Seminarium „Kładki dla pieszych. Architektura, projektowanie, realizacja, badania”

Wrocław, 29-30 listopada 2007

Jan BILISZCZUK

1

Wojciech BARCIK

2

KŁADKI DLA PIESZYCH W POLSCE

1. Wstęp

Kładki dla pieszych były zapewne pierwszymi budowlami komunikacyjny stworzo-

nymi przez człowieka, dopiero później w miarę wzrostu potrzeb transportowych budowano
mosty. Tak więc możemy przyjąć, że historia budowy kładek dla pieszych w Polsce jest
równie długa jak historia kraju.

W Polsce jest zapewne kilka tysięcy kładek dla pieszych. Były i są one budowane:

- na terenach górskich, gdzie osadnictwo koncentruje się w dolinach. Często doliną

płynie rzeka obok której przebiega droga. Zabudowa obu brzegów rzeki powoduje
konieczność połączenia poszczególnych posesji z drogą główną, co skutkuje budo-
wą wielu kładek;

- nad ciągami komunikacyjnymi, np. liniami kolejowymi, ruchliwymi ulicami czy au-

tostradami;

- nad przeszkodami wodnymi różnych rodzajów w celach umożliwienia komunikacji

lub rekreacyjnych;

- na terenach rekreacyjnych, jak parki, pola golfowe, itp., gdzie kładki stanowią ele-

menty architektury krajobrazu;

- na terenach przemysłowych, gdzie zapewniają dostęp do różnego rodzaju urządzeń.

Do budowy kładek były i są stosowane różne materiały jak drewno, kamień, cegła,

żelbet i beton sprężony oraz żelazo, stal i tworzywa sztuczne.

Kładki dla pieszych z uwagi na stosunkowo niskie koszty obiektu (są tańsze niż mo-

sty) i przeważnie małej lub średniej rozpiętości przęseł, stały się ostatnio obszarem różnych
eksperymentów architektonicznych, co jest zauważalne również w Polsce.

Niniejszy referat jest próbą (na pewno niedoskonałą) uporządkowania wiedzy o sta-

nie polskich dokonań w tym ważnym obszarze inżynierii mostowej.

1

prof. dr hab. inż., Instytut Inżynierii Lądowej, Zakład Mostów Politechniki Wrocławskiej,

Zespół Badawczo-Projektowy MOSTY-WROCŁAW s.c.

2

mgr inż., Zespół Badawczo-Projektowy MOSTY-WROCŁAW s.c.

J. Biliszczuk, W. Barcik

16

2. Kilka uwag o historii budowy kładek do 1970 roku

W Polsce ukazały się cztery monografie dotyczące historii mostownictwa w Polsce

[17,18,22,26], kładki w nich zostały potraktowane marginalnie. Można przyjąć, że historia
rozwoju kładek dla pieszych w Polsce czeka dopiero na opracowanie i wymaga szerszych
badań. W niniejszym rozdziale, który może zawierać luki i nieścisłości, podano kilka pod-
stawowych informacji.

Od początku istnienia polskiej państwowości budowano mosty z drewna [18,22].

Relikty takich konstrukcji zachowały się na jeziorze Lednickim [36]. Były to konstrukcje
o imponujących rozmiarach: most poznański (kładka pieszo-jezdna) miał długość 450 m,
a gnieźnieński 200 m. Na rys. 1 pokazano rekonstrukcję tych mostów.

Rys. 1. Rekonstrukcja wirtualna mostów (kładek pieszo-jezdnych) na Ostrowie Lednickim

istniejących w latach (993-1038)

Rys. 2. Widok drewnianej leżajowej kładki dla pieszych przez Odrę w Krośnie Odrzańskim

(na podstawie starej pocztówki z roku 1917)

Kładki dla pieszych w Polsce

17

Na rys. 2. pokazano obiekt, który istniał w Krośnie Odrzańskim przed I wojną świa-

tową. Takie kładki budowano w Polsce przez kilkaset lat i do dziś można spotkać w małych
górskich miejscowościach. Od XIV wieku do budowy mostów w Polsce zaczęto stosować
kamień, a później cegłę. Najstarszy obiekt do dziś eksploatowany jako kładka to most ka-
mienny przez Młynówkę w Kłodzku z 1390 roku. Zapewne pierwszymi obiektami murowa-
nymi przeznaczonymi tylko dla pieszych były przejścia między częściami zamków obron-
nych, a później w magnackich parkach zakładanych w Polsce w czasach Baroku i Oświece-
nia.

Rys. 3. Kładka nad ciągiem spacerowym w zespole pałacowo-parkowym w Puławach (1791)

Na rys. 3 pokazano obiekt z czasów Pierwszej Rzeczpospolitej wybudowany przez

księżną Izabelę Czartoryską zespole pałcowo-parkowym w Puławach. Może to być najstar-
sza (1791) kładka kamienna w Polsce.

Zastosowanie żelaza do budowy kładek miało miejsce w roku 1824, kiedy to został

zbudowany obiekt mostowy w zespole pałacowo-parkowym w Opatówku k/Kalisza [8].

Rys. 4. Żelazna kładka dla pieszych w parku w Opatówku (1824). Na lewym zdjęciu: stan ak-

tualny, na prawym: rysunek przedstawiający stan oryginalny

Obiekt ten istnieje do dziś (rys. 4), ale zniszczeniu uległa zabytkowa poręcz, którą

bezwzględnie trzeba odtworzyć.

J. Biliszczuk, W. Barcik

18

W roku 1894 prof. M. Tullie wybudował pierwszy żelbetowy obiekt mostowy

(kładkę) w Polsce (rys. 5) na terenie dziedzińca Politechniki Lwowskiej (dziś Ukraina).

Rys. 5. Kładka żelbetowa na dziedzińcu Politechniki Lwowskiej (1894)

Rys. 6. Żelbetowa kładka na terenie zespołu parkowego w Świdnicy (początek XX wieku)

Na rys. 6. przedstawiono żelbetową kładkę z początku XX wieku usytuowaną na te-

renie zespołu parkowego w Świdnicy na Dolnym Śląsku. Jest to obiekt o charakterystycznej
architekturze i warto go zachować.

Niewiele wiadomo o kładkach wybudowanych w okresie Drugiej Rzeczpospolitej.

Wydaje się, że powstawały wówczas głównie obiekty na terenach dworców kolejowych jak
ten zbudowany w Brześciu (obecnie Białoruś) albo związane z rozwojem regionów tury-
stycznych, jak np. Krynicy (rys. 7) [12].

Rys. 7. Kładka nad torami kolejowymi w Brześciu (lata międzywojenne) i nad torem

PKL w Krynicy (1937)

Po drugiej wojnie światowej, do końca lat sześćdziesiątych, sporadycznie, głównie

w małych miejscowościach budowano kładki (obiekty pieszo-jezdne), aby umożliwić rozwój

0,75

0,

14

4,85

0,10

11,05

Kładki dla pieszych w Polsce

19

często „odciętych od świata” miejscowości. Palmę pierwszeństwa w tej dziedzinie dzierży
Tylmanowa nad Dunajcem, w której wybudowano pierwszą w Polsce kładkę (most) podwie-
szoną autorstwa J. Szulca i W. Główczaka (1959), a później jeszcze trzy znaczące, nie tylko,
w skali kraju obiekty (rys. 8) [21].

Na rys. 9 i 10 pokazano kładki na górnej Wiśle służące głównie lokalnej ludności.

A na rys. 11. „nową” kładkę nad ul. Głęboką rozdzielająca zespół pałacowo-parkowy w Pu-
ławach. Jest to obiekt żelbetowy doskonale wpisany w historyczny kompleks.

Rys. 8. Cztery kładki pieszo-jezdne w Tylmanowej (fot. M. Hildebrand)

Rys. 9. Kładki nad Wisłą w Wiśle [30] (fot. K. Janikowska)

J. Biliszczuk, W. Barcik

20

Rys. 10. Kładki na górnej Wiśle [30]; od lewej: kładka wisząca w Wiśle i podwieszona

w Ustroniu (1969) (fot. K. Janikowska)

Rys. 11. Kładka nad ul. Głęboką w zespole pałacowo-parkowym w Puławach

3. Kładki budowane w latach siedemdziesiątych

W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku nastąpiło w Polsce pewne ożywienie

gospodarcze, podczas którego wybudowano nowe trasy komunikacyjne w miastach, np. Tra-
są Łazienkowską w Warszawie(1975) czy dwujezdniową drogę Warszawa-Katowice. Wów-
czas z uwagi na wzrastający ruch uliczny w miastach wybudowano wiele kładek.

Kładka łukowa nad Trasą Łazienkowską (W. Witkowski, 1973) i podwieszona nad

ul. Jagiellońską w Warszawie (K. Cywiński, W. Witkowski, 1972) to pierwsze w Polsce
kładki zaprojektowane specjalnie jako obiekty typu punkt charakterystyczny (rys. 12).

Warto również zwrócić uwagę na kładkę w Mikołajkach zaprojektowaną przez

R. Piekarskiego i W. Humięckiego oraz kładkę w Sieradzu zrealizowaną według projektu
Z. Hotloś.

Kładki dla pieszych w Polsce

21

W tamtych latach wybudowano głównie w Warszawie wiele obiektów typowych

(rys. 14) o charakterystycznym ukształtowaniu. Kładki nad ruchliwymi ulicami powstały
również w innych miastach, np. we Wrocławiu.

W tym okresie powstały też najdłuższe kładki w Polsce w Kamieniu Pomorskim

(rys. 15) i we Wrocławiu (rys. 16).

Rys. 12. Kładki nad Trasą Łazienkowską (zdjęcie lewe) i ul. Jagiellońską w Warszawie (1972)

Rys. 13. Kładki w Mikołajkach (1976) i w Sieradzu (1979)

Rys. 14. Kładka typu MOSTOSTAL w Warszawie

J. Biliszczuk, W. Barcik

22

Rys. 15. Kładka w Kamieniu Pomorskim nad zatoką Karpinka

Rys. 16. Kładka Zwierzyniecka przez Odrę we Wrocławiu z 1976 roku

4. Okres przełomu wieków

Okres ostatnich 15 lat to czas intensywnego rozwoju motoryzacji w Polsce, co skut-

kuje budową: sieci autostrad, obwodnic miast i aktywizacją terenów turystycznych. Wymu-
sza to budowę wielu obiektów mostowych, w tym kładek dla pieszych. Dwadzieścia cztery
przykłady wybudowanych ostatnio kładek pokazano na rys. 17. Do sporządzenia podanego
tam zestawienia wykorzystano dane zawarte w pracach [1÷16], [19,21,23÷25,28,30,31÷35,
37÷41].

Omawiany okres charakteryzuje się stosowaniem do budowy kładek różnych roz-

wiązań konstrukcyjnych, form architektonicznych i materiałów. Do osiągnięć ostatnich lat
można zaliczyć:

- powszechne stosowanie rur stalowych jako elementów konstrukcyjnych ustrojów

nośnych i podpór (kratownice przestrzenne, łuki, pylony i inne);

Kładki dla pieszych w Polsce

23

- budowę wielu obiektów podwieszonych i łukowych;
- wybudowanie podwieszonej kładki z drewna klejonego o najdłuższym w świecie

przęśle (90 m) – Sromowce Niżne (2006) [7];

- wybudowanie kładki z tworzyw sztucznych w Łodzi (2002) [39].

44,77

2,00

2,00

50,00

50,00

34,95

45,85

2,00

20,00

50,00

5,00

20,00

5,00

Rys. 17. Wybrane kładki wybudowane w Polsce w latach 1993-2007 (plansza 1)

J. Biliszczuk, W. Barcik

24

12,80

67,86

34,00

33,86

56,93

14,51

71,44

14,86

34,50

14,00

62,00

76,00

50,00

3 x 10,00

50,00

3 x 10,00

Rys. 17. Wybrane kładki wybudowane w Polsce w latach 1993-2007 (plansza 2)

Kładki dla pieszych w Polsce

25

21,67

62,40

21,53

48,50

13,75

29,06

12,71

28,11

13,66

17,70

67,50

Rys. 17. Wybrane kładki wybudowane w Polsce w latach 1993-2007 (plansza 3)

J. Biliszczuk, W. Barcik

26

48,00

15,61

45,00

4,50

4,50

20,32

33,00

8,45

52,52

16,15

16,15

10,57

10,57

2,96

Rys. 17. Wybrane kładki wybudowane w Polsce w latach 1993-2007 (plansza 4)

Kładki dla pieszych w Polsce

27

54,58

7,02

61,60

23,66

22,50

24,70

6,00

30,70

17,30

25,90

29,00

1,80

1,80

28,00

24,00

52,00

7,95

Rys. 17. Wybrane kładki wybudowane w Polsce w latach 1993-2007 (plansza 5)

J. Biliszczuk, W. Barcik

28

10,54

71,22

63,50

134,72

9,05

67,00

85,10

9,05

11,00

90,00

2x10,50

111,00

26,84

43,62

63,60

3,00

Rys. 17. Wybrane kładki wybudowane w Polsce w latach 1993-2007 (plansza 6)

5. Podsumowanie

W tablicach 1÷3 dokonano próby uporządkowania wiedzy o kładkach budowanych

w Polsce. Jak zaznaczono we wstępie zestawienia to mogą mieć luki i nieścisłości.

Prosimy czytelników tego opracowania o uwagi i pomoc w uzupełnieniach.

Kładki dla pieszych w Polsce

29

Tablica 1. Pierwsze zastosowania

różnych materiałów i rozwiązań konstrukcyjnych do budowy kładek w Polsce

Lp. Nazwa

kładki

Długość

całkowita [m]

Rozpiętość

najdłuższego

przęsła [m]

Typ

konstrukcji

Rok

budowy

1.

Mosty na Jeziorze
Lednickim

450
200

~6,0

drewniane

konstrukcje

leżajowe

993

2.

Kładka nad cią-
giem spacerowym
w zespole pałaco-
wo-parkowym
w Puławach

~5,0

~5,0

(rozpiętość

w świetle)

kamienne

sklepienie

1791

3.

Kładka w zespole
pałacowo-
parkowym
w Opatówku

13,8

10,30

(rozpiętość

w świetle)

łuk żeliwny 1824

4.

Kładka na dzie-
dzińcu Politechni-
ki Lwowskiej

~13,5

11,5

(rozpiętość

w świetle)

łuk

żelbetowy

1894

5.

Kładka przez
Dunajec
w Tylmanowej

~80,0 78,0

stalowa

podwieszona

1959

6.

Kładka nad Drwę-
cą w Brodnicy

~37,0 35,0

dźwigary

z drewna

klejonego

1975

7.

Kładka na terenie
oczyszczalni ście-
ków w Łodzi

20,6 20,0

kratownicowa

z kompozytu

polimerowego

1999

Tablica 2. Kładki o najdłuższych przęsłach w Polsce

Lp. Nazwa

kładki

Rozpiętość najdłuż-

szego przęsła [m]

Typ

konstrukcji

Rok budowy

1.

Kładka przez San
w Witryłowie

150,0

stalowa,

wisząca

brak danych

2.

Kładka przez San
w Bachowie

143,0

stalowa,

wisząca

brak danych

3.

Kładka przez
Dunajec w Tropiu

110,0

stalowa,

wisząca

1983

*

4.

Kładka wisząca przez
Poprad w Piwnicznej

102,0

stalowa,

wisząca

1973

5.

III Kładka przez
Wisłokę w Pustkowiu

100,0

stalowa,

wisząca

1970

6.

II Kładka przez Dunajec
w Tylmanowej

100,0

stalowa,

podwieszona

1961

7.

Kładka przez Dunajec
w Sromowcach Niżnych

90,0

podwieszona

z drewna

klejonego

2006

*

- modernizacja

J. Biliszczuk, W. Barcik

30

Tablica 3. Najdłuższe kładki w Polsce

Lp. Nazwa

kładki

Długość

[m]

Typ

konstrukcji

Rok budowy

1.

Kładka nad zatoką Karpinka
w Kamieńcu Pomorskim

~280,0

belkowa, przęsła

blachownicowe

z drewnianym

pomostem

brak danych

2.

Kładka Zwierzyniecka
we Wrocławiu

232,0

stalowa wieloprzę-

słowa z głównym

przęsłem wiszącym

1976

3.

Kładka przez Dunajec
w Tropiu

153,5

stalowa,

wisząca

1983

4.

Kładka nad rzeką Nogat
w Malborku

167,5

belkowa, przęsła

blachownicowe

z drewnianym

pomostem

brak danych

Największymi, specjalnymi kładkami dla pieszych w Polsce są zapewne mola bu-

dowane w kurortach, spełniające rolę ciągu spacerowo-rekreacyjnego. Liczba tych konstruk-
cji nie jest znaczna, ale biorąc pod uwagę liczbę miejscowości wypoczynkowych nad mo-
rzem lub jeziorami należy ich liczbę szacować na kilkaset. W literaturze technicznej brak
bardziej precyzyjnych danych o tych obiektach.

Tablica 4. Najdłuższe kładki specjalne (mola) w Polsce

Lp. Nazwa

kładki

Rodzaj materiału

konstrukcji

Długość

[m]

Rok budowy

1. Molo w Sopocie

drewno

511,5

1928

2. Molo w Międzyzdrojach beton

395,0

2004

3. Molo w Kołobrzegu beton

220,0

1971

Wydaje się, że obecny okres sprzyja budowie wielu kładek w Polsce i możemy

oczekiwać nowych, ciekawych realizacji w tym obszarze.

Literatura

[1]

Biliszczuk J., Barcik W., Klowan J., Rudze J.: Kładka dla pieszych nad autostradą A4
w Rudzie Śląskiej. Inżynieria i Budownictwo, nr 4/2005, s. 187-190.

[2]

Biliszczuk J., Barcik W., Machelski Cz., Onysyk J., Sadowski K., Pustelnik M.: Pro-
jektowanie stalowych kładek dla pieszych. Wyd II. DWE. Wrocław 2007.

[3]

Biliszczuk J., Barcik W., Prabucki P., Rudze J., Woźniak A.: Budowa kładki Słodo-
wej przez Ordę we Wrocławiu. Inżynieria i Budownictwo, nr 9/2003, s. 475-480.

[4]

Biliszczuk J., Barcik W.: Mosty podwieszone w Polsce. Inżynieria i Budownictwo, nr
9/2004, s.

[5]

Biliszczuk J., Bień J., Maliszkiewicz P.: Mosty z drewna klejonego. WKiŁ. Warszawa
1988.

[6]

Biliszczuk J., Budych L.: Most nad Młynówką w Kłodzku – zabytek techniki mosto-
wej najwyższej klasy. Inżynieria i Budownictwo, nr 11/1998, s. 649-652.

Kładki dla pieszych w Polsce

31

[7]

Biliszczuk J., Hawryszków P., Maury A., Sułkowski M., Węgrzyniak M.: Rekordowa
konstrukcja mostowa z drewna klejonego. Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne, nr
3/2007 (maj-czerwiec), s. 36-39.

[8]

Biliszczuk J., Hildebrand M.: O moście z początku XIX wieku w Opatówku. Inżynie-
ria i Budownictwo, nr 9/2000, s. 427-480.

[9]

Biliszczuk J., Machelski Cz., Onysyk J., Sadowski K., Szczepański J.: Kładka dla pie-
szych o stalowej konstrukcji podwieszonej w Kielcach. Inżynieria i Budownictwo, nr
9/2001, s.

[10] Biliszczuk J., Machelski Cz., Onysyk J., Węgrzyniak M., Prabucki P.: Kładki dla pie-

szych jako punkty orientacyjne na autostradzie. Inżynieria i Budownictwo, nr
11/2001, s. 626-629.

[11] Biliszczuk J., Onysyk J., Węgrzyniak M., Prabucki P., Rudze J., Suchy M.: Konstruk-

cja podwieszonej kładki dla pieszych we Wrocławiu Leśnicy. Inżynieria i Budownic-
two, nr 1/2000, s. 3-6.

[12] Biliszczuk J., Pater Z.: Odnowa kładki dla pieszych nad torem kolejki linowej w Kry-

nicy. Inżynieria i Budownictwo, nr 1/2001, s. 3-4.

[13] Biliszczuk J., Prabucki P., Rudze J., Sadowski K.: Zastosowanie rur stalowych w

obiektach mostowych. Inżynieria i Budownictwo, nr 3/1998, s. 121-127.

[14] Biliszczuk J., Prabucki P., Sadowski K.: Most przez Nysę Kłodzką w Podtyniu. Bez-

pieczne drogi, nr 2/2000, s.8-10.

[15] Biliszczuk J., Rabiega J.: Kładka dla pieszych w parku w Sławięcicach. Inżynieria i

Budownictwo, nr 7-8/1995, s. 357-360.

[16] Biliszczuk J., Rudze J., Stempin P., Wachulec P.: Budowa kładki Piaskowej przez Od-

rę we Wrocławiu. Inżynieria i Budownictwo, nr 1-2/2004, s. 26-28.

[17] Chwaściński B.: Mosty na Wiśle i ich Budowniczowie. Fundacja rozwoju nauki w za-

kresie inżynierii lądowej im. A i Z Wasiutyńskich. Warszawa 1997.

[18] Czapski M.: Mosty drewniane. Fundacja rozwoju nauki w zakresie inżynierii lądowej

im. A i Z Wasiutyńskich. Warszawa 2001.

[19] Flaga A., Michałowski T.: Charakterystyki tłumienia drgań lekkich kładek wiszących

i podwieszonych. Inżynieria i Budownictwo, nr 9/2000, s. 495-498.

[20] Flaga K.: Konstrukcyjne zbrojenie przypowierzchniowe ustroju nośnego kładki dla

pieszych nad DTŚ w Katowicach. Mosty, nr 1/2007, s. 34-39.

[21] Główczak W.: Wiszące i podwieszone kładki w Południowej Małopolsce. Projekto-

wanie, budowa i estetyka kładek dla pieszych. Politechnika Krakowska. Kraków
2003, s. 71-92.

[22] Jankowski J.: Mosty w Polsce i mostowcy polscy (od czasów najdawniejszych do

końca I wojny światowej). ZN im. Ossolińskich. Wrocław-Warszawa-Kraków –
Gdańsk 1973.

[23] Jendrzejek S., Gosławski P.: Podwieszona kładek dla pieszych nad DK-86 w Czela-

dzi-Będzinie. Projektowanie, budowa i estetyka kładek dla pieszych. Politechnika
Krakowska. Kraków 2003, s. 123-133.

[24] Kładka dla pieszych nad autostradą A4. Materiały informacyjne firmy MOSTY KA-

TOWICE. 2006.

[25] Krężel M., Radziecki A.: Kształtowanie konstrukcyjne i integracyjne z krajobrazem

kładek dla pieszych na przykładzie zrealizowanych rozwiązań autorskich. Projekto-
wanie, budowa i estetyka kładek dla pieszych. Politechnika Krakowska. Kraków
2003, s. 93-111.

[26] Łagiewski M.: Mosty Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie. Wrocław 2004.

J. Biliszczuk, W. Barcik

32

[27] Machelski Cz., Barcik W., Hawryszków P., Biliszczuk J.: Wrażliwość podwieszonych

kładek dla pieszych na wzbudzenia dynamiczne. Inżynieria i Budownictwo, nr
10/2005, s. 563-569.

[28] Marcinków E.: Częściowa prefabrykacja jako czynnik usprawniający wykonawstwo

mostów łukowych średniej rozpiętości. V Konferencja nt. Problemy projektowania,
budowy oraz utrzymania mostów małych i średnich rozpiętości przęseł. Wrocław 2-3
grudnia 2004. DEW. Wrocław 2004. s. 326-355.

[29] Michałowski T., Flaga A.: Analiza podatności aerodynamicznej różnych mostów dla

pieszych. Inżynieria i Budownictwo, nr 12/2006, s. 673-676.

[30] Mosty na Wiśle. Od źródeł do Bałtyku. Praca pod redakcją K. Janikowskiej i S. Fili-

piuka. QAX Manufaktura Janikowska. Bydgoszcz 2007.

[31] Rabiega J.: Przebudowa kładki Żabiej przez Odrę we Wrocławiu. Inżynieria i Budow-

nictwo, nr 1-2/2004, s.

[32] Ryż K.: Współczesne kładki dla pieszych w Krakowie. Projektowanie, budowa i este-

tyka kładek dla pieszych. Politechnika Krakowska. Kraków 2003, s. 239-264.

[33] Strojecka M.: Badania wpływu elementów drugorzędnych na wytężenie dźwigarów

głównych przęsła mostowego. Inżynieria i Budownictwo, nr 3/1996, s.

[34] Śliwka J., Śliwka B., Łukasik S.: Kładki nad DK-1 w Pszczynie i we Wrzosowej.

Wrocławskie Dni Mostowe. Seminarium. Mosty podwieszone i wiszące. Wrocław 1-2
grudnia 2005. DWE. Wrocław 2005. s. 269-279.

[35] Topolewicz A., Topolewicz K.: Kładka nad ulicą Wołoską w Warszawie. Wrocław-

skie Dni Mostowe. Seminarium. Mosty podwieszone i wiszące. Wrocław 1-2 grudnia
2005. DWE. Wrocław 2005. s. 281-284.

[36] Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim t.1. Mosty Traktu Gnieź-

nieńskiego. Biblioteka Studiów Lednickich t.V., pod redakcją Z. Kurnatowskiej. Led-
nica-Toruń 2000.

[37] Weseli J., Radziecki A., Salamak M., Silarski A.: Badania i ocena cech dynamicznych

podwieszonej kładki dla pieszych usytuowanej w sąsiedztwie stadionu sportowego.
Inżynieria i Budownictwo, nr 3-4/2002, s.

[38] Zobel H., Alkhafaji T.: Mosty drewniane. Konstrukcje przełomu XX i XXI wieku.

WKiŁ. Warszawa 2006.

[39] Zobel H., Karwowski W., Wróbel M.: Kładka z kompozytu polimerowego zbrojonego

włóknem szklanym. Inżynieria i Budownictwo, nr 2.2003, s. 107-108.

[40] Żółtowski K.: Pieszy na kładkach – obciążenia i odpowiedź konstrukcji. Gdańsk 2007.
[41] Żółtowski K.: Podwieszona kładka nad ulicą Wilczą w Szczecinie. Inżynieria i Bu-

downictwo, nr 5/2001, s. 264-267.

[42] Tomaka K.: Kładki wiszące na rzece San. www.kladki.go.pl

FOOTBRIDGES IN POLAND

Summary

The history of footbridges in Poland since 993 up to present-day is presented, in-

cluding the oldest in Poland stone footbridge from 1390 over the Młynówka River in
Kłodzko. The first steel footbridge was built in 1824 in Opatówek near Kalisz. The first foot-
bridge made of reinforced concrete was built in 1894 in Lwów. Glued timber beams were
firstly used in 1975 and plastic beam in 2002. The first cable-stayed footbridge was built in
1959 in Tylmanowa. The latest polish landmark type footbridges are also presented in the paper.