125

Nefrologia i Dializoterapia Polska • 2006 • 10 • Numer 3

Pulmonal and peritoneal manifestation of tuberculosis

following allogenic kidney transplantation

– a case report

Adres do korespondencji:

Dr Grzegorz Przybylski

Katedra i Klinika Chorób P³uc,

Nowotworów GruŸlicy

Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toruniu

Collegium Medicum w Bydgoszczy

85-326 Bydgoszcz, ul. Seminaryjna 1

Tel.: [phone], Fax: [phone]

e-mail: [e-mail]

Grzegorz PRZYBYLSKI

1

Zbigniew W£ODARCZYK

2

Jaros³aw CZERNIAK

1

Andrzej ADAMOWICZ

2

1

Katedra i Klinika Chorób P³uc, Nowotworów

i GruŸlicy Collegium Medicum w Bydgoszczy

Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toruniu

p.o. Kierownika Kliniki: Dr Grzegorz Przybylski

2

Z Klinika Transplantologii i Chirurgii Ogólnej

Collegium Medicum w Bydgoszczy

Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toruniu

Kierownik Kliniki: Dr hab. Zbigniew W³odarczyk

S³owa kluczowe:

• transplantacja nerek

• zaka¿enie gruŸlicze

Key words:

• kidney transplantation

• tuberculosis infection

Przypadek gruŸlicy p³uc i otrzewnej u chorego

po transplantacji nerki

Chorzy po przeszczepach nerek s¹ nara¿eni na infekcje, w tym równie¿ na

zaka¿enie gruŸlic¹. W pracy przedstawiono przypadek gruŸlicy z zajêciem otrzew-

nej oraz p³uc u 50 letniego chorego po transplantacji nerki. Po 2 latach od prze-

szczepienia u chorego wyst¹pi³a gor¹czka oraz pogorszenia siê czynnoœci ner-

ki przeszczepionej. Badanie tomograficzne komputerowe jamy brzusznej suge-

rowa³o proces zapalny otrzewnej. Wykonano laparotomiê ustalaj¹c rozpozna-

nie gruŸlicy otrzewnej. Kolejne obrazy radiologiczne klatki piersiowej i obec-

noœæ pr¹tków w plwocinie uzupe³ni³y rozpoznanie gruŸlicy p³uc. W³¹czono le-

czenie przeciwpr¹tkowe. Bior¹c pod uwagê ciê¿ki stan chorego, zmniejszono

dawki leków immunosupresyjnych. Po miesi¹cu stwierdzono dalsze pogorsze-

nie czynnoœci nerki przeszczepionej. Obraz kliniczny wskazywa³ na ostre od-

rzucanie przeszczepionej nerki. Ze wzglêdu na przebieg kliniczny gruŸlicy zre-

zygnowano z leczenia ostrego odrzucania nerki przeszczepionej i zakwalifiko-

wano chorego do usuniêcia graftu. Dalsze leczenie gruŸlicy przebiega³o bez

powik³añ w skojarzeniu z hemodializami. Przebieg kliniczny gruŸlicy u chorych

po przeszczepieniu nerki mo¿e byæ ciê¿ki i obci¹¿ony jest ryzykiem utraty graftu

i nawet zgonu, dlatego zawsze w ró¿nicowaniu przyczyn gor¹czki, w celu szyb-

kiego ustalenia prawid³owego rozpoznania nale¿y uwzglêdniæ gruŸlicê.

(NEFROL. DIAL. POL. 2006, 10, 125-129)

Kidney transplant recipients are particularly prone to infections, including

tuberculosis. This article presents the case of tuberculosis infection with in-

volvement of peritoneum and lungs after allogenic kidney transplantation in a

50 year old male patient. Two years following transplantation, the patient com-

plained of fever and abdominal pain, with accompanying deterioration of renal

function. Abdominal CT scan was inconclusive although suggesting a perito-

neal proliferative process. During laparatomy, diagnosis of peritoneal tubercu-

losis was established with subsequent reduction in immunosuppression and

commencement of antimycobacterial treatment. One month later the patient ex-

perienced acute and severe graft rejection which led to the graft loss.

Antituberculosis therapy was continued in connection with hemodialyses. Be-

cause tuberculosis infection entails significant mortality and can cause dam-

age to the allograft, physicians should be acquainted with demonstration of

tuberculosis in kidney recipients. (NEPHROL. DIAL. POL. 2006, 10, 125-129)

SPOSTRZE¯ENIA

KLINICZNE

Wstêp

Chorzy po przeszczepieniach narz¹dów

czêœciej choruj¹ na choroby infekcyjne. Po-

datnoœæ dotyczy równie¿ zaka¿enia gruŸli-

czego [4,11]. W porównaniu do innych za-

ka¿eñ oportunistycznych, takich jak Pneu-

mocystis carini czy wirus cytomegalii, obec-

nie mniej uwagi zwraca siê na mo¿liwoœæ

wyst¹pienia zaka¿enia gruŸliczego, a

zw³aszcza jego pozap³ucnej manifestacji.

Wczeœniejsze badania podkreœla³y rzadkoœæ

gruŸlicy u tych pacjentów, jednak¿e w ostat-

nich latach udokumentowano zwiêkszon¹

czêstotliwoœæ gruŸlicy biorców [12,15].

Przedstawiamy przypadek chorego po prze-

szczepieniu nerki, który zachorowa³ na gruŸ-

licê ze zmianami w p³ucach i otrzewnej.

Opis przypadku

28.03.2002 u chorego lat 50, z zawodu œlusa-

rza choruj¹cego na przewlek³¹ niewydolnoœæ ne-

rek w przebiegu przewlek³ego k³êbuszkowego za-

palenia nerek (PKZN) rozpoznanego w 1994 (bez

badania histopatologicznego) a od 1999 roku le-

czonego nerkozastêpczo hemodializami wykona-

no przeszczepienie nerki od zmar³ego dawcy.

Przed rozpoznaniem pkzn chory nie chorowa³ ale

wiedzia³ o obecnoœci drobnych zwapnieñ w p³u-

cach stwierdzonych podczas kilku okresowych

badañ radiologicznych p³uc. Po przeszczepieniu

nerki chory by³ leczony lekami immunosupresyj-

nymi wed³ug schematu sk³adaj¹cego siê z Prografu

(takrolimus), FK 778 (malononitramid) oraz Encor-

tonu (prednizon). W 21 dniu po przeszczepieniu

G. Przybylski i wsp.

126

nerki zosta³ wypisany do domu ze stê¿eniem kre-

atyniny w surowicy 2,4 mg/dl (176,8 µmol/l).

W 42 dniu po transplantacji u chorego stwier-

dzono wzrost stê¿enia kreatyniny w surowicy do

wartoœci 5,2 mg/dl (442 µmol/l). Na podstawie wy-

konanej biopsji stwierdzono ostre odrzucanie ner-

ki przeszczepionej. Zastosowano leczenie pulsa-

mi Solumedrolu 4 x po 750 mg/dobê oraz do³¹-

czono po wczeœniejszym odstawieniu FK778 jako

drugiego leku, CellCept (mykofenolan mofetilu) w

dawce 1500 mg/dobê. Uzyskano poprawê funkcji

graftu i wypisano chorego do domu ze stê¿eniem

kreatyniny w surowicy 2,4 mg/dl (176,8 µmol/l).

W 93 dniu po przeszczepieniu nerki leczenie

immunosupresyjne sk³ada³o siê z Prografu w daw-

ce 9 mg/dobê; CellCeptu 1500 mg/dobê i Encorto-

nu 5 mg.

Podczas obserwacji chorego w Poradni Trans-

plantologicznej przez okres jedenastu miesiêcy

dokonano dalszej redukcji dawek leków immuno-

supresyjnych: Prografu do 6 mg/dobê, CellCeptu

1000 mg/dobê. Stan ogólny chorego by³ bardzo

dobry i obserwowano stabiln¹ czynnoœæ nerki ze

stê¿eniem kreatyniny w surowicy oko³o 2,4 mg/dl

(176,8 µmol/l).

W kwietniu 2003 roku chory zosta³ przyjêty do

Kliniki Transplantologii i Chirurgii Ogólnej z powodu

wzrostu stê¿enia kreatyniny do wartoœci 4,3 mg/dl

(353,6 µmol/l) oraz gor¹czek do 40

o

C. Stwier-

dzona gor¹czka by³a septyczna i okresowo zwal-

niaj¹ca.

W wykonanej biopsji nerki przeszczepionej nie

stwierdzono cech ostrego odrzucania. Opis obra-

zu radiologicznego p³uc wykonany w dniu przyjê-

cia nie ró¿ni³ siê od opisów wykonanych w poprzed-

nich okresach. Na podstawie wykonanych badañ

dodatkowych obrazowych (ECHO serca, RTG) i

laboratoryjnych oraz mikrobiologicznych nie usta-

lono przyczyny stanu septycznego, dlatego cho-

rego zakwalifikowano do wykonania badania to-

mografii komputerowej (TK) jamy brzusznej. W tym

okresie stosowano leczenie przewidziane dla go-

r¹czki o nieustalonej przyczynie. Przywrócenie pra-

wid³owej równowagi wodno-elektrolitowej pozwo-

li³o na poprawê funkcji nerki przeszczepionej i ob-

ni¿enie wartoœci stê¿enia kreatyniny w surowicy.

Badanie TK wykaza³o pogrubion¹ do 13 mili-

metrów œcianê jelita cienkiego w okolicy zastawki

krêtniczo-k¹tniczej. Pogrubienie otrzewnej w oko-

licy k¹tnicy i niewielka iloœæ powietrza w œcianie

wyrostka robaczkowego sugerowa³y proces zapal-

ny lub rozrostowy. Opisywana zmiana znajdowa³a

siê tu¿ nad nerk¹ przeszczepion¹. Obraz nerki prze-

szczepionej oraz w¹troba, trzustka, œledziona, pê-

cherzyk ¿ó³ciowy i nadnercza by³y prawid³owe. Ner-

ki w³asne pacjenta ma³e, bez zakontrastowania.

Ze wzglêdu na niejasny obraz TK jamy brzusz-

nej chory zosta³ zakwalifikowany do wykonania

laparotomii zwiadowczej. Podczas zabiegu stwier-

dzono: otrzewna œcienna oraz trzewna znacznie

pogrubia³a oraz prosowaty rozsiew w obrêbie jamy

brzusznej, bardzo liczne gruze³ki 3-4 milimetrów

zlewaj¹ce siê ze sob¹ i obecnoœæ opalizuj¹cego

lekko mêtnego p³ynu o barwie ¿ó³tej-kremowej w

objêtoœci oko³o 400 ml. W okolicy krêtniczo-k¹tni-

czej doœæ twardy, o barwie ¿ó³to-kremowej i wy-

miarach 6 x 3 cm guz w krezce jelita krêtego. Wy-

rostek robaczkowy zmieniony zapalnie i wci¹gniê-

ty w wy¿ej wymieniony guz. Nerka przeszczepio-

na g³adka. Pobrano wycinki z sieci i gruze³ki z

otrzewnej œciennej.

W badaniu histopatologicznym wycinków z

sieci i wyrostka robaczkowego stwierdzono ziarni-

nê gruŸlicz¹. Chory zosta³ przekazany do Kliniki

Chorób P³uc celem dalszego leczenia gruŸlicy.

W chwili przyjêcia stan chorego okreœlano jako

œredni, temp do 38°C. Nad polami p³ucnymi wy-

s³uchiwano szmer oddechowy pêcherzykowy.

Czynnoœæ serca miarowa 80/min. Brzuch miêkki,

nieznacznie bolesny, ciœnienie têtnicze 100/60. W

kolejnym badaniu rentgenowskim klatki piersiowej

stwierdzono w polu górnym lewym zlewaj¹ce siê

cienie plamiste i plamisto-pasmowate, poza tym

bez zmian ogniskowych. Stê¿enie kreatyniny 2,7

mg/dl (238,92 µmol/l), mocznika 40 mg/dl (14,91

mmol/l). W bronchofiberoskopii stwierdzono, ¿e

krtañ, tchawica, ostroga g³ówna by³y bez zmian, a

drzewo oskrzelowe obustronnie dro¿ne.

Po otrzymaniu dodatnich wyników posiewów

z plwociny i wysiêku z jamy otrzewnej w maju 2003r

rozpoczêto leczenie przeciwpr¹tkowe w zestawie:

Izoniazyd (INH) 250 mg/dobê, Etambutol (EMB)

1000 mg 2 x w tygodniu, Streptomycyna (SM) 0,5

Rycina 1

Obraz KT jamy brzusznej. Pogrubia³a œciana jelita cienkiego w okolicy zastawki krêtniczo-k¹tniczej (13 milli-

metrów).

CT image of abdominal cavity. The thickened wall of intestine in the region of ileocolic valvule (13 millime-

ters).

Rycina 2

Obraz histopatologiczny wycinków z sieci i wyrostka robaczkowego z obecnoœci¹ ziarniny gruŸliczej.

Image of histopathological preparations from peritoneum and appendix with presence of granulation.

127

Nefrologia i Dializoterapia Polska • 2006 • 10 • Numer 3

mg co 2-dzieñ, Rifampicyna (RMP) 600 mg/dobê,

które nastêpnie zmieniono z powodu wyników ba-

dañ laboratoryjnych wskazuj¹cych na toksyczne

oddzia³ywanie leków na w¹trobê – wzrost trans-

aminazy asparaginowej (AspAT) z 19 U/L do 349.9

U/L. Ze wzglêdu na ciê¿ki stan ogólny chorego do-

konano równie¿ zmniejszenia dawek leków immu-

nosupresyjnych. Od koñca maja 2003 stwierdzo-

no narastanie stopnia niewydolnoœci nerki prze-

szczepionej (stê¿enie kreatyniny 4,2 mg/dl (369,00

µmol/l); 5,4 mg/dl (478,73 µmol/l). Na pocz¹tku

czerwca 2003 r. chorego przekazano ponownie do

Kliniki Transplantologii, gdzie wobec aktywnej

gruŸlicy postaci brzusznej i p³ucnej oraz powa¿ne-

go stanu ogólnego zrezygnowano z leczenia ostre-

go odrzucania pulsami sterydów i/lub przeciwcia-

³ami antylimfocytarnym i chorego zakwalifikowano

do usuniêcia graftu. W badaniu histopatologicznym

graftu potwierdzono cechy ostrego odrzucania. Po

zabiegu kontynuowano leczenie przeciwpr¹tkowe.

W chwili wypisu stan pacjenta by³ zadawalaj¹cy,

tolerancja leków dobra, zabiegi hemodializ wyko-

nywano 3 x w tygodniu po 4 godziny. Leki przeciw-

pr¹tkowe chory otrzymywa³ do marca 2004. W

kontrolnym obrazie radiologicznym klatki piersio-

wej potwierdzono znaczne cofniêcie siê zmian w

polu górnym lewego p³uca z pozostawieniem cie-

ni o charakterze w³óknistym.

Omówienie

GruŸlica jest powa¿nym zaka¿eniem

oportunistycznym u chorych z przeszcze-

pion¹ nerk¹. Czêstoœæ jej wystêpowania

waha siê w zale¿noœci od czynników etnicz-

nych i geograficznych od mniej ni¿ 0,5% w

USA, 0,5-5% w Europie, do nawet 15% w

Indiach i krajach po³udniowo-wschodniej Azji

[ 6,7,11,12 ]. Prac dotycz¹cych danych pol-

skich jest niewiele. Rowiñska i wsp. [16]

podaje zbli¿on¹ iloœæ chorych do danych

europejskich. Wœród 1669 chorych z prze-

szczepionymi nerkami 33 zachorowa³o, co

stanowi³o 2%. Czêstotliwoœæ gruŸlicy wœród

biorców przeszczepu jest 20-74 razy wy¿sza

ni¿ wœród ogólnej populacji [14,17]. Uwa¿a

siê, ¿e za tê zwiêkszon¹ czêstotliwoœæ od-

powiedzialne jest zmniejszenie odpornoœci

przeciwbakteryjnej spowodowane sta³ym

przyjmowaniem leków immunosupresyj-

nych. Atasever i wsp. [1] na podstawie re-

trospektywnej obserwacji w³asnego materia-

³u uwa¿aj¹, ¿e leczenie immunosupresyjne

mykofenolanem mofetilu i takrolimusem wi¹-

¿e siê ze zwiêkszonym zachorowaniem na

gruŸlicê w porównaniu do leczenia cyklospo-

ryn¹ i azatiopryn¹. Pierwsze objawy u na-

szego chorego pojawi³y siê po roku od prze-

szczepienia. Powszechnie uwa¿a siê, ¿e

najczêœciej do zaka¿enia gruŸlic¹ dochodzi

do 5 lat po transplantacji [13]. Jha i wsp.

podaj¹ jednak, ¿e pierwsze objawy wska-

zuj¹ce na proces gruŸliczy mog¹ pojawiæ siê

ju¿ w pierwszym roku, zaœ Lezaic i wsp,

analizuj¹c okres 10 lat stwierdzili wzrost pro-

centowy wystêpowania gruŸlicy u biorców

w przeci¹gu pierwszego roku od 2 do po-

nad 12% [5,9]. Podobne rezultaty przedsta-

wiaj¹ lekarze amerykañscy [6].

Cechy kliniczne mog¹ byæ wieloznacz-

ne, maskuj¹c rozpoznanie infekcji, a w do-

datku u pacjentów po przeszczepieniu pod-

danych immunosupresji pozap³ucna postaæ

jest czêstsza ni¿ postaæ p³ucna [17]. W roku

obecnym ukaza³o siê doniesienie o wyst¹-

pieniu nawet skórnej postaci gruŸlicy [10].

W przypadku przedstawianego chorego

dominuj¹cym miejscem procesu gruŸlicze-

go by³a otrzewna. Podobne umiejscowienie

wskazuje Kukura i wsp. [7]. Postaæ rozsia-

na gruŸlicy znacz¹co czêœciej wystêpuje u

chorych z przeszczepami (w 40%) w porów-

naniu do 0,6-1,4% w populacji ogólnej [14].

Zwykle ta postaæ objawia siê gor¹czk¹ nie-

wiadomego pochodzenia. W naszym przy-

padku g³ównym objawem by³a gor¹czka do

40 stopni, nie ustêpuj¹ca po lekach prze-

ciwgor¹czkowych, pocz¹tkowo bez, a na-

stêpnie z bólami brzucha, ogólnym os³abie-

niem wraz z narastaj¹c¹ niewydolnoœci¹

nerki przeszczepionej oraz obrazem suge-

ruj¹cym guz wewn¹trzotrzewnowy. Wyniki

laparotomii potwierdzi³y proces gruŸliczy

otrzewnej. Na podstawie obrazu kliniczne-

go, radiologicznego oraz posiewów bakte-

riologicznych potwierdzono równie¿ rozpo-

znanie gruŸlicy naciekowej p³uc. Leczenie

gruŸlicy u tych chorych w³aœciwie nie ró¿ni

siê w porównaniu z leczeniem zasadniczym.

Sugeruje siê efektywny czas leczenia od

conajmniej szeœciu do dziewiêciu miesiêcy

[2], jednak¿e wielu autorów zaleca przed³u-

¿enie tego okresu [3,14]. Nefrotoksycznoœæ

Rycina 3

Obraz histopatologiczny wycinków z sieci i wyrostka robaczkowego z obecnoœci¹ ziarniny gruŸliczej.

Image of histopathological preparations from peritoneum and appendix with presence of granulation.

Rycina 4

RTG klatki piersiowej Obraz w chwili rozpoznania gruŸlicy.

X-ray image in the moment of establishing diagnosis of tuberculosis.

G. Przybylski i wsp.

128

leków przeciwpr¹tkowych, nasilona w przy-

padku nerki przeszczepionej, mo¿e byæ

przyczyn¹ przejœciowego lub trwa³ego upo-

œledzenia czynnoœci graftu, a nawet jego

utraty. Jednoczeœnie zagra¿aj¹cy ¿yciu roz-

siany proces gruŸliczy mo¿e wymagaæ

zmniejszenia lub nawet zaprzestania lecze-

nia immunosupresyjnego, co zazwyczaj pro-

wadzi do ostrego odrzucania [2,8]. W przy-

padku naszego chorego, w obliczu bezpo-

œredniego zagro¿enia ¿ycia intensywnym

zaka¿eniem swoistym podjêto decyzjê o

Rycina 5

RTG klatki piersiowej. Obraz w chwili rozpoznania gruŸlicy (powiêkszenie).

X-ray image in the moment of establishing diagnosis of tuberculosis (enlargement).

Rycina 6

Rtg klatki piersiowej – kontrolne zdjêcie po leczeniu gruŸlicy.

X-ray image – control after the treatment of tuberculosis.

zmniejszeniu immunosupresji, co pozwoli³o

na skuteczne opanowanie zaka¿enia gruŸ-

liczego, ale doprowadzi³o do utraty nerki

przeszczepionej. Dalsze leczenie swoiste

przebiega³o ju¿ bez powik³añ, w œcis³ym sko-

jarzeniu z dializoterapi¹. Po 9-miesiêcznym

leczeniu przeciwgruŸliczym nast¹pi³o ca³ko-

wite cofniêcie zmian klinicznych oraz regre-

sja zmian radiologicznych.

Chocia¿ chemioprofilaktyka jest ci¹gle

dyskusyjn¹ metod¹ zapobiegaj¹c¹ gruŸlicy,

to jednak wielu autorów uwa¿a tê metodê

za wskazan¹ w tej grupie chorych, szcze-

gólnie jeœli próba tuberkulinowa jest dodat-

nia [3,13].

Uwa¿a siê równie¿, ¿e zastosowanie

INH mo¿e wi¹zaæ siê z ryzykiem nefrotok-

sycznoœci [14]. U przedstawianego chore-

go nie zastosowano omawianej chemiopro-

filaktyki.

GruŸlica jest powa¿nym powik³aniem u

biorców nerek. Rokowanie w gruŸlicy u cho-

rych po przeszczepieniu nerki jest powa¿-

ne i obci¹¿one wysok¹ œmiertelnoœci¹

szczególnie w przypadku opóŸnionego roz-

poznania i leczenia. Dlatego w stanach go-

r¹czkowych o nieustalonej etiologii u osób

leczonych przewlekle lekami immunosupre-

syjnymi nale¿y w ró¿nicowaniu przyczyn go-

r¹czki uwzglêdniæ nietypow¹ i pozap³ucn¹

gruŸlicê. Rozpoznanie ogniska zapalnego u

osoby leczonej lekami immunosupresyjny-

mi jest nieraz trudne.

Autorzy wyra¿aj¹ pogl¹d, ¿e po stwier-

dzeniu gor¹czki o nieznanej etiologii u cho-

rych leczonych lekami immunosupresyjny-

mi wystêpuj¹ wskazania do szybszego wy-

konanie badania TK jamy brzusznej pomi-

mo braku objawów ze strony przewodu po-

karmowego. Takie postêpowanie pozwala

wczeœniej wykryæ utajone ognisko i wyjaœniæ

przyczynê gor¹czki, co pozwala na szybkie

rozpoznanie i leczenie brzusznej postaci

gruŸlicy.

Piœmiennictwo

1. Atasever A., Bacakoglu F., Toz H.et al.: Tubercu-

losis in renal transplant recipients on various immu-

nosuppressive regimens. Nephrol. Dial. Transplant.

2005, 20, 797.

2. Hall C.M, Wilcox P.A, Swanepoel C.R. et al.: My-

cobacterium Infection in Renal. Transplant. Recipi-

ents. Chest 1994, 106, 435.

3. Higgins RM, Cahn A.P.Porter et al.: Mycobacte-

rium Infections after renal transplantation. Q. J. Med.

1991, 78 , 145.

4. Hussam A., Faraj S., Al Alousi et al.: Renal Allo-

graft Tuberculosis: A Case Report. Ann. Saudi Medi-

cine 2002, 22, 346.

5. Jha V, Sakhuja V, Gupta D. et al.: Successful

mamagement of pulmonary tuberculosis in renal al-

lograft recipients in a single center. Kidney Interna-

tional 1999, 56, 1944.

6. Klote MM, Agodoa LY, Abbott K.: Mycobacterium

tuberculosis infection incidence in hospitalized renal

transplant patients in the United States, 1998-2000.

Am. J. Transplant. 2004 , 4, 1523.

7. Kukura S, Viklicky O, Rudis J, et al.: An unusual

manifestation of tuberculosis in a female patient af-

ter kidney transplantation. Case report. Vnitr. Lek.

2003, 49, 73.

8. Kunimoto D, Warman A, Beckon A et al.: Severe

Hepatotoxicity Associated with Rifampin-Pyrazina-

mide Preventative Therapy Requiring Transplanta-

tion in an Individual at Low Risk for Hepatotoxicity.

Clin. Infect. Dis. 2003, 36, 158.

9. Lezaic V., Radivojevic V., Radosavljevic R. et al.:

Does tuberculosis after kidney transplantation follow

the trend of tuberculosis in general population? Re-

129

Nefrologia i Dializoterapia Polska • 2006 • 10 • Numer 3

nal Failure 2001, 23, 97.

10. Mori N., Yokoyama S., Tsutahara K. et al.: A case

report of skin tuberculosis after living renal transplan-

tation. Nippon Hinyokika Gakkai Zasshi 2006, 97, 60.

11. Munoz P., Rodriguez C., Bouza E.: Mycobacterium

tuberculosis infection in recipients of solid organ

transplants. Clin. Infect. Dis 2005, 40, 581.

12. Park Y.S., Choi J.Y., Cho C.H. et al.: Clinical out-

comes of tuberculosis in renal transpalnt recipients.

Yonsei Med. J. 2004, 45, 865.

13. Queipo J.A, Broseta E., Santos M, et al.: Mycobac-

terial infection in a series of 1261 renal transplant re-

cipients. Clin. Microbiol. Infect. 2003, 9, 518.

14. Quinbi W.J., Al-Sibai M.B., Taher S. et al.: Myco-

bacterial infection after renal transplantation. Report

of 14 cases and review of the literature. QJM 1990,

77, 1039.

15. Rifkind D., Marchioro T.L., Waddell W.R. et al.: In-

fectious diseases associated with renal transplan-

tation. JAMA 1964, 17, 397.

16. Rowiñska D., Durlik M., Gradowska L. i wsp.:

GruŸlica chorych po przeszczepieniu nerki. Pneum.

Alergo. Pol 1994, 62, 272

17. Singh N., Paterson D.L.: Mycobacterium tuber-

culosis infection in solid organ transplant recipients:

impact and implication for management. Clin. In-

fect. Dis 1998, 27, 1266.