1

PODSTAWOWE ZASADY EWIDENCJI W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Ostateczny (wymiernym) celem producenta jest maksymalizacja

zysku (minimalizacja straty).

Dla ustalenie poziomu zysku niezbędna jest (1) ewidencja zdarzeń

gospodarczych w przedsiębiorstwach oraz (2) sporządzanie sprawozdań

finansowych tj.:

1.

Bilans;

2.

Rachunek wyników;

3.

Rachunek z przepływu środków pieniężnych

BILANS

Bilans przedsiębiorstwa to syntetyczne wartościowe ujęcie rzeczywistego stanu

majątku (aktywów) i źródeł finansowania majątku (pasywów) przedsiębiorstwa

na ściśle określony dzień

(ZASÓB)

zwany momentem bilansowym.

BUDOWA BILANSU => wersja uproszczona

AKTYWA

PASYWA

I: AKTYWA TRWAŁE

*

1.

Rzeczowy majątek trwały

2.

Wartości niematerialne i prawne

3.

Finansowy majątek trwały

I: KAPITAŁY WŁASNE:

1.

Kapitał podstawowy

2.

Kapitał zapasowy

3.

Kapitał rezerwowy

4.

Wynik finansowy (+/-)

II: REZERWY

II: AKTYWA OBROTOWE

1.

Zapasy

2.

Należności i roszczenia

3.

Ś

rodki pieniężne

4.

Papiery wartościowe

przeznaczone do zbycia

III: KAPITAŁY OBCE:

1.

Kredyty i pożyczki

2.

Zobowiązania wobec dostawców

3.

Zobowiązania wobec budżetu

4.

Zobowiązania wobec
pracowników

5.

Inne zobowiązania

III:

ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE

IV:

ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE

* podlegają AMORTYZACJI i w bilansie ujmowane są w wartości netto

2

Ogólna suma aktywów przedsiębiorstwa jest zawsze równa ogólnej sumie

pasywów – tzw. zasada równowagi bilansowej.

Aktywa i pasywa dzielone są na grupy, podgrupy i pozycje – zgodnie

z obowiązującymi przepisami dotyczącymi zasad prowadzenia rachunkowości.

Aktywami przedsiębiorstwa są czynniki wytwórcze w postaci majątku rzeczowego

i finansowego i dzielimy je na aktywa trwałe i obrotowe.

Aktywa trwałe obejmuje:

Rzeczowy majątek trwały – środki trwałe, (grunty własne, budynki i budowle,

maszyny i urządzenia, środki transportu, inwestycje rozpoczęte);

Wartości niematerialne i prawne (np.: patenty, licencje, czy też wartość

oprogramowania komputerowego).

Finansowy majątek trwały (akcje i udziały w innych przedsiębiorstwach,

pozostałe

papiery

wartościowe

np.

obligacje,

udzielone

pożyczki

długoterminowe);

Cechy aktywów trwałych:

wykorzystywane w długim okresie czasu (powyżej 1 roku)

służą do produkcji wielu wyrobów, zachowując przy tym swoją naturalną

postać

zużywają się stopniowo i powoli tracą swoja wartość użytkową

stopniowo przenoszą swoja wartość na wyprodukowane wyroby za pomocą

amortyzacji

Aktywa obrotowe składają się:

zapasy: materiałów, produktów, towarów czy też produkcja w toku;

należności i roszczenia;

ś

rodki pieniężne: w kasie i na rachunkach bankowych;

papiery wartościowe przeznaczone do obrotu

Cechy aktywów obrotowych:

wykorzystywane w krótkim okresie czasu (krócej niż 1 roku)

zużywają się jednorazowo, zmieniając swoją postać fizyczną

całkowicie przenoszą swoja wartość na wyprodukowane wyroby

3

Pasywa, czyli źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa obejmują:

fundusze (kapitały) własne (kapitał podstawowy – zakładowy, kapitał

rezerwowy, podzielony zysk na zwiększenie kapitału);

fundusze obce krótkoterminowe i długoterminowe (kredyty bankowe,

pożyczki, obligacje i inne papiery wartościowe, zobowiązania wobec

dostawców, pozostałe zobowiązania np.: z tytułu wynagrodzeń, z tytułu

podatków i ubezpieczeń społecznych, fundusze specjalne np.: fundusz socjalny

dla pracowników).

ZASADY SPORZĄDZANIA BILANSU

1.

Bilans przedsiębiorstwa sporządza się na podstawie danych wynikających

z ksiąg rachunkowych.

2.

Dla potwierdzenia i urealnienia danych przeprowadza się:

−

inwentaryzację, tj. czynności, zmierzające do ustalenia rzeczywistego

stanu składników aktywów i pasywów przedsiębiorstwa na ściśle

określony moment,

−

w przypadku środków pieniężnych, należności i zobowiązań tzw.

potwierdzenie sald.

Bilans przedsiębiorstwa ma dwojakie przeznaczenie:

Jest dokumentem dla rachunkowego zamknięcia (bilans zamknięcia lub

końcowy) i otwarcia okresu sprawozdawczego (bilans otwarcia lub

początkowy).

Właściwość ta pozwala zachować tak zwaną ciągłość bilansową

– jest jedną z zasad, na której opiera się rachunkowość.

Ciągłość bilansowa umożliwia porównanie i ocenę działalności

przedsiębiorstwa oraz jej efektów w szeregu okresach sprawozdawczych.

Jest sprawozdaniem finansowym przedstawiającym stan zasobów

przedsiębiorstwa w danym dniu. Tym samym jest źródłem informacji dla

kontroli i analizy działalności gospodarczej.

4

POMIAR I EWIDENCJA ZUśYCIA ŚRODKÓW TRWAŁYCH

Jednym z ważniejszych elementów rachunku kosztów jest pomiar i ewidencja

zużycia środków trwałych oraz określenie poziomu amortyzacji.

Amortyzacja ŚT – koszt

zużycia

* środków trwałych należących do podmiotu

gospodarczego lub przez niego użytkowanych np. leasing (po spełnieniu określonych

warunków). Celem amortyzacji jest stworzenie funduszu na odtworzenie ST (zakup

nowego ST) po zakończeniu okresu użytkowania.

*Rozpatrywany proces zużycia ma trzy aspekty:

Zużycie o charakterze ekonomicznym oznacza stopniową utratę wartości

początkowej i przenoszenie jej na wytworzone produkty. Następuje więc, na

skutek umorzenia, zmniejszanie wartości bilansowej środka trwałego.

Zużycie o charakterze fizycznym oznacza utratę wartości użytkowej środka

trwałego, zmniejszanie jego zdolności produkcyjnej, ubytki materialne itp.

przejawy deprecjacji. Zjawiska te mogą być następstwem użytkowania lecz

także procesów fizycznych (korozja, starzenie materiału itp.)

Proces utraty wartości może mieć jednak także formę zużycia moralnego. Jest

ono następstwem procesów postępu technicznego. W miarę upływu czasu

ś

rodek trwały zmniejsza swą wartość (nawet przy założeniu braku zużycia

fizycznego) wobec pojawiania się nowych, substytucyjnych i wydajniejszych

urządzeń, o lepszych parametrach użytkowych

.

SKUTKI EKONOMICZNE PROCESU ZUZYCIA ŚT

Wartość, po której nabyto środek trwały to tzw. wartość początkowa.

Księgowe zmniejszenie wartości początkowej ŚT o tzw. umorzenie ;

Przenoszenie wartości zużycia ŚT w ciężar kosztów produkcji następuję

poprzez amortyzację.

KWOTA AMORTYZACJI = KWOTA UMORZENIA,

ale AMORTYZACJA = UMORZENIU (odmienny cel)

Odpis amortyzacyjny (umorzenie) zmniejsza wartość początkową ŚT

i pozwala określić wartość netto ŚT

5

wartość środków trwałych brutto - umorzenie = wartość środków trwałych netto

O kwotę amortyzacji należy powiększyć koszty rocznej produkcji

przedsiębiorstwa;

Proces amortyzacji wymaga ustalenia procedury obliczania tempa zużycia środka

trwałego. W najprostszym ujęciu

stopę amortyzacji

ustala się jako odwrotność

przewidywanego okresu użytkowania środka trwałego i wyraża się ją zwykle w

procentach:

ra

t

x

====

1

100

np. t = 5 lat to otrzymamy roczną stopę amortyzacji 20 %. Jeśli początkową wartość

ś

rodka trwałego wynosi 6.000 zł to można obliczyć roczny odpis amortyzacyjny:

1.200 zł, kwartalnie: 300zł, miesięcznie: 100 zł.

Rok

Wp

brutto

Kwota umorzenia =

kwocie amortyzacji

Wartość na koniec

roku

1

6.000

1.200

4.800

2

4.800

1.200

3.600

3

3.600

1.200

2.400

4

2.400

1.200

1.200

5

1.200

1.200

0

RACHUNEK WYNIKÓW (rachunek zysków i strat)

Urządzeniem ewidencyjnym pozwalającym określić rozmiary zysków lub strat

w przedsiębiorstwie jest rachunek wyników.

Rachunek wyników to sprawozdanie finansowe obrazujące przepływ strumieni

wielkości ekonomicznych w przedsiębiorstwie w pewnym przedziale czasu

(STRUMIEŃ).

Celem rachunku wyników jest określenie ostatecznych rozmiarów

zysku lub strat firmy.

Obliczanie ostatecznych rozmiarów wyniku ewidencyjnego (zysku lub straty)

przebiega etapami, pozwalając na wyznaczenie różnych poziomów wyników

(zysków lub strat):

6



wyniku sprzedaży



wyniku operacyjnego



wyniku działalności gospodarczej



wyniku brutto oraz wyniku netto

Uproszczony schemat rachunku wyników

Przychody ze sprzeda

ż

y

-

Koszty uzyskania przychodu

= Zysk (strata) na sprzeda

ż

y

+ pozostałe przychody operacyjne

-

Pozostałe koszty operacyjne

= Zysk (strata) na działalno

ś

ci operacyjnej

+ Przychody finansowe

-

Koszty finansowe

= Zysk (strata) na działalno

ś

ci gospodarczej

+ Zyski nadzwyczajne

-

Straty nadzwyczajne

= ZYSK BRUTTO

-

Obci

ąż

enia podatkowe

= ZYSK NETTO



Przychody ze sprzedaży – wartość sprzedanych wyrobów i usług



Koszty uzyskania przychodu - wartość zużytych czynników produkcji

wyrażona w jednostkach pieniężnych.

Wg układu rodzajowego do k.u.p. zaliczamy:

o

amortyzacja, wynagrodzenie, składki na ubezpieczenie społeczne, zużycia
materiałów i energii, usługi obce, podróże służbowe, koszty reprezentacji i
reklamy.



Pozostałe przychody operacyjne – przychody osiągnięte przez firmę z
dodatkowej działalności gospodarczej (np. sprzedaż niepotrzebnego sprzętu,
urządzeń, makulatury);

7



Pozostałe koszty operacyjne – koszty poniesione w związku z dodatkową
(uboczną) działalnością gospodarczą (np. koszty poniesione w związku ze
sprzedażą zbędnego majątku czy makulatury;



Pozostałe przychody finansowe – przychody osiągnięte z np. udzielenie
kredytów, pożyczek innym podmiotom gospodarczym;



Pozostałe koszty finansowe – koszty ponoszone w związku z zaciąganymi
kredytami, pożyczkami.



Straty i zyski nadzwyczajne – wartość zdarzeń wynikających ze zdarzeń
losowych (np. strata w wyniku zalania czy pożaru, niedobór lub nadwyżka na
inwentaryzacji)

Problemy do rozważanie

1.

Czy zysk na działalności może być mniejszy od zysku brutto?

TAK, jeśli będą wysokie zyski nadzwyczajne i nie wystąpią straty
nadzwyczajne, lub gdy wystąpią i zyski i straty nadzwyczajne, ale zyski
nadzwyczajne będą większe niż straty nadzwyczajne)

2.

Czy zysk brutto i zysk netto mogą być sobie równe? TAK, gdy zysk brutto
wynosi 0.

3.

Czy zysk na działalności operacyjnej może być mniejszy od zysku na
działalności gospodarczej? TAK

Cechy zysku:

Zysk stanowi formę wynagrodzenia zasobu, jakim jest przedsiębiorczość

i w przeciwieństwie do innych wynagrodzeń czynników wytwórczych (płacy,

procentu i renty) nie może być negocjowany.

Wynagrodzenie przedsiębiorczości nie musi być zawsze dodatnie jak to ma

miejsce w przypadku wynagrodzeń kapitału, renty i procentu. Gdy

przedsiębiorstwo ponosi straty może być ono ujemne.

Uproszczony sposób wyznaczania zysku:

Przychód - Koszt = DOCHÓD – Podatek = ZYSK

8

Rola zysku:

Decyduje o możliwościach rozwojowych firmy, o tym jakie środki

przeznaczyć na postęp techniczny, inwestycje zwiększające możliwości

produkcyjne

Przesądza o stopniu samofinansowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa

– zyski, które napływają do kasy umożliwiają pokrywanie kosztów bieżących

Pełni funkcję motywacyjną: wzrostem zysku zainteresowani są nie tylko

właściciele firmy, lecz także zarząd i pracownicy – dobrze prosperująca firma

stwarza trwałe perspektywy zatrudnienia i możliwość wzrostu płac,

powiększania świadczeń socjalnych

Określa możliwości rozwojowe firmy, wpływając na wielkość zatrudnienia, co

przynosi korzyści społeczne, gdyż wzrost zatrudnienia zmniejsza bezrobocie i

wydatki socjalne budżetu państwa

Wpływa na wysokość dywidendy jako dochód z akcji i rynkową wartość akcji

oraz wysokość zysku właściciela kapitału

ZYSK EWIDENCYJNY A ZYSK EKONOMICZNY

Obliczenie zysku nie jest sprawą ani łatwą, ani jednoznaczną. Obliczany zysk

powinien zawierać rachunek kosztów alternatywnych, powinien być pełnym zyskiem

ekonomicznym. Zwykły rachunek kosztów (zysk rachunkowy) rzadko spełnia ten

warunek.

Formułując ten wymóg dokładnie należy przyjąć, że:



przychody z działalności - koszty ewidencyjne = zysk ewidencyjny,



przychody z działalności - koszty ekonomiczne = zysk ekonomiczny;

Koszty ekonomiczne to koszty ewidencyjne wraz z kosztami alternatywnymi.

Przykład

Firma „AGA” s.c. w Jeleniej Górze prowadzi działalność usługową w zakresie księgowości.

W 2005 r. przychody firmy wyniosły 84.000 zł, a koszty związane z działalnością 64500.

Kapitał finansowy zainwestowany w firmę przez jej właściciela wynosił 20.000 zł. Stopa

9

procentowa w 2005 r. wynosiła w przypadku lokat terminowych 6%. Gdyby właściciel

firmy zdecydował się podjąć pracę zarobkową w innej firmie mógłby zarobić 18.500 zł.



Zysk ewidencyjny: 84.000 zł - 64.500 zł = 19.500 zł



Koszty alternatywne:

a) utracone odsetki: 20.000 x 6% rocznie = 1.200 zł

b) utracony dochód z pracy w innej firmie = 18.500 zł

Suma kosztów alternatywnych: 19.700 zł



Zysk ekonomiczny: 84.000 zł – (64.500 + 19.700) = 84.000 – 84.200 =

(-) 200 zł

RACHUNEK Z PRZEPŁYWU ŚRODKÓW PIENIĘśNYCH

Fakultatywne sprawozdanie finansowe => Rachunek cash flow

tj. rachunek z przepływu środków pieniężnych

−

Podkreślić wypada, że rachunek wyników to nie to samo co rzeczywiste

zwiększenia, czy zmniejszenia gotówki w firmie (zwane z ang. cash flow, tj.

rachunek z przepływu gotówki). Powstałe zobowiązania i należności są

ujmowane w rachunku wyników w momencie ich powstania. Przekazanie

gotówki nie musi jednak następować dokładnie w tym samym czasie.

Rachunek wyników wykazuje wówczas zmiany przychodów i kosztów, choć

czasowo nie ma przepływów gotówki.

Rachunek z przepływu środków pieniężnych – sprawozdanie finansowe, które

ujmuje rzeczywiste zmiany takich wielkości ekonomicznych jak:

a) gotówka w kasie

b) środki pieniężne w banku

c) należność

d) zobowiązania

10

UPROSZCZONY WZÓR SPRAWOZDANIA

Z PRZEPŁYWU ŚRODKÓW PIENIĘśNYCH

Lp.

Zdarzenie

gospodarcze

Data

Gotówka

w kasie

Środki

pieniężne

w banku

Należności Zobowiązania

Saldo początkowe

1

2

3

4

...

Salda końcowe

Przykład:

Firma „Error” sp. z o.o. - stan początkowy kasy w dniu 1.01.2006 r. – 5.500zł. W miesiącu

styczniu 2006 r. firma zrealizowała następujące faktury sprzedaży i zakupu:

Fa

Wartość

Faktury

Data

UWAGI o płatności !

Fa

1/Sprzedaż

P

7.500

05-01-2006

−

Przelew – termin płatności 4.02.2006 (N)

Fa

1/Zakup

K

4.200

06-01-2006

−

Gotówka

Fa

2/Zakup

K

3.200

10-01-2006

−

1,2 tys. zł gotówka

−

2,0 tys. zł przelew termin płatności
24.01.2006 (Z)

Fa

2/Sprzedaż

P

4.700

12-01-2006

−

2,7 tys. zł gotówką

−

2,0 tys. zł przelew termin płatności
30.01.2006 (N)

Fa

3/Sprzedaż

P

1.600

27-01-2006

−

Gotówka

P – przychody K – koszty N- należności Z - zobowiązania