WARSZAWA

2005

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

Zasoby siły roboczej i bezrobocie

Opracowanie: Dr Dariusz Prokopowicz

© Copyright by Dariusz Prokopowicz

2

Zagadnienia tematu

Zagadnienia tematu

1. Rodzaje bezrobocia i jego przyczyny

2. Przeciwdziałanie bezrobociu

3. Prywatne i społeczne koszty bezrobocia

Analiza źródeł wysokiego bezrobocia

Znaczenie Wielkiego Kryzysu i keynesizmu

3

Polityka gospodarcza

Polityka gospodarcza

-

-

kryzys lat 30.

kryzys lat 30.

Interwencjonizm państwowy [

keynesizm

] – odwrót od

zasad ekonomii klasycznej i aktywna polityka
społeczno-gospodarcza państwa, aktywizacja popytu
zagregowanego w sytuacji wysokiego bezrobocia
koniunkturalnego.

Polityka gospodarcza

Polityka gospodarcza

-

-

kryzys lat 70.

kryzys lat 70.

Ponowny zwrot ku doktrynie klasycznej ekonomii
(

Milton Friedman

)

, akcentującej samoczynną tendencję

gospodarki rynkowej do osiągania równowagi przy
pełnym zatrudnieniu oraz zwracającej uwagę na
zjawisko dobrowolnego bezrobocia.

4

Kryzys gospodarczy lat 1974

Kryzys gospodarczy lat 1974

-

-

1975

1975

(podwyżka cen ropy naftowej w latach 1979-1980)

Powstało masowe bezrobocie w wielu krajach
wysoko rozwiniętych

W Wielkiej Brytanii po raz pierwszy od czasów II
wojny światowej stopa bezrobocia wzrosła
ponownie do poziomu z lat 30

5

Podstawowe poj

Podstawowe poj

ę

ę

cia

cia

Stopa bezrobocia

mierzymy liczbą osób zdolnych i chętnych do pracy, a
pozbawionych możliwości zatrudnienia, wyrażoną
odsetkiem ogółu zasobów pracy.

Zasoby siły roboczej

ustalamy sumując liczbę osób pracujących oraz osób
zarejestrowanych jako poszukujących pracy.

6

Ograniczona wiarygodno

Ograniczona wiarygodno

ść

ść

danych

danych

- określonych według powyższych definicji – statystyki
siły roboczej

gdyż dokładność szacowanej zarówno liczby

bezwzględnej bezrobotnych jak i stopy bezrobocia

zależy od tego, ilu ludzi pozostających bez pracy

decyduje się zarejestrować jako bezrobotni.

z drugiej strony cześć osób rejestrujących się w

urzędach pracy – pracuje w szarej strefie.

7

DOPŁYW

ODPŁYW

Bezrobotni

zarejestrowani

Młodzie

ż

bez

wykształcenia, bez

do

ś

wiadczenia

Osoby, które

zrezygnowały z pracy.

Zwolnieni okresowo

lub na stałe.

Osoby

podejmuj

ą

ce

zatrudnienie.

Rezygnuj

ą

cy z

dalszych stara

ń

o

zatrudnienie.

8

Rodzaje bezrobocia

Rodzaje bezrobocia

Bezrobocie

dobrowolne

Bezrobocie

przymusowe

Bezrobocie

koniunkturalne

Bezrobocie

frykcyjne

Bezrobocie

klasyczne

Bezrobocie

strukturalne

9

Obejmuje osoby, które skłonne byłyby zaakceptować
istniejące stawki płac, lecz nie znajdują wolnych miejsc
pracy.

Rodzaje bezrobocia

Rodzaje bezrobocia

Bezrobocie dobrowolne

Bezrobocie przymusowe

Obejmuje osoby, które z różnych subiektywnych
względów nie podejmują pracy zarobkowej, mimo
istnienia wolnych miejsc pracy [najczęściej nie godzą
się na podjęcie pracy na oferowanych przez
pracodawców warunkach].

10

wynika m. in. z tego, że część pracującej ludności
zmienia miejsca pracy, przeważnie w
poszukiwaniu lepszego zarobku.

Obejmuje również osoby, którym ułomności
fizyczne lub psychiczne uniemożliwiają podjęcie
pracy.

Rodzaje bezrobocia

Rodzaje bezrobocia

Bezrobocie dobrowolne

Bezrobocie

frykcyjne

Bezrobocie

strukturalne

występuje wtedy, kiedy istnieje rozbieżność
między popytem na konkretny rodzaj pracy i
podażą pracy.

Np.: zwolnienia w sektorze górnictwa i
stoczniowym oraz tworzenie nowych miejsc
pracy i nowych zawodów w branżach informatyki,
w tym Internetu.

11

(typu keynesowskiego) – bezrobocie
wynikające z niedostatku popytu (pojawia
się w okresach spadku ogólnego poziomu
popytu).

Powstaje na skutek powolnego przebiegu
dostosowań w gospodarce.

Rodzaje bezrobocia

Rodzaje bezrobocia

Bezrobocie przymusowe

Bezrobocie

koniunkturalne

Bezrobocie

klasyczne

gdy wysokość płac realnych przekracza
poziom konieczny do utrzymania
równowagi na rynku pracy.

12

jest to bezrobocie występujące wtedy, kiedy
rynek pracy jest w stanie równowagi.

np. bezrobocie frykcyjne lub strukturalne.

Rodzaje bezrobocia

Rodzaje bezrobocia

Naturalna stopa

bezrobocia

Naturalna stopa

bezrobocia

13

Narz

Narz

ę

ę

dzia redukcji bezrobocia stosowane

dzia redukcji bezrobocia stosowane

przez pa

przez pa

ń

ń

stwo

stwo

Bezrobocie typu keynesowskiego

można traktować jako zjawisko przejściowe, związane z
brakiem równowagi w gospodarce.

Państwo stosuje narzędzia polityki pieniężnej i fiskalnej.

Bezrobocie naturalne

państwo stosuje instrumenty polityki podażowej.

14

Czynniki wzrostu bezrobocia

Czynniki wzrostu bezrobocia

1. związki zawodowe

2. podatki od zatrudnienia (składki na świadczenia ...)

3. polityka państwa w zakresie wypłat zasiłków dla

bezrobotnych

4. recesja, spadek popytu, inwestycji

5. zmiana relacji cen towarów importowanych i

krajowych

15

Ekonomia poda

Ekonomia poda

ż

ż

owa

owa

Dla kształtowania stopy bezrobocia na poziomie

odpowiadającym równowadze w długim okresie

podstawowe znaczenie ma polityka podażowa.

postuluje stosowanie mikroekonomicznych

instrumentów, pozwalających utrzymać produkcję na

poziomie zapewniającym pełne zatrudnienie.

16

Rynek pracy

Rynek pracy

Aktywizacja popytu
na pracę

Przedsiębiorcy oferują
miejsca pracy

Popyt na pracę

Popyt na pracę

Podaż pracy

Podaż pracy

Aktywizacja podaży
pracy

Bezrobotni oferują
usługę pracy

17

stosowanie zachęt do wprowadzania nowoczesnych
urządzeń produkcyjnych, zwiększających wydajność
pracy (wątpliwy argument),

subsydia państwowe dla inwestorów,

obniżenie stopy procentowej w celu zwiększenia
inwestycji,

obniżenie podatków i wydatków budżetowych.

Rynek pracy

Rynek pracy

Aktywizacja

popytu na pracę

Aktywizacja

popytu na pracę

18

można stymulować przez obniżenie stawek podatku

dochodowego, co wzmaga skłonność do pracy

zarobkowej kosztem ograniczenia czasu wolnego

[efekt substytucyjny wzrostu efektywnych zarobków],

Rynek pracy

Rynek pracy

Aktywizacja

podaży pracy

Aktywizacja

podaży pracy

Odwrotny efekt – efekt dochodowy – wzrost realnych
dochodów rozporządzalnych zmniejsza skłonność do
pracy zarobkowej kosztem czasu wolnego.

19

obniżenie zasiłków dla bezrobotnych lub zmniejszenie
potrąceń z płac na fundusz ubezpieczeń społecznych,

przedsięwzięcia osłabiające siłę związków zawodowych,
środki polityki dochodowej (omawiane w następnym
rozdziale),

działania ograniczające rozmiary bezrobocia frykcyjnego i
strukturalnego, zwłaszcza programy szkolenia
zawodowego i przekwalifikowania.

Rynek pracy

Rynek pracy

Aktywizacja

podaży pracy

Aktywizacja

podaży pracy

20

Rynek pracy

Rynek pracy

Dwie r

Dwie r

ó

ó

ż

ż

ne metody poprawy

ne metody poprawy

sytuacji na rynku pracy

sytuacji na rynku pracy

Korzystny klimat dla

inwestycji

Opanowanie

inflacji

Aktywizacja

wzrostu popytu

21

Możliwości polityki popytowej w zakresie zwalczania

bezrobocia typu keynesowskiego są ograniczone

wskutek działania prawa Okuna.

Prawo Okuna – opisuje sposób, w jaki w cyklu

koniunkturalnym następują zmiany produkcji i

zatrudnienia.

Rynek pracy

Rynek pracy

Prawo

Prawo

Okuna

Okuna

22

Zgodnie z tym prawem, poziom produkcji w fazie
ekspansji rośnie szybciej, a w fazie recesji spada
szybciej niż poziom zatrudnienia.

Wynika to po części z tego, że w zasobach siły roboczej
następuje dopływ i odpływ pracowników, po części zaś z
tego że podczas recesji przedsiębiorcy wolą
„przechować” zbędnych pracowników.

Rynek pracy

Rynek pracy

Prawo

Prawo

Okuna

Okuna

23

Koszty społeczne i prywatne

ocena tych kosztów zależy głównie od tego, czy mamy do
czynienia z bezrobociem dobrowolnym czy przymusowym.

Prywatne i spo

Prywatne i spo

ł

ł

eczne koszty bezrobocia

eczne koszty bezrobocia

Bezrobocie

dobrowolne

Bezrobocie

przymusowe

24

Koszty prywatne – można prawdopodobnie pominąć, skoro
zainteresowane osoby rezygnując z pracy uznały, iż
korzyści wynikające z tej decyzji są większe niż koszty.

Koszty społeczne – wypłacanie zasiłków dla bezrobotnych
obniża efektywność gospodarowania w tym sensie, że zbyt
wiele osób woli pozostawać bez pracy.

Z drugiej strony, pewna wielkość dobrowolnego bezrobocia
jest pożądana, gdyż ułatwia przeprowadzenie niezbędnych
zmian w gałęziowej strukturze zatrudnienia.

Prywatne i spo

Prywatne i spo

ł

ł

eczne koszty bezrobocia

eczne koszty bezrobocia

Bezrobocie

dobrowolne

25

Wiąże się zawsze z wysokimi kosztami społecznymi

i prywatnymi w postaci utraconej produkcji oraz

osobistych strat i wyrzeczeń, których wielkości nie

da się zmierzyć.

Prywatne i spo

Prywatne i spo

ł

ł

eczne koszty bezrobocia

eczne koszty bezrobocia

Bezrobocie

przymusowe