„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
i

NAUKI

Anna Rudzińska

Sporządzanie sprawozdań finansowych
341[02].Z5.05

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Krystyna Kielan
mgr Jolanta Rychlicka



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska



Konsultacja:
mgr Andrzej Zych




Korekta:
mgr Joanna Fundowicz







Poradnik

stanowi

obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[02].Z5.05.

Sporządzanie sprawozdań finansowych zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik ekonomista.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

4

3. Cele kształcenia

5

4. Przykładowe scenariusze zajęć

6

5. Ćwiczenia

9

5.1. Wiadomości wstępne z zakresu sprawozdawczości

5.1.1. Ćwiczenia
5.1.2. Sprawdzian postępów

9
9

11

5.2. Bilans sprawozdawczy

5.2.1. Ćwiczenia
5.2.2. Sprawdzian postępów

12
12
14

5.3. Rachunek zysków i strat

5.3.1. Ćwiczenia
5.3.2. Sprawdzian postępów

15
15
17

5.4. Informacja dodatkowa

5.4.1. Ćwiczenia
5.4.2. Sprawdzian postępów

18
18
19

5.5. Rachunek z przepływu środków pieniężnych

5.5.1. Ćwiczenia
5.5.2. Sprawdzian postępów

20
20
21

5.6. Zestawienie zmian w kapitale własnym

5.6.1. Ćwiczenia
5.6.2. Sprawdzian postępów

22
22
23

5.7. Rodzaje sprawozdań finansowych na potrzeby GUS

5.7.1. Ćwiczenia
5.7.2. Sprawdzian postępów

24
24
25

5.8. Obowiązki związane ze sprawozdaniem finansowym

5.8.1. Ćwiczenia
5.8.2. Sprawdzian postępów

26
26
27

6. Ewaluacja osiągnięć uczniów

28

7. Literatura

38

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny

w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik ekonomista,
a w szczególności podczas nauki sporządzania sprawozdań finansowych.

W poradniku zamieszczono:

− wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,

aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

− cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy

z poradnikiem,

− przykładowe scenariusze zajęć,
− przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania

-

uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

− ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego.

W

podrozdziałach Poradnika dla ucznia pt. „Materiał nauczania” omówiono ogólnie

treści kształcenia dotyczące modułu: „Sporządzanie sprawozdań finansowych”. Szczegółowe
informacje dotyczące sporządzania bilansu, rachunku zysków i strat, sprawozdania

z przepływu środków pieniężnych, zestawienia zmian w kapitałach własnych i informacji
dodatkowej, uczeń będzie poznawał na poszczególnych zajęciach. Poradnik ten ma za zadanie
wskazać najistotniejsze wiadomości z zakresu sporządzania sprawozdań finansowych.
Należy zwrócić uwagę uczniom na cechy jakościowe sprawozdań, które omówiono
w rozdziale 5.1, uzmysłowić jak ważne one są dla rzetelnej analizy sprawozdań.
Przykładowe scenariusze lekcji pomogą Państwu w znalezieniu odpowiedniej metody
przeprowadzenia lekcji. Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi
metodami ze szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. burzy
mózgów, aktywnego opisu, aktywnego czytania czy metaplanu. Formy organizacyjne pracy
uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej pracy uczniów do pracy
zespołowej.
Proponowane

ćwiczenia pozwolą sprawdzić wiedzę uczniów i wskazać te tematy, które

sprawiają uczniom najwięcej trudności. Ćwiczenia te mają na celu przede wszystkim nauczyć
uczniów sporządzania sprawozdań finansowych.
Po

wykonaniu

ćwiczeń uczeń ma możliwość sprawdzenia poziomu swojej wiedzy,

korzystając z pytań zawartych w podrozdziale „Sprawdzian postępów”. Na podstawie
odpowiedzi ucznia, nauczyciel dokonuje oceny wiedzy i umiejętności ucznia.
Testy

osiągnięć szkolnych uwzględniają wyniki wszystkich metod sprawdzania

stosowanych przez nauczyciela i obejmują cały zakres materiału dotyczący jednostki
modułowej: „Sporządzanie sprawozdań finansowych”. Część praktyczna pozwala ocenić, czy
uczniowie potrafią sporządzać prawidłowo sprawozdania finansowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Prowadzenie ksiąg
rachunkowych” uczeń powinien umieć:
− posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi oraz pojęciami z zakresu

prawa,

− posługiwać się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości,
− korzystać z różnych źródeł prawa, w tym z ustawy o rachunkowości,
− prowadzić ewidencję zdarzeń gospodarczych,
− obliczać i analizować podstawowe wielkości ekonomiczne,
− określać nadrzędne zasady rachunkowości,
− określać źródła przychodów,
− klasyfikować koszty,
− klasyfikować pozostałe przychody i koszty finansowe,
− rozróżniać zyski i straty nadzwyczajne,
− rozróżniać aktywa trwałe i obrotowe,
− klasyfikować aktywa trwałe,
− klasyfikować aktywa obrotowe,
− określać wzajemne relacje między kapitałami własnymi i obcymi,
− ustalać wynik finansowy,
− posługiwać się terminologią dotyczącą aktywów,
− identyfikować źródła finansowania,
− posługiwać się dokumentacją majątku,
− sporządzać uproszczony bilans,
− nazwać źródła informacji,
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− wykorzystywać technologię informacyjną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:

− sklasyfikować sprawozdania finansowe według różnych kryteriów,
− omówić cechy jakościowe sprawozdań finansowych,
− określić użytkowników sprawozdań finansowych oraz omówić ich potrzeby,
− określić elementy bilansu,
− wyjaśnić zasady bilansowe,
− zastosować w praktyce zasady sporządzania bilansu,
− sporządzić bilans w programie finansowo-księgowym,
− nazwać cel sporządzania rachunku zysków i strat,
− wyjaśnić istotę wariantu porównawczego i kalkulacyjnego rachunku zysków i strat,
− sporządzić rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym i kalkulacyjnym,
− sporządzić rachunek zysków i strat w programie finansowo-księgowym,
− wyjasnić cel sporządzania informacji dodatkowej,
− wymienić elementy informacji dodatkowej,
− wyjaśnić cel sporządzania sprawozdania z przepływu środków pieniężnych,
− wymienić elementy sprawozdania z przepływu środków pieniężnych,
− wyjaśnić na czym polega metoda bezpośrednia i pośrednia sporządzania rachunku

z przepływu środków pieniężnych,

− sporządzić sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych metodą bezpośrednią

i pośrednią,

− sporządzić sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych w programie finansowo-

-księgowym,

− wyjaśnić cel sporządzania zestawienia zmian w kapitale własnym,
− sporządzić zestawienie zmian w kapitale własnym,

− podać przykłady sprawozdań statystycznych,
− wypełniać formularze sprawozdań statystycznych,
− podać terminy związane z badaniem sprawozdań finansowych,
− nazwać organy zatwierdzające sprawozdania finansowe,
− nazwać sposób przechowywania sprawozdań finansowych,
− omówić procedurę badania i ogłaszania sprawozdań finansowych,
− nazwać miejsce publikacji i ogłaszania sprawozdań finansowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Temat: Wiadomości wstępne z zakresu sprawozdawczości

Cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

− porównać sprawozdawczość finansową i rzeczową,
− omówić cechy sprawozdania finansowego,
− wymienić użytkowników sprawozdań finansowych oraz określić ich potrzeby,
− dokonać klasyfikacji sprawozdań finansowych według różnych kryteriów podziału.
Metody nauczania-uczenia się:
− aktywne czytanie,
− rozsypanka,
− opis wyjaśniający,
− dyskusja.
Formy organizacyjne pracy uczniów:

− praca indywidualna,
− praca w parach.
Środki dydaktyczne:

− foliogramy,
− plansze,
− Ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.
Czas trwania: 45 minut
Uczestnicy:
Uczniowie klasy
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Podanie celów zajęć.
3. Plan zajęć:

− wstęp – należy wyjaśnić uczniom pojęcie sprawozdawczości, wymienić i omówić

krótko sprawozdania finansowe: bilans, rachunek zysków i strat, informację
dodatkową, rachunek z przepływów pieniężnych, zestawienie zmian w kapitale
własnym; omówić kiedy sporządza się sprawozdania finansowe; dokonać podziału
sprawozdawczości na finansową i rzeczową; omówić warunki nadające moc
dowodową sprawozdaniom finansowym; omówić cechy jakościowe sprawozdań;
wymienić użytkowników sprawozdań i podać ich potrzeby informacyjne; omówić
różne kryteria podziału sprawozdawczości,

− należy rozdać uczniom zestaw ćwiczeń (ćwiczenia 1, 2, 3 z poradnika rozdział 4.1.3),
− uczniowie wykonują samodzielnie ćwiczenie1, polegające na wskazaniu, czy zdanie

jest prawdziwe czy fałszywe,

− nauczyciel sprawdza wykonane ćwiczenie;
− uczniowie wykonują w parach ćwiczenie 2 (rozdział 4.1.3) polegające na rozwiązaniu

krzyżówki, podają hasło,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

− nauczyciel wiesza na tablicy planszę, przedstawiającą cechy jakościowe sprawozdań,

na ławce układa wyjaśnienia tych cech, uczniowie podchodzą do tablicy

i przyporządkowują karteczki do odpowiednich cech (ćwiczenie 3 rozdział 4.1.3).

4. Podsumowanie lekcji:

− uczniowie wyjaśniają pojęcie sprawozdawczości,
− uczniowie wymieniają i krótko charakteryzują sprawozdania finansowe,
− uczniowie omawiają sprawozdawczość finansową i rzeczową,
− uczniowie omawiają warunki, nadające moc dowodową sprawozdaniom,
− uczniowie wymieniają i omawiają cechy jakościowe sprawozdawczości,
− uczniowie wymieniają użytkowników sprawozdań i ich potrzeby informacyjne,
− uczniowie omawiają różne kryteria podziału sprawozdawczości.

5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.

Scenariusz zajęć 2

Temat: Bilans sprawozdawczy

Cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

− omówić budowę bilansu,
− sklasyfikować poszczególne składniki bilansu,
− omówić zasady sporządzania bilansu,
− zastosować w praktyce zasady sporządzania bilansu,
− sporządzić bilans w arkuszu kalkulacyjnym Ms Excell ,
− sporządzić bilans w programie finansowo-księgowym.
Metody nauczania-uczenia się:
− wykład,
− aktywne czytanie,
− opis klasyfikujący,
− dyskusja.
Formy organizacyjne pracy uczniów:

− praca indywidualna,
− praca w parach.
Środki dydaktyczne:

− foliogramy,
− plansze,
− bilans,
− Ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.
Czas trwania: 90 minut
Uczestnicy:
Uczniowie klasy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Podanie celów zajęć.
3. Plan zajęć:

− wstęp – należy przypomnieć uczniom wiadomości na temat bilansu, które zdobyli na

wcześniejszych lekcjach,

− należy rozdać uczniom Ustawę o rachunkowości, wskazać im gdzie należy szukać

informacji na temat bilansu,

− należy poszerzyć wiedzę uczniów, dotyczącą sporządzania bilansu o zasady bilansu,

zasady, o których należy pamiętać przy sporządzaniu bilansu,

− należy przedstawić uczniom bilans zmian, wytłumaczyć jak wygląda, w jakim celu go

się sporządza,

− rozdać uczniom zestawy ćwiczeń (ćwiczenia 1, 2 z poradnika rozdział 4.2.3) wraz

z drukami bilansu i bilansu zmian,

− uczniowie rozwiązują w parach ćwiczenie 1 (rozdział 4.2.3) dotyczące sporządzania

bilansu według Ustawy o rachunkowości,

− nauczyciel sprawdza i omawia wyniki zadania,
− uczniowie z pomocą nauczyciela sporządzają bilans w programie finansowo

-

księgowym (ćwiczenie 2 rozdział 4.2.3), przy jednym stanowisku powinien siedzieć

jeden uczeń,

− nauczyciel sprawdza wydrukowane bilanse,
− należy rozdać uczniom zadanie domowe, polegające na sporządzeniu bilansu.

4. Podsumowanie lekcji:

− uczniowie wyjaśniają pojęcie i budowę bilansu,
− uczniowie omawiają zasady bilansowe i zasady sporządzania bilansu,
− uczniowie wskazują artykuły Ustawy o rachunkowości, w których należy szukać

informacji dotyczących bilansu.

5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

5. ĆWICZENIA

5.1. Wiadomości wstępne z zakresu sprawozdawczości

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaznacz czy zdanie jest prawdziwe (P), czy fałszywe (F):

P F

1. Rachunek zysków i strat obrazuje zmiany finansowe w jednostce,

wywołane strumieniami pieniężnymi.

2. Użytkownicy sprawozdań finansowych oczekują przede wszystkim

przedstawienia w nich informacji o sytuacji finansowej jednostki
gospodarczej.

3. Sprawozdanie finansowe powinno przedstawiać rzetelnie i jasno wszystkie

niezbędne do oceny informacje.

4. Wiarygodność sprawozdań finansowych oznacza, że sporządza je biegły

rewident.

5. Kontrahenci, jako użytkownicy sprawozdań są zainteresowani przede

wszystkim informacją o kontynuowaniu działalności jednostki.

6. Ze względu na obowiązek sporządzania, sprawozdania dzieli się na

zewnętrzne i wewnętrzne.

Wskazówki do realizacji

Należy ograniczyć czas wykonania ćwiczenia do 7 minut oraz zapewnić uczniom
możliwość samodzielnego wykonania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać dokładnie podane zdania,
2) zaznaczyć znakiem 3 czy jest to zdanie prawdziwe, czy fałszywe.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe,
− dyskusja.

Środki dydaktyczne:

− Ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2
Rozwiąż krzyżówkę:
1. Zespół sprawozdań sporządzanych na podstawie danych rachunkowości.
2. W rachunku zysków i strat ujmowane obok kosztów.
3. Cecha sprawozdań finansowych, która ma zapewnić łatwość rozumienia dostarczanych

przez nie informacji.

4. Główne sprawozdanie finansowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

5. Ujmowane są obok wydatków w sprawozdaniu z przepływu środków pieniężnych.
6. Występują razem z przychodami.
7. Grupa użytkowników sprawozdań finansowych, która jest zainteresowana informacjami

o przedsiębiorstwie dla prowadzenia polityki gospodarczej.

8. Cecha sprawozdań finansowych, dzięki której informacje w nich zawarte mają pomóc

użytkownikom ocenić działalność jednostki gospodarczej.

9. Grupa użytkowników sprawozdań finansowych, która jest zainteresowana informacjami

o stabilności działań pracodawcy.

10. Adresatami tych sprawozdań są jednostki z otoczenia przedsiębiorstwa.
11. Sprawozdania, które są sporządzane z mocy odpowiednich przepisów .
12. Sprawozdania te są sporządzane systematycznie za odpowiednie okresy.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

Wskazówki do realizacji

Należy ograniczyć czas wykonania ćwiczenia do 12 minut oraz zapewnić uczniom
możliwość samodzielnego wykonania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać dokładnie hasła do krzyżówki,
2) wpisać odgadnięte hasła,
3) odczytać hasło, powstałe w wyniku wpisania poprawnych odpowiedzi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

− Ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Dopasuj rodzaje sprawozdań do odpowiednich kryteriów ich podziału:

1.
2.
3.
4.

a) zewnętrzne, b) wewnętrzne
a) operatywne, b) okresowe, c) sporadyczne
a) rzeczowe, b) finansowe
a) obligatoryjne, b) fakultatywne

A.
B.
C.
D.

Obowiązek sporządzania
Adresaci sprawozdań
Częstotliwość sporządzania
Przedmiot sprawozdań

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Wskazówki do realizacji

Należy ograniczyć czas wykonania ćwiczenia do 5 minut oraz zapewnić uczniom
możliwość samodzielnego wykonania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z kryteriami podziału sprawozdawczości finansowej,
2) dopasować rodzaje sprawozdań do kryteriów podziału sprawozdawczości finansowej,

wpisując obok litery odpowiednią cyfrę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

− ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.1.2. Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:

1) zdefiniować pojęcie sprawozdawczości finansowej
2) wyliczyć sprawozdania finansowe
3) scharakteryzować krótko bilans
4)

s

charakteryzować krótko rachunek zysków i strat

5) scharakteryzować krótko informację dodatkową
6) scharakteryzować krótko sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych
7) scharakteryzować krótko sprawozdanie ze zmian kapitałów własnych
8) porównać sprawozdawczość finansową i rzeczową
9) wyjaśnić jak powinno być sporządzone sprawozdanie
10) wymienić cechy sprawozdań finansowych
11) wymienić użytkowników sprawozdań finansowych
12) określić potrzeby informacyjne użytkowników sprawozdań
13) dokonać klasyfikacji sprawozdań finansowych według różnych kryteriów

podziału.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5.2. Bilans

sprawozdawczy

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
W

spółce akcyjnej „XYZ” S.A., zajmującej się sprzedażą sprzętu AGD stany kont na

początek i koniec roku przedstawia tabela:

BO

Kwota

(w tys. zł)

BZ

Kwota

(w tys. zł)

1. Wartości niematerialne i prawne
2. Środki trwałe
3. Środki trwałe w budowie
4. Inwestycje długoterminowe
5. Towary
6. Należności krótkoterminowe
7. Akcje nabyte w celach handlowych
8. Środki pieniężne w kasie
9. Środki pieniężne na rachunkach bankowych
10. Kapitał zakładowy
11. Kapitał zapasowy
12. Zysk netto
13. Kredyty bankowe (długoterminowe)
14. Zaciągnięte pożyczki krótkoterminowe
15. Zobowiązania z tytułu dostaw
16. Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń

2 000,00

64 000,00
10 000,00
20 000,00
18 000,00
10 000,00
15 000,00

2 000,00

24 000,00
90 000,00
25 000,00
15 000,00
20 000,00
10 000,00

4 000,00
1 000,00

2 680,00

61 200,00

9 000,00

22 500,00

9 200,00

42 400,00

0,00

3 080,00

110 300,00
140 000,00

26 800,00
25 536,00
20 700,00
33 724,00

4 100,00
9 500,00

Na podstawie powyższych danych:
1) sporządź bilans (według Ustawy o rachunkowości),
2) sporządź uproszczony bilans zmian.

Wskazówki do realizacji

Należy zwrócić uwagę uczniom na poprawność wpisania danych do bilansu oraz
zapewnić uczniom możliwość samodzielnego wykonania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wpisać do gotowego arkusza kwoty aktywów i pasywów,
2) obliczyć wielkość aktywów trwałych i obrotowych,
3) obliczyć wielkość kapitału własnego i zobowiązań,
4) na podstawie bilansu otwarcia i zamknięcia, sporządzić uproszczony bilans zmian.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

− bilans,
− Ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ćwiczenie 2

Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli, sporządź w programie finansowo-

księgowym bilans spółki „ABC”, zajmującej się produkcją obuwia.

Saldo początkowe Saldo

końcowe

Lp. Nazwa

konta

Dt Ct Dt Ct

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.

38.
39.
40.
41.
42.
43.

Inne wartości niematerialne i prawne
Umorzenie innych wartości
Budynki i lokale
Urządzenia techniczne i maszyny
Środki transportu
Umorzenie budynków i lokali
Umorzenie urządzeń technicznych
Umorzenie środków transportu
Udziały i akcje (powyżej 12 miesięcy)
Inne długoterminowe aktywa finansowe
Udzielone pożyczki (powyżej 12 miesięcy)
Środki pieniężne w kasie
Rachunki bankowe
Kredyty bankowe (krótkoterminowe)
Kredyty bankowe (długoterminowe)
Akcje własne do zbycia
Inne krótkoterminowe aktywa finansowe
Inne środki pieniężne
Należności krótkoterminowe z tytułu dostaw
Zobowiązania krótkoterminowe z tytułu dostaw
Należności długoterminowe
Zobowiązania wekslowe
Rozrachunki z tytułu VAT
Rozrachunki z ZUS
Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń
Inne rozrachunki z pracownikami
Zaciągnięte pożyczki krótkoterminowe
Materiały
Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów
Wyroby gotowe
Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów
Półprodukty
Odchylenia od cen ewidencyjnych
półproduktów
Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów
Bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów
Kapitał akcyjny
Kapitał zapasowy ze sprzedaży akcji powyżej
ich wartości nominalnej
Kapitał zapasowy tworzony ustawowo
Kapitał zapasowy tworzony zgodnie ze statutem
Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny
Pozostałe kapitały rezerwowe
Fundusze specjalne
Wynik finansowy

53,00

1 387,00

742,00
774,00

150,00

50,00

150,00

60,00

650,00

50,00
25,00
40,00

350,00

50,00

350,00

50,00

350,00

30,00

65,00

150,00

25,00

452,00
254,00
147,00

350,00
500,00

440,00

70,00

5,00

150,00
300,00

20,00

150,00

30,00

10,00

40,00

1 500,00

500,00

500,00
300,00
450,00

50,00

...............

80,00

1 448,00

901,00

1 006,50

2 200,00

75,00

100,00

90,00

770,00

100,00

20,00
30,00

450,00

100,00

325,00

40,00

325,00

45,00

80,00

175,00

45,00

528,00
337,00
251,00

300,00
600,00

510,00

105,00

0,00

90,00

390,00

35,00

200,00

35,00

10,00

60,00

1 500,00

500,00

1 000,00

500,00
650,00
100,00

...............

Razem:

5 526,00

5 526,00

8 360,50

8 360,50

Wskazówki do realizacji

Należy zwrócić uwagę uczniom na poprawność wpisania danych do bilansu oraz
zapewnić uczniom możliwość samodzielnego wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wpisać do programu dane z tabeli,
2) sporządzić bilans w programie finansowo-księgowym,
3) wydrukować sporządzony bilans.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne

− zestaw ćwiczeń,
− program finansowo-księgowy,
− Ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.2.2. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Uczeń potrafi:
1) podać definicję bilansu,
2) omówić budowę bilansu,
3) sklasyfikować poszczególne składniki bilansu,
4) omówić zasady bilansu,
5) zastosować w praktyce zasady sporządzania bilansu,
6) sporządzić bilans w programie finansowo-księgowym,
7) sporządzić uproszczony bilans zmian.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.3. Rachunek zysków i strat

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli sporządź rachunek zysków i strat

w wariancie porównawczym spółki akcyjnej „XYZ” S.A.

WYSZCZEGÓLNIENIE

Stan na

początek

okresu

(w tys. zł)

Stan na

koniec okresu

(w tys. zł)

1. Przychody netto ze sprzedaży produktów
2. Zmiana stanu produktów
3. Amortyzacja
4. Zużycie materiałów i energii
5. Usługi obce
6. Podatki i opłaty
7. Wynagrodzenia
8. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
9. Pozostałe koszty rodzajowe
10. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
11. Inne koszty operacyjne
12. Dywidendy i udziały w zyskach
13. Zysk ze zbycia inwestycji
14. Odsetki od posiadanych kredytów
15. Zyski nadzwyczajne
16. Straty nadzwyczajne
17. Podatek dochodowy

24 500,00

596,00

1 200,00
8 000,00
2 960,00

160,00

1 280,00
2 400,00

360,00
700,00

0,00

500,00

1 300,00
1 050,00

500,00

1 300,00
3 514,00

50 000,00

300,00

1 501,00

10 300,00

4 200,00

900,00

16 400,00

2 700,00

300,00

1 100,00
1 000,00

200,00

3 000,00
1 000,00
2 000,00
1 000,00
6 237,00

Wskazówki do realizacji

Należy zwrócić uwagę uczniom na poprawność wpisania danych do rachunku zysków
i strat oraz zapewnić uczniom możliwość samodzielnego wykonania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wpisać kwoty przychodów i kosztów w odpowiednie miejsca rachunku wyników,
2) obliczyć zysk (stratę) ze sprzedaży,
3) obliczyć zysk (stratę) z działalności operacyjnej,
4) obliczyć zysk (stratę) z działalności gospodarczej,
5) obliczyć wynik zdarzeń nadzwyczajnych,
6) obliczyć zysk (stratę) brutto,
7) obliczyć zysk (stratę) netto.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

− rachunek zysków i strat,
− ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Ćwiczenie 2

Na podstawie danych dotyczących przychodów i kosztów przedsiębiorstwa „ABC”,

zamieszczonych w tabeli, sporządź w programie finansowo-księgowym rachunek zysków
i strat w wariancie kalkulacyjnym.

WYSZCZEGÓLNIENIE

Stan na

początek

okresu

(w tys. zł)

Stan na

koniec okresu

(w tys. zł)

1. Przychody netto ze sprzedaży produktów
2. Przychody netto ze sprzedaży materiałów
3. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów
4. Wartość sprzedanych materiałów
5. Koszty sprzedaży
6. Koszty ogólnego zarządu
7. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
8. Dotacje
9. Inne przychody operacyjne
10. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
11. Inne koszty operacyjne
12. Dywidendy i udziały w zyskach
13. Odsetki otrzymane
14. Aktualizacja wartości inwestycji
15. Inne przychody finansowe
16. Inne koszty finansowe
17. Zyski nadzwyczajne
18. Straty nadzwyczajne
19. Podatek dochodowy

11 300,50

3 929,50
3 800,00
2 430,00
2 300,00
6 700,00

0,00

1 000,00
2 200,50

0,00

6 381,00

55,00
60,50
15,00

759,50
929,50
340,50

3 006,50

236,50

10 076,00

2 827,00
4 826,50
1 776,50

508,00

1 479,00

92,00

0,00

1 708,50

80,50

1 032,50

59,00
44,50
32,00

2 548,50
1 484,50
1 200,00

497,50

1 117,00

Wskazówki do realizacji

Należy zwrócić uwagę uczniom na poprawność wpisania danych do rachunku zysków
i strat w programie finansowo-księgowym oraz zapewnić uczniom możliwość samodzielnego
wykonania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wpisać do programu salda kont,
2) sporządzić rachunek zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym w programie,
3) wydrukować sporządzony rachunek wyników.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

− zestaw ćwiczeń,
− program finansowo-księgowy,
− Ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.3.2 Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:
1) podać cel sporządzania rachunku zysków i strat
2) omówić wariant porównawczy rachunku zysków i strat
3) omówić wariant kalkulacyjny rachunku zysków i strat
4) omówić zasady, zgodnie z którymi sporządza się rachunek wyników
5) sporządzić rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym
6) sporządzić rachunek zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym
7) sporządzić rachunek wyników w programie finansowo-księgowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.4. Informacja

dodatkowa

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Znajdź w Monitorze Polskim B następujące informacje dotyczące spółki, wskazanej
przez nauczyciela:
− przyjęte zasady rachunkowości,
− szczegółowy zakres zmian wartości środków trwałych,
− kwoty zobowiązań wobec budżetu państwa,
− propozycję podziału zysku lub pokrycia straty,
− poniesione w ostatnim roku i planowane na rok następny nakłady na niefinansowe

aktywa trwałe,

− wyjaśnienie przyczyn różnic między zmianami stanu tych samych pozycji w bilansie

i rachunku przepływów pieniężnych,

− dane dotyczące struktury zatrudnienia.

Wskazówki do realizacji

Należy przygotować dla uczniów Monitor Polski B oraz zapewnić uczniom możliwość
samodzielnego wykonania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować informację dodatkową spółki wskazanej przez nauczyciela,
2) wypisać w zeszycie informacje wskazane w zadaniu,
3) przeanalizować wspólnie z nauczycielem i pozostałymi uczniami sprawozdanie

finansowe spółki wskazanej przez nauczyciela.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

− Monitor Polski B,
− Ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2
Znajdź w Monitorze Polskim B informację dodatkową wybranej wcześniej przez Ciebie
jednostki gospodarczej i zanotuj istotne według Ciebie dane dotyczące tej jednostki.

Wskazówki do realizacji

Należy przygotować dla uczniów Monitor Polski B oraz zapewnić uczniom możliwość
samodzielnego wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) znaleźć interesującą go jednostkę w Monitorze Polskim B,
2) wypisać dane z informacji dodatkowej,
3) uzasadnić, dlaczego wybrał właśnie tę jednostkę gospodarczą.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

− Monitor Polski B,
− Ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.4.2 Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:
1) określić w jakim celu sporządza się informację dodatkową
2) omówić z jakich elementów składa się informacja dodatkowa
3) omówić jakie informacje zawiera wprowadzenie do sprawozdania

finansowego

4) omówić co obejmują dodatkowe informacje i objaśnienia
5) korzystać z Monitora Polskiego B.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.5. Rachunek z przepływu środków pieniężnych

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli z ćwiczenia 1 w podrozdziale 5.3.1,

sporządź metodą bezpośrednią sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych spółki
„XYZ” S.A.

Wskazówki do realizacji

Należy zwrócić uwagę uczniom na poprawność wpisów do sprawozdania z przepływu
środków pieniężnych oraz zapewnić uczniom możliwość samodzielnego wykonania
ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odnaleźć dane potrzebne do sporządzenia sprawozdania z przepływu środków

pieniężnych metodą bezpośrednią,

2) wpisać je w odpowiednie miejsca sprawozdania,
3) obliczyć przepływy netto z działalności operacyjnej,
4) obliczyć przepływy netto z działalności inwestycyjnej,
5) obliczyć przepływy netto z działalności finansowej,
6) obliczyć środki pieniężne na koniec okresu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

− sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych,
− ustawa o rachunkowości.

Ćwiczenie 2

Na podstawie danych o przedsiębiorstwie „ABC” z ćwiczenia 2 w podrozdziale 5.3.1,

sporządź w programie finansowo-księgowym sprawozdanie z przepływu środków
pieniężnych metodą pośrednią.

Wskazówki do realizacji

Należy zwrócić uwagę uczniom na poprawność wpisów danych do programu finansowo-
-księgowego oraz zapewnić uczniom możliwość samodzielnego wykonania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zebrać dane niezbędne do wykonania ćwiczenia,
2) wpisać je do programu finansowo-księgowego,
3) sporządzić w programie finansowo-księgowym metodą pośrednią sprawozdanie

z przepływu środków pieniężnych,

4) wydrukować sprawozdanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

− zestaw ćwiczeń,
− ustawa o rachunkowości.

5.5.2 Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:
1) wyjaśnić w jakim celu sporządza się sprawozdanie z przepływu środków

pieniężnych,

2) omówić z jakich części składa się sprawozdanie z przepływu środków

pieniężnych,

3) omówić część sprawozdania dotyczącą działalności operacyjnej,
4) omówić część sprawozdania dotyczącą działalności inwestycyjnej,
5) omówić część sprawozdania dotyczącą działalności finansowej,
6) wyjaśnić na czym polega metoda bezpośrednia sporządzania rachunku

z przepływu środków pieniężnych,

7) wyjaśnić na czym polega metoda pośrednia sporządzania rachunku

z przepływu środków pieniężnych,

8) sporządzić sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych metodą

bezpośrednią i pośrednią,

9) sporządzić sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych w programie

finansowo-księgowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.6. Zestawienie zmian w kapitale własnym

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Sporządź zestawienie zmian w kapitale własnym spółki z o.o. „MODO” na podstawie
danych zawartych w tabeli oraz zaistniałych zdarzeń gospodarczych.

WYSZCZEGÓLNIENIE

Kwota na początek

okresu (w tys. zł)

Kapitał własny
Kapitał podstawowy
Kapitał zapasowy
Kapitał z aktualizacji wyceny
Pozostałe kapitały rezerwowe
Strata z lat ubiegłych
Zysk netto
Kapitał własny na koniec okresu

4 190,00
2 400,00

600,00
640,00
800,00
250,00
300,00

4 715,00

W

bieżącym okresie kapitał własny zmieniał się w następujący sposób:

1) Kapitał podstawowy zwiększył się o 250,00
2) Nabyto udziały własne w celu sprzedaży 50,00
3) Kapitał zapasowy zwiększył się z tytułu podziału zysku o 30,00
4) Kapitał zapasowy zmniejszył się z tytułu pokrycia straty za rok poprzedni o 250,00
5) Kapitał z aktualizacji wyceny zmniejszył się w wyniku zbycia środka trwałego o 5,00
6) Zmniejszono w całości stratę za poprzedni rok o 250,00

Wskazówki do realizacji

Należy zwrócić uwagę uczniom na poprawność wpisów do sprawozdania ze zmian
w kapitale własnym oraz zapewnić uczniom możliwość samodzielnego wykonania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wpisać do zestawienia zmian w kapitale własnym stany na początek okresu,
2) uwzględnić zmiany, jakie zaszły w badanym okresie sprawozdawczym,
3) obliczyć wielkość kapitału własnego na koniec okresu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

− zestawienie zmian w kapitale własnym,
− zestaw ćwiczeń,
− Ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2
Znajdź w Monitorze Polskim B zestawienie zmian w kapitale własnym przedsiębiorstwa,
wskazanego przez nauczyciela i zinterpretuj informacje w nim zawarte.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Wskazówki do realizacji

Należy przygotować dla każdego ucznia Monitor Polski B oraz zapewnić uczniom
możliwość samodzielnego wykonania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać zestawienie zmian w kapitale własnym,
2) wspólnie z nauczycielem i pozostałymi uczniami przeanalizować informacje zawarte

w zestawieniu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

− zestawienie zmian w kapitale własnym danego przedsiębiorstwa,
− Ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.6.2 Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:
1) wyjaśnić w jakim celu sporządza się zestawienie zmian w kapitale własnym
2) sporządzić zestawienie zmian w kapitale własnym
3) zinterpretować dane zamieszczone w zestawieniu zmian w kapitale własnym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

5.7. Rodzaje sprawozdań finansowych na potrzeby GUS

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odszukaj w Internecie formularze sprawozdań DG-1, F-01/I-01 oraz SP i wydrukuj je.

Wskazówki do realizacji

Należy zapewnić uczniom możliwość samodzielnego wykonania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) znaleźć w Internecie stronę GUS,
2) wyszukać formularze, wskazane w zadaniu,
3) wydrukować formularze.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

− komputer z dostępem do Internetu,
− drukarka.

Ćwiczenie 2
Wypełnij wydrukowane formularze dla jednostki gospodarczej, wskazanej przez
nauczyciela według danych zamieszczonych w Monitorze Polskim B.

Wskazówki do realizacji

Należy zapewnić uczniom możliwość samodzielnego wykonania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać uważnie objaśnienia do formularzy,
2) przeczytać sprawozdania finansowe jednostki gospodarczej, wskazanej przez

nauczyciela,

3) wypełnić formularze zgodnie z objaśnieniami.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

− Dziennik Ustaw Nr 285 z dnia 23 grudnia 2004 roku,
− Monitor Polski B,
− formularze sprawozdań statystycznych,
− Ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

5.7.2 Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:
1) podać przykłady sprawozdań finansowych na potrzeby GUS
2) wypełnić formularz DG-1
3) wypełnić formularz F-01/I-01
4) wypełnić formularz SP
5) znaleźć w Internecie wzory formularzy statystycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

5.8. Obowiązki związane ze sprawozdaniem finansowym

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Dokończ zdania:
1. Za sporządzanie sprawozdań finansowych odpowiedzialny jest …………………………..
2. Roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega nie później niż w ciągu ……………

od dnia bilansowego zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający.

3. Organem zatwierdzającym sprawozdania finansowe w spółce akcyjnej jest ……………...
4. Sprawozdania finansowe przechowuje się w ……………………………………………....
5. Roczne sprawozdania finansowe przechowuje się ………………………………………...
6. Sprawozdania finansowe ogłasza się w ……………………………………………………

Wskazówki do realizacji

Należy ograniczyć czas wykonania ćwiczenia do 6 minut oraz zapewnić uczniom
możliwość samodzielnego wykonania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać uważnie zdania,
2) zastanowić się nad odpowiedzią,
3) wpisać poprawne odpowiedzi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

− zestaw ćwiczeń,
− Ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2
Zaznacz

prawidłową odpowiedź:

1. Roczne sprawozdanie finansowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zatwierdza

zwyczajne zgromadzenie wspólników/zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy.

2. Kwartalne sprawozdania finansowe przechowuje się trwale/przez okres 5 lat.
3. Roczne sprawozdanie finansowe musi być zbadane przez biegłego rewidenta/kierownika

jednostki.

4. Koszty badania sprawozdania finansowego pokrywa biegły rewident/badana jednostka

.

5. Kierownik jednostki składa we właściwym rejestrze sądowym roczne sprawozdanie

finansowe, opinię biegłego rewidenta w ciągu 15 dni/30 dni od dnia zatwierdzenia
rocznego sprawozdania finansowego.

6. Ogłoszenie sprawozdania finansowego następuje w Monitorze Polskim B/Dzienniku

Ustaw.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Wskazówki do realizacji

Należy ograniczyć czas wykonania ćwiczenia do 6 minut oraz zapewnić uczniom
możliwość samodzielnego wykonania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać uważnie zdania,
2) zastanowić się nad odpowiedzią,
3) zaznaczyć prawidłową odpowiedź.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− ćwiczenia przedmiotowe.

Środki dydaktyczne:

− zestaw zadań,
− Ustawa o rachunkowości,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.8.2. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Uczeń potrafi:
1) określić osobę odpowiedzialną za sporządzenie sprawozdań finansowych
2) określić termin sporządzenia rocznego sprawozdania finansowego

3) określić termin, w jakim organ zatwierdzający zatwierdza roczne

sprawozdanie finansowe

4) wskazać organy zatwierdzające sprawozdania finansowe w:

− spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,
− spółce akcyjnej,
− spółdzielni,
− przedsiębiorstwie państwowym,
− spółce komandytowej, jawnej, cywilnej

5) określić, w jaki sposób należy przechowywać sprawozdania finansowe
6) wskazać, gdzie przechowuje się sprawozdania finansowe
7) określić, jak długo przechowuje się sprawozdania finansowe
8) omówić, jakie informacje zawiera raport z badania sprawozdań finansowych
9) omówić procedurę badania i ogłaszania sprawozdań finansowych
10) wskazać, gdzie ogłasza się sprawozdania finansowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test pisemny – test wyboru do jednostki modułowej

„Sporządzanie

sprawozdań finansowych”

Test

składa się z 15 pytań, z których:

− zadania 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 13 są z poziomu podstawowego,
− zadania 5, 9, 14, 15 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za

każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt, za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

− dopuszczający – za odpowiedź na co najmniej 5 pytań z poziomu podstawowego,
− dostateczny – za odpowiedź na co najmniej 9 pytań z poziomu podstawowego,
− dobry – za odpowiedź na 12 pytań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
− bardzo dobry – za odpowiedź na co najmniej 14 pytań, w tym co najmniej 3 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1.c, 2.a, 3.b, 4.a, 5.d, 6.a, 7.b, 8.c, 9.c, 10.a, 11.d, 12.a, 13.c,

14.b, 15.a.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Odpowiedź

1.

Nazwać miejsce wyniku finansowego
w bilansie

A P C

2.

Wyjaśnić o jaki element pomniejsza się kapitał
podstawowy, sporządzając bilans

B P A

3.

Wskazać do jakiej grupy bilansu lub rachunku
wyników zalicza się koszty zakończonych prac
rozwojowych

A P B

4.

Wskazać składniki bilansu, które zalicza się do
długoterminowych aktywów finansowych

A P A

5. Obliczyć wielkość kapitału obcego

C

PP

D

6.

Wyjaśnić jak grupuje się koszty w wariancie
kalkulacyjnym rachunku wyników

B P A

7.

Wskazać element kosztów działalności
operacyjnej w wariancie porównawczym
rachunku wyników

A P B

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

8.

Wyjaśnić o jaki element pomniejsza się zysk
netto

B P C

9. Obliczyć wynik brutto

C

PP

C

10.

Wyjaśnić na czym polega metoda bezpośrednia
sporządzania rachunku przepływów
pieniężnych

B P A

11.

Wskazać, do jakiej grupy rachunku przepływów
pieniężnych zalicza się wpływy ze zbycia
wartości niematerialnych i prawnych

A P D

12.

Wskazać składniki rachunku przepływów
pieniężnych, które zalicza się do wydatków
dotyczących działalności finansowej

A P A

13.

Wskazać w której części rachunku przepływów
pieniężnych znajdują się wpływy z emisji akcji

A P C

14.

Obliczyć wielkość przepływów pieniężnych
z działalności operacyjnej

C PP B

15.

Obliczyć wielkość kapitału własnego na koniec
okresu

C PP A

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Przygotuj Ustawę o rachunkowości dla każdego ucznia.
4. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania testu.
5. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
6. Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wyjaśnij ewentualne wątpliwości.
7. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test pisemny zawiera 15 pytań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu sporządzania

sprawozdań finansowych.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną

odpowiedź prawidłową. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź skreślić
i zaznaczyć kółkiem odpowiedź poprawną.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu pisemnego masz 45 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Materiały dla ucznia:

− instrukcja,
− zestaw zadań testowych,
− kalkulator,
− Ustawa o rachunkowości,
− karta odpowiedzi.

Zestaw pytań testowych

1. Wynik finansowy zapisuje się w bilansie:

a) w aktywach trwałych,
b) w aktywach obrotowych,
c) w kapitale własnym,
d) w kapitale obcym.

2. Sporządzając bilans, należy pamiętać, że kapitał podstawowy pomniejsza się o:

a) należne wkłady na poczet kapitału,
b) podatek dochodowy,
c) odpisy amortyzacyjne,
d) odpisy aktualizacyjne.

3. Koszty zakończonych prac rozwojowych zalicza się do:

a) środków trwałych w budowie,
b) wartości niematerialnych i prawnych,
c) kosztów finansowych,
d) pozostałych kosztów operacyjnych.

4. Do długoterminowych aktywów finansowych zalicza się:

a) udzielone pożyczki,
b) środki transportu,
c) środki pieniężne,
d) zaliczki na dostawy.

5. Jaka jest wartość kapitału obcego, jeżeli wartość należności wynosi 150 zł, wartość

zaciągniętych kredytów wynosi 10 000 zł, wartość zobowiązań z tytułu dostaw wynosi
300 zł, wartość należności z tytułu podatków wynosi 50 zł:
a) 200 zł,
b) 10 000 zł,
c) 10 200 zł,
d) 10 300 zł.

6. W wariancie kalkulacyjnym rachunku zysku i strat:

a) wyodrębnia się koszty sprzedaży i zarządu,
b) grupuje się koszty według rodzaju,
c) uwzględnia się zmianę stanu produktów,
d) grupuje się koszty według miejsca powstania.

7. Do kosztów działalności operacyjnej w wariancie porównawczym sporządzania rachunku

wyników zalicza się:
a) stratę ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych,
b) koszty rodzajowe,
c) aktualizację wartości aktywów niefinansowych,
d) pozostałe koszty operacyjne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

8. Zysk netto w rachunku zysków i strat pomniejsza się o:

a) straty nadzwyczajne,
b) koszty finansowe,
c) podatek dochodowy,
d) pozostałe koszty operacyjne.

9. Ile wynosi wynik brutto, jeżeli zysk ze sprzedaży wynosi 15 000 zł, zysk z działalności

operacyjnej wynosi 8 000 zł, zysk z działalności gospodarczej wynosi 3 000 zł, wynik
zdarzeń nadzwyczajnych wynosi – 1 500 zł:
a) 2 500 zł,
b) 5 500 zł,
c) 24 500 zł,
d) 27 500 zł.

10. Metoda bezpośrednia sporządzania sprawozdania z przepływu środków pieniężnych

polega na tym, że:
a) dla każdego z rodzajów działalności zestawia się wpływy i wydatki,
b) koryguje się zysk netto o zmianę różnych pozycji bilansu,
c) koryguje się zysk netto o zmianę różnych pozycji rachunku zysków i strat,
d) koryguje się zysk netto o podatek dochodowy.

11. Wpływy ze zbycia wartości niematerialnych i prawnych zalicza się do:

a) przepływu środków pieniężnych z działalności operacyjnej,
b) przepływu środków pieniężnych z działalności finansowej,
c) przepływu środków pieniężnych z działalności podstawowej,
d) przepływu środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej.

12. Do wydatków dotyczących działalności inwestycyjnej zalicza się:

a) spłaty kredytów i pożyczek,
b) wynagrodzenia brutto,
c) nabycie wartości niematerialnych i prawnych,
d) nabycie aktywów finansowych.

13. W sprawozdaniu z przepływu środków pieniężnych wpływy z emisji akcji ujmuje się w:

a) części dotyczącej działalności operacyjnej,
b) części dotyczącej działalności inwestycyjnej,
c) części dotyczącej działalności finansowej,
d) części dotyczącej wyników nadzwyczajnych.

14. Jaka będzie wartość przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej, jeżeli wartość

uzyskanych odsetek wynosi 830 zł, wartość wynagrodzeń brutto wynosi 11 500 zł,
wartość sprzedaży wynosi 12 000 zł, wartość nabytych akcji własnych wynosi 500 zł:
a) 330 zł,
b) 500 zł,
c) 10 670 zł,
d) 11 500 zł.

15. Jaka będzie wartość kapitału własnego na koniec okresu, jeżeli na początek okresu jego

wartość wynosiła 130 000 zł, nastąpiło zwiększenie kapitału podstawowego wskutek
wydania udziałów o 5 000 zł, udziały własne na początek okresu wynosiły 80 000 zł,
część kapitału zapasowego przeznaczono na pokrycie straty 10 000 zł:
a) 145 000 zł,
b) 165 000 zł,
c) 215 000 zł,
d) 225 000 zł.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko…………………………………………………………………….....................

Sporządzanie sprawozdań finansowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Test pisemny – test wyboru do jednostki modułowej

„Sporządzanie

sprawozdań finansowych”

Test

składa się z 15 pytań, z których:

− zadania 1, 2, 5, 6, 7, 11, 12, 13, 14, 15 są z poziomu podstawowego,
− zadania 3, 4, 8, 9, 10, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za

każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt, za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

− dopuszczający – za odpowiedź na co najmniej 7 pytań z poziomu podstawowego,
− dostateczny – za odpowiedź na co najmniej 9 pytań z poziomu podstawowego ,
− dobry – za odpowiedź na 12 pytań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
− bardzo dobry – za odpowiedź na co najmniej 13 pytań, w tym co najmniej 4 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1.a, 2.d, 3.b, 4.b, 5.a, 6.c, 7.c, 8.d, 9.b, 10.a, 11.d, 12.b, 13.d,

14.c, 15.b.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Odpowiedź

1. Wyjaśnić pojęcie sprawozdawczości finansowej

B

P

A

2.

Wyjaśnić na czym polega przydatność
sprawozdań finansowych

B P D

3. Omówić potrzeby informacyjne inwestorów

B

PP

B

4. Omówić kryteria podziału sprawozdawczości B PP B

5. Nazwać elementy bilansu

A

P

A

6.

Omówić na czym polega zasada ciągłości
bilansowej

B P C

7. Omówić, co wykazuje rachunek zysków i strat

B

P

C

8.

Nazwać elementy wprowadzenia do
sprawozdania finansowego

A PP D

9.

Nazwać elementy zestawienia zmian w kapitale
własnym

A PP B

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

10. Nazwać formularze statystyczne

A

PP

A

11.

Wskazać organ zatwierdzający sprawozdanie
finansowe w sp. z o.o.

A P D

12.

Wskazać miejsce przechowywania sprawozdań
finansowych

A P B

13.

Wskazać termin przechowywania sprawozdań
finansowych

A P D

14.

Wskazać osobę dokonującą badania sprawozdań
finansowych

A P C

15.

Wskazać publikację, w której następuje
ogłoszenie sprawozdań finansowych

A P B

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Przygotuj ustawę o rachunkowości dla każdego ucznia.
4. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania testu.
5. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
6. Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wyjaśnij ewentualne wątpliwości.
7. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test pisemny zawiera 15 pytań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu sporządzania

sprawozdań finansowych.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną

odpowiedź prawidłową. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź skreślić
i zaznaczyć kółkiem odpowiedź poprawną.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu pisemnego masz 25 minut.

Materiały dla ucznia:

− instrukcja,
− zestaw zadań testowych,
− Ustawa o rachunkowości,
− karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Zestaw pytań testowych

1. Sprawozdawczość finansowa:

a) To zespół sprawozdań sporządzanych na podstawie danych rachunkowości,
b) oparta jest głównie na wielkościach ekonomicznych,
c) stanowi materiały źródłowe do analizy mikroekonomicznej,
d) tworzona jest na potrzeby analizy makroekonomicznej.

2. Przydatność sprawozdań finansowych oznacza, że informacje w nich zawarte:

a) są łatwe do zrozumienia,
b) pozwalają ocenić działalność jednostki w różnych okresach,
c) pozwalają ocenić działalność jednostki w danym momencie,
d) pomagają użytkownikom ocenić działalność jednostki gospodarczej.

3. Inwestorzy oczekują od sprawozdań finansowych informacji:

a) dotyczących zdolności kredytowej jednostki,
b) dotyczących rozmiarów ryzyka związanego z inwestowaniem,
c) o kontynuowaniu działalności przez jednostkę,
d) dotyczących zatrudnienia.

4. Ze względu na częstotliwość sporządzania sprawozdań, wyróżnia się:

a) sprawozdania obligatoryjne i fakultatywne,
b) sprawozdania operatywne, okresowe i sporadyczne,
c) sprawozdania zewnętrzne i wewnętrzne,
d) sprawozdania operatywne i fakultatywne.

5. Bilans jest zestawieniem:

a) majątku i źródeł jego finansowania,
b) przychodów i kosztów ich osiągnięcia,
c) wpływów i wydatków środków pieniężnych,
d) majątku na początek i koniec okresu.

6. Zasada ciągłości bilansowej polega na tym, że:

a) suma aktywów jest równa sumie pasywów,
b) bilans zawsze sporządzany jest na określony dzień,
c) bilans zamknięcia jest jednocześnie bilansem otwarcia na następny okres,
d) jednostka będzie kontynuowała działalność w przyszłości.

7. Rachunek zysków i strat:

a) obrazuje zmiany w majątku jednostki,
b) wskazuje na źródła pochodzenia majątku,
c) pozwala na rozpoznanie sytuacji dochodowej jednostki,
d) obrazuje zmiany w przepływach środków pieniężnych.

8. Wprowadzenie do sprawozdania finansowego obejmuje:

a) proponowany podział zysku lub pokrycia straty,
b) podstawowe informacje o pracownikach,
c) informacje o przychodach, kosztach i wynikach z działalności,
d) omówienie przyjętych zasad rachunkowości.

9. Zestawienie zmian w kapitale własnym:

a) ujmuje wszystkie wpływy i wydatki gotówkowe związane z nabyciem papierów

wartościowych,

b) obejmuje informacje o zmianach poszczególnych składników kapitału własnego,
c) ujmuje wszystkie wydatki związane z płatnościami dywidendy na rzecz

akcjonariuszy,

d) ujmuje wszystkie wpływy związane z dywidendą od posiadanych papierów

wartościowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

10. W celu sporządzenia sprawozdania o przychodach, kosztach i wyniku finansowym,

należy wypełnić formularz:
a) F-01,
b) F-02,
c) DG-1,
d) SP.

11. Organem zatwierdzającym sprawozdanie finansowe w spółkach z ograniczoną

odpowiedzialnością jest:
a) zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy,
b) rada pracownicza,
c) rada nadzorcza,
d) zwyczajne zgromadzenie wspólników.

12. Sprawozdanie finansowe przechowuje się w:

a) biurze rachunkowym, sporządzającym sprawozdanie,
b) siedzibie jednostki,
c) dowolnej placówce jednostki,
d) we wszystkich placówkach jednostki przechowuje się kopie.

13. Roczne sprawozdanie finansowe przechowuje się przez okres:

a) jednego roku,
b) pięciu lat,
c) dziesięciu lat,
d) trwale.

14. Badania sprawozdania finansowego dokonuje:

a) kierownik jednostki,
b) główny księgowy,
c) biegły rewident,
d) Minister Finansów.

15. Ogłoszenie sprawozdania finansowego następuje w:

a) Monitorze Polskim A,
b) Monitorze Polskim B,
c) Monitorze Rządowym,
d) Gazecie Prawnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko…………………………………………………………………….....................

Sporządzanie sprawozdań finansowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

7. LITERATURA

1. Koc S., Fołta T., Godlewska J.: Bilans 2004. Infor, Warszawa 2005
2. Krzyżanowska T.: Ćwiczenia do praktycznej nauki księgowości. Biuro rachunkowe,

Wrocław 2003

3. Olchowicz I., Tłaczała A.: Sprawozdawczość finansowa. Difin, Warszawa 2002
4. Szwajor J.: Podstawy księgowości. Podręcznik ze zbiorem ćwiczeń. WE Hermes, Kielce

2002

5. Szwajor J., Drej S.: Dokumenty księgowe w praktyce gospodarczej. WE Hermes, Kielce

2002

6. Wiśniewska J.: Moja firma, WSiP, Warszawa 1998