„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Izabela Rosiak

Eksploatowanie maszyn i urządzeń do obróbki
mechanicznej 321[09].Z1.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Zbigniew Iwasiuk
mgr inż. Apolonia Lewandowska




Opracowanie redakcyjne:
Izabela Rosiak




Konsultacja:
mgr inż. Maria Majewska



Korekta:




Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[09].Z1.04
„Eksploatowanie maszyn i urządzeń do obróbki mechanicznej” zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik technologii żywności.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Maszyny i urządzenia do mycia i oczyszczania

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

13

4.1.3. Ćwiczenia

14

4.1.4. Sprawdzian postępów

17

4.2. Maszyny i urządzenia do rozdrabniania

18

4.2.1. Materiał nauczania

18

4.2.2. Pytania sprawdzające

24

4.2.3. Ćwiczenia

24

4.2.4. Sprawdzian postępów

27

4.3. Maszyny i urządzenia do rozdzielania

29

4.3.1. Materiał nauczania

29

4.3.2. Pytania sprawdzające

34

4.3.3. Ćwiczenia

35

4.3.4. Sprawdzian postępów

37

4.4. Maszyny i urządzenia do mieszania

38

4.4.1. Materiał nauczania

38

4.4.2. Pytania sprawdzające

43

4.4.3. Ćwiczenia

43

4.4.4. Sprawdzian postępów

45

4.5. Maszyny i urządzenia do pakowania i konfekcjonowania żywności

46

4.5.1. Materiał nauczania

46

4.5.2. Pytania sprawdzające

50

4.5.3. Ćwiczenia

50

4.5.4. Sprawdzian postępów

52

5. Sprawdzian osiągnięć

53

6. Literatura

57

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten może okazać się dla Ciebie pomocny w przyswojeniu zagadnień związanych

z eksploatowaniem maszyn i urządzeń do obróbki mechanicznej w przemyśle spożywczym.
Poradnik zawiera wiadomości dotyczące budowy, zasady działania, eksploatowania oraz
obsługi maszyn i urządzeń do obróbki mechanicznej.

Dużą wagę zwrócono na zastosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

ochrony przeciwpożarowej dotyczące eksploatacji maszyn i urządzeń do obróbki
mechanicznej.

Wskazano wykorzystanie maszyn i urządzeń do obróbki mechanicznej w procesach

technologicznych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, jakie są konieczne byś mógł przystąpić do realizacji tej jednostki
modułowej;

−

cele kształcenia, które opanujesz podczas kształcenia w tej jednostce modułowej;

−

materiał nauczania (podzielony na cztery rozdziały) umożliwiający samodzielne
opanowanie materiału i przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia
sprawdzianu. W celu poszerzenia wiedzy powinieneś zapoznać się ze wskazaną literaturą
oraz innymi źródłami informacji np. katalogami, Dokumentacją Techniczno – Ruchową
maszyn i urządzeń.

−

pytania sprawdzające - przed przystąpieniem do ćwiczeń w celu sprawdzenia stopnia
opanowania materiału powinieneś udzielić odpowiedzi na zawarte pytania.

−

ćwiczenia po każdym z rozdziałów, które pozwolą osiągnąć umiejętności praktyczne
związane z tą jednostką modułową.

−

sprawdzian postępów, który umożliwi Ci sprawdzenie poziomu wiedzy po wykonaniu
ćwiczeń.

−

sprawdzian osiągnięć, który pozwoli Ci na sprawdzenie wiadomości i umiejętności
opanowanych podczas realizacji programu jednostki modułowej. Sprawdzian podany jest
w formie testu.

−

wykaz literatury.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

321[09].Z1

Maszyny i urządzenia stosowane w przemyśle spożywczym

321[09].Z1.01

Eksploatowanie maszyn i urządzeń elektrycznych

321[09].Z1.06

Eksploatowanie maszyn i urządzeń stosowanych w procesach dyfuzyjnych,

fizykochemicznych i biotechnicznych

321[09].Z1.03

Wykorzystanie środków

transportu

w przemyśle spożywczym

321[09].Z1.04

Eksploatowanie maszyn

i urządzeń do obróbki

mechanicznej

321[09].Z1.05

Eksploatowanie maszyn

i urządzeń do obróbki

termicznej

321[09].Z1.02

Eksploatowanie maszyn i urządzeń ogólnego zastosowania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji m.in.: norm, instrukcji, dokumentacji technicznej
i technologicznej,

−

czytać rysunki w dokumentacji technicznej,

−

wykonywać rysunki prostych części maszyn i urządzeń,

−

stosować uproszczenia i oznaczenia umowne w rysunku technicznym,

−

wyjaśniać budowę części maszyn, ich działanie i zastosowanie,

−

organizować stanowisko pracy w zakładzie przetwórstwa spożywczego zgodnie
z wymaganiami ergonomii, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony
przeciwpożarowej,

−

określać zastosowanie maszyn i urządzeń stosowanych w przemyśle spożywczym,

−

stosować aparaturę kontrolno-pomiarową,

−

określać skutki nieprawidłowego działania przyrządów kontrolno-pomiarowych
w przetwórstwie żywności,

−

charakteryzować

układy

automatycznego

sterowania

procesami

w

przemyśle

spożywczym,

−

posługiwać się programami komputerowymi do wykonania rysunku technicznego,

−

stosować programy komputerowe do planowania i kontrolowania procesów
produkcyjnych w przemyśle spożywczym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozróżnić maszyny i urządzenia stosowane w przemyśle spożywczym do obróbki
mechanicznej,

−

określić budową i zasadą działania maszyn i urządzeń do czyszczenia i mycia surowców
oraz opakowań,

−

określić budową i zasadą działania maszyn i urządzeń do rozdrabniania, rozdzielania,
mieszania, dozowania, formowania, pakowania i konfekcjonowania żywności,

−

dobrać maszyny urządzenia do obróbki mechanicznej w przemyśle spożywczym,

−

obsłużyć maszyny i urządzenia stosowane do obróbki mechanicznej,

−

zastosować wymagania ergonomii, zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, oraz ochrony
przeciwpożarowej podczas obsługi maszyn i urządzeń do obróbki mechanicznej,

−

skorzystać z instrukcji serwisowych i dokumentacji technicznej dotyczącej eksploatacji
maszyn i urządzeń do obróbki mechanicznej w przemyśle spożywczym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Maszyny i urządzenia do mycia i oczyszczania

4.1.1.

Materiał nauczania

Maszyny i urządzenia do mycia i oczyszczania surowców

Czyszczenie ziarna zbóż

Do czyszczenia zbóż stosuje się:

−

Wialnie zbożowe, w których dzięki zespołowi sit (wstępnego, ziarnowego i piaskowego)
oraz przedmuchiwaniu strumienia ziarna powietrzem, uzyskuje się wydzielenie
zanieczyszczeń większych i mniejszych niż ziarna, a także lekkich jak plewy, pył, nasiona
chwastów.

Rys. 1. Układ sit w wialni zbożowej [3, s.45]

−

Separatory, służące do wydzielenia z ziarna lekkich zanieczyszczeń (kolumny aspiracyjne)
i bardziej uniwersalne do usuwania zanieczyszczeń lżejszych i cięższych od ziarna
—

separator

sitowy,

separator powietrzny.

−

Tryjery

oddzielające

od

ziaren

dłuższych

ziarna

krótsze, połamane, nasiona
chwastów. Wyróżnia się
tryjery: bębnowe (obrotowy
bęben) i tarczowe (tarcze
z

wywierconymi

lub

wytłoczonymi gniazdkami).

Rys. 2. Tryjer tarczowy a) widok ogólny, b) przekrój tarcz roboczych [1, s. 17]

1 – tarcza tryjera, 2 – gniazdka, 3 – rynienki zbiorcze

−

Oddzielacze magnetyczne, usuwające kawałki drutu, gwoździe, i inne drobne
zanieczyszczenia ferromagnetyczne za pomocą aparatu magnetycznego, działającego
oddzielnie lub wbudowanego w urządzenie czyszczące na drodze zsypu ziarna.

−

Obłuskiwacze, łuszczarki i szczotkarki, które umożliwiają usunięcie zanieczyszczeń
przylegających do powierzchni ziarna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Czyszczenie okopowych, warzyw i owoców.

Stosowane są różne urządzenia: zamaczalniki, kanały spławikowe i myjki. Najbardziej

rozpowszechnionymi urządzeniami są myjki.

−

Płuczki (inaczej myjki), stanowią dużą grupę maszyn o działaniu okresowym lub ciągłym,
różniących

się

elementami

roboczymi,

wprowadzającymi

środek

myjący

i surowiec w ruch. Wyróżnia się następujące myjki:

Płuczka łapowa – zbudowana jest z

wanny, o zaokrąglonym dnie rusztowym,
zawierającej wał z łapami umocowanymi
spiralnie. Łapy mieszają i przesuwają
surowiec w kierunku przeciwnym do
kierunku przepływu wody myjącej.

Rys. 3. Płuczka łapowa [1, s.19]

1 – zasyp surowca, 2 – łapy, 3, 5 - wygarniacze,

4 – wanna, 6 – dno sitowe, 7 – łapacze kamieni

Płuczka szczotkowa — zawiera w wannie zestaw
szczotek myjących, wykonanych z materiałów różnej
twardości i obracających się w kierunku przeciwnym do
ruchu surowca.

Rys. 4. Płuczka szczotkowa [1, s.20]

1 – natrysk wody, 2 – szczotki, 3 - obudowa,4 – odprowadzenie

zużytej wody 5 – wysyp materiału

Płuczka natryskowa bębnowa – posiada kształt cylindrycznego bębna (niekiedy ściętego

stożka), zbudowanego z perforowanej blachy lub pryzmatycznych prętów, do którego jest
doprowadzany surowiec i woda (w postaci natrysku). Ruch surowca od wlotu do wylotu
bębna jest wywołany nachyleniem bębna lub przez listwę nawiniętą śrubowo na wewnętrznej
powierzchni bębna. Brudna woda spływa otworami bębna do wanny ściekowej.

Rys. 5. Płuczka natryskowa bębnowa [1, s.20]

1 – natrysk wody, 2 – szczotki, 3 – obudowa, 4 – odprowadzenie zużytej wody 5 – wysyp materiału

Płuczka natryskowa – surowiec na taśmie jest myty natryskiem strumienia wody

o regulowanym ciśnieniu, dostosowanym do mechanicznej wytrzymałości mytego materiału.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

W wypadku surowców o kształcie kulistym stosuje się przenośniki rolkowe, dzięki czemu
uzyskuje się dodatkowo ruch kulistych cząstek surowca wokół własnych osi.

Rys. 6. Płuczka natryskowa [1, s.21]

1 - natrysk, 2 – przenośnik,

Płuczka wodno-powietrzna, w której ruch surowca (delikatnego) i wody w czasie mycia

w wannie jest wymuszony przez unoszące się pęcherzyki powietrza, doprowadzanego pod
ciśnieniem.

Rys. 7. Płuczka wodno - powietrzna [1, s.21]

1 – wanna, 2 – dysze natryskowe, 3 - natryski, 4 – przenośnik dostarczający surowiec, 5 – przenośnik,

6 – wentylator, 7 – odpływ szlamu, 8 – przelew, 9 – dopływ wody, 10 – odprowadzenie surowca,

11- przewody powietrzne, 12 – ruszt, 13 – szlam.

Stosuje się ponadto płuczki ślimakowe, wibracyjne, rolkowe czy też talerzowe.

W płuczkach ślimakowych częścią roboczą jest ś1imak, umieszczony w korycie nachylonym
do poziomu. Ś1imak obracając się przesuwa myty surowiec z dołu do góry, w kierunku
przeciwnym do ruchu myjącej wody. Płuczki wibracyjne działają na zasadzie wibrowania
surowca i wody myjącej w wannie wprawionej w drgania mechaniczne. W płuczkach
rolkowych elementem transportującym jest przenośnik rolkowy, a w płuczce talerzowej
surowiec myjący wprawiany jest w ruch za pomocą wyprofilowanego perforowanego talerza.

Mycie surowców (roślin okopowych: buraków i ziemniaków itp.) może odbywać się też

poprzez hydrotransport. Polega na przemieszczaniu surowca kanałami spławnymi przy użyciu
wody.

Do operacji czyszczących surowiec można zaliczyć również obieraczki oraz urządzenia do

usuwania części zbędnych, takich jak szypułki i pestki.

Obieraczki występują jako urządzenia o działaniu ciągłym i okresowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Rys. 8. Maszyna do obierania warzyw ścinająca naskórek [5, s.26]

a) widok z częściowym przekrojem, b) bęben i talerze z otworami różnej wielkości

Rys. 9. Obieraczka do ciągłego obierania warzyw [5, s.27]

1 - zasyp, 2 – zsyp, 3 - ziemniaki, 4 – wałki cierne pokryte węglikiem krzemu, 5 – natrysk wody

Obieranie ziemniaków i warzyw może odbywać się metodą termiczną (wykorzystując

gorące powietrze lub chemiczną (metoda ługowa).

Rys. 10. Schemat linii technologicznej do czyszczenia ziemniaków metodą ługową [5, s.29]

1 – przenośnik zasilający, 2 – podnośnik, 3 – płuczka spiralna, 4 – urządzenie do oczyszczania ługowego,

5 – płuczka wysokociśnieniowa, 6 – urządzenie szczotkowe do usuwania naskórka, 7 - zbiornik do

zobojętniania, 8 – przenośnik, 9 – urządzenie siarkujące, 10 – zasobnik gotowego produktu z wagą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Czyszczenie mleka

Do czyszczenia mleka można stosować sita i filtry (cedzidła) albo wirówki czyszczące.

Wirówki czyszczące (są zbudowane podobnie jak wirówki odtłuszczające). W czasie

pracy wirówki bąk wykonuje 6÷8 tys. obr./min (czasem więcej), a wydzielone — w efekcie
działania siły odśrodkowej — drobne zanieczyszczenia mechaniczne, leukocyty, komórki
z wymienia oraz duża część drobnoustrojów, gromadzą się w komorze szlamowej. Usunięcie
zgromadzonego w komorze szlamu jest możliwe dopiero po zatrzymaniu wirówki
i rozebraniu bąka.

Nowoczesna

wirówka

czyszcząca,

tzw.

samooczyszczająca, ma bąk specjalnej konstrukcji,
który umożliwia krótkotrwale (krótsze niż 1s) jego
otwarcie i automatyczne usunięcie z niego szlamu
bez zatrzymywania wirówki.

Podczas normalnego wirowania podstawa bąka

jest hydraulicznie (przy wykorzystaniu ciśnienia
wody)

dociskana

z

dołu

do

pierścienia

uszczelniającego w górnej pokrywie bąka. Ciśnienie
wody jest wywierane z dolnej komory. Wentyl
regulujący ciśnienie jest otwarty i woda spływa przez
odpływ. Jednocześnie opuszcza się ruchoma
podstawa bąka i odsłania dyszę, przez którą siła
odśrodkowa wyrzuca szlam do zewnętrznej obudowy
bąka.

Rys. 11. Bąk wirówki

samooczyszczającej się[1, s.23]

1 – ruchoma podstawa, 2 – pierścień

uszczelniający, 3 – komora dolna, 4 – odpływ

wody, 5 – dysza

Czyszczenie jaj

Do mechanicznego mycia jaj służą specjalne myjki.

Rys. 12. Myjka do jaj [1, s.25]

1 – nakładanie i nawilżanie jaj, 2 – mycie natryskiem wody, 3 – czyszczenie mechaniczne, 4 – płukanie

natryskiem, 5 – osuszanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Maszyny i urządzenia do mycia opakowań

Najbardziej kłopotliwe spośród mycia opakowań jest mycie butelek. Do mycia

mechanicznego można wykorzystać urządzenia o działaniu okresowym (np. myjkę obrotową)
lub o działaniu ciągłym (myjkę tunelową).

Myjka tunelowa – elementami myjącymi myjki są natryski z dyszami natryskowymi.

Rozróżnia się następujące natryski myjące:

−

natrysk zwilżający,

−

I natrysk ługu (ług potasowy o stężeniu 0,8÷1,0%),

−

II natrysk ługu o stężeniu 0,8÷1,5%, za1eżnie od stopnia zabrudzenia butelek,

−

natrysk cieplej wody,

−

natrysk zimnej wody.

Niekiedy stosuje się także natrysk środka dezynfekcyjnego.

Rys. 13. Myjka tunelowa [4, s.19]

1 – urządzenie do podsuwania butelek, 2 – odprowadzenie butelek, 3 – obudowa, 4, 5 – silniki, 6 – podstawa,

7 – koszyczki, 8 ,9 ,10, 11, 12 – strefy natrysków

Przy mechanicznym myciu zbiorników stosuje się m.in.:
Ruchomy agregat do mycia, wyposażony w głowice natryskowe na ruchomych

ramionach, które wprowadza się do wnętrza zbiornika. Woda lub środek myjący są
rozpryskiwane przez dysze pod ciśnieniem, wytworzonym przez pompę.

Mycie odbywa się w trzech fazach:

−

faza I - zbiornik przepłukuje się wodą wodociągową przez 2÷5 minut;

−

faza II - mycie właściwe, z użyciem środków myjących, z wykorzystaniem ok. 300l

roztworu myjącego; mycie zbiorników odbywa się w obiegu zamkniętym i trwa 15÷40
minut,

−

faza III - płukanie wewnętrznych ścian zbiornika czystą wodą.

Kontrolę mycia zbiorników przeprowadza się przez sprawdzenie czystości, wody użytej

do płukania w końcowej fazie mycia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Rys. 14. Schemat mycia zbiorników roztworami myjącymi przy użyciu agregatu myjącego [4, s.16]

1 — pompa, 2— myty zbiornik, 3 — głowice natrysków

Mycie mechaniczne, w porównaniu z ręcznym:

−

wyraźnie skraca czas procesu;

−

eliminuje uciążliwe i niekiedy niebezpieczną pracę ręczną

−

umożliwia stosowanie środków myjących — alkalicznych lub kwaśnych, co przy ręcznym

myciu jest utrudnione lub nawet niemoż1iwe;

−

zmniejsza do minimum możliwość zakażenia zbiorników przez pracowników,

wykonujących czyszczenie i mycie.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki jest cel stosowania płuczek?
2. Jakie główne elementy konstrukcyjne występują w danych typach płuczek?
3. Jak działają poszczególne płuczki?
4. Jaki jest cel stosowania separatorów?
5. Jakie rodzaje separatorów występują?
6. Jak działa maszyna do obierania warzyw ścinająca naskórek?
7. Jakie zagrożenia mogą wystąpić w trakcie pracy urządzenia oraz podczas jego mycia?
8. Które urządzenia umożliwiają mycie i czyszczenie surowców spożywczych?
9. Jakie surowce można poddać obróbce w danym typie urządzenia?

10. Które urządzenia do mycia i czyszczenia surowców działają w sposób okresowy, a które

w sposób ciągły?

11. Jakie urządzenia umożliwiają mycie mechaniczne opakowań?
12. Jak działają urządzenia do mycia opakowań?
13. Jakie cechy posiadają maszyny do mycia mechanicznego opakowań?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj na rysunkach rodzaje płuczek. Nazwij je.

Rysunek do ćwiczenia 1. Schematy płuczek [5, s. 21]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z przeznaczeniem i zasadą działania płuczek,
2) przeanalizować budowę i działanie różnych typów płuczek,
3) przeanalizować schematy płuczek,
4) nazwać poszczególne płuczki,
5) zapisać i zaprezentować wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze i foliogramy przedstawiające budowę płuczek,

−

podręcznik [5],

−

zeszyt,

−

przybory do rysowania.

Ćwiczenie 2

Na podstawie przedstawionego schematu separatora powietrznego wyjaśnij jego zasadę

działania i nazwij elementy oznaczone cyframi od 1 do 4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Rysunek do ćwiczenia 2. Schemat separatora powietrznego [1, s.17]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z dokumentacją techniczno-ruchową separatora

powietrznego,

2) przeanalizować schemat separatora

powietrznego,

3) opisać jego zasadę działania,
4) nazwać elementy oznaczone cyframi od 1 do 4,
5) zapisać działanie urządzenia i nazwy oznaczonych elementów,
6) zaprezentować wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

model separatora powietrznego,

−

plansza przedstawiająca budowę separatora powietrznego,

−

dokumentacja techniczno-ruchowa dla separatora

powietrznego,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Na podstawie dokumentacji techniczno-ruchowej wyjaśnij zasady prawidłowej

eksploatacji maszyny do obierania warzyw ścinającą naskórek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z dokumentacją techniczno-ruchową maszyny do obierania warzyw

ścinającej naskórek,

2) odczytać zasady eksploatacji maszyny do obierania,
3) wyjaśnić zasady eksploatacji,
4) zaprezentować wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film dydaktyczny dotyczący eksploatacji maszyny do obierania warzyw ścinającej naskórek,

−

dokumentacja techniczno-ruchowa maszyny do obierania warzyw ścinającej naskórek,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 4

Dokonaj klasyfikacji urządzeń do mycia i czyszczenia surowców pod względem:

−

przeznaczenia,

−

rodzaju surowca do którego są przystosowane,

−

rodzaju pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami urządzeń do mycia i czyszczenia surowców,
2) określić ich przeznaczenie,
3) dobrać surowce, które można poddać obróbce w danych urządzeniach,

4)

określić rodzaj pracy urządzeń,

5) zapisać zebrane wiadomości,
6) zaprezentować wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi i prospekty urządzeń do mycia i czyszczenia surowców,

−

dokumentacje techniczne urządzeń do mycia i czyszczenia surowców,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 5

Scharakteryzuj sposoby mycia mechanicznego opakowań.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z urządzeniami do mycia mechanicznego opakowań,
2) przeanalizować ich działanie,
3) określić ich cechy,
4) wskazać ewentualne wady mycia mechanicznego,
5) zapisać zebrane wnioski,
6) zaprezentować wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film dydaktyczny dotyczący eksploatacji urządzeń do mycia mechanicznego opakowań,

−

dokumentacje techniczne urządzeń do mycia mechanicznego opakowań,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać zastosowanie płuczek?





2) sklasyfikować płuczki?





3) wymienić główne elementy konstrukcyjne występujące w danych

typach płuczek?





4) omówić działanie różnych typów płuczek?





5) narysować schemat blanszownika o działaniu okresowym?





6) wskazać zastosowanie separatorów?





7) rozróżnić rodzaje separatorów?





8) wyjaśnić działanie separatora?





9) wyjaśnić budowę maszyny do obierania warzyw ścinającą naskórek?





10) wyjaśnić działanie maszyny do obierania warzyw ścinającą

naskórek?





11) określić zasady prawidłowej eksploatacji maszyny do obierania

warzyw ścinającej naskórek?





12) wskazać podstawowe zasady bhp jakie należy przestrzegać podczas

eksploatacji urządzeń do mycia i czyszczenia surowców?





13) dokonać klasyfikacji urządzeń do mycia i czyszczenia surowców

spożywczych?





14) określić rodzaj pracy reprezentowany przez urządzeń do mycia

i czyszczenia surowców spożywczych?





15) wskazać surowce, które można poddać obróbce w danym typie

urządzenia?





16) wyjaśnić budowę maszyn do mycia opakowań?





17) wyjaśnić działanie maszyn do mycia opakowań?





18) określić wady i zalety mycia mechanicznego opakowań?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4.2. Maszyny i urządzenia do rozdrabniania

4.2.1. Materiał nauczania

Maszyny walcowe

Są powszechnie stosowane do rozdrabniania ziarna zbóż oraz nasion oleistych. Wśród

urządzeń walcowych wyróżnia się: mlewniki, śrutowniki, gniotowniki i płatkownice.
Elementem roboczym są walce najczęściej zestawione w pary (gładkie lub rowkowe),
obracające się z tą samą prędkością lub z różną prędkością roboczą.

Mlewnik walcowy - walce mielące ułożone

są ukośnie w płaszczyźnie poziomej. Walce
obracają się w przeciwnych kierunkach z różną
prędkością, zgniatając i rozcierając ziarna
znajdujące się w szczelinie między nimi.

Rys. 15. Mlewnik walcowy [3, s. 51]

Maszyny szarpiące.

Rozdrabnianie materiału odbywa się za pomocą szarpaków walcowych i tarczowych oraz

tarek.

Szarpak dwubębnowy stosowany jest

głównie

w

przetwórstwie

owocowo-

warzywnym do rozdrabniania pomidorów,
jabłek i gruszek. Podstawowym elementem
roboczym tego urządzenia są dwa bębny
o zębatych powierzchniach, obracające się
z różnymi prędkościami w przeciwnych
kierunkach. Wciągnięte w szczelinę warzywa
lub owoce ulegają rozszarpaniu połączonemu
ze zgniataniem.

Rys. 16. Szarpak dwubębnowy [3, s. 52]

Maszyny udarowe

Rozdrabnianie materiału następuje przez wielokrotne i szybkie uderzanie elementów

roboczych maszyny. Elementem roboczym są metalowe płaskowniki, kołki lub pręty
zamocowane na tarczy lub wale napędzanym silnikiem elektrycznym.

Urządzenia stosowane są głównie do rozdrabniania owoców i warzyw. Na1eżą do nich

m.in. rozdrabniacze młotowe, młynki kulowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Młyn

młotowy

–

podstawowym

elementem roboczym tego urządzenia jest
wał zaopatrzony w tarcze z młotkami,
mającymi

postać

cienkich

i

grubych

stalowych płyt. Gdy wał jest nieruchomy,
młotki swobodnie zwisają, a podczas ruchu,
pod wpływem siły odśrodkowej, przyjmują
położenie promieniowe. Zasypane owoce
ulegają rozbiciu w szczelinie między wałem a
powierzchnią komory osłaniającej.

Rys. 17. Maszyny udarowe [1, s. 62]; elementy robocze

zamocowane do tarczy: a) promieniowo, b) równolegle

do osi obrotu, 1 – sita

Rys. 18. Rozdrabniacz RD (dezyntegrator)

[1, s. 63]

1 – wał pionowy, 2 – elementy robocze, 3 – sito pierwotne, 4 – sito wtórne, 5 – wysyp rozdrobnionego

surowca, 6 – wylot zanieczyszczeń mechanicznych, 7 – zasyp surowca

Maszyny rozcierające

W maszynach tych materiał rozdrabniany jest wskutek rozcierania między dwoma

powierzchniami. Jedna z powierzchni roboczych może być nieruchoma lub może obracać się w
kierunku przeciwnym do kierunku obrotów tarczy drugiej. Liczba obrotów powierzchni może
być różna. Powierzchnie robocze są chropowate lub rowkowane. Odstęp między
powierzchniami może być regulowany. Służy do rozdrabniania materiałów zawierających
znaczne ilości wody np.: pomidorów, rozparzonych jabłek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Przecieraczka składa się z nieruchomego cylindrycznego sita oraz wału z listwami

przecierającymi, wykonującego ruch obrotowy.

Rys. 19. Przecieraczka [1, s. 66]

1 – zasyp surowca, 2 – obudowa, 3 – sito wymienne, 4 – listwy, 5 – wysyp części niejadalnych,

6 – odbiór przecieru

Maszyny łamiące

Umożliwiają rozdrabnianie produktów, suchych oraz elastycznych i wilgotnych. Służą do

wstępnego rozdrabniania bloków zamrożonego mięsa, owoców, warzyw oraz odpadów takich
jak kości itp. W łamaczu materiał wprowadzony do urządzenia opiera się o płaskowniki i jest
kruszony przez obracające się elementy robocze.

Rys. 20. Łamacz [1, s. 66]

1 – zasyp surowca, 2 – tarcza przeciskowa, 3 – płaskowniki, 4 – silnik, 5 – elementy robocze

Młynki koloidalne

Służą do bardzo drobnego rozdrabniania surowców miękkich oraz ujednolicenia emulsji.

Są stosowane do rozdrabniania mięsa, przecierów owocowych, wyrobu napojów mlecznych
itp. Młynki rozdrabniają cząsteczki materiału lub kropli cieczy przez rozrywanie, ścinanie oraz
uderzanie. Elementy robocze młynka koloidalnego mogą występować w postaci tarcz lub
powierzchni stożkowych, ich powierzchnia jest chropowata lub rowkowana. Odstęp między
powierzchniami roboczymi jest regulowany, może wynosić od 0,2 do 6 mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Rys. 21. Młynek koloidalny [5, s. 35]

Maszyny tnące

Są głównie przeznaczone do rozdrabniania owoców, warzyw, mięsa oraz plasterkowania

produktów spożywczych

Wilk służy do rozdrabniania mięsa (wraz z kośćmi). Produkt przesuwany jest

przenośnikiem ślimakowym w kierunku noży. Ślimak dobierający ma inny skok niż przenośnik
ślimakowy podający materiał do noży. Przenośnik ślimakowy podający ma stopniowo
zmniejszający się skok, co powoduje wtłaczanie materiału do tarcz przeciskowych, które są
nieruchome w stosunku do ślimaka podającego, a po ich powierzchni ślizgają się noże
(z ostrzem jednostronnym lub dwustronnym). Tarcze przeciskowe mają otwory o średnicy od
2 do 25 mm. Zespół tnący (noże i sita) osadzany jest przy pomocy pierścienia dociskowego
i dokręcany nakrętką.

Rys. 22. Wilk [6, s. 75]

1 – doprowadzenie surowca, 2, 6 – noże, 3, 5 – tarcze przeciskowe, 4 – element mocujący,

7, 8 – ślimaki

Rys. 23. Tarcze przeciskowe (sita) i nóż wilka [2, s. 33]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

1 – z otworami owalnymi ukośnymi, 2 – z otworami o średnicy 12 mm, 3 – z otworami o średnicy 5 mm,

4 – z otworami o średnicy 3 mm

Tarcze przeciskowe, a w zasadzie wie1kości znajdujących się w nich otworów, odpowia-

dają za stopień rozdrobnienia mięsa:

−

mielenie bardzo grube: nóż jednostronny + tarcza nr 1,

−

mielenie grube: tarcza nr 1 + nóż dwustronny + tarcza nr 2 lub nóż jednostronny + tarcza

nr 2,

−

mielenie normalne — nóż jednostronny + tarcza nr 1, nóż dwustronny + tarcza nr 3 lub nóż

jednostronny + tarcza nr 3,

−

mielenie drobne: nóż jednostronny + tarcza nr 2, nóż dwustronny + tarcza nr 4 lub nóż

jednostronny + tarcza nr 4.

Kuter służy do dokładnego rozdrabniania produktów mięsnych, rybnych i warzywnych

oraz do mieszania ich z różnymi dodatkami i przyprawami. Może być również przydatny do
przygotowywania mas twarogowych i warzywnych, sałatek jarzynowych oraz nadzienia do
ciast francuskich i tortów. Podawanie dodatków w czasie pracy urządzenia jest możliwe dzięki
specjalnemu otworowi w pokrywie kutra.

Silnik kutra (za pośrednictwem przekładni pasowej i ślimakowej) napędza misę obracającą

się w płaszczyźnie poziomej oraz sierpowate noże w p1aszczyźnie pionowej. Umieszczone nad
dnem misy, pod osłoną, wirujące noże dokładnie rozdrabniają surowiec, a ruch obrotowy misy
gwarantuje wymieszanie i ujednolicenie konsystencji masy.

Odpowiednio wyprofilowana osłona elementów tnących (przykrywa) oraz zastosowanie

automatycznych wyłączników (automatyczne wyłączenie maszyny w momencie otwarcia
pokrywy) zapewniają bezpieczeństwo pracy. Kutry są wyposażone w wyłącznik czasowy,
który można ustawiać w zakresie 1÷60 min. Można wybrać jedną z dwóch prędkości
obrotowych noży i misy w zależności od wymaganego rozdrobnienia (im szybciej obracają się
noże i misa, tym większe rozdrobnienie i wymieszanie surowca, niezależnie od jego
konsystencji).

Rys. 24. Kuter [5, s. 35]

1 – czasza obrotowa, 2 – zespół sierpowych noży obrotowych, 3 – pokrywa, 4 – zespół napędowy i sterowniczy

Krajalnice to maszyny rozdrabniające, które tnąc materiał, jednocześnie nadają mu

okreś1ony kształt. Kształt materiału rozdrobnionego jest podyktowany względami
organoleptycznymi, technologicznymi i użytkowymi.

W za1eżności od przeznaczenia krajalnicy jest ona wyposażona w różnego rodzaju noże.

Powszechnie są stosowane noże tarczowe, toporowe, ramowe i ramki nożowe. Noże krajalnic
są mocowane na wale, na tarczy poziomej lub powierzchni cylindrycznej, a także mogą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

stanowić element nieruchomy, przez który surowiec jest przeciskany.

Krajalnica tarczowa – elementem roboczym jest wirująca tarcza pozioma lub pionowa

z obsadzonymi promieniowo nożami ustawionymi pod dowolnym kątem do płaszczyzny
tarczy, dzięki czemu można regulować grubość krajanki.

Rys. 25. Krajalnica tarczowa do owoców i warzyw [5, s.31]

a) z tarczą poziomą widok ogólny, b) z tarczą pionową

1 – tarcza wirująca, 2 – wał napędowy, 3 – lej zasypowy, 4 – rynna odprowadzająca krajankę

Obsługa urządzenia:

1. założyć odpowiednią tarczę nożową,
2. założyć osłonę wraz z lejem zasypowym i rynną wyładowczą,
3. podstawić pod rynnę wyładowczą pojemnik, do którego będzie zbierany rozdrobniony

surowiec,

4. włączyć maszynę i podać surowiec do leja rozdrabniającego (przy jednoczesnym

dociskaniu go popychaczem); na1eży pamiętać, że maszynę włącza się, gdy jest pusta,
a następnie podaje się surowiec do rozdrabniania,

5. wyłączyć maszynę po zakończeniu rozdrabniania, odłączyć od prądu i oczyścić.

Homogenizatory

Homogenizację (ujednolicenie wielkości cząstek fazy rozproszonej - ciała stałego lub

cieczy, w fazie ciągłej – cieczy) prowadzi się za pomocą:

−

mikserów (mieszadeł o wysokich prędkościach),

−

homogenizatorów ciśnieniowych,

−

młynków koloidalnych,

−

homogenizatorów ultrasonograficznych (ultradźwiękowych).

Homogenizator ciśnieniowy ma zastosowanie np. do mleka pozwalając na redukcję

wielości kuleczek tłuszczu poniżej 1μm. W homogenizatorze pompy tłokowe przeciskają
płynną żywność pod dużym ciśnieniem (10÷ 70 MPa) przez wąską wykalibrowaną szczelinę
(0,3 mm) z prędkością kilku tys. metrów na sekundę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Rys. 26. Głowica homogenizatora ciśnieniowego (zawór dwustopniowy) [1, s.67]

1 – przewód doprowadzający surowiec, 2 – szczelina (I), 3 – szczelina (II), 4 – wylot produktu

po homogenizacji, 5 – grzybek, 6 – gniazdo grzybka

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie urządzenia można zaliczyć do grupy urządzeń udarowych?
2. Na jakiej zasadzie oparte jest działanie urządzeń udarowych?
3. Z jakich elementów składowych zbudowany jest wilk?
4. Jaka jest zasada działania wilka?
5. Z jakich elementów składa się zespół tnący wilka?
6. Jak można zestawić elementy zespołu tnącego wilka?
7. Na czym polega działanie krajalnic?
8. Jakie zasady bhp powinny być przestrzegane podczas obsługi maszyn do obróbki

mechanicznej?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie schematu wyjaśnij sposób działania młynka kulowego. Do jakiej grupy

urządzeń rozdrabniających można go zaliczyć?.

Rysunek do ćwiczenia 1. Młynek kulowy [3, s.53]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować schemat budowy młynka kulowego,
2) zapoznać się z działaniem urządzeń do rozdrabniania,
3) przyporządkować młyn kulowy do odpowiedniej grupy urządzeń rozdrabniających,
4) przeanalizować działanie urządzeń udarowych,
5) wyjaśnić zasadę działania młynka kulowego,
6) zaprezentować zasadę działania młynka kulowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansza przedstawiająca budowę młynka kulowego,

−

katalogi i prospekty urządzeń rozdrabniających,

−

podręcznik [3],

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Określ rodzaj rozdrobnienia surowca jaki można uzyskać w wilku stosując dany zespół

tnący:

Rysunek do ćwiczenia 2. Młynek kulowy [3, s.21]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z budową i działaniem wilka,
2) określić rodzaje elementów układu tnącego,
3) zapoznać się z różnymi możliwościami zastosowania elementów układu tnącego wilka,
4) rozróżnić elementy układu tnącego przedstawionego na rysunkach: a), b) i określić jaki

rodzaj rozdrobnienia surowca można dzięki nim uzyskać,

5) zapisać i zaprezentować wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

model wilka,

−

dokumentacja techniczna wilka,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Ćwiczenie 3

Przygotuj instrukcję obsługi krajalnicy do chleba korzystając z informacji zapisanych

w postaci komiksu.

Rysunek do ćwiczenia 3. Funkcjonowanie krajalnicy

chleba. [prospekt reklamowy]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z budową krajalnicy do chleba,
2) przeanalizować działanie krajalnicy,
3) zapoznać się z zasadami bhp i zasadami prawidłowej eksploatacji krajalnicy,
4) zapisać kolejne etapy obsługi krajalnicy,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film dydaktyczny dotyczący eksploatacji krajalnicy do chleba,

−

foliogram przedstawiający funkcjonowanie krajalnicy chleba [prospekt reklamowy]

−

dokumentacja techniczno-ruchowa krajalnicy do chleba,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Ćwiczenie 4

Uzasadnij dlaczego należy przestrzegać zasad bhp związanych z eksploatacją urządzeń do

obróbki mechanicznej żywności. Podczas pracy z urządzeniami do obróbki mechanicznej
żywności należy bezwzględnie przestrzegać następujących zasad bhp:

−

Nowo zakupioną maszynę elektryczną musi zainstalować uprawniony elektryk.

−

Maszyna winna być podłączona do gniazda elektrycznego z uziemieniem lub zerowaniem.

−

Nie należy dotykać rękoma elementów roboczych maszyny w czasie pracy.

−

Nie należy pozostawiać pracującej maszyny bez dozoru.

−

Należy przestrzegać terminów przeglądów okresowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami bhp związanymi z eksploatacją urządzeń do obróbki

mechanicznej żywności,

2) przeanalizować zasady wymienione w ćwiczeniu,
3) uzasadnić celowość stosowania wymienionych zasad bhp,
4) zapisać i zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film dydaktyczny dotyczący eksploatacji urządzeń do obróbki mechanicznej żywności.,

−

dokumentacje techniczno-ruchowe urządzeń do obróbki mechanicznej żywności,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić rodzaje maszyn walcowych?





2) wyjaśnić budowę i działanie mlewnika walcowego?





3) wymienić rodzaje maszyn szarpiących?





4) wyjaśnić budowę i działanie szarpaka dwubębnowego?





5) wymienić rodzaje maszyn udarowych?





6) wyjaśnić budowę i działanie młyna młotowego?





7) wyjaśnić budowę dezyntegratora?





8) wyjaśni działanie maszyn rozcierających?





9) wyjaśnić budowę przecieraczki?





10) wyjaśnić działanie maszyn łamiących?





11) wyjaśnić budowę łamacza?





12) wyjaśnić działanie maszyn koloidalnych?





13) wyjaśnić budowę młynka koloidalnego?





14) wymienić rodzaje maszyn tnących?





15) wyjaśnić budowę i działanie wilka?





16) wyjaśnić budowę i działanie kutra?





17) wyjaśnić budowę i działanie krajalnicy?





18) wymienić główne elementy budowy wilka?





19) wyjaśnić działanie wilka?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

20) wskazać elementy zespołu tnącego wilka?





21) wymienić rodzaje homogenizatorów?





22) wyjaśnić budowę i działanie homogenizatora ciśnieniowego?





23) wykorzystać podstawowe zasady bhp i prawidłowej eksploatacji

urządzeń rozdrabniających?





24) wymienić kolejne etapy obsługi urządzeń rozdrabniających?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

4.3. Maszyny i urządzenia do rozdzielania

4.3.1. Materiał nauczania

Maszyny filtrujące

Filtracji poddaje się zawiesiny i emulsje. Stosuje się ją do klarowania soków i ekstraktów

lub oddzielenia części stałych od cieczy, np. oddzielenie chmielu od brzeczki piwnej itd.

Proces filtracji może odbywać się za pomocą filtrów o działaniu ciągłym lub okresowym.
Ze względu na czasochłonność procesu filtracji w przemyśle spożywczym filtry, pracujące

pod normalnym ciśnieniem atmosferycznym, mają małe zastosowanie.

Najczęściej stosuje się filtry działające pod:

−

wyższym ciśnieniem przed warstwą filtrującą (filtry ciśnieniowe m.in.: płytowe, tarczowe,
talerzowe,

świecowe, ramowo-płytowe),

−

obniżonym ciśnieniem za warstwą filtracyjną (filtry próżniowe).

Filtr ciśnieniowy ramowo-płytowy (prasa filtracyjna, zwana również błotniarką).

Prasa filtracyjna, składa się z kilkunastu pionowych ram i płyt (drewnianych lub

metalowych), zestawionych przemiennie. Na ramach są naciągnięte tkaninowe lub papierowe
przegrody filtracyjne. Filtrowana zawiesina jest pompowana do prasy i płyn pozbawiony osadu
(filtrat) przechodzi przez przegrodę fi1tracyjną, spływa w dół, po żłobionej powierzchni płyty
i jest odprowadzany przez kanał odlotowy u podstawy każdej płyty. Zatrzymany z zawiesiny
osad odkłada się na przegrodzie filtracyjnej i powoduje zwiększenie oporów filtracji. W celu
utrzymania stałej wydajności filtru, trzeba zwiększać ciśnienie w miarę postępowania filtracji.

W praktyce ciśnienie zwiększa się do uprzednio ustalonej wartości, po której osiągnięciu

filtr jest rozbierany, z płótna usuwa się osad (błoto) i po umyciu oraz złożeniu filtr jest gotowy
do przeprowadzenia kolejnej filtracji. Prasy filtracyjne pracują okresowo, są stosunkowo tanie,
wszechstronne w zastosowaniu, charakteryzują się prostą budową i łatwością obsługi, która
jest jednak pracochłonna.

Rys. 27. Prasa filtracyjna ramowo-płytowa [1, s. 79]

1 – koło pokrętne, dociskające przemiennie zestawione ramy i płyty przedzielone arkuszami materiału

filtracyjnego, 2 – podwozie, 3 – pręty podporowe ram i płyt, 4 – płyta czołowa, 5 – arkusz filtracyjny,

6 – rama (szlamowa), 7 – płyta pełna, 8 – manometr, 9 – odprowadzenie filtratu,

10 – doprowadzenie płynu mętnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Filtr bębnowy pracujący pod zredukowanym ciśnieniem stosowany przede wszystkim

do filtracji ciągłej zawiesin łatwo filtrujących się. Filtry te wykorzystuje się głównie
w przemyśle cukrowniczym, ziemniaczanym i drożdżowym. Mogą być bębnowe lub tarczowe.

Ponieważ obniżenie ciśnienia występuje za warstwą filtrującą, oddzielony osad znajduje

się pod ciśnieniem atmosferycznym, co ułatwia jego przemywanie, osuszanie i usuwanie
w sposób ciągły.

Składa się on z obracającego się poziomego dziurkowanego bębna, obciągniętego tkaniną

filtracyjną i zbiornika do filtrowanej cieczy, w której jest zanurzony częściowo bęben (35÷60%
ogólnej powierzchni filtracyjnej jest zanurzone). Bęben wewnątrz jest podzielony promieniście
na wiele komór, które, zależnie od potrzeby, można łączyć z pompą próżniową lub ze
sprężarką. Poszczególnym komorom odpowiadają odpowiednie segmenty powierzchni
filtrującej bębna. Przy pełnym obrocie bębna najpierw segment powierzchni zanurzonej
w zawiesinie zasysa filtrat do środka odpowiadającej mu komory, połączonej w tym czasie
z pompą próżniową. Następnie, po wynurzeniu się segmentu z zawiesiny, są odsysane
i wyciskane resztki filtratu z zebranego na jej powierzchni osadu. W kolejnych fazach obrotu
bębna osad jest płukany wodą, podsuszany zasysanym z zewnątrz powietrzem,
przedmuchiwany sprężonym powietrzem, odepchnięty od tkaniny (komora jest podłączona do
sprężarki) i zdjęty za pomocą skrobaka. Filtrat i ciecz pochodząca z przemycia osadu, są
odprowadzane z komory przewodem łączącym się z wydrążonym wałem.

Rys. 28. Filtr bębnowy próżniowy [1, s. 80]

1 – dopływ zawiesiny, 2– przewody odprowadzające filtrat, 3 - powierzchnia bębna, 4 – listwy rozdzielające

sekcje, 5 – doprowadzenie płynu myjącego, 6 – osuszony osad (placek),7 – pomoc filtracyjna, 8 – tkanina

filtracyjna, 9 – nóż do usuwania placka, 10 – odprowadzenie ściętego placka, 11– mieszadło, 12 – zbiornik

z zawiesiną, 13 – kanały filtracyjne w głowicy rozdzielczej

Do rozdzielania ciała stałego z cieczy oraz cieczy z cieczy (z emulsji), pod wpływem

działania siły odśrodkowej wykorzystuje się wirówki.

Rozróżnia się wirówki:

−

filtracyjne,

−

separacyjne,

−

sedymentacyjne.

Wirówki filtracyjne – głównym ich elementem jest perforowany bęben, wyłożony od

strony wewnętrznej siatką z tkaniną filtracyjną i warstwą fi1tracyjną. Wprowadzona do
wirującego bębna zawiesina jest odrzucana siłą odśrodkową w kierunku jego ściany. Cząstki
stałe są zatrzymywane przez warstwę filtracyjną, a filtrat przechodzi na zewnątrz bębna.
Wirówki pracują cyklicznie, z przerwami co 5 - 30 minut (za1eżnie od rodzaju filtrowanej
zawiesiny i warunków rozdzielania).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Cykl pracy składa się z trzech etapów:

−

wprowadzania zawiesiny do wolno obracającego się bębna,

−

zwiększenia szybkości wirowania i filtracji,

−

zatrzymania bębna i usunięcia osadu z bębna przy użyciu skrobaków.

Stosowane są m.in.: w cukrownictwie, do otrzymywania soków owocowych

i warzywnych, w otrzymywaniu białek roś1innych, w kriokoncentacji i wielu innych procesach
technologicznych.

Rys. 29. Wirówka filtracyjna [1, s. 84]

1 – wrzeciono bębna, 2 – bęben dziurkowany, 3 - okrywa nieruchoma, 4 – odprowadzenie odcieku, 5 – przewód

odprowadzający pary, 6 – okrywa stożkowa wewnętrzna, 7 – pokrywa płaszcza zewnętrznego, 8 – wewnętrzne

sito wkładane

Wirówki separacyjne (separatory, centryfugi) służą do rozdzielania składników

mieszaniny cieczy, różniących się gęstością oraz drobnych zawiesin (np. drobnoustrojów)
i składników emulsji.

Można wyróżnić wśród nich wirówki z bąkiem cylindrycznym oraz z bąkiem talerzowym.
W wirówkach talerzowych cylindryczny bąk (o średnicy 0,2÷1,2 m) zawiera pakiet

stożkowych talerzyków metalowych, wirujących razem z bąkiem z prędkością 2÷7 tys.
obr./min. Talerzyki, dzięki zamocowanym na nich występom (0,50÷1,27 mm), nie przy1egają
do siebie, ale tworzą wolne przestrzenie. Mają one także otwory, które tworzą kanały do
przepływu cieczy. Doprowadzona przez podstawę bąka mieszanina przedostaje się kanałami
do przestrzeni między talerzykami i dzięki sile odśrodkowej, zostaje rozdzielona na składniki.
Ciecz cięższa jest odrzucana w kierunku ściany i wędruje wzdłuż dolnej powierzchni
talerzyków, ciecz lżejsza zaś przemieszcza się do środka, wzdłuż górnej powierzchni
talerzyków.

Wirówki z bąkiem, zawierającym

talerzyki mają duże zastosowanie w
przemyśle

spożywczym

do

wydzielania

śmietanki z mleka,

klarowania oleju, ekstraktów kawy,
soków itd.

Rys. 30. Bąk wirówki separacyjnej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Maszyny przesiewające

Przesiewanie jest najbardziej typową metodą rozdzielania materiałów sypkich. Polega ono

na wprowadzeniu mieszaniny na sito, przez którego otwory część materiału przesypuje się,
a druga część pozostaje na sicie.

Maszyny służące do przesiewania noszą nazwę przesiewaczy, a ich elementem roboczym

są sita. Sita mogą być wykonane z blachy, drutu, jedwabiu lub tworzyw sztucznych.
Przesiewacze dzielą się na przesiewacze z sitami:

−

płaskimi,

−

cylindrycznymi.

Do wprowadzenia materiału sypkiego w ruch stosuje się przede wszystkim ruch kołowo-

postępowy, posuwisto-zwrotny i wibracyjny.

Odsiewacz płaski składa się z kilku do kilkunastu ram ułożonych jedna nad drugą

i stanowiących tzw. skrzynię. Najczęściej odsiewacz składa się z dwóch skrzyń zamocowanych
w stalowej ramie zawieszonej u pułapu pomieszczenia odsiewacza. Odsiewacz jest wprawiany
w ruch kołowy-postępowy. W ramach odsiewacza znajdują się ramki opięte sitem. Transport
surowca po ramkach odsiewacza odbywa się za pomocą przenośnika łopatkowego. W celu
zwiększenia prędkości przesiewania stosuje się szczotki, które w czasie ruchu w przód
zamiatają surowiec z powierzchni sita, a przy ruchu wstecz oczyszczają oczka sita.
Odsiewacze stosowane są głównie do przesiewania ziarna zbóż.

Rys. 31. Odsiewacz płaski (tzw. skrzynia) [6, s. 90]

1 – rękaw zasilający, 2 – płytka rozsypująca, 3 – sita druciane, 4, 5 – sita jedwabne, 6 – gruba kaszka, śruta,

7 – drobna kaszka, 8 – miał, 9 – mąka, 10 – sita blaszane, 11 – dno blaszane, 12 – sita druciane

Przesiewacz cylindryczny stosowany do frakcjonowania surowców przy produkcji kasz,

do wstępnego rozdzielania produktów przemiału zboża.

Bęben jako główny element przesiewacza wprawiany jest w ruch obrotowy,

a surowiec przesypując się po powierzchni sita ulega odsiewaniu. Przesiewacze ustawia się
pod kątem 5 – 10

o

do poziomu, aby ułatwić przesuwanie się materiału w czasie pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Rys. 32. Przesiewacz odśrodkowy [6, s. 92]

1 – zasyp materiału, 2 - obudowa, 3 – sito cylindryczne, 4 – bijaki, 5, 6 – koła pasowe, 7 – odbiór odsiewu,

8 - odbiór przesiewu

Maszyny sortujące

Do rozdzielenia materiału na frakcje wielkościowe stosowane są sortowniki. Posiadają one

elementy robocze w postaci sit, lin, taśm, ślimaków, rolek, prętów i dysków.

Sortowniki z sitami cylindrycznymi stosowane są do sortowania materiałów o kształcie

zbliżonym do kulistego (groszku zielonego, fasoli itd.). Stosuje się sita zespołowe
koncentryczne – łatwo ulegają przeładowaniu (surowiec doprowadzony do najmniejszego
sita), a tym samym nie dają dokładnego rozdziału materiału na frakcje. Inny rodzaj to sita
zespołowe seryjne (zajmują dużą przestrzeń).

Rys. 33. Sortownik z sitami koncentrycznymi [6, s. 95]

1 – zasyp surowca, a, b, c, d – frakcje

Rys. 34. Sortownik z sitami seryjnymi (zestaw szeregowy) [6, s. 95]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

1 – zasyp surowca, a, b, c, d - frakcje

Sortownik linkowy – materiał porusza się między dwoma rozchodzącymi się linami. Liny

napięte są na kołach pasowych. Prędkość poruszania się lin może być taka sama lub różna.
Ruch lin wywołuje transport materiału wzdłuż sortownika. Sortownik stosowany jest do
ogórków, marchwi, jabłek, pomidorów.

Rys. 35. Sortownik linkowy [5, s. 37]

1 – zasyp surowca, 2 – rozchodzące się linki

Sortownik rolkowy – surowiec porusza się między dwoma obracającymi się

i rozchodzącymi rolkami. Ruch obrotowy rolek ustawia materiał w pozycji najbardziej
regularnego kształtu. Rolki ustawione są w jednej pochyłej płaszczyźnie.

Rys. 36. Sortownik rolkowy [6, s. 96]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie urządzenia umożliwiają filtrację produktów spożywczych?
2. Jak zbudowana jest prasa filtracyjna?
3. Jaka jest zasada działania prasy filtracyjnej?
4. Jakie są rodzaje wirówek?
5. Na jakiej zasadzie oparte jest działanie wirówek?
6. Jak zbudowane są wirówki?
7. Jak działają wirówki: filtracyjne i separacyjne?
8. Jak można sklasyfikować przesiewacze?

9. Jakie jest przeznaczenie przesiewaczy?

10. Z jakich elementów zbudowany jest przesiewacz odśrodkowy?
11. Jak działa przesiewacz odśrodkowy?

12. Jakie zasady bhp należy przestrzegać by obsługa przesiewaczy była bezpieczna?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie przedstawionego schematu prasy filtracyjnej wyjaśnij jej zasadę działania

i nazwij elementy oznaczone cyframi od 1 do 5.

Rysunek do ćwiczenia 1. Schemat prasy filtracyjnej [6, s.185]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z dokumentacją techniczno-ruchową prasy filtracyjnej,
2) przeanalizować schemat prasy filtracyjnej,
3) opisać jej zasadę działania,
4) nazwać elementy oznaczone cyframi od 1 do 5,
5) zapisać działanie urządzenia i nazwy oznaczonych elementów,
6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

model prasy filtracyjnej,

−

dokumentacja techniczno-ruchowa prasy filtracyjnej,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij różnice między wirówkami: filtracyjną i separacyjną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z budową i działaniem wirówek,
2) określić przeznaczenie wirówek,
3) dokonać porównania między wirówkami: filtracyjną i separacyjną,
4) zapisać i zaprezentować odpowiedź.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

modele wirówek,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

−

plansze i foliogramy dotyczące budowy i działania wirówek,

−

podręcznik [1],

−

dokumentacje techniczno-ruchowe wirówek,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Uzupełnij punkty OBSŁUGA I ZASADY BHP w instrukcji obsługi przesiewacza

dobierając odpowiednie stwierdzenia spośród podanych poniżej:

−

oczyścić silnik i mechanizmy z zanieczyszczeń i pyłów,

−

włączenie i wyłączenie przesiewacza następuje przez naciśnięcie przycisku

sterowniczego,

−

silnik musi być uziemiony,

−

o wszystkich zauważonych usterkach powiadomić należy przełożonych,

−

oczyścić przesiewacz,

−

sprawdzić stan smarowania,

−

uruchomić silnik, po jego rozpędzeniu można lej zasypowy zasilić mąką,

−

nie dopuszcza się wsypywania mąki przy zatrzymanym silniku, gdyż grozi to

przepaleniem silnika,

−

odłączyć silnik od napięcia,

−

zabezpieczyć wsyp przed zanieczyszczeniami,

−

nie wolno dokonywać jakichkolwiek napraw i regulacji lub oczyszczania podczas pracy

przesiewacza,

−

wzbrania się zdejmować osłony,

−

nie wolno ładować mąki w nadmiernych ilościach,

−

pracę przy przesiewaczu powinna wykonywać osoba przeszkolona i zapoznana z DTR,

−

dokładnie obejrzeć stan mechanizmu.

INSTRUKCJA OBSŁUGI PRZESIEWACZA

PRZEZNACZENIE:
Przesiewacz odśrodkowy do mąki służy do przesiewania, spulchniania i napowietrzania mąki.
DZIALANIE:
Przed przystąpieniem do przesiewania należy uruchomić silnik, a po jego rozpędzeniu można
lej zasypowy zasilić mąką.
Zasilanie odbywa się ręcznie. Po otwarciu worka mąka przesypuje się do leja, którym jest
podawana grawitacyjnie na sito rotacyjne.
Wirująca mąka uderza o łopatki zgarniacza przez co następuje jej spulchnienie
i napowietrzanie.

OBSLUGA:
Przed uruchomieniem przesiewacza należy:
- .............
Przed przystąpieniem do przesiewania należy:
- .............
Po skończeniu pracy należy:
- .............

ZADADY BHP:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

- .............

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować dokumentacje techniczno-ruchową przesiewacza do mąki,
2) przeanalizować schemat budowy przesiewacza,
3) określić podstawowe elementy budowy przesiewacza,
4) zapoznać się z działaniem urządzenia,
5) zapoznać się z obsługą i zasadami bhp urządzenia,
6) przeanalizować „instrukcję obsługi przesiewacza”,
7) przeanalizować stwierdzenia dotyczące obsługi i zasad bhp przesiewacza,
8) dobrać powyższe stwierdzenia do odpowiednich punktów instrukcji,
9) zapisać czynności związane z obsługą i zasadami bhp przesiewacza (zwracając uwagę na

logiczną kolejność),

10) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film dydaktyczny dotyczący eksploatacji przesiewacza do mąki.,

−

dokumentacja techniczno-ruchowa przesiewacza do mąki,

−

podręcznik [6],

−

zeszyt,

−

przybory do pisania..

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić przeznaczenie filtrów w przemyśle spożywczym?





2) sklasyfikować filtry?





3) wymienić główne elementy budowy prasy filtracyjnej?





4) wyjaśnić działanie prasy filtracyjnej?





5) wyjaśnić budowę i działanie filtra bębnowego?





6) wyjaśnić podstawowe zasady bhp i prawidłowej eksploatacji

filtrów?





7) sklasyfikować wirówki?





8) wyjaśnić budowę i działanie wirówki filtracyjnej?





9) wyjaśnić budowę i działanie wirówki separacyjnej?





10) wyjaśnić podstawowe zasady bhp i prawidłowej eksploatacji wirówek?





11) określić przeznaczenie przesiewaczy?





12) wymienić rodzaje przesiewaczy?





13) wyjaśnić budowę i działanie przesiewacza płaskiego?





14) wyjaśnić budowę i działanie przesiewacza odśrodkowego?





15) określić czynności obsługi przesiewacza odśrodkowego?





16) omówić podstawowe zasady bhp i prawidłowej eksploatacji

przesiewacza odśrodkowego?





17) wskazać zastosowanie maszyn sortujących?





18) sklasyfikować maszyny sortujące?





19) wyjaśnić budowę i działanie sortownika cylindrycznego?





20) wyjaśnić budowę i działanie przesiewacza linowego?





21) wyjaśnić budowę i działanie przesiewacza rolkowego?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

4.4. Maszyny i urządzenia do mieszania

4.4.1. Materiał nauczania

Urządzenia do mieszania cieczy

Do mieszania cieczy stosuje się tzw. mieszalniki. W zależności od metody mieszania

wyróżnia się mieszalniki:

−

mechaniczne,

−

pneumatyczne,

−

przepływowe.

Mieszalniki mechaniczne to pionowe zbiorniki o kształcie cylindrycznym z płaskim lub

wypukłym dnem. Wewnątrz nich znajdują się elementy mieszające, tzw. mieszadła, które
różnią się kształtem, dostosowanym do 1epkości mieszanych płynów.

Rys. 37. Różne typy mieszadeł [1, s. 99]

1 – łapowe pionowe, 2, 3 – łapowe poziome, 4 – ramowe, 5 – kotwicowe, 6 – tarczowe, 7- podwójne

pionowo - łapowe, 8 – śrubowe, 9 – podwójne sigmoidalne, 10 - śmigłowe.

Defekator stosowany jest w przemyśle cukrowniczym, w procesie oczyszczania soku

dyfuzyjnego. Umożliwia zmieszanie soku z mlekiem wapiennym. Defekator pracuje w systemie
ciągłym. Wyposażony jest w mieszadła łapowe wielołopatkowe oraz nieruchome listwy, które
sprzyjają zwiększeniu burzliwości ruchu i zwiększa efektywność mieszania.

Rys. 38. Defektor o działaniu ciągłym [6, s. 302]

1 – nieruchome listwy, 2 – wylot soku dyfuzyjnego, 3 – wał mieszadła, 4 – zbiornik metalowy,

5 – mieszadło łapowe, 6 – wlot mleka wapiennego, 7 – wlot soku dyfuzyjnego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Mieszalniki pneumatyczne umożliwiają doprowadzenie do cieczy gazu lub pary.

Najpopularniejszym urządzeniem do mieszania pneumatycznego jest barboter (tzw. bełkotka).
Zbiornik mieszalnika zaopatrzony jest w pobliżu dna w poziomą rurę z otworami o średnicy od
2 do 3 mm. Doprowadzony do rury strumień gazu rozpada się na drobne pęcherzyki,
wydostające się otworami w górę zbiornika i porywające cząstki cieczy. Tak wprowadzona
w ruch ciecz ulega mieszaniu. Urządzenie stosowane jest głównie do nasycania wody
dwutlenkiem węgla oraz w cukrownictwie.

Rys. 39. Kadź drożdżowa z mieszalnikiem pneumatycznym (tzw. bełkotką) [6, s. 311]

1 – wlot brzeczki, 2 – wlot sprężonego powietrza, 3 – rura pionowa, 4 – zbiornik metalowy, 5 – wylot brzeczki,

6 – rurka rozprowadzająca powietrze, 7 – rura pozioma

Mieszalniki przepływowe to najczęściej zbiorniki pionowe lub poziome zaopatrzone

w przegrody, w których dochodzi do zetknięcia i wymieszania się strumieni cieczy. Ten rodzaj
mieszania jest wykorzystywany do mieszania melasy z wodą i w procesie produkcji spirytusu
oraz do mieszania wody z zawiesiną drożdży.

Rys. 40. Mieszalnik przepływowy [6, s. 314]

1 – wlot melasy, 2 – wlot wody, 3 – przegrody, 4 – zbiornik, 5 – wylot mieszaniny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

Urządzenia do mieszania ciał sypkich lub stałych

W zależności od sposobu mieszania ciał sypkich, urządzenia dzieli się na:

−

mieszarki z mieszadłami mechanicznymi, najczęściej ślimakowymi,

−

mieszarki przesypowe, w których mieszanie ciał sypkich zachodzi w wyniku obrotu
urządzenia i przesypywania, bez użycia mieszadeł,

−

mieszarki pneumatyczne, działające na zasadzie mieszania w strumieniu powietrza.

Mieszarki z mieszadłami mechanicznymi – cząstki ciała sypkiego są wprowadzane

w ruch w wyniku ruchu obrotowego mieszadła mechanicznego. Występują mieszarki
o działaniu ciągłym lub okresowym. Urządzeniem o działaniu okresowym jest mieszarka
stożkowa z mieszadłem ślimakowym. Jest ona zbudowana ze zbiornika w kształcie stożka,
wewnątrz którego jest usytuowane mieszadło ś1imakowe, wykonujące ruch obrotowy dookoła
własnej osi oraz ruch obrotowy dookoła osi stożka. Planetarny ruch mieszadła umożliwia
dokładne wymieszanie i uzyskanie w stosunkowo krótkim czasie jednorodnej mieszaniny.
Ciało sypkie podlega mieszaniu przesuwając się stopniowo od króćca wlotowego do
wylotowego.

Rys. 41. Mieszarka stożkowa z mieszadłem ślimakowym [6, s. 320]

1 – wlot materiału, 2 – napęd mieszadła, 3 – ramię mieszadła, 4 – zbiornik, 5 – mieszadło ślimakowe, 6 –

wylot materiału

Mieszarki przesypowe nie posiadają mieszadeł, a wymieszanie w nich następuje na skutek

ruchu obrotowego zbiornika. Zbiorniki te mają najczęściej kształt walca ustawionego
w płaszczyźnie poziomej. Na wewnętrznej powierzchni są zaopatrzone w przegrody, które
podczas ruchu bębna podnoszą mieszany materiał do góry. Następnie pod wpływem siły
ciężkości opada on na dół i ponownie jest unoszony do góry. Ten rodzaj mieszarek jest bardzo
szeroko stosowany do mieszania żywności sproszkowanej m.in.: przypraw, dodatków
barwiących i konserwujących.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

Rys. 42. Mieszarki bębnowe ze zbiornikiem walcowo-dwustożkowym [6, s. 322]

Mieszarki pneumatyczne dzia

ł

aj

ą

na zasadzie mieszania materia

ł

ów sypkich w strumieniu

powietrza. Maj

ą

one naj

c

z

ęśc

iej posta

ć

pionowych zbiornik

ó

w,

ś

ci

ę

tych sto

ż

kowo w dolnej

cz

ęści

. Spr

ęż

one powietrze jest wprowadzane co pewien czas przez dysz

ę

mieszaj

ącą

umieszczon

ą

w dolnej cz

ęś

ci zbio

rn

ika. Materia

ł

sypki, zasypywany z g

ó

ry, jest wprowadzany

przez powietrze w ru

c

h wirowy do

o

ko

ł

a

ś

cian zbio

rn

ika. Urz

ą

dzenia s

ą

stosowane g

ł

ównie do

mieszania m

ą

ki, przypraw, herbaty itp.

Rys. 43. Mieszarka pneumatyczna [6, s. 325]

1 – zbiornik metalowy, 2 - filtr powietrza, 3 - błona zabezpieczająca przed eksplozją, 4 – wylot powietrza do

sprężarki, 5 – wlot materiału sypkiego, 6 – ruch mieszanego materiału, 7 – dysza mieszająca ze stożkowym

zamknięciem, 8 – wlot sprężonego powietrza, 9 – wylot mieszaniny

Urządzenia do mieszania ciał plastycznych

Zagniatarki są wyposażone w mieszadła odpowiednio wytrzymałe konstrukcyjnie,

wykonujące ruch obrotowy dookoła własnej osi lub ruch złożony. Składniki ulegają
wymieszaniu w wyniku ich przemieszczania i rozrywania. Zagniatarki mogą pracować
w sposób okresowy lub ciągły. Ich nazwy są specyficzne w zależności od branży np.: miesiarki
do ciasta, masielnice, ubijarki cukiernicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

Zagniatarki (miesiarki) o działaniu okresowym, przeznaczone do otrzymywania

wszelkiego typu ciast. Składają się ze zbiornika (zwanego dzieżą) nieruchomego lub
obracającego się dookoła własnej osi oraz odpowiednio wyprofilowanego mieszadła.
Mieszadło może być umieszczone na osi pionowej lub poziomej. Różne typy miesiarek mają
różne kształty mieszadeł np.: spiralne, widelcowe, dwustożkowe.
Wirujące w cieście mieszadło oraz ruch obrotowy dzieży zapewniają właściwe wymieszanie
składników ciasta oraz odpowiednie jego napowietrzenie. Mieszadło opuszczane i podnoszone
jest za pomocą napędu mechanicznego.

Rys. 44. Zagniatarka do ciast (miesiarka) [6, s. 326]

1 – korpus, 2 – napęd mieszadła, 3 – mieszadło, 4 – pokrywa, 5 - dzieża, 6 – wózek, 7 – napęd dzieży

Ubijarki są aparatami uniwersalnymi, mającymi zastosowanie w przemyśle cukierniczym,

gastronomicznym i mleczarskim. Służą do wyrabiania ciast, mieszania kremów, mas
cukierniczych, twarogów itp.

Mieszadła pracujące w ruchu planetarnym zapewniają dokładne mieszanie i ubijanie

zawartości zbiornika (kociołka).

Ubijarka cukiernicza posiada zbiornik wyposażony w wózek lub podwieszony na

specjalnych wspornikach. Kociołek nie wykonuje ruchu w trakcie pracy urządzenia. Prędkość
obrotową mieszadła można dowolnie regulować Czas mieszania jest uzależniony od
wymogów technologicznych. W zależności od wykonywanej czynności dobierane są
odpowiednie mieszadła. Zagniatarki tego typu wyposażone są w płaszcz (lub palnik)
umożliwiający termostatowanie mieszanych substancji.

Rys. 45. Ubijarka cukiernicza [6, s. 330]

1 – wózek, 2 – zbiornik, 3 – hak do ciast, 4 – napęd ruchu obrotowego mieszadła, 5 – korpus, 6 – napęd ruchu

planetarnego mieszadła

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

Rys. 46. Mieszadła do ubijarek [3, s. 60]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak można sklasyfikować maszyny i urządzenia do mieszania?
2. Jakie jest przeznaczenie mieszalników?
3. Z jakich elementów zbudowany jest mieszalnik przepływowy?
4. Jak działa mieszalnik przepływowy?
5. Jakie jest przeznaczenie mieszarek?
6. Jak działa mieszarka ślimakowa o działaniu ciągłym?
7. Jak nazywają się urządzenia mieszające w zależności od rodzaju materiału do którego są

przeznaczone?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie schematu mieszalnika inżektorowego opisz jego działanie. Nazwij brakujące

elementy budowy mieszalnika.

Rysunek do ćwiczenia 1. Mieszalnik inżektorowy [6, s. 330]

1 – .............., 2 – przewód transportowy, 3 – dyfuzor, 4 – komora mieszania, 5 – dysza,

6 – wlot pierwszej cieczy, 7 - .......................

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przeznaczeniem mieszalników,
2) zapoznać się z schematem budowy i zasadą działania mieszalnika przepływowego,
3) przeanalizować schemat mieszalnika inżektorowego,
4) przeanalizować działanie mieszalnika inżektorowego,
5) nazwać elementy budowy oznaczone nr. 1 i 7

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

6) zapisać nazwy elementów budowy mieszalnika inżektorowego i zasadę jego działania,
7) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

model mieszalnika inżektorowego,

−

plansze i foliogramy dotyczące budowy i działania mieszalnika inżektorowego,

−

podręcznik [6],

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Zaprojektuj i wykonaj schemat mieszarki ślimakowej o działaniu ciągłym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przeznaczeniem i zasadą działania mieszarek,
2) przeanalizować budowę i działanie mieszarki ślimakowej o działaniu okresowym,
3) zaprojektować mieszarkę o działaniu ciągłym,
4) naszkicować schemat mieszarki o działaniu ciągłym,
5) wykonać schemat mieszarki,
6) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

modele mieszarek,

−

plansze i foliogramy dotyczące budowy i działania mieszarek,

−

dokumentacje techniczno-ruchowe mieszarek,

−

podręcznik [6],

−

zeszyt,

−

przybory do rysowania.

Ćwiczenie 3

Dokonaj klasyfikacji maszyn i urządzeń do mieszania. Scharakteryzuj je posługując się

poniższą tabelą.

rodzaj mieszanych substancji

nazwa urządzenia

mieszającego

rodzaje urządzeń mieszających

ciała ciekłe

ciała sypkie

ciała plastyczne

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami maszyn i urządzeń do mieszania,
2) przeanalizować przeznaczenie i działanie maszyn i urządzeń do mieszania,
3) określić nazwy poszczególnych maszyn i urządzeń do mieszania,
4) dopasować poznane maszyny i urządzenia do danego rodzaju mieszanych substancji,
5) wpisać zebrane wiadomości do tabelki,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

6) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film dydaktyczny dotyczący eksploatacji maszyn i urządzeń do mieszania,

−

katalogi i prospekty maszyn i urządzeń do mieszania,

−

dokumentacje techniczno-ruchowe maszyn i urządzeń do mieszania,

−

podręcznik [6],

−

zeszyt,

−

przybory do pisania

.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sklasyfikować maszyny i urządzenia do mieszania?





2) określić przeznaczenie mieszalników?





3) wymienić główne rodzaje mieszalników?





4) wyjaśnić budowę i działanie mieszalnika mechanicznego?





5) wyjaśnić budowę i działanie mieszalnika pneumatycznego?





6) wyjaśnić

budowę

i

działanie

mieszalnika

przepływowego

i inżektorowego?





7) wymienić główne rodzaje mieszarek?





8) wyjaśnić budowę i działanie mieszarki pneumatycznej?





9) wyjaśnić budowę i działanie mieszarki przesypowej?





10) wyjaśnić budowę i działanie mieszarki mechanicznej?





11) omówić podstawowe zasady bhp i prawidłowej eksploatacji

mieszarek?





12) określić przeznaczenie zagniatarek?





13) wymienić rodzaje zagniatarek?





14) wyjaśnić budowę i działanie miesiarki?





15) wyjaśnić budowę i działanie ubijarki?





16) określić rodzaj pracy urządzeń do mieszania?





17) wyjaśnić podstawowe zasady bhp i prawidłowej eksploatacji maszyn

do mieszania?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

4.5. Maszyny i urządzenia do pakowania i konfekcjonowania

żywności

4.5.1. Materiał nauczania

Maszyny do formowania

Dzięki formowaniu uzyskuje się różny kształt i wielkość produktu. Formowaniu poddaje

się np. ciasto przed pieczeniem, a także gotowe produkty przed zapakowaniem lub w czasie
pakowania np. masło, margaryna. Maszyny formujące można podzielić na:

−

walcujące,

−

wykrawające,

−

formujące,

−

wytłaczające.

Maszyny walcująe (walcarki) – elementami roboczymi tych maszyn są taśmy, walce

i rolki. W maszynach taśmowych kształtowany materiał jest wprowadzany między dwie
powierzchnie robocze, z których jedna jest ruchoma, a druga nieruchoma lub porusza się
z prędkością różną od prędkości powierzchni ruchomej materiał porusza się między
powierzchniami ruchem obrotowo-postępowym uzyskując kształt cylindryczny. Maszyny
te stosowane są głównie do formowania kęsów ciasta np. bochenków chleba.

Rys. 47. Maszyny formujące taśmowe [6 s. 198]

a) maszyna taśmowa z powierzchnią nieruchomą, b) maszyna z dwoma taśmami ruchomymi

1 – powierzchnia nieruchoma, 2 – materiał formowany, 3 – taśma ruchoma

Maszyny wykrawające (wykrawarki) – stosowane są do wycinania wyrobów

z uprzednio uformowanej taśmy materiału. Maszyna wycinająca składa się z walców
formujących taśmę ciasta, elementu wycinającego (sztancy, wycinaka) i zespołu przenośników
taśmowych. Ruch taśmy ciasta może być ciągły lub przerywany. W przypadku ruchu ciągłego
sztanca porusza się równocześnie z taśmą ciasta. Natomiast przy sztancy nieruchomej ruch
materiału jest zatrzymywany w momencie wykrawania. Maszyny wykrawające są stosowane
głównie do formowania herbatników.

Rys. 48. Wykrawarka [6, s. 199]

1 – zasobnik materiału, 2 – ścinki zawracane do powtórnego przerobu, 3 – wycinak, 4 – uformowany materiał, 5 –

taśma materiału

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

Maszyny formujące (formierki) – nadają określony kształt materiałom, szczególnie

plastycznym i miękkim. Elementem roboczym maszyny jest walec lub walce, na których
powierzeni są wygrawerowane zagłębienia o charakterystycznym kształcie. Maszyny formujące
jednowalcowe stosowane są w tych przypadkach, gdy tylko górna powierzchnia wyrobu jest
kształtowana, natomiast powierzchnia dolna zostaje płaska. Znajdują one szerokie
zastosowanie przy wyrobie herbatników oraz wielu półproduktów garmażeryjnych, np.
kotletów. Maszyny dwuwalcowe stosuje się do formowania produktów o kształcie
elipsoidalnym, walcowatym itp., czyli wtedy, gdy obie powierzchnie produktu są kształtowane.
Maszyny te są stosowane głównie do formowania karmelków.

Formierka jednowalcowa jest zasilana materiałem za pomocą walka rowkowanego, który

wtłacza ciasto do zagłębień w powierzchni walca roboczego. Nadmiar ciasta jest zdejmowany
skrobakiem z powierzchni walca roboczego. Walec roboczy z uformowanymi wyrobami
dotyka do taśmy przenośnika. Dzięki większej adhezji ciasto przylepia się do taśmy
przenośnika i jest wyjmowane z wygrawerowanych zagłębień w walcu roboczym.

Rys. 49. Maszyna formująca jednowalcowa [6, s. 200]

1 – zasobnik materiału, 2 – walec, 3 – uformowany materiał, 4 – przenośnik odbierający, 5 – walec gumowy,

6 – skrobak, 7 – walec zasilający

Maszyny wytłaczające działają na zasadzie wymuszonego przepływu materiału przez

matrycę o odpowiednim kształcie i konstrukcji. Maszyny wytłaczające znalazły szerokie
zastosowanie w wytwarzaniu wyrobów teksturowanych.

Maszyny wytłaczające dzieli się na:

−

tłokowe,

−

ś1imakowe,

−

walcowe.

Maszyny tłokowe stanowią zwykle część składową pakowarek i tym samym są stosowane

do nadawania kształtu gotowym produktom. Maszyny ś1imakowe są stosowane do
formowania makaronów oraz teksturowania białek, zawiesin skrobi itp. Maszyny walcowe
najszerzej są stosowane w przemyśle cukierniczym.

Wytłaczarka ślimakowa składa się z leja załadowczego, ślimaka tłoczącego, cylindra oraz

matrycy. Przy formowaniu wyrobów makaronowych stosuje się ślimaki o stałym skoku i stałej
średnicy rdzenia. W niektórych urządzeniach rdzeń ślimaka może być ogrzewany lub
chłodzony. Kształt matrycy zależy od rodzaju i właściwości formowanego materiału.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

Rys. 50. Wytłaczarka makaronowa [6, s. 200]

1 – sito wyrównujące prędkość ciasta w ostatniej fazie tłoczenia, 2 – ślimak tłoczący, 3 – miesiarka ciasta,

4 – wstępna miesiarka ciasta, 5 – zasyp mąki, 6 – doprowadzenie wody, 7 – wentylator,

8 – urządzenie odcinające, 9 - matryca

Maszyny do dozowania

Dozowanie polega na odmierzaniu i dodawaniu ściśle określonych ilości materiału.

Operacje dozowania najczęściej stosuje się w przemyśle koncentratów spożywczych,
cukierniczym czy piekarskim.

Dozowniki dzieli się na :

−

objętościowe: taśmowe, skrzydełkowe, ślimakowe, talerzowe, wibracyjne i inne,

−

masowe (do dozowania stosowane są różnego rodzaju wagi).

Rys. 51. Dozowniki a) skrzydełkowy, b) celkowy – zamknięty, c) talerzowy [7, s. 45]

1 – tarcza obrotowa, 2 – zgarniak, 3 – zasobnik, 4 – pierścień regulacyjny

Maszyny do pakowania

Pakowanie to operacja polegająca na umieszczaniu produktu w opakowaniu w celu jego

ochrony, ułatwienia dystrybucji i promocji.

Wyróżnia się następujące systemy pakowania, a tym samym urządzenia do pakowania:

−

do wcześniej uformowanych opakowań np.: nalewanie soków do butelek, pakowanie

do gotowych torebek cukru,

−

pakowanie połączone z formowaniem opakowania np.: system pakowania cieczy do

kartoników (Tetra-Pak), w którym wielowarstwowy materiał opakowaniowy jest
dostarczany w postaci zwiniętej w rulon taśmy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

−

owijanie produktów wcześniej uformowanych, w których opakowanie przybiera kształt

produktu np.: owijanie chleba formowanego, cukierków, masła.

W zakładach przemysłowych często kilka operacji połączonych jest ze sobą np. dozowanie

i napełnianie może odbywać się w równocześnie sposób zmechanizowany.

Niektóre linie działają w warunkach aseptycznych np. pakowanie soków owocowych,

mleka UHT. Polega ono na napełnianiu wyjałowionych opakowań wyjałowionym produktem
w sterylnych warunkach.

Rys. 52. Aseptyczne napełnianie [1 s. 103]

1 – magazyn kartonowych rękawów, 2 – dostarczanie i otwieranie rękawów, 3 – formowanie spodu opakowania

w gorącym sterylnym powietrzu, 4 – zgrzewanie spodu, 5 – zbiornik nadtlenku wodoru, 6 – rozpylanie pary

nadtlenku wodoru, w celu sterylizacji opakowania, 7 – strefa suszenia gorącym sterylnym powietrzem, w celu

usunięcia nadtlenku wodoru, 8 – zbiornik produktu i napełniacz, 9 – ultrasoniczne zgrzewanie góry, 10 –

formowanie góry, 11 – przekazanie napełnionego opakowania, 12 – strefa sterylna.

Innym szeroko stosowanym sposobem pakowania żywości, jest pakowanie polegające na

termoformowaniu opakowania, napełnianiu opakowania i zamykaniu po ewakuacji powietrza
(w próżni) lub po wprowadzeniu zmodyfikowanej mieszaniny gazów do opakowania.
Opakowanie jest formowane z wykorzystaniem dwóch folii: dolnej termoformowalnej i górnej
tworzącej wieczko.

Rys. 53. Urządzenie do formowania, napełniania i próżniowego pakowania [3, s. 69]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na jakie cztery grupy można podzielić maszyny do formowania?
2. Na jakiej zasadzie działają maszyny walcujące?
3. Na jakiej zasadzie działają maszyny wykrawające?
4. Na jakiej zasadzie działają maszyny formujące?
5. Na jakiej zasadzie działają maszyny wytłaczające?
6. Na jakiej zasadzie działa maszyna formująca jednowalcowa?
7. Na czym polega działanie dozowników?
8. Jak można sklasyfikować dozowniki?
9. Jakie systemy są stosowane do pakowania żywności?
10. Na czym polega dany system pakowania żywności?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie opisu i schematu urządzenia nazwij je i zakwalifikuj do odpowiedniej

grupy maszyn.

Urządzenie

wyposażone

w

dwa

walce

z wygrawerowanymi zagłębieniami to ...........
............... . Materiał formowany jest wprowadzany
między walce i wypełnia wgłębienia. Uformowany
produkt jest połączony zwykłe cienką warstwą
sprasowanego między walcami materiału.

Rysunek do ćwiczenia 1. ................... [6, s. 201]

1 – materiał formowany, 2 – walce robocze,

3 – produkt

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się ze schematem budowy urządzenia,
2) przeanalizować działanie urządzenia,
3) określić jego przeznaczenie,
4) dobrać grupę urządzeń do których możne je zakwalifikować,
5) wyjaśnić budowę i działanie innych urządzeń z tej grupy,
6) dobrać nazwę urządzenia przez analogię z innymi urządzeniami z tej grupy,
7) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze i foliogramy dotyczące budowy i działania urządzeń formujących,

−

dokumentacja techniczno-ruchowa urządzeń formujących,

−

podręcznik [6],

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

51

Ćwiczenie 2

Na podstawie schematu dozownika ślimakowego wyjaśnij jego działanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z dokumentacją techniczną

dozownika ślimakowego,

2) przeanalizować schemat dozownika

ślimakowego,

3) opisać jego zasadę działania,
4) zapisać i zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy

−

model dozownika ślimakowego,

−

plansze i foliogramy dotyczące budowy
i działania dozownika ślimakowego,

−

dokumentacja

techniczna

dozownika

ślimakowego,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

Rysunek do ćwiczenia 2. Dozownik ślimakowy [6, s. 201]

Ćwiczenie 3

Na podstawie opisu kolejnych etapów procesu pakowania, dobierz odpowiedni system

(urządzenie) pakowania.

Kolejne etapy pakowania to:

−

zwinięcie materiału w kształt rury (rękawa),

−

zgrzanie szwu bocznego powstającego kartonika,

−

zgrzanie dna formowanego kartonika,

−

napełnianie cieczą,

−

zgrzanie wieczka (połączone z jednoczesnym zgrzaniem dna kolejnego kartonika),

−

odcięcie napełnionego, zamkniętego kartonika od kolejnego, będącego w fazie
formowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z systemami pakowania żywności,
2) przeanalizować sposoby pakowania,
3) dobrać system do podanych etapów pakowania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

52

4) zgromadzić dodatkowe informacje dotyczące wybranej maszyny pakującej,
5) zapisz i zaprezentuj wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film dydaktyczny dotyczący sposobów pakowania i urządzeń wykorzystywanych do
pakowania produktów spożywczych,

−

katalogi i prospekty urządzeń wykorzystywanych do pakowania produktów spożywczych,

−

podręcznik [3],

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sklasyfikować maszyny do formowania





2) wyjaśnić zasadę działania maszyn walcujących?





3) wyjaśnić zasadę działania maszyn wykrawających?





4) wyjaśnić zasadę działania maszyn formujących?





5) wyjaśnić zasadę działania maszyn wytłaczających?





6) wyjaśnić budowę i działanie maszyny formująca jednowalcowej?





7) wyjaśnić budowę i działanie maszyny formująca dwuwalcowej?





8) sklasyfikować dozowniki?





9) wyjaśnić działanie dozownika skrzydełkowego?





10) wyjaśnić działanie dozownika celkowego?





11) wyjaśnić działanie dozownika talerzowego?





12) wyjaśnić działanie dozownika ślimakowego?





13) wskazać rodzaje systemów pakowania żywności?





14) scharakteryzować poszczególne systemy (maszyny) pakowania

żywności?





15) wskazać zastosowanie systemów pakowania żywności?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

53

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań wyboru wielokrotnego (tylko jedna odpowiedz jest prawidłowa).
5. Test składa się z zadań o różnym stopniu trudności: zadania są z poziomu i pozostałe

z poziomu podstawowego.

6. Odpowiedzi udzielaj na załączonej karcie odpowiedzi. Prawidłową odpowiedź zakreśl

„X”.

7. W przypadku pomyłki dotyczącej wyboru odpowiedzi poprzednio zaznaczoną odpowiedź

zakreśl „kółkiem” i zaznacz ponownie „X” właściwą odpowiedź.

8. Przestrzegaj podanej przez nauczyciela normy czasowej (40 min).
9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Porozumiewanie się z innymi uczniami lub korzystanie ze „środków pomocy” wiąże się

z otrzymaniem oceny niedostatecznej.

11. Jeżeli masz jakieś wątpliwości dotyczące testu spytaj nauczyciela.
12. Po skończonej pracy test wraz z kartą odpowiedzi oddaj nauczycielowi.

Życzę powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Główny element budowy wialni zbożowej to:

a) obrotowy bęben,
b) wirujące tarcze,
c) natrysk wodno-powietrzny,
d) zespół sit.

2. Płuczka o działaniu okresowym to płuczka:

a) talerzowa,
b) wodno-powietrzna,
c) natryskowo - bębnowa,
d) rolkowa.

3. Do czyszczenia warzyw stosuje się:

a) myjki,
b) agregaty czyszczące,
c) tryjery,
d) wirówki.

4. W wirówce czyszczącej do mleka oczyszczenie bąka odbywa się w trakcie

krótkotrwałego:
a) zatrzymania bąka (mniej niż 1min.),
b) zatrzymania bąka (mniej niż 1s),
c) otwarcia (mniej niż 1min.),
d) otwarcia (mniej niż 1s).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

54

5. Płukanie wewnętrznych ścian zbiornika przy myciu mechanicznym odbywa się:

a) ługiem potasowym o stężeniu 0,8 – 1,0%,
b) ługiem potasowym o stężeniu 1,0 – 1,5%,
c) czystą wodą,
d) wodą destylowaną.

6. W homogenizatorze płynny surowiec przeciskany jest przez:

a) wąską szczelinę pod dużym ciśnieniem,
b) wąską szczelinę w warunkach podciśnienia,
c) kapilarę pod dużym ciśnieniem,
d) kapilarę w warunkach podciśnienia.

7. W kutrze:

a) misa i nóż są nieruchome, porusza się surowiec,
b) misa jest nieruchoma, a nóż się obraca,
c) misa się obraca, a nóż jest nieruchomy,
d) misa i noże obracają się.

8. Wilk służy do:

a) kalibrowania surowca,
b) separacji surowca,
c) rozdrabniania surowca,

d)

dozowania surowca

.

9. Obsługując prawidłowo krajalnicę tarczową należy:

a) podać surowiec do leja zasilającego po wcześniejszym włączeniu maszyny,
b) załadować lej zasypowy krajalnicy, a następnie włączyć maszynę,
c) włożyć surowiec do rynny odprowadzającej i włączyć urządzenie,
d) uruchomić maszynę na około 3 min., a następnie podać surowiec do leja zasilającego.

10. W celu utrzymania stałej wydajności prasy filtracyjnej należy:

a) zwiększyć czas filtracji,
b) zmniejszyć czas filtracji,
c) zwiększyć ciśnienie w trakcie filtracji,
d) zmniejszyć ciśnienie w trakcie filtracji.

11. Filtrat w filtrze bębnowym zdejmowany jest:

a) nożem przez pracownika,
b) za pomocą noża -elementu filtra,
c) przy pomocy podmuchu powietrza z dyszy,
d) samoczynnie – filtrat opada pod wpływem siły odśrodkowej.

12. Odsiewacz płaski stosowany jest głównie do:

a) ziarna zbóż,
b) ekstraktu kawy,
c) wydzielania śmietanki,
d) klarowania oleju.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

55

13. Do rozdzielania materiału na frakcje wielkościowe stosuje się:

a) sortowniki,
b) przesiewacze,
c) wirówki,
d) filtry.

14. Bełkotka to urządzenie do mieszania:

a) pneumatycznego,
b) mechanicznego,
c) przepływowego,
d) ciśnieniowego.

15. Mieszalniki stosowane są do mieszania:

a) ciał plastycznych,
b) ciał stałych,
c) ciał sypkich,
d) cieczy.

16. W miesiarce mieszadło wykonuje ruch:

a) obrotowy,
b) wahadłowy,
c) planetarny,
d) posuwisto-zwrotny.

17. Możliwość podgrzewania mieszanych substancji istnieje w:

a) miesiarce,
b) ubijarce cukierniczej,
c) mieszalniku przepływowym,
d) defektorze.

18. Elementami roboczymi maszyn walcujących nie są:

a) taśmy,
b) walce,
c) rolki,
d) linki.

19. Zgrzanie wieczka kartonika w maszynie do pakowania następuje przed:

a) zgrzaniem szwu bocznego,
b) zgrzaniem dna kartonika,
c) napełnianiem cieczy,
d) odcięciem napełnionego kartonika.

20. Przy procesie pakowania żywności nie stosuje się:

a) wytwarzania próżni w opakowaniu,
b) wprowadzenia do opakowania zmodyfikowanej mieszaniny gazów,
c) folii termoformowalnej do formowania opakowania,
d) wytwarzania nadciśnienia w opakowaniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

56

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Eksploatowanie maszyn i urządzeń do obróbki mechanicznej

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

57

6. LITERATURA

1. Dłużewski M., Dłużewska A.: Technologia żywności. Cz. 2. WSiP, Warszawa 2001
2. Grzesińska W.: Wyposażenie techniczne zakładów. WSiP, Warszawa 2005
3. Jabłecka J., Zaworska A.: Podstawy przetwórstwa żywności. Cz. 1. eMPi

2

, Poznań 2005

4. Jarczyk A.: Technologia żywności. Cz. 3. WSiP, Warszawa 2001
5. Jastrzębski W.: Technologia chłodnicza żywności. WSiP, Warszawa 1991
6. Lewicki P. P.(red): Inżynieria procesowa i aparatura przemysłu spożywczego. Tom. 1.

WN-T, Warszawa 1990

7. Warych J., Aparaty i urządzenia przemysłu chemicznego i przetwórczego. WSiP,

Warszawa 1996