaczenie terminu płatności nie stanowi konieczności części składowej

weksla. Prawo wekslowe nie traktuje weksla bez terminu płatności jako weksla

nieważnego, czy też weksla niezupełnego. Weksel, który nie ma oznaczonego

terminu płatności uważany jest za weksel płatny za okazaniem (art. 2 ust. 2).

Prawo w. zna 4 rodzaje terminów płatności weksla. Weksel może być płatny:

za okazaniem, w pewien czas po okazaniu, po dacie lub w oznaczonym dniu.

Nieważny jest w. z innymi terminami płatności, np. z terminem płatności „w

razie śmierci” albo zastrzegający płatność w razie nadejścia zdarzenia,

którego nadejście jest wprawdzie pewne, lecz czas jego nadejścia nie jest

pewny. Nie uważa się bowiem takich wypadków za równoznaczne z

płatnością za okazaniem. Podobnie ze zdarzeniem niepewnym. Termin

płatności musi by c jeden dla całej sumy wekslowej. Nieważne są w. których

suma jest płatna ratami (art. 33 ust. 2).



oznaczenie miejsca płatności – osobne oznaczenie m. p. nie jest warunkiem

ważności w. Wystarczy, jeżeli w w. trasowanym jest podane miejsce obok

nazwiska trasata, bo wówczas to miejsce uważa się za miejsce płatności w.

(art. 2 ust. 3). Pośredni sposób oznaczenia miejsca płatności jest

dopuszczalny tylko wtedy, gdy nie ma w wekslu osobno podanego miejsca

płatności. W. jest nie ważny, jeśli na w. nie ma osobnego oznaczenia m. p.,

ani żadnego miejsca nie wymieniono obok nazwiska trasata. Przez

oznaczenie m

iejsca płatności należy rozumieć konkretną miejscowość,

faktycznie istniejącą, w której weksel ma być przedstawiony do zapłaty. W.

unieważnia podanie fikcyjnej , nie istniejącej miejscowości.

M. p. decyduje o walucie (gdy w kilku krajach jest ta sama nazwa waluty,

domniemywa się, że chodzi o walutę miejsca płatności), o właściwości

miejscowej sądu w postępowaniu nakazowym (art. 488KPC) oraz o

zastosowaniu kalendarza

– w przypadku gdy w m. p. obowiązuje inny

kalendarz niż w miejscu wystawienia (art. 37). Miejsce płatności weksla ma

znaczen

ie przy ocenie skutków zobowiązania wekslowego akceptanta weksla

w przypadku kolizji ustaw (art. 79) oraz innych wypadkach kolizji ustaw (art.

82-

84) i w wypadkach złożenia protestu.



nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być

dokonana (oznaczenie remitenta)

– warunkiem ważności weksla t. jest, żeby

w. zawierał oznaczenie osoby, na której rzecz lub zlecenie zapłata ma być

dokonana (remitenta). Konieczność oznaczenia remitenta wynika z tego, że w.

jest papierem wartościowym na zlecenie (wg. tego podziału mamy do

czynienia z pap. wart.: imiennymi, na okaziciela oraz na zlecenie).



oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla

– jest to wymóg formalny

ważności weksla. Miejsce i data wystawienia musi być jedna dla całego

weksla. Brak wska

zania daty i miejsca wystawienia weksla unieważnia cały

weksel.

Data wystawienia oznacza dzień, miesiąc i rok wystawienia weksla. Data

wystawienia weksla może być tylko jedna, nawet jeżeli wystawców jest kilku.

Jeżeli weksel został wręczony jako weksel in blanco wówczas powinien być

wystawiony z datą, w której wystawca wręczył weksel remitentowi.

Data wystawienia ma znaczenie przy ocenie, czy osoba, która podpisała

weksel, była zdolna wekslowo do skutecznego zaciągania zobowiązania

wekslowego w chwili składania na wekslu podpisu i wydania weksla oraz

ustalenia, jakie

prawo jest właściwe dla danego stosunku wekslowego w

przypadku zmiany prawa po wystawieniu weksla (kolizja intertemporalna).

Data wystawienia ma znacznie dla określenia rocznego terminu do

przedstawienia

do przyjęcia weksla płatnego w pewien czas po okazaniu,

terminu płatności weksla w pewien czas po dacie, dla określenia rocznego

terminu, w którym weksel płatny za okazaniem powinien być przedstawiony do

zapłaty, terminu początkowego, od którego należy naliczyć odsetki, jeżeli nie

oznaczono innego terminu w przypadku zastrzeżenia oprocentowania (art. 5),

również przy ocenie zdolności do zaciągania zobowiązań przez wystawcę.

Miejsce wystawienia jest to miejsce wskazane na wekslu, w

którym w. został

wystawiony. Jeżeli na w. jest kilku wystawców, a obok każdego z nich podane

zostało inne miejsce, wówczas taki w. w razie braku odrębnego oznaczenia

miejsca wystawienia

jest nie ważny. Miejsce wystawienia decyduje o tym,

jakiego państwa prawo stosuje się do danego stosunku wekslowego oraz o

formie oświadczenia wekslowego (art. 78).



podpis wystawcy

– wiele kontrowersji, co pewne: podpis musi stanowić

wytwór pisania, odpada więc podpis elektroniczny z art.78 §2 KC; nie może

być to faksymile; immanentną cechą jest własnoręczność (wyjątek z art.75);

raczej imię i nazwisko, dopuszczalne jest samo nazwisko; podpis wystawcy

musi obejmować treść w., tak więc nie wystarczy, że nazwisko wystawcy

znajduje się w tekście w. Ustawa wymaga, aby podpis był umieszczony na

pierwszej stronie w. i obejmował cała treść w. Podpis musi być złożony poniżej

polecenia zapłaty sumy wekslowej. Podpis wystawcy umieszcza się zwykle po

prawej stronie weksla u dołu. Zamieszczenie podpisu w innym miejscu, np. w

poprzek dokumentu powoduje n

ieważność weksla.

Weksel poza wymienionymi istotnymi cechami z art.1, może zawierać szereg klauzul

w. wytworzonych przez praktykę, które nie należą do części składowych weksla, a

które odnoszą się bądź do samego zobowiązania w., bądź do stosunków

pozawekslowych.

b)

Weksel własny (suchy, prosty, sola) – jest papierem wartościowym

sporządzonym w formie ściśle określonej przepisami prawa wekslowego,

zawierającym bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej sumy

pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie i stwarzający bezwarunkową

odpowiedzialność osób na nim podpisanych.

Różnica między w. trasowanym a w. własnym polega na tym, że w w. własnym sam

wystawca zobowiązuje się do zapłaty sumy pieniężnej określonej w treści weksla

(w.t.- rodzaj przekazu pi

eniężnego, w.w.- skrypt dłużny). Natomiast w wekslu

trasowanym wystawca poleca zapłacenie oznaczonej sumy wskazanej przez siebie

osobie(trasatowi). W w. trasowanym trasat po zaakceptowaniu weksla

będzie

zobowiązany bezwarunkowo do zapłacenia sumy wekslowej.

Zasadnicze różnice konstrukcyjne pomiędzy wekslem trasowanym i własnym

sprowadzają się do czterech kwestii:

-

braku trasata przy wekslu własnym;

-

innego ukształtowania obowiązku zapłaty sumy wekslowej (polecenie

trasatowi

bezwarunkowej zapłaty sumy wekslowej na rzecz remitenta lub na jego

zlecenie przy wekslu trasowanym i przyrzeczenie bezwarunkowej

zapłaty sumy

wekslowej na rzecz remitenta lub na jego zlecenie w zakresie w. własnego);

-

inny jest dłużnik główny (akceptant po przyjęciu weksla trasowanego i

wystawca przy wekslu własnym);

-

możliwości kumulowania ról (wystawca może być remitentem lub trasatem,

wystawca weksla własnego nie może być remitentem).

c)

Weksel niezupełny (in blanco) – jest to weksel zaopatrzony w podpis wystawcy,

lecz niewype

łniony zupełnie, względnie nie posiadający niektórych cech, jakich

prawo wymaga dla ważności weksla. Najczęściej weksle in blanco są wystawiane,

gdy strony zawierając między sobą umowę pragną zabezpieczyć ewentualne

roszczenia

mogące z niej wyniknąć, ale nie są w stanie z góry oznaczyć ani

wyso

kości tych roszczeń, lub też terminu płatności. Ze względu na cel wystawienia

w. in blanco

nosi czasami nazwę weksla gwarancyjnego lub kaucyjnego, bądź

depozytowego. W. gwarancyjny udzielany jest na zabezpieczenie spłaty przyznanych

kredytów oraz na zabezpieczenie prawidłowego wykonania kontraktu. W. kaucyjny

zastępuje złożenie kaucji w gotówce. W. depozytowy nie jest przeznaczony do

obiegu i służy jako zabezpieczenie przyszłego spełnienia określonych świadczeń.

W. mo

że być wystawiony nie tylko na rzecz osoby lub na zlecenie osoby, której

zapłata ma być dokonana, ale także na rachunek tej osoby (art.3 ust.3). Wystawienie

w. na rachunek osoby trzeciej, czyli weksla komisowego, może wystąpić w postaci

traty komisowej lub

rymesy komisowej. W. w takich postaciach występuje w

stosunkach komisowych

( w praktyce występują one bardzo rzadko).

d) Rymesa komisowa

– jest to weksel , który zostaje wystawiony z polecenia

wierzyciela przez dłużnika – wystawcę na rzecz lub na zlecenie osoby trzeciej,

wobec której wierzyciel wystawcy jest zobowiązany (wierzyciela wierzyciela).

Komisant wystawia w. jako pokrycie ceny za kupiony dla komitenta towar. Wystawca

zwraca się do trasata, żeby zapłacił w. i obciążył rachunek komitenta. Wekslowo

odpowiada tylko wystawca.

Na wekslu zaznacza się to w klauzuli waluty poprzez

umieszczenie

inicjałów nazwiska komitenta. Rymesa może występować jako weksel

trasowany i jako weksel własny.

e) Trata komisowa

– jest to weksel, który wydaje wystawca na polecenie innej

osoby (komitenta) polecając trasatowi zapłatę sumy wekslowej; jako trasat może

występować bank, z którym dłużnik wystawcy pozostaje w stosunku rachunku

bankowego. Przez wystawienie w. na rachunek osoby trzeciej (komitenta), trasat w

razie przyjęcia takiego weksla i w razie zapłacenia przez niego sumy wekslowej

obciąża rachunek osoby trzeciej (komitenta) oraz zwalnia tę osobę od długu z kupna

komisowego. W razie zapłacenia weksla przez wystawcę osoba trzecia odpowiada

wobec wystawcy na zasadzie ogólnych przepisów. Na wekslu zaznacza się to w

klauzuli pokrycia poprzez umieszczenie inicjałów nazwiska komitenta. W praktyce

wygląda to w ten sposób, że na wekslu zamieszcza się klauzulę pokrycia, np.

„wystawi Pan na rachunek J.K.”. Trata komisowa odnosi się wyłącznie do weksli

trasowanych i pozwala na trasowanie przez wystawcę weksla nie na jego dłużnika,

ale na osobę trzecią, zobowiązaną wobec dłużnika.

f) Rekta-weksel

– jest to weksel, który zawiera zakaz indosowania; może

występować jako w. trasowany i własny.

g) Weksel piwniczny

– jest to weksel, w którym jako trasata podano osobę nie

istniejącą.