Logistyka - nauka

Logistyka 6/2013

95

Wojciech Drewek

1

Współczesny świat niemalże codziennie nę-

kany jest różnego typu zdarzeniami takimi, jak: ka-
tastrofy naturalne i antropogeniczne, napięciami
o charakterze militarnym wewnątrz państw jak
i zewnętrznymi, międzynarodowymi. Wszystkie
wymienione powyżej zdarzenia noszą znamiona
tragedii ludzkich. Klęski żywiołowe, katastrofy na-
turalne

2

a nawet wojny domowe czy międzynaro-

dowe mają zazwyczaj charakter nagły, nieprzewi-
dywalny, a co za tym idzie są ciężkie do opanowa-
nia, zwalczenia, a usuwanie ich skutków wiąże się
ze znacznym nakładem finansowym i czasowym,
z którym państwa dotknięte tymi zdarzeniami czę-

sto nie są w stanie samodzielnie sobie poradzić

.

Rys. 1. Okoliczności świadczenia pomocy humanitarnej

1

mgr inż. Wojciech Drewek Akademia Marynarki Wojennej w

Gdyni.

2

Katastrofa naturalna –zdarzenie związane z działaniem sił natury,
w szczególności wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmicz-
ne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe
występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi, pożary,
susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jezio-
rach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników,
chorób roślin lub zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też
działanie innego żywiołu. USTAWA z dnia 18 kwietnia 2002 r. o
stanie klęski żywiołowej Dz. U. z 2002 r. Nr 62, poz. 558, Nr 74,
poz. 676, z 2006 r. Nr 50, poz. 360, Nr 191, poz. 1410, z 2007 r.
Nr 89, poz. 590, z 2009 r. Nr 11, poz. 59, z 2011 r. Nr 222, poz.
1323, z 2012 r. poz. 908.

Logistyka zajmuje czołowe miejsce w pomocy

humanitarnej, jest jednym z najważniejszych segmen-
tów w całym łańcuchu niesienia pomocy, ponieważ:

• decyduje o efektywnej i szybkiej reakcji na przed-

sięwzięcia programów humanitarnych;

• przygotowuje przesyłki pomocowe oraz transport,

który zwykle jest najkosztowniejszym przedsię-
wzięciem w niesieniu pomocy;

• jest kopalnią informacji krytycznych dla prowa-

dzenia takich akcji w przyszłość.

Pomoc humanitarna jest z reguły krótkotrwała,

nie ogranicza się ona jedynie do form aktywności ma-
jących na celu zaspokojenie natychmiastowych po-
trzeb, pierwszej pomoc medycznej, żywnościowej,
zaopatrzenia w wodę, schronienia czy wsparcia psy-
chologicznego. Pomoc natychmiastowa polega również
na przywróceniu krytycznej infrastruktury w celu
umożliwienia odbudowy zniszczeń, zahamowania roz-
przestrzeniania się chorób będących następstwem ka-
taklizmu i powrotu do normalnego życia. Do działań
tego typu możemy zaliczyć m.in. zapewnienie stałych
dostaw wody i pożywienia oraz odbudowę domów,
szkół, sanitariatów, jak i przywrócenie komunikacji
i opieki medycznej. Niewłaściwie prowadzona pomoc
humanitarna może powodować utrwalanie patologii
będących przyczyną cierpień poszkodowanej ludności.

Należy też pamiętać, ze interwencje podejmo-

wane w imię pomocy humanitarnej i ochrony ludności
z definicji przeprowadzane są w wyjątkowo trudnych
warunkach: pomoc musi dotrzeć do potrzebujących
w bardzo krótkim czasie i być dostosowana do ich
szczególnych potrzeb, podczas gdy ograniczenia logi-
styczne i niebezpieczna sytuacja na miejscu utrudniają
dostęp do obszarów dotkniętych katastrofą.

Program udzielania pomocy humanitarnej

można podzielić na kilka faz takich, jak rozpoznanie
potrzeb, podjęcie decyzji o zaangażowaniu, zbiórkę
funduszy, udzielenie pomocy oraz ewaluację działań.
Pierwszy etap działania rozpoczyna się natychmiast po
katastrofie, jest nim ocena sytuacji w rejonie wystąpie-
nia katastrofy, identyfikacja potrzeb ludności dotknię-
tej kataklizmem. Na tym etapie pracownicy organizacji

Działalność organizacji humanitarnych

w systemie logistyki humanitarnej

Katastrofy antropogeniczne

Katastrofy naturalne

Konflikty zbrojne

Awarie techniczne

Klęski ekologiczne

Klęski żywiołowe

Konflikty religijne

Konflikty wewnętrzne

Konflikty zewnętrzne

Logistyka 6/2013

96

Logistyka - nauka

międzynarodowych i wyspecjalizowane agencje oce-
niają wielkość zniszczeń oraz identyfikują możliwe
formy udzielenia pomocy. Na podstawie tej oceny oraz
po przeanalizowaniu możliwości finansowych i logi-
stycznych podejmuje się decyzję o rozpoczęciu działań
w danym regionie. Jeśli decyzja o interwencji jest po-
zytywna organizacje rozpoczynają zbiórkę funduszy na
zakup środków pomocowych, ich transport na miejsce
katastrofy i jej rozdział. Jeśli jest możliwość zakupy
sprzętu i artykułów pierwszej potrzeby robimy to
w kraju lub regionie wystąpienia katastrofy, wspierając
lokalną gospodarkę, która również cierpi w wyniku
kataklizmów. Lokalne produkty są również najlepiej
znane i akceptowane przez dotkniętą katastrofą spo-
łeczność. Wskazane jest również partnerstwo z lokal-
nymi organizacjami humanitarnymi, które znają po-
trzeby społeczeństwa oraz ich przekonania religijne
i kulturowe, przez co można uniknąć wielu nieporozu-
mień. Integralną częścią każdej akcji niesienia pomocy
jest jej ewaluacja, mająca na celu ciągłe podnoszenie
jakości świadczonej pomocy.

Ważnym elementem w niesieniu pomocy jest

jej koordynacja. Brak koordynacji może spowodować
chaos, bałagan który będzie bardzo trudno opanować
i uporządkować lub wręcz może doprowadzić on do
zniszczenia środków pomocowych, ich utylizacji.

Kla-

sycznym przykładem braku koordynacji jest Sri Lanka.
Po tsunami spowodowanym trzęsieniem ziemi na Oce-
anie Indyjskim zaczęły tam płynąć niekontrolowane
ilości lekarstw wysyłanych przez społeczność między-
narodową. „Tego

3

były nieprzebrane ilości! Trzeba

było rzucać wszystko, żeby odblokować lotnisko!
A potem wszędzie zalegiwały sterty lekarstw. Wysyła-
no je ze wszystkich zakątków świata. Na pudełkach
można było znaleźć opis w każdym języku. Nikt tego
nie mógł zrozumieć, więc leżały sobie niezabezpieczo-
ne i traciły przydatność do użytku. Nie mówiąc już
o tym, że część z nich nie była dopuszczona do użytku
na Sri Lance. Każdy kraj ma swoje rejestry. To samo
było z butelkowaną wodą. Woda była bardzo potrzeb-
na, ale nie w butelkach. Kto, czym i po czym miał je
rozwieźć (bardzo kiepskie drogi)? Więc leżały sobie na
lotnisku w Colombo, nie docierając na tereny dotknięte
tsunami”. Chcąc pomóc trzeba najpierw wiedzieć, cze-
go poszkodowanym potrzeba, czy są możliwości jej
dostarczenia do poszkodowanych, czy wolontariusze
będą wiedzieli jak tego użyć, co komu zaaplikować.

3

Wywiad z Janiną Ochojską, założycielką i prezes Polskiej Akcji

Humanitarnej rozmawia Jakub Lewandowski Luty-Marzec 2012
nr 1/2012 (68)

„EUROLOGISTICS "

Społeczność międzynarodowa zdając sobie

sprawę

z

potrzeb

ludzkich

podczas

klęsk

i wojen, powołała w tym celu organizacje: międzyna-
rodowe, rządowe jak i pozarządowe niosące pomoc
humanitarną, która powinna się charakteryzować po-
szanowaniem drugiego człowieka, godności ludzkiej,
braterstwa,

równości

między

ludźmi

i

praw

ka

4

.”

Obecnie możemy spotkać się z wieloma defini-

cjami terminu pomocy humanitarnej. Definicja nich
stosowana przez Organizację Narodów Zjednoczonych
brzmi następująco: „pomoc humanitarna jest pomocą
doraźną, zaspokajającą najbardziej podstawowe po-
trzeby zachowania życia i godności ofiar sytuacji nad-
zwyczajnych, takich jak kataklizmy, katastrofy, kon-
flikty zbrojne

5

”. Jednocześnie ONZ zwraca uwagę, iż

„pomoc humanitarna w sytuacjach nadzwyczajnych
jest absolutnie konieczna i ma znaczenie zasadnicze,
należy robić wszystko dla odwrócenia skutków takich
sytuacji oraz przyniesienia ulgi w cierpieniu ofiarom,
ofiary mają do tej pomocy prawo

6

”.

Należy jednak pamiętać, iż pomoc humanitarna

nie jest jednoznaczna z terminem pomocy rozwojowej.
Podstawowa różnica między tymi zagadnieniami pole-
ga na tym, że pierwsza ma charakter doraźny i jest
stosowana w wypadkach wcześniej wymienianych,
a celem jej jest przywrócenie stanu z przed kataklizmu.
Z kolei pomoc rozwojowa, jak sama nazwa wskazuje
wpływa na rozwój i poprawę warunków życia społecz-
ności. Przykładem pomocy humanitarnej będzie więc
odbudowa szkoły zniszczonej po przejściu huraganu,
zaś pomocy rozwojowej budowanie kolejnych szkół
w danym regionie celem rozpowszechnienia edukacji
wśród dzieci, a co za tym idzie ułatwienia im startu
w dorosłe życie. Należy zdawać sobie sprawę z faktu,
iż wiele organizacji obok prowadzenia pomocy huma-
nitarnej stara się udzielać również pomoc rozwojową,
czego najlepszym przykładem jest polska organizacja
pozarządowa - Polskie Centrum Pomocy Międzynaro-
dowej.

Społeczność międzynarodowa zdając sobie

sprawę z konieczności niesienia pomocy humanitarnej,
jaka na niej spoczywa utworzyła zbiór zapisów praw-
nych obligujących większość państw świata do jej
udzielania. Do podstawowych aktów prawnych mó-
wiących o konieczności niesienia pomocy państwom
w potrzebie jest Karta Narodów Zjednoczonych podpi-

4

http://sjp.pl/humanitaryzm, dostęp [23.10.2012].

5

www.un.org.pl, dostęp [23.10.2012].

6

Tamże

Logistyka - nauka

Logistyka 6/2013

97

sana 26 czerwca 1945 roku w San Francisco, a dokład-
nie artykuł 1 punkt 3 Karty, który mówi iż Narody
Zjednoczone mają „rozwiązywać w drodze współpracy
międzynarodowej zagadnienia międzynarodowe o cha-
rakterze gospodarczym, społecznym i kulturalnym lub
humanitarnym, jak również popierać i zachęcać do
poszanowania praw człowieka i podstawowych wolno-
ści dla wszystkich bez względu na różnice rasy, płci,
języka lub wyznania”. Unia Europejska również po-
chyliła się nad tym problemem, co znalazło odzwier-
ciedlenie w jej Traktacie założycielskim (ustanawiają-
cym Wspólnotę Europejską podpisanym w 1951 roku),
a dokładnie w artykule 177, który mówi o

konieczno-

ści niesienia pomocy poza granicą Unii, a co za tym
idzie sprzyjać:

„

trwałemu rozwojowi gospodarczemu

i społecznemu krajów rozwijających się, a w szczegól-
ności najmniej uprzywilejowanym spośród nich; har-
monijnemu i stopniowemu włączaniu krajów rozwija-
jących się do gospodarki światowej; walce z ubóstwem
w krajach rozwijających się.” Wspólnota w wyniku
rosnącego zaangażowania na tym polu postanowiła
doprecyzować zasady działalności świadczenia przez
nią pomocy humanitarnej, co znalazło odzwierciedle-
nie w Rozporządzeniu Rady Unii Europejskiej z dnia
20 czerwca 1996 r., dotyczące niesienia pomocy hu-
manitarnej przez UE. Ostatnim dokumentem mającym
znaczenie fundamentalne w kwestii niesienia pomocy
humanitarnej tym razem w warunkach konfliktów
zbrojnych, o którym należy wspomnieć są Konwencje
Genewskie z 1949 roku wraz z I Protokołem Dodatko-
wym z 1977 r. Najistotniejszy element stanowi IV
Konwencja, dział III dotyczący terenów okupowanych
(art. 47-78) w myśl, których okupant ma obowiązek
poszanowania ludności cywilnej, zapewnienie jej wy-
żywienia, a także podstawowej pomocy medycznej, zaś
w przypadku, gdy jest to niemożliwe umożliwienie
dostarczenia takiej pomocy z zewnątrz. Przykładem
prowadzenia pomocy z zewnątrz jest działalność
Czerwonego Krzyża oraz jego islamskiego odpowied-
nika Czerwonego Półksiężyca. Czerwony Krzyż po-
wstał z inicjatywy Henriego Dunanta w 1863 roku,
a już w 1864 w wyniku wielu zabiegów politycznych,
stał się elementem I Konwencji Genewskiej „o polep-
szeniu losu rannych”. Należy pamiętać, iż Międzyna-
rodowy Komitet Czerwonego Krzyża jest organizacją
humanitarną szczególnego rodzaju, funkcjonuje on na
mocy porozumień międzynarodowych - konwencji
genewskich - nie jest więc organizacją rządową, nie
organizacją reprezentującą wolę jakiegokolwiek pań-
stwa - działa bowiem niezależnie na rzecz świadczenia

pomocy ofiarom konfliktów zbrojnych oraz ochronie
ludności cywilnej.

Istnieje wiele sposobów niesienia pomocy

humanitarnej. Po pierwsze, państwa przekazują
odpowiednie sumy organizacjom i agendom mię-
dzynarodowym o charakterze międzyrządowym
(czyli takim, które powstały na bazie umowy zawar-
tej przez rządy kilku państw), powołanym do re-
agowania na kryzysy humanitarne. Przykładem
takiej organizacji jest ONZ wraz z jej agendami. ONZ
stawia sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpie-
czeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy
między narodami oraz przestrzeganie praw czło-
wieka. Założyciele ONZ wyznaczyli organizacji trzy
główne cele. Miały one stanowić przeciwwagę dla
polityki agresji państw osi zła, której przykładem
była I i II wojna światowa. Pierwszym i najważniej-
szym celem ONZ jest utrzymanie międzynarodowe-
go pokoju i bezpieczeństwa. Założyciele organizacji
stwierdzili, że powinna ona „rozwijać przyjazne
stosunki między narodami, oparte na poszanowaniu
zasad równości i prawa do samookreślenia naro-
dów...”. Zadaniem ONZ jest również tłumienie aktów
agresji i innych naruszeń pokoju. Po drugie, ONZ
powinna „rozwijać współpracę państw w rozwią-
zywaniu międzynarodowych problemów o charak-
terze ekonomicznym, społecznym, kulturalnym lub
humanitarnym” oraz zachęcać państwa członkow-
skie do „Przestrzegania praw człowieka i popierania
idei wolności dla wszystkich, niezależnie od rasy,
płci, języka czy religii...”. W efekcie twórcy ONZ za-
warli w Karcie NZ (konstytucji ONZ) idee demokra-
tyczne, głoszone podczas wojny przez państwa
alianckie –przede wszystkim przez Stany Zjedno-
czone. Po trzecie, państwa na własna rękę przeka-
zują potrzebującym środki finansowe lub material-
ne na rzecz rozwiązywania problemów. Jest to po-
moc bilateralna (dwustronna). Polega ona na tym,
że w razie kryzysu humanitarnego rząd danego
państwa przekazuje pomoc bezpośrednio rządowi
kraju znajdującego się w sytuacji kryzysowej. Jako
przykład pomocy bilateralnej można podać polską

Rys. 2. Klasyfikacja pomocy

Logistyka 6/2013

98

Logistyka - nauka

organizację rządową o nazwie Polska Pomoc. Rządy
państw udzielają również dotacji organizacjom
pozarządowym w celu przeprowadzania akcji po-
mocowych. Organizacją pozarządową, która działa
m.in. dzięki wsparciu finansowemu Rządu jest Pol-
skie Centrum Pomocy Międzynarodowej. Ostatnim
omawianym sposobem niesienia pomocy humani-
tarnej są organizacje pozarządowe, które dzięki
reakcji opinii publicznej i wpłatom od osób prywat-
nych i firm – niosą pomoc ofiarom kryzysów. Ideal-
nym przykładem działalności takiej organizacji jest
Polska Akcja Humanitarna.

Pomoc humanitarną możemy również podzie-

lić według trzech podstawowych kryteriów tj. na
finansową, rzeczową oraz techniczną. Pomoc finan-
sowa zazwyczaj przybiera formę darowizn, poży-
czek bądź umorzenia długów. Może być przekazana
bezpośrednio państwu, które znalazło się w sytuacji
kryzysowej, ludziom potrzebującym pomocy, bądź
krajowym organizacjom pomocowym. Pomoc rze-
czowa przybiera formę takich dóbr, jak : żywność,
woda, artykuły higieniczne, lekarstwa czy ubrania,
zaś pomoc techniczna może polegać na dostarcze-
niu specjalistycznego sprzętu lub specjalistów
z wielu dziedzin.

Pomoc rzeczowa przybiera formę takich dóbr,

jak : żywność, woda, artykuły higieniczne, lekarstwa
czy ubrania, zaś pomoc techniczna może polegać na
dostarczeniu specjalistycznego sprzętu lub specjalistów
z wielu dziedzin.

Przy świadczeniu pomocy humanitarnej nie-

zmiernie ważne jest przestrzeganie 4 złotych zasad
sformułowanych przez wspominanego już wcześniej
Henriego Dunata twórcę Czerwonego Krzyża i laureata

pierwszej pokojowej nagrody Nobla z 1901 roku

7

. Są

to następujące zasady: humanitaryzmu (mówiąca o tym
iż cierpienie drugiego człowieka musi spotkać się
z reakcją w każdych okolicznościach), bezstronności
(polega na tym, że bez względu na to czy jest ktoś tali-
bem czy poszkodowanym w wyniku trzęsienia ziemi
potrzebna mu jest taka sama pomoc), neutralności
(osoby niosące pomoc nie mogą angażować się w żad-
ne spory będące wynikiem zastanej sytuacji ani opo-
wiadać za którąś ze stron konfliktu) oraz ostatnia zasa-
da niezależności (organizacje te nie działają pod
wpływem żadnych nacisków rządów, organizacji czy
korporacji ale pod wpływem własnej analizy sytuacji
podejmują decyzję o udzieleniu pomocy, wielkości
i rodzaju przeprowadzenia akcji). Gdy jakaś organiza-
cja decyduje się na świadczenie pomocy musi również
pamiętać o następujących trzech zasadach: szybkości,
adekwatności i możliwie niskich kosztach administra-
cyjnych. Istotne jest, aby pomoc dotarła do potrzebują-
cych w jak najkrótszym czasie od katastrofy w następ-
stwie, której powstał kryzys humanitarny. Sprawne
dostarczenie pomocy oznacza zmniejszenie szkód
spowodowanych przeciągającym się kryzysem (epide-
mie, głód, itp.). Ponadto pomoc powinna w pełni od-
powiadać potrzebom ludności dotkniętej kryzysem.
Oznacza to konieczność pozyskiwania informacji za-
równo od władz kraju potrzebujących pomocy, jak i na
podstawie analiz polskich placówek dyplomatycznych,
a także od organizacji pozarządowych, w szczególno-
ści międzynarodowych. Należy również pamiętać, iż
koszt dostarczenia pomocy powinien być jak najniższy
w stosunku do kosztów samej pomocy, aby jak najwię-
cej dóbr trafiło w ręce potrzebujących.

7

http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/

laureates/1901/dunant-bio.html, dostęp [24.09.2012].

Państwo (rządy) przekazuje
fundusze do agend
organizacji
międzynarodowych

Państwa udzielają dotacji
organizacjom
pozarządowym w celu
przeprowadzenia akcji
pomocy humanitarnej

Państwo bezpośrednio
przekazuje środki finansowe
i materialne (pomoc
bilateralna)
aństwom potrzebującym
pomocy.

Organizacje pozarządowe
same zbierają fundusze od
osób prywatnych i firm

SPOSOBY IESIE IA

POMOCY

HUMA ITAR EJ

ZASADA HUMA ITARYZMU
jednostkę ludzką należy traktować
humanitarnie w każdych
warunkach, czego przejawem jest
ratowanie życia

ludzkiego i

niesienie ulgi w

cierpieniu, przy

jednoczesnym

poszanowaniu

jednostki;

ZASADA BEZSTRO

OŚCI

podstawą niesienia pomocy
humanitarnej musi być wyłącznie
zaistniała potrzeba udzielania
pomocy humanitarnej, nie może
być uzależniona od narodowości,
rasy, wyznania ani poglądów
politycznych;

ZASADA EUTRAL OŚCI
udzielanie pomocy
humanitarnej nie łączy się ze
wspieraniem jednej ze stron
konfliktu zbrojnego lub innego
sporu, w trakcie którego
organizowana jest pomoc
humanitarna;

ZASADA IEZALEŻ OŚCI
oznaczająca autonomię celów
humanitarnych oraz politycznych,
gospodarczych i militarnych.

Zasady świadczenia

pomocy humanitarnej

Logistyka - nauka

Logistyka 6/2013

99

Do organizacji humanitarnych pozarządowych

zalicza się organizację Lekarze Bez Granic utworzoną
w 1971 roku przez lekarzy francuskich. Twórcy tej
organizacji wyszli z założenia iż wszyscy ludzie bez
względu na granice państwowe mają prawo do opieki
zdrowotnej. MSF składa się z wolontariuszy (co roku
wyjeżdża na misje 2 tysiące wolontariuszy) oraz sta-
łych pracowników i jest sponsorowana przez osoby
prywatne, organizacje non-profit, firmy i rządy

8

. „Le-

karze Bez Granic działają w ponad 80 państwach całe-
go świata, w szczególności w krajach Trzeciego Świata
oraz krajach ogarniętych wojną. MSF zapewnia pomoc
lekarską w przypadkach nagłych, takich jak działania
zbrojne, epidemie, klęski żywiołowe. Udziela ona
również pomocy medycznej w przypadkach endemii -
czyli stałego występowania określonej choroby zakaź-
nej lub niezakaźnej wśród ludności ograniczonego
terenu. MSF walczy z gruźlicą, śpiączką, malarią, żółtą
febrą, odrą, cholerą, zapaleniem opon mózgowych,
AIDS. Ekipy MSF niosą także pomoc medyczną
w obozach dla uchodźców – na przykład w Sudanie,
Czeczenii. Od niedawna MSF zajmuje się pomocą dla
ludzi najbiedniejszych, najgorzej traktowanych, nie-
pełnosprawnych umysłowo i fizycznie, starych i bez-
domnych w krajach byłego Związku Radzieckiego
i Europy Wschodniej, m.in.: w Armenii, Rosji i Rumu-
nii

9

”. Organizacja ta również za swoją działalność zo-

stała nagrodzona pokojową nagroda Nobla w 1991
roku. Wśród wolontariuszy organizacji znajdują się nie
tylko lekarze (stanowią jedną trzecią korpusu, są to
głównie pediatrzy, interniści, chirurdzy, a także specja-
liści od chorób zakaźnych czy AIDS), ale także po-
mocniczy personel medyczny, ludzie zajmujący się
logistyką oraz osoby odpowiedzialne za finanse i ad-
ministratorzy misji. Organizacja pracy misji w terenie
zależy od rodzaju i ilości zaplanowanych programów
w różnych miastach czy regionach danego kraju.
Zwierzchnik misji odpowiada za przebieg całej akcji
humanitarnej oraz za kontakty z lokalnymi władzami.
Administrator ma pieczę nad finansami oraz prowa-
dzeniem księgowości misji. Osoba odpowiedzialna za
działania logistyczne zajmuje się takimi kwestiami jak
np. zaopatrzenie czy budownictwo. w misji. Pracę tych
osób wspomaga personel techniczny wyspecjalizowany
w różnych dziedzinach (wyżywienie, farmakologia
itp.). Jeśli chodzi o strukturę organizacji wygląda ona
następująco: organizacja ma swoje oddziały w dzie-

8

http://www.rynekzdrowia.pl/Uslugi-medyczne/Lekarze-bez-

Granic-i-ty-mozesz-pomoc-wesprzec-zostac-sponsorem-
wolontariuszem,109508,8.html, dostęp [24.09.2012].

9

Tamże

więtnastu krajach. Pięć z nich to tak zwane "oddziały
operacyjne" które

bezpośrednio kontrolują realizację

projektów w terenie - decydując o tym kiedy, gdzie
i jaka pomoc medyczna jest potrzebna oraz kiedy
należy taką pomoc zakończyć. Tymi

oddziałami są:

Belgia, Francja, Holandia, Hiszpania i Szwajcaria7

10

.

Głównymi zadaniami pozostałych trzynastu "nieopera-
cyjnych" oddziałów MSF jest rekrutacja wolontariu-
szy, zdobywanie funduszy na działania w terenie oraz
przeprowadzanie publicznych projektów pomocowych
i edukacyjnych w imieniu zagrożonych społeczności.
Oddziały te są ulokowane w Australii, Austrii, Kana-
dzie, Danii, Niemczech, Grecji, Hong Kongu, Wło-
szech, Japonii, Luksemburgu, Norwegii, Szwecji,
Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Organiza-
cja ma także cztery inne biura - międzynarodowe biuro
w Brukseli, biura przy ONZ w Genewie i Nowym Jor-
ku oraz biuro w Zjednoczonych Emiratach Arabskich.
Wszystkie oddziały są odpowiedzialne przed Radą
Dyrektorów, wybieraną przez aktualnych i byłych
członków sztabów terenowych MSF podczas corocz-
nego zgromadzenia ogólnego. Dzięki tej ogromnej
sieci placówek Lekarze Bez Granic posiadają znaczne
zasoby personalne, finansowe i logistyczne. W 2006
roku zespoły medyczne Lekarzy Bez Granic udzieliły
ponad dziewięć milionów konsultacji lekarskich, ho-
spitalizowały prawie pół miliona pacjentów, przepro-
wadziły 64 tysiące operacji chirurgicznych, leczyły 1,8
miliona osób chorych na malarię, opiekowały się 150
tysiącami niedożywionych dzieci, poddały 100 tysięcy
osób chorych na HIV/AIDS terapii antyretrowirusowej
oraz zaszczepiły 1,8 miliona ludzi przeciw zapaleniu
opon mózgowych. W ramach programów długotrwa-
łych Lekarze Bez Granic zajmują się pacjentami z cho-
robami zakaźnymi i przewlekłymi, takimi jak gruźlica,
malaria, żółta febra, odra, cholera, zapalenie opon mó-
zgowych, HIV/AIDS, a także zapewniają medyczne
i psychologiczne wsparcie przedstawicielom grup mar-
ginalizowanych takich, jak uchodźcy czy dzieci ulicy.
Lekarze Bez Granic są często pierwszą organizacją
humanitarną, która przybywa na miejsce nagłego zda-
rzenia. Nawykłe do działań na ogromną skalę zaplecze
logistyczne organizacji daje gwarancję, że zespoły
szybkiego reagowania MSF dotrą na miejsce zdarzenia
zaopatrzone w specjalistyczny ekwipunek medyczny
i wyposażenie niezbędne do natychmiastowego rozpo-
częcia ratowania ludzkiego życia. Ekwipunek, zapro-

10

http://www.oil.org.pl/xml/oil/oil67/gazeta/numery/

n2008/n200803/n20080308

Logistyka 6/2013

100

Logistyka - nauka

jektowany przez specjalistów MSF i dostosowany do
określonych sytuacji polowych, specyficznych warun-
ków geograficznych i klimatu, może zawierać na przy-
kład kompletną salę operacyjną lub wszystkie zasoby
konieczne do leczenia setek osób chorych na cholerę.
Takie dostosowane do potrzeb i sytuacji ekwipunki
oraz medyczne procedury postępowania stworzone
przez Lekarzy Bez Granic były powielane przez wiele
organizacji niosących pomoc ludziom na całym świe-
cie. Równie cenna i ogólnie poważana na świecie jest
wiedza specjalistyczna Lekarzy Bez Granic w zakresie
epidemiologii, dlatego przedstawiciele MSF są często
wzywani w celu monitorowania, diagnozowania i kon-
trolowania epidemii chorób takich, jak cholera, zapa-
lenie opon mózgowych i odra. Aby utrzymać niezależ-
ność i sprawność działania, organizacja polega głównie
na dotacjach od osób prywatnych, które stanowią bli-
sko 89% jej funduszy operacyjnych. Pozostałe 11 %
pochodzi od międzynarodowych agencji oraz rządów
państw. Według danych z 2006 roku organizację
wsparło 3,3 miliona osób prywatnych, fundacji, korpo-
racji i organizacji non-profit z całego świata, składając
się na dochód MSF w wysokości 714 milionów dola-
rów. W samych tylko Stanach Zjednoczonych blisko
489 tysięcy prywatnych ofiarodawców wniosło ponad
118 milionów dolarów na konto amerykańskiego od-
działu Lekarzy Bez Granic.

Organizacją humanitarną o zasięgu międzynaro-

dowym jest również Caritas. Caritas Internationalis to
federacja 146 organizacji Caritas ze 194 państw
i terytoriów całego świata.

Jej organy centralne pełnią rolę koordynacyjną,

informacyjną i reprezentacyjną przy organizowaniu
pomocy w skali globalnej. Zbiorowo i indywidualnie
ich zadaniem jest praca nad budową lepszego świata.
Skupia się na problemach związanych z wprowadze-
niem pokoju na terenach gdzie znajdują się placówki
Caritas. Kolejnym problemem, którym się zajmuje to
wyrównanie statusu materialnego ludzi w krajach
ogarniętych ubóstwem. Caritas pokazuje najbogatszym
państwom że w wielu zakątkach świata prawie 1 mi-
liard osób żyje tylko za 1 dolara miesięcznie, wprowa-
dzając przy tym program” Ekonomicznej sprawiedli-
wości”.

Kolejną organizacją pozarządową niosącą po-

moc humanitarną jest Oxfam, która zajmuje się przede
wszystkim walką z głodem na świecie. Organizacja
została założona w Wielkiej Brytanii w 1942 roku i jej
początkowa działalność ograniczała się do udzielania
pomocy humanitarnej Grecji pod hitlerowską okupacją.

Jednak później zaczęła się rozrastać i obecnie jest mię-
dzynarodową konfederacją 17 organizacji

11

.

Następnym przykładem pozarządowej organi-

zacji jest polska organizacja o nazwie Polska Akcja
Humanitarna, która pod tą nazwą działa od 1994 roku,
lecz wcześniej bo w 1992 zaczęła współpracę z inną
zagraniczną fundacją zajmującą się w tamtym czasie
pomocą mieszkańcom oblężonego Kosowa. Prezesem
organizacji jest Janina Ochojska, z którą współpracuje
70 pracowników i grupa około 90 stałych wolontariu-
szy. Organizacja ta koncentruje się głównie na pomocy
natychmiastowej, wysyłając w miejsce konfliktów
i katastrof naturalnych konwoje z darami pierwszej
potrzeby (żywnością, lekami, sprzętem rehabilitacyj-
nym i innymi, najbardziej podstawowymi środkami
niezbędnymi do przeżycia). PAH oprócz pomocy do-
raźnej działa również mając na uwadze długotrwały
i stabilny rozwój danego regionu dotkniętego wojną
czy kataklizmem (przykładami takich miejsc są misja
w Południowym Sudanie, Autonomii Palestyńskiej
i Somalii). Najważniejszym celem strategicznym orga-
nizacji jest walka z ubóstwem poprzez stworzenie
możliwości korzystania z niezbywalnych praw czło-
wieka. Działa na rzecz prawa dostępu do wody i nale-
żytych warunków sanitarnych, prawa dostępu do edu-
kacji, żywności, życia w godnych warunkach, prawa
do zabezpieczenia życia i zdrowia w trakcie katastrof
naturalnych i konfliktów zbrojnych. W miejscach na-
głych katastrof organizacja rozpoczyna pogram udzie-
lania pomocy natychmiastowej, który można podzielić
na kilka faz, takich jak rozpoznanie potrzeb, podjecie
decyzji o zaangażowaniu, zbiórka funduszy, udzielenie
pomocy oraz ewaluacja działań. Pierwszym etapem
działania następującym natychmiast po katastrofie jest
ocena sytuacji w rejonie wystąpienia katastrofy i iden-
tyfikacja potrzeb ludności dotkniętej kataklizmem. Na
tym etapie pracownicy PAH wraz z innymi organiza-
cjami międzynarodowymi i wyspecjalizowanymi agen-
cjami oceniają wielkość zniszczeń oraz identyfikują
możliwe formy udzielenia pomocy. Na podstawie tej
oceny oraz po przeanalizowaniu możliwości finanso-
wych i logistycznych zarząd PAH podejmuje decyzję
o rozpoczęciu działań w danym regionie. Jeśli decyzja
o interwencji jest pozytywna organizacja występuje do
MSWiA o zgodę na zbiórkę publiczną, podając kon-
kretne działania, na które chce wydatkować pozyskane
środki. Na podstawie zgody z MSWiA, Polska Akcja
Humanitarna organizuje kampanię społeczną w mass-

11

http://www.oxfam.org/en/about, dostęp [14.10.2013].

Logistyka - nauka

Logistyka 6/2013

101

mediach, której celem jest pozyskanie środków na
pomoc. Działania organizacji polegają między innymi
na zakupie, transporcie i dostarczeniu pomocy na miej-
sce katastrofy. Jeśli może, kupuje sprzęt i artykuły
pierwszej potrzeby w kraju lub regionie wystąpienia
katastrofy wspierając lokalną ekonomie, która również
cierpi w wyniku kataklizmów. Lokalne produkty są
również najlepiej znane i akceptowane przez dotkniętą
katastrofą społeczność. Wśród źródła finansowania
organizacji znajdują się między innymi: wpłaty od
osób prywatnych, dochody z sklepu online prowadzo-
nego przez organizację, prywatnych firm, rządu9

12

.

Ostatnim przykładem organizacji z sektora poza-

rządowego jest Polskie Centrum Pomocy Międzynaro-
dowej powstałe w 2005 roku. Jest to jedna z najwięk-
szych polskich organizacji pozarządowych niosących
pomoc zarówno rozwojową jak i humanitarną poza
granicami Polski. Z zakresu pomocy humanitarnej
PCPM specjalizuje się w niesieniu pomocy uchodźcom
również wewnętrznym. Od 2012 roku sprawuje pomoc
nad uchodźcami z Syrii, którzy uciekli do Libanu. Zaś
w aspekcie pomocy rozwojowej skupia się na: zapo-
bieganiu klęskom żywiołowym i reagowaniu na kryzy-
sy, walką z ubóstwem (poprzez rozwój małej przedsię-
biorczości, rolnictwa i infrastruktury na obszarach
wiejskich) oraz rozwojem edukacji. Obecnie PCMP
prowadzi 6 stałych misji tj. w Libanie (pomoc humani-
tarna dla uchodźców), Etiopii (edukacja na terenach
objętych suszą), Palestynie (innowacyjne techniki
upraw ziemi na zachodnim brzegu Jordanu), Gruzji
(podniesienie profesjonalizmu służb ratowniczych),
Tadżykistanie i Południowym Sudanie (oświetlenie
ośrodków zdrowia). Fundusze na działalność organiza-
cji pochodzą z następujących źródeł: MSZ, fundacji
solidarności

międzynarodowej

„wiedzieć

jak”,

ONZ10

13

. Warto wspomnieć jeszcze o pomocy huma-

nitarnej ze stronu Unii Europejskiej a mianowicie
o Dyrekcji Generalnej ECHO . Celem powstania DG
ECHO, założonego w 1992 r. przez 12 państw człon-
kowskich UE pod nazwą Biura Pomocy Humanitarnej
Wspólnoty Europejskiej (European Community Hu-
manitarian Aid Office, ECHO), miało być świadczenie
pomocy najbardziej potrzebującym w Europie i poza
jej granicami, niezależnie od ich narodowości, pocho-
dzenia etnicznego, religii, płci czy orientacji politycz-

12

http://www.pah.org.pl/o-pah/94/strategia_pah, dostęp

[24.10.2013].

13

http://www.pcpm.org.pl/pl/o-fundacji/raporty-pcpm,

dostęp [24.10.2013].

nej - pomocy opartej na zasadach humanitaryzmu,
bezstronności, neutralności i niezależności. Od począt-
ku szczególna uwaga DG ECHO skupiona była na
pomocy ofiarom tzw. zapomnianych kryzysów . Zało-
żenia te już od dwudziestu lat wciąż pozostają funda-
mentalnymi zasadami funkcjonowania DG ECHO.

Od momentu powstania, DG ECHO przekazało

łącznie ok. 14 miliardów euro na rzecz ofiar konflik-
tów i katastrof w ponad 140 krajach na świecie. Od
2007 r. co roku przeznacza średnio 1 miliard euro,
niosąc pomoc prawie 150 milionom osób na świecie.
Od 2010 r. świadczone przez DG ECHO wsparcie
obejmuje nie tylko pomoc humanitarną, realizowaną za
pośrednictwem partnerów – organizacji pozarządo-
wych, Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża
oraz agend ONZ, lecz także koordynację działań kra-
jów członkowskich UE w zakresie ochrony ludności
cywilnej – zarówno w Europie, jak i na świecie.

Podsumowując, organizacje humanitarne nie

tylko powinny się ograniczać do doraźnej pomocy
humanitarnej, ale również włączyć się do pracy nad:

•

ograniczaniem ryzyka wystąpienia katastrof, np.
przez strategie na rzecz ograniczania zmian kli-
matu;

•

zapewnieniem lepszego przygotowania na wy-
padek katastrofy, np. przez stworzenie takich in-
strumentów jak systemy wczesnego ostrzegania;

•

zagwarantowaniem sprawnego przejścia do ko-
lejnego etapu po zakończeniu operacji pomoco-
wej, przez określenie odpowiednich strategii
wycofywania pomocy;

•

wzmocnieniem ogólnej zdolności danej społecz-
ności do reagowania na sytuacje kryzysowe, np.
przez

powiązanie

operacji

pomocowej

z instrumentami na rzecz długotrwałej odbudo-
wy i rozwoju.
Pomagając krajom potrzebującym pomocy hu-

manitarnej powinniśmy pamiętać o przygotowaniu ich
na sytuacje nadzwyczajne i połączyć zasoby pomocy
humanitarnej, z mechanizmami ochrony ludności przed
klęskami i katastrofami.

Interwencje podejmowane w imię pomocy hu-

manitarnej i ochrony ludności z definicji przeprowa-
dzane są w wyjątkowo trudnych warunkach: pomoc
musi dotrzeć do potrzebujących w bardzo krótkim cza-
sie i być dostosowana do ich szczególnych potrzeb,
podczas gdy ograniczenia logistyczne i niebezpieczna
sytuacja na miejscu utrudniają dostęp do obszarów
dotkniętych katastrofą.

Logistyka 6/2013

102

Logistyka - nauka

Streszczenie

W artykule przedstawiono logistyczny łańcuch

pomocy humanitarnej oraz misję i zakres działalności
przykładowych

organizacji

rządowych

i pozarządowych w programach pomocowych.

Logistyka

humanitarna

jest

jednym

z najważniejszych segmentów w całym łańcuchu nie-
sienia pomocy, decyduje o efektywnej i szybkiej reak-
cji na przedsięwzięcia programów humanitarnych.
Specjalizuje ona się w organizowaniu, gromadzeniu,
transporcie i dystrybucji artykułów pomocowych pod-
czas katastrof naturalnych lub antropogenicznych na
obszarach nimi dotkniętych, szczególnie w odniesieniu
do zamieszkałych tam ludzi.

Abstract

The paper presents the logistic chain of

humanitarian aid and the mission and scope of
activities

of selected governmental

and

non-

governmental organizations in their assistance
programs.
Humanitarian logistics is one of the most important
segments in the chain of logistic support to
humanitarian operations. It decides on an effective and
rapid

response

to

humanitarian

needs.

The

humanitarian logistics specializes in organizing,
collecting, transporting and distributing goods, during
natural or man-made disasters in the affected areas,
especially for the people living in these areas.

Literatura

1.

Ochojską J. Polska Akcja Humanitarna Luty-Marzec
2012 nr 1/2012 (68) „EUROLOGISTICS ".

2.

USTAWA z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski
żywiołowej Dz. U. z 2002 r. Nr 62, poz. 558, Nr 74,
poz. 676, z 2006 r. Nr 50, poz. 360, Nr 191, poz. 1410, z
2007 r. Nr 89, poz. 590, z 2009 r. Nr 11, poz. 59, z 2011
r. Nr 222, poz. 1323, z 2012 r. poz. 908.

3.

www.sjp.pl/humanitaryzm;

4.

www.un.org.pl;

5.

www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1901/
dunant-bio.html;

6.

www.rynekzdrowia.pl/Uslugi-medyczne/Lekarze-bez-
Granic-i-ty-mozesz-pomoc-wesprzec-zostac-sponsorem-
wolontariuszem,109508,8.html;

7.

www.oil.org.pl/xml/oil/oil67/gazeta/numery/n2008/n200
803/n20080308;

8.

www.oxfam.org/en/about;

9.

www.pah.org.pl/o-pah/94/strategia_pah;

10.

www.pcpm.org.pl/pl/o-fundacji/raporty-pcpm;

Ofiary (mln)*

Liczba zgłoszonych katastrof*

Rys. 3. Katastrofy i ich ofiary

w latach 1990 – 2011