FITOTERAPIA CHORÓB UKŁADU MOCZOWEGO

Nerki spełniają u człowieka trzy ważne czynności: wydalniczą, wydzielniczą i metaboliczną.

Czynność wydalnicza

nerek polega na usuwaniu z ustroju wody, elektrolitów oraz wielu produktów przemiany materii. Ta
szczególna zdolność nerek umożliwia zachowanie stałości środowiska wewnętrznego, pomimo różnic
w diecie oraz zmian zachodzących w środowisku zewnętrznym człowieka, takich jak wahania
temperatury, wilgotności, ciśnienia itp.

Wydzielniczą czynność

nerek odgrywa istotną rolę w życiu człowieka. Związkiem wydzielanym przez nerki jest renina.
Enzym ten powstaje wówczas, gdy do nerek dopływa zbyt mało krwi. Jest on w stanie odszczepić od
białek krwi fragment peptydowy tzw. angiotensynę II, która powoduje podwyższenie ciśnienia
tętniczego krwi. Mechanizm presyjnego działania angiotensyny polega z jednej strony na obkurczaniu
drobnych letniczek nerkowych, z drugiej na pośrednim pobudzaniu wydzielania niektórych
hormonów, zwłaszcza aldosteronu. Hormon ten hamuje wydalanie jonów sodu z ustroju, co stanowi
bodziec do dalszego wytwarzania reniny

Czynność metaboliczna

Nerek. Najważniejszym związkiem ulegającym przemianie w nerkach jest naturalna witamina D3
(cholekalcyferol), z której pod wpływem enzymatycznego zespołu hydrolaz, powstaje w komórkach
kanalików nerkowych aktywny metabolit .W samych nerkach spełnia on podwójną rolę, mianowicie
wzmaga syntezę odpowiednich białek i tym samym ułatwia przenoszenie i ochronę jonów
wapniowych, a ponadto uczula komórki nerkowe na prawidłowe lub większe stężenie wapnia w
moczu.

A. CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO :

Wiele chorób nerek przebiega niemal bezobjawowo lub na początku bez wyraźnych dolegliwości.
Często dopiero ostry ból, gorączka oraz duże zmiany w moczu dają znać, że w układzie moczowym
pojawił się stan zapalny. Wśród klinicznych postaci zakażeń układu moczowego jest podział na: tzw.
bakteriurię bezobjawową i przewlekłe zakażenia dolnego odcinka układu moczowego czyli zapalenia
cewki i pęcherza moczowego, zakażenia górnego odcinka układu moczowego ostre i przewlekłe
odmiedniczkowe zapalenie nerek.

Przyczyną są w większości bakterie wchodzące w skład

prawidłowej flory jelitowej człowieka. Za 75-80 procent wszystkich zakażeń odpowiada pałeczka
okrężnicy (E.coli). W pozostałych przypadkach winę ponoszą bakterie gramm-ujemne: Proteus,
Klebsiella, Enterobacter, Pseudomonas. Wśród bakterii gramm-dodatnich przyczyną zakażeń bywa
najczęściej paciorkowiec kałowy (Enterococcus)i gronkowiec biały (Staphylococcus albus). Na
zakażenie układu moczowego częściej narażone są kobiety. Powodem zakażenia nie są wyłącznie
bakterie wnikające z zewnątrz. Ma na to wpływ zaleganie moczu w pęcherzu w wyniku jego
niecałkowitego opróżniania, stany zapalne cewki moczowej, wrodzony defekt błony śluzowej
pęcherza, upośledzający jego działanie ochronne, odpływy wsteczne moczu wywołane wadami
wrodzonymi. Leczenie jest uzależnione od stopnia zakażenia, jego umiejscowienia oraz bakterii, które
go wywołały i wielu innych czynników. Leczenie zakażeń układu moczowego jest długotrwałe.
Przerwanie leczenia grozi nawrotem choroby.

Zapalenie pęcherza moczowego

To najczęstszy przeważnie bakteryjny stan zapalny dróg moczowych . Polega na odczuciu silnego
parcia. Jest to

wywoływane przez drobnoustroje, które wtargnęły z zewnątrz. Zakażenie może mieć

przebieg od ostrego do bardzo przewlekłego, trwającego wiele miesięcy. Wytwarzane
przez bakterie toksyny uszkadzają nabłonek w drogach moczowych,
powodują rozszerzenia włośniczek, a nawet uszkodzenie ich ścian.
Dlatego w moczu chorych wykrywa się obecność komórek
nabłonkowych, białka, krwinek białych i czerwonych, śluzu oraz bakterii.

Ostre zapalenie pęcherza moczowego

Są to najczęściej ostre zapalenia kłębków nerkowych charakteryzujące się mniej lub bardziej
uchwytnym uszkodzeniem samych kłębków, powodującym upośledzenie przesączania, powstawanie
obrzęków, zmniejszenie objętości wydalanego moczu i pojawienie się w nim czerwonych krwinek i
białych, jak również wzrost ciśnienia tętniczego. W ostrych zapaleniach pęcherza, następuje częste
oddawanie moczu z uczuciem pieczenia i obecnością znacznej ilości białych krwinek i bakterii.
W stanach tych podstawowe leczenie sprowadza się do podawania chemioterapeutyków
przeciwbakteryjnych (antybiotyków, sulfonamidów oraz innych związków, np. nitrofurantoiny, kwasu
nalidyksowego).

W ostrym zapaleniu pęcherza moczowego stwierdza się obrzęk i zaczerwienienie

błony śluzowej pęcherza, czasem z wybroczynami, a nawet owrzodzeniami. Zmiany te mogą cofnąć
się zupełnie lub doprowadzić do przewlekłego zapalenia pęcherza moczowego. Nacieki zapalne
umiejscawiają się wtedy nawet w mięśniówce pęcherza, wywołując zwłóknienie ściany pęcherza,
zanik błony śluzowej i zmniejszenie pojemności pęcherza wskutek powstających blizn.
W ostrym zapaleniu pęcherza moczowego chory skarży się na częste i bolesne oddawanie moczu oraz
na bóle w dole brzucha. Dolegliwością tym towarzyszy stan podgorączkowy. W przewlekłym
zapaleniu pęcherza moczowego występują takie same objawy, tylko mniej nasilone. Badanie moczu
wykazuje ropomocz, a więc bardzo dużo krwinek białych oraz niewielką ilość świeżych krwinek
czerwonych. Mocz jest mętny zaraz po oddaniu i wydziela mocny zapach amoniakalny.

Nie wyleczone do końca zapalenie pęcherza może być przyczyną przewlekłego odmiedniczkowego
zapalenia nerek.

Najbardziej racjonalne jest równoczesne stosowanie wymienionych leków z

preparatami roślinnymi, ponieważ te ostatnie mają również właściwości bakteriobójcze, ale,
rozciągające się także na szczepy antybiotykooporne, a ponadto zmniejszają one lub znoszą stany
skurczowe w drogach moczowych, wzmacniają ścianki naczyń włosowatych i przeciwdziałają
krwawieniom z uszkodzonych włośniczek, ochraniają i regenerują warstwę nabłonkową w drogach
moczowych, a nawet są w stanie niszczyć L-formy bakterii, wskutek bezpośredniego działania na
cytoplazmę i obniżenia ciśnienia osmotycznego płynu międzykomórkowego.

Kamica pęcherza moczowego

To obecność złogów w pęcherzu. Mogą to być kamienie pochodzące z nerki (kamica moczowa), które
nie zostały wydalone przez cewkę i powiększyły się (kamienie pierwotne) lub powstały w pęcherzu
(kamienie wtórne) wskutek utrudnionego odpływu moczu z pęcherza.

Kamica moczowa jest chorobą

przewlekłą, której przebieg bywa różny. U części osób obecność złogów w nerkach nie daje żadnych
dolegliwości i może być wykryta przypadkiem podczas badań diagnostycznych związanych z innymi
chorobami. W pozostałych przypadkach wiąże się z okresowo dużymi bólami u chorego. Dla kamicy
moczowej charakterystyczne są silne ataki bólowe związane z przesuwaniem się złogu z nerki przez
moczowód do pęcherza moczowego. Określane są one jako tzw. napady kolki nerkowej.

Bakteriuria bezobjawowa

W przypadku bakteriurii bezobjawowej w układzie moczowym wykrywa się drobnoustroje w
ilościach znamiennych. Brak jest natomiast innych objawów infekcji. Chory nie zgłasza więc żadnych
dolegliwości, a wynik badania ogólnego moczu jest prawidłowy .
Bakteriuria bezobjawowa jest istotnym zagrożeniem zdrowia i może się przyczynić do rozwoju
ciężkich postaci zakażeń układu moczowego (np. ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek). Zdarza
się tak w szczególności u małych dzieci oraz kobiet w ciąży.U ciężarnych może być to przyczyną
przedwczesnego porodu lub nawet zagrozić życiu płodu. Konieczne jest więc leczenie. Dotyczy to
również osób, u których współistnieją inne choroby układu moczowego upośledzające odpływ moczu,
np. kamica nerkowa, zwężenie dróg moczowych, przerost gruczołu krokowego.

Wymienione schorzenia nie są w sposób wyraźny różnicowane w fitoterapii, dlatego leczy się je tymi
samymi ziołami i w sposób niemal identyczny .

B. ZIOŁA STOSOWANE W ZAPALENIU I OSTRYM ZAPALENIU PĘCHERZA

MOCZOWEGO ORAZ KAMICY NERKOWEJ

Liść Brzozy – Folium Salicis , zawiera Flawonoidy (w tym hiperozyd), saponiny, garbniki, niewielkie
ilości olejków eterycznych. Liście brzozy mają działanie moczopędne, przeciwreumatyczne i napotne.
Poprawiają także przemianę materii i działają odtruwająco na układ krwionośny. W Polsce w celach
leczniczych wykorzystywane są liście tylko brzozy omszonej i brzozy brodawkowatej.
Betulina,stanowiąca do 30% masy białej kory brzozy, wykazuje właściwości lecznicze wobec wielu
schorzeo, także przeciwnowotworowe

Liście mącznicy - Folium Uvae-ursi, zawiera Glikozydy fenolowe, flawonoidy, garbniki, kwasy
organiczne, monotropeina, działa moczopędnie, ściągająco i antyseptycznie. Odwary stosuje się przy
łagodnych zakażeniach dróg moczowych, a także przy kamicy nerkowej, przeroście gruczołu
krokowego, moczeniu się nocnym, ropomoczu, białkomoczu i bezmoczu. Często stosowana jest do
tego celu w mieszance ze skrzypem polnym. Do skutecznego działania niezbędny jest alkaliczny
odczyn moczu, który uzyskuje się pijąc podczas kuracji wodę mineralną lub roztwór sody. Ze względu
na różne przeciwwskazania i możliwe skutki uboczne kurację można przeprowadzać tylko pod
kontrolą lekarza.

Preparaty: Uverex, Uversan

Ziele pokrzywy - Herba Urticae , zawiera Związki mineralne (sole, kwas krzemowy),
acetylocholina, serotonina, pochodne kumarynowe. Stosowana w stanach zapalnych dróg moczowych.
Zawarte w korzeniu sitosterole wykorzystywane są w leczeniu łagodnego przerostu prostaty, w
początkowym stadium choroby. Nie likwidują choroby, ale spowalniają jej rozwój. Jest środkiem
pomocniczym w leczeniu cukrzycy. Wpływa dodatnio na procesy przemiany materii, pobudza
działalność gruczołów wydzielania wewnętrznego.

Strąki fasoli zwyczajnej (bez nasion) - Pericarpium Phaseoli, zawiera Kwas krzemowy,
flawonoidy, glikoproteiny, kwas guanidynoaminowalerianowy
działa moczopędnie, a ponadto w sposób zauważalny obniża poziom cukru we krwi. Jego stosowanie
zaleca się w cukrzycy, chorobach nerek i pęcherza moczowego, nadciśnieniu tętniczym
Nawłoć pospolita - Herba Solidaginis, zawiera Flawonoidy, sponiny trójterpenowe, glikozydy
fenolowe, działa moczopędne, ściągająco, przeciwzapalne. Wewnętrznie jest stosowana przy stanach
zapalnych dróg moczowych, kamicy nerkowej, skazie moczanowej, pomocniczo w chorobach
reumatycznych, nadciśnieniu. Zewnętrznie przy trudno gojących się ranach i owrzodzeniach skóry,
stanach zapalnych jamy ustnej i gardła.

Preparaty: Diurecol, Diureticol, Diuroflos, Fito- Mix 13,

Nefrobonisan, Diuronis, Nefrobonisol, Nefrol, Nefrosept, Neofitolizyna, Urofort, Urogran, Urolson,
Uromix, Uropatina

Korzeń lubczyka -Radix Levistici, zawiera Olejki eteryczne, furanokumaryny , wykorzystywany jest
w przypadku nieżytów dróg moczowych i niewydolności nerek. Przetwory z lubczyku łagodzą też
bóle menstruacyjne i działają moczopędnie. Polecany w chorobach dróg moczowych oraz
schorzeniach przebiegających ze zmniejszeniem wydalania moczu.

Korzeń i ziele mniszka – Radix, Herba Hyperici, zawiera Gorycze, sterole roślinne, flawonoidy,
pochodne kwasy cynamonowego, związki mineralne, działa moczopędnie. Jego korzeń zawiera sporo
soli mineralnych, zwłaszcza potasu, kwasy organiczne, sterole, różne związki cukrowe, na przykład
inulinę, substancje goryczkowe (taraksacyna), cholinę. Odwar z korzeni lub nalewka pomagają w
schorzeniach dróg żółciowych i kamicy żółciowej oraz przy wszystkich problemach wątrobowych.
Pomaga przy kłopotach trawiennych.

Ziele i korzeń pietruszki - Herba Radix Petroselini, zawiera Furanokumaryny, olejki, Zarówno
korzenie, jak owoce pietruszki i ich przetwory zwiększają przesączanie w kłębkach nerkowych, a
jednocześnie zwalniają zwrotną resorpcję w cewkach, dzięki czemu zwiększają ilość wydalanego
moczu. Mają także własności antyseptyczne oraz zmniejszają napięcie mięśni gładkich jelit i dróg
moczowych (działanie wiatropędne).

Kłącze perzu - Rhizoma Agropyri, zawiera Olejki, saponiny, oligosacharydy, mannitol, śluzy, kwas
krzemowy, sterole roślinne, działa moczopędne, przeciwbakteryjne, przeciwgorączkowo, żółciopędne.
Największe zastosowanie znajduje w leczeniu chorób przemiany materii, w leczeniu choroby
reumatycznej, dny moczanowej, trądziku i w początkowych stadiach cukrzycy. Używa się go po
zatruciach, gdy trzeba z organizmu jak najszybciej usunąć trucizny, jak również po przebytych
zakażeniach. Odwar z kłączy to bardzo skuteczny środek moczopędny i zalecany pomocniczo w
cukrzycy. Jego picie stosuje się również w chorobach nerek, pęcherza moczowego, dolegliwości ze
strony wątroby, kamicy nerkowej i żółciowej, oraz złej przemianie materii ,pobudza przesączanie w
nerkach, związki krzemu zapobiegają powstawaniu kamieni moczowych. Preparaty: Fitolizyna,
Fito- Mix 13

Ziele skrzypu - Herba Equiseti, zawiera Substancje mineralne, kwas krzemowy, flawonoidy,
saponiny, działanie moczopędne. Używany jest w nieżytach dróg moczowych i w profilaktyce kamicy
nerkowej. Wykazuje również właściwości remineralizujące. W dolegliwościach reumatycznych i
artretycznych oraz w zaburzeniach krążenia stosowane są kąpiele z dodatkiem wyciągu ze skrzypu.

Preparaty: Diurflos, Fito- Mix 13, Nefrobonisan, Uropatina, Urosan, Urolson, Urovit, Neofitolizyna,
Urogran, Nefrobonisol

Liście czarnej porzeczki - Folium Ibis nigri, zawiera Flawonoidy, olejki, di terpeny, Mają
właściwości przeciwzapalne, moczopędne i napotne. Leczy się nimi schorzenia dróg moczowych i
pęcherza, nieżyty żołądka i jelit, często z innymi ziołami. Owoce zawierają duże ilości witamin,
szczególnie C i PP, w przetworach korzystnie wpływają na procesy przemiany materii i zwiększają
odporność organizmu

Liście Borówki brusznicy - Folium Vitis idaeae, zawiera glikozydy: arbutynę, metyloarbutynę,
erykolinę; kwasy organiczne, garbniki katechinowe, antocyjany, witaminy: B

1

, B

2

, PP, C. Działanie:

moczopędne, przeciwbiegunkowe, antyseptyczne i ściągające. Owoce działają regulująco na
czynności trawienne, stosowane raczej jako środek dietetyczny.

Ułatwia usuwanie nadmiaru jonów

sodowych i chlorkowych.

Ziele tasznika - Herba Bursae pastoris, zawiera biogenne aminy, takie jak: acetylocholina, cholina,
histamina, oraz sole mineralne (głównie potasu), flawonoidy, garbniki, witaminę C, kwasy organiczne,
olejki eteryczne.
Działanie : ściągające, moczopędne, przeciwkrwotoczne. Ekstrakty zachowują przeciwkrwotoczne
właściwości tylko przez 3 miesiące. Najbardziej skuteczny jest swieży sok z ziela. Preparaty z tasznika
stosowane są przy małych krwotokach z przewodu pokarmowego, ukladu moczowego i nosa, a u
kobiet do leczenia krwotoków z macicy i przy obfitych menstruacjach.

Ziele rdestu ptasiego - Herba Polygoni avicularis, zawiera flawonoidy (m.in. kwercetynę i
awikularynę), krzemionkę rozpuszczalną, garbniki, kwasy polifenolowe, sole mineralne . Działanie :
wyciąg zwiększa wydalanie moczu, stosowany w kamicy nerkowej, jako środek moczopędny.
Preparaty: Nefrobonisan

Wrzos zwyczajny - Calluna vulgaris, Surowiec zawiera garbniki, flawonoidy, kwercytynę i
mirycetynę, arbutynę, olejki eteryczne, kwasy organiczne, sole mineralne z dużą zawartością
krzemionki. Działanie : przeciwzapalne, moczopędne, przeciwreumatyczne

i uspokajające. Stosuje się

je przy schorzeniach dróg moczowych, chorobach nerek i przewodu pokarmowego

oraz pomocniczo

przy chorobach reumatycznych.

Powyżej wymienione zioła wywołują wzmożoną diurezę wodną, są pomocne w leczeniu zakażeń
bakteryjnych i stanów zapalnych dróg moczowych, działają przeciwzapalnie i antyseptycznie,
stosowane w terapii przepłukującej, która ma na celu :

- usunięcie bakterii, zapobieganie rozszerzania się infekcji na inne obszary

- w przypadku kamieni moczowych: zmniejszenie stężenia moczu, co przeciwdziała krystalizacji w
obrębie dróg moczowych

Zioła te znajdują się również w gotowych mieszankach takich jak: Nefrol, Urosan, Urovit

C. ŚRODKI PRZECIWZAPALNE I ANTYSEPTYCZNE :

Zastosowanie : w chorobach zapalnych, w kamicy moczowej, w chorobach gruczołu krokowego.
Środki te, oprócz działania moczopędnego, wykazują działanie odtruwające, bakteriobójcze,
przeciwzapalne i rozkurczowe. Są stosowane jako leki pomocnicze nawet w ostrych stanach
zapalnych.

Surowce: Liść brzozy, Liść borówki brusznicy, Strąki fasoli, Ziele skrzypu, Ziele nawłoci, Korzeń
mniszka, Liście mącznicy lekarskiej, Ziele tasznika, Ziele rdestu ptasiego

Preparaty gotowe: Urogran, Nefrol – wpływa na skład moczu, zmniejsza ryzyko powstawania
kamieni, zwłaszcza szczawianowych i moczanowych, Fitolizyna – moczopędnie, p/zapalnie,
p/skurczowo, rozpuszcza niektóre złogi, kamienie, Nefrosept, Urosept – antyseptyk, dodatkowo
wzmaga wydalanie moczu, Apistimul Urtica, Apistimul Forte, Betasol, Diurecol, Diuroflos, Diuronis,
Fito- Mix 13, Neofitolizyna, Ginjal, Urovit, Urofort, Urolson, Uromix, Uropatina, Uroprost, Urosan-
fix

Często stosuje się połączenia środka odkażającego i akwaretycznego.

Antyseptyki układu moczowego zawierają: glikozydy fenolowe (np. arbutynę).

Podstawowy skład leków antyseptycznych stanowią: mącznica lekarska, wrzos zwyczajny, borówka
brusznica. Zakażenia i zapalenia dróg moczowych towarzyszą często kamicy nerkowej lub często
występują po usunięciu kamieni, w niewydolności nerek, mocznicy