WYBRANE ZAGADNIENIA Z ANATOMII

26.11.2014

Wykład

Mózg

Mózgowie:

mózg – kresomózgowie (fellogen, nowe)

międzymózgowie (wzgórze, podwzgórze, przysadka, szyszynka)

pień mózgowy (śródmózgowie<konary>, most, rdzeń przedłużony,
<opuszka – 2,5 cm)

móżdżek

Opony mózgowia i rdzenia przedłożonego

opona twarda

opona pajęcza

o jama podpajęczynówkowa

opona miękka

Opona twarda z warstwy zewnętrznej blisko okostnej i warstwy wewnętrznej
przylegającej do opony pajęczej, pomiędzy nimi – zatoki żylne – ważne w
chłodzeniu mózgu.

Płaty mózgu

płat czołowy – intelekt i kontrola ruchu

płat skroniowy – percepcja i interpretacja dźwięku

płat ciemieniowy – ogólna percepcja czuciowa i jego interpretacja

płat potyliczny – odbiór bodźców węchowych i ich interpretacja

Ośrodki korowe na powierzchni przyśrodkowej półkuli kresomózgowia

1. ośrodki ruchowe
2. ośrodki czucia powierzchownego
3. ośrodek powonienia
4. ośrodek wzroku
5. ośrodek smaku

a. bruzda obręczy
b. szczelina ciemieniowo potyliczna
c. szczelina poboczna
d. bruzda spoidła wielkiego
e. szczelina hipokampa
f. szczelina ostrygowa

Część obwodowa i ośrodkowa węchomózgowia:

1. opuszka węchowa
2. pasmo węchowe
3. trójkąt węchowy
4. istota dziurkowana przednia
5. zakręt obręczy
6. cieśń zakrętu obręczy
7. zakręt hipokampa

Obwodowy układ nerwowy

nerwy czaszkowe (12 par, jądro w pniu)
nerwy rdzeniowe (31 par)
wraz ze zwojami, splotami i nerwami układu autonomicznego

narządy zmysłów

Kora mózgowa – gromadzenie wszystkich świadomych wrażeń zmysłowych

Funkcjonalny podział mózgu tomografia pozytywna

ruchowa – kontrola pracy mięśni szkieletowych
czuciowa – receptory czucia, dotyku, ucisku, rozciągania, temperatury, bólu
wzrokowa

słuchowa

kojarzeniowa (asocjacyjna) – we wszystkich płatach, zapamiętywanie,

uczenie się, kojarzenie (asocjacja), myślenie

Mózg (kresomózgowie) – najmłodsza część mózgowia, jak płaszcz okrywa inne,
filogenetyczne starsze struktury:

międzymózgowie

śródmózgowie (konary mózgu)

most

rdzeń przedłużony (częściowo)

śródmózgowie, most, rdzeń przedłużony tworzą pień mózgu.

Móżdżek nie jest „okryty” przez kresomózgowie, choć należy on do starszych
filogenetycznie struktur mózgowia.

Kora węchowa jest najstarszą filogenetycznie częścią kresomózgowia (kora
„stara”).

Kresomózgowie ma działanie hamujące kontrolujące pierwotną agresję.

W podwzgórzu znajdują się ośrodki popędów (głodu, pragnienia, snu i czuwania,
seksualny, złości i agresji).

Działanie hamujące popędy ma kora mózgowa.

Móżdżek – składa się z dwóch półkul połączonych robakiem, z zewnątrz pokryty
kora móżdżku. Leży z tyłu pnia mózgu i jest połączony z większa częścią mózgu i
rdzeniem kręgowym przez konary móżdżku, którymi biegną”

drogi afferentne (dośrodkowe)

drogi efferentne (odśrodkowe)

Móżdżek ma decydujące znaczenie w kontroli ruchów (wymagających precyzji),
kontroluje stopień napięcia mięśni – utrzymuje prawidłowa postawę ciała i
równowagę.

Kora móżdżku jest znacznie bardziej pofałdowana niż kora mózgu. Móżdżek jest
mniejszy od mózgu (stanowi 1/7 jego objętości)

Móżdżek jest ośrodkiem kierującym:

koordynacją ruchami całego ciała ( wpływa na postawę) i ruchami gałek
ocznych (oczopląs poziomy)

inicjuje, koordynuje i zakańcza ruchy celowe (precyzyjne)

programuje motorykę

dystrybutor mocy :siły skurczu mięśni szkieletowych – stan napięcia mięśni
szkieletowych – drżenie mięśni

zdolności utrzymywania równowagi – powiązanie ze zmysłem równowagi
w uchu wewnętrznym

Kora jest miejscem powstawania świadomości, na którą składają się takie
umiejętności jak zdolność do abstrakcji czy umiejętności wyrażania w słowach
powstałych myśli, zdolność do wąskiego ukierunkowania uwagi.

W płatach czołowych jest kształtowana nasza osobowość – to kom jesteśmy,
zdolności do myślenia i wyrażania woli.

Prawdopodobnie nasze uczucia też tam mają swój początek.

Świadomość to także samoświadomość – poczucie tożsamości i odrębności
osobniczej.

Płat czołowy obejmuje dwie półkule mózgu. Ośrodki nie są równomiernie
rozmieszczone.

Zawsze jedna półkula dominuje nad drugą, z reguły jest to półkula lewa ( u osób
praworęcznych). W niej na przykład zlokalizowane są ośrodki mowy związane z
zapamiętywaniem i jej rozumieniem oraz jej odtwarzaniem, także z formie
pisemnej (ruchowy ośrodek mowy Broca)

W drugiej półkuli, zazwyczaj prawej, znajdują się ośrodki zawiadujące orientacją
w przestrzeni, zapamiętywaniem, odtwarzaniem i porównywaniem wrażeń
wzrokowych i słuchowych.

Prawej półkuli przypisuje się zdolności artystyczne.

Udział w procesie zapamiętywania:

kora stara (5% kory)

hipokamp, położony wewnątrz mózgu

hipokamp tworzy ślady pamięci w korze asocjacyjnej (kojarzeniowej), tworzące
osobne „wyspy pamięci”. Następnie w miarę potrzeby sama je odczytuje.

W hipokampie jest „mózgowy GPS” – mapa znanego terenu mózgu.

W tworze siatkowatym – orientacja w miejscach nieznanych.

Uszkodzenia hipokampa powodują że człowiek nie potrafi płynnie korzystać ze
swoich zasobów pamięci.

W korze asocjacyjnej dokonywana jest analiza zasobów pamięci i tam też pamięć
jest na bieżąco wykorzystywana.

Szczególną rolę odgrywają szlaki kojarzeniowe, których sprawność („drożność”)
określają naszą inteligencję.

Człowiek w dorosłym życiu codziennie traci określoną liczbę neuronów, co nie
oznacza że z każdym dniem jest intelektualnie słabszy. Mniej ważna jest liczba
utraconych komórek niż utrzymanie prawidłowych połączeń pomiędzy
pozostałymi neuronami.

Twór siatkowaty ma zasadniczy udział w regulacji zjawisk związanych z
czuwaniem i snem, aktywując fazę czuwania.

Kora asocjacyjna (kojarzeniowa) zlokalizowana w płatach czołowych

W mniejszym zakresie w płatach skroniowych, ciemieniowych, potylicznych, to w
niej zachodzi zjawisko integracji różnych funkcji kory, czyniąc je spójnymi.

W skład międzymózgowie wchodzą :

wzgórze

przysadka

podwzgórze

szyszynka
pasmo wzrokowe

ciało kolankowate

Wzgórze z ponad 100 jądrami (stacje przekaźnikowe bodźców płynących z
różnych struktur mózgowia).

Najważniejsze z nich to jądra asocjacyjne, które czynnościowo są sprzężone z
korą mózgową w zakresie integracji pobudzeni czuciowych płynących z rdzenia
kręgowego.

Aktywność jąder wzgórza ma także wpływ na nastrój i samopoczucie.

Podwzgórze – kontroluje czynności wegetatywne organizmu:

ośrodek pragnienia, głodu, sytości

ośrodek popędu seksualnego – kontroluje i reguluje funkcje płciowe

termoregulacja

czynności układu krążenia

ma wpływ na sen (+ twór siatkowaty – czuwanie)

złość i agresja

funkcja wydzielnicza neutronów podwzgórza – czynniki uwalniające i
hamujące hormony przysadkowe (liberyny i statyny)

Integruje czynności wpływające na stan środowiska wewnętrznego – podstawy
zachowań tworzących reakcje alarmowe.

Popędy pobudzają do zachowań zgodnych z bieżącymi potrzebami ustroju.

W zakresie popędów podwzgórze jest fizjologicznie sprzężone z układem
limbicznym.

Tylny płat przysadki jest miejscem wydzielania do krwi hormonów
wyprodukowanych w podwzgórzu:

wazopresyny (hormonu antydiuretycznego)
oksytocyny

W przedni płat przysadki sam produkuje i wydziela do krwi hormony ACTH,
FSH, GH, LH, - pod wpływem podwzgórzowych czynników wydzielających
(liberyny, statyny).

Szyszynka jest narządem międzymózgowia, jej funkcja nie została do końca
wyjaśniona.

Szyszynka prawdopodobnie:

hamuje czynności gruczołów płciowych aż do okresu dojrzewania

ma wpływ na dobową chronobiologię – rytm dobowy dzień-noc)

Filogenetycznie jest narządem zmysłów światła, produkuje hormon zwany
melatoniną.

Śródmózgowie – ośrodki reakcji

wzrokowych – zmiana średnicy źrenicy, ruchy powiek

słuchowych – odwracanie drogi w kierunku źródła dźwięku

miejsce koordynacji ruchów mimowolnych i ruchów szybkich.

W rdzeniu przedłużonym (w tworze siatkowatym rdzenia) znajdują się ośrodki
kontrolujące podstawowe funkcje narządów wewnętrznych.

Oddechowy (ruchy oddechowe)

Naczynioruchowe (rozszerzanie naczyń)

Sercowy (RH )

Ośrodki związane z czynnością narządu pokarmowego (ssanie, żucie,
połykanie)Rdzeń przedłużony – ten obszar jest jednocześnie ośrodkową
częścią autonomicznego układu nerwowego.

Odruchy obronne:

Wymioty
Kichanie
Kaszel
Mruganie powiekami
Wydzielanie potu
Regulowanie przemiany materii

Układ limbiczny

Kieruje naszymi:

Zachowaniami
Emocjami

Jest miejscem powstawania popędów

Regulacja pobierania pokarmu
Regulacja stanów snu i czuwania

Procesy zapamiętywania

Kształtowanie osobowości

Podejmowanie decyzji

Układ limbiczny składa się z :

Obszarów płatów czołowych, ciemieniowych, skroniowych

Hipokampa, część kory węchowej

Ciała migdałowatego, położonego po za korą

Wzgórza, podwzgórza, jądra śródmózgowia

Układ limbiczny ma wpływ na czynności narządów wewnętrznych, jest czasem
nazywany mózgiem trzewnym.

Układ limbiczny odpowiada za:

Hipokamp – tworzenie i odtwarzanie pamięci długotrwałej, proces uczenia

się i rozpoznawania nowości

Zakręt hipokampa – tworzenie i odtwarzanie pamięci przestrzennej

Ciało migdałowate – analiza emocjonalnych aspektów doświadczeń i
wysyłanie sygnału o niebezpieczeństwie, kontrola emocji i zachowań
seksualnych

Zakręt obręczy – ocena zachowań (stany emocjonalne, odczucia), tworzenie
i odtwarzanie pamięci emocjonalnej (przywoływanie pamięci z obrazów)

Sklepienie – przekazywanie sygnałów pomiędzy hipokampem a

podwzgórzem

Część wzgórza – kontrola stanu czuwania i snu, udział w procesach
zapamiętywania i uczenia się

Układ nerwowy autonomiczny

Funkcjonuje bez udziału świadomości, bez udziału kory mózgowej.

Kontroluje czynności narządów wewnętrznych.

Składa się z dwóch przeciwstawnych części:

Współczulnej ( sympatycznej)

Przywspółczulnej ( parasympatycznej)

Układ współczulny – dominuje w ciągu dnia z apogeum w godzinach
popołudniowych.

Układ przywspółczulny – przewaga w nocy, kontrola nad pracą narządów
wewnętrznych

Cześć centralna układu autonomicznego mieści się przede wszystkim w
podwzgórzu.