[e-mail]

[e-mail]

Generacje praw człowieka

W 1948 roku ogłoszono Powszechna Deklarację Praw Człowieka, następnie ONZ w 1966 roku opublikowała dwa

ważne dokumenty: Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy

Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych, w których wyodrębniono rodzaje praw człowieka.

Karel Vasak francuski prawnik pod koniec lat siedemdziesiątych zaproponował wyodrębnienie praw człowieka i

podział ich na trzy generacje (kategorie).

Prawa I generacji

Prawa I generacji to podstawowe (fundamentalne), wynikające z natury ludzkiej, niezależne od stanu prawnego

obowiązującego w państwie. Źródła tych praw można odnaleźć w filozofii oświecenia oraz ideologii liberalnej.

Współcześnie zapisane są w każdej konstytucji państwa demokratycznego.

Związane z egzystencją ludzką:

Prawo do życia

Prawo do wolności osobistej

Wolności do tortur

Związane z wolnością światopoglądu:

Wolność wyznania

Wolność sumienia,

Wolność myśli

Wolność wyrażania poglądów (wypowiedzi)

Związane z egzystencją prawną człowieka:

Prawo do informacji

Równość wobec prawa

Prawo do osobowości prawnej

Prawo do ochrony prawnej w postępowaniu sądowym

Prawo do tajemnicy korespondencji

Prawo do swobodnego przemieszczania się

Związane z prawami politycznymi (obywatelskimi):

Bierne i czynne prawo wyborcze

Prawo zrzeszania się

Prawo do skarg na organy państwa

Prawo do udziału w życiu publicznym

[e-mail]

2

Prawo równego dostępu do urzędów

Prawa II generacji

Prawa II generacji to prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne, zapewniają jednostce rozwój fizyczny i

duchowy i bezpieczeństwo socjalne. Nakładają na państwo obowiązki ekonomiczne i socjalne wobec obywatela.

Źródłem praw II generacji jest min. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych z

1966roku.

Do praw II kategorii należą:

Prawa ekonomiczne

Prawo do pracy

Prawo do wynagrodzenia

Prawo do słusznych warunków pracy

Prawo do tworzenia związków zawodowych.

Prawa socjalne:

Prawo do świadczeń socjalnych i ubezpieczeń

Prawo do ubezpieczeń zdrowotnych

Prawo do wypoczynku

Prawo do ochrony zdrowia

Prawo do zabezpieczenia społecznego.

Prawa kulturalne:

Prawo do uczestnictwa w życiu kulturalnym

Prawo do edukacji - nauki

Prawo do swobodnych badań

Prawo do korzystania z osiągnięć rozwoju cywilizacyjnego

Prawo do wolności sztuki

Prawa III generacji

Prawa III generacji to prawa kolektywne, solidarnościowe, czyli uprawnienia przysługujące grupom,

zbiorowością, narodom, odnoszące się do jakości ich życia .

Do praw III generacji należą:

Prawo do pokoju

Prawo do demokracji

Prawo do rozwoju

Prawo do zdrowego środowiska naturalnego

[e-mail]

3

Prawo do pomocy humanitarnej

Prawo narodów do samostanowienia

Prawo do rozwoju

Prawo do równości wszystkich ludów i narodów

Prawo do własnych zasobów i bogactw naturalnych

Prawo do zachowania własnej tożsamości i praw etnicznych (odnosi się do mniejszości narodowych i

etnicznych)

Prawo do wspólnego dziedzictwa przeszłości,

Prawo do ochrony danych osobowych.

W prawodawstwie międzynarodowym uważa się za obowiązkowe przestrzeganie praw I generacji, natomiast II i

III w miarę możliwości.

Warto również pamiętać o różnicy pomiędzy zapisem „prawo” i „wolność”. Pierwsze pojęcie odnosi się do

uprawnień nadanych przez konkretne przepisy prawne, natomiast drugie określa granice, których nie wolno

przekroczyć. Ograniczanie praw i wolności może wystąpić tylko na określony czas i w wyjątkowych sytuacjach.

Nie można pod żadnym pozorem ograniczać praw I generacji, w tym prawa do życia.

[e-mail]