1

WYKŁAD 1 (17.02)

1.Ekonomia przedsiębiorstwa a ekonomia
Obszary zjawisk gospodarczych w systemie nauk ekonomicznych:
-makroekonomiczny
-mezoekonomiczny
-mikroekonomiczny

2.Zadanie ekonomiki przedsiębiorstwa:

1. Opisywanie i objaśnianie działalności gospodarczej w przedsiębiorstwie w celu rozpoznania prawidłowości

i współzależności.

2. Rozwinięcie zasady gospodarczego postępowania
3. Opracowanie zaleceń dla działalności przedsiębiorstw w sposób zapewniający możliwe najlepsze

osiągnięcie celów

3.Cechy ekonomiki przedsiębiorstwa jako nauki:

-nauka teoretyczna
-nauka empiryczna (stosowana)
-nauka interdyscyplinarna
-nauka otwarta

4.Podmioty gospodarki rynkowej i ich cele:

-przedsiębiorstwo – tworzenie nowych wartości
-gospodarowanie domowe – konsumpcja
-państwo – redystrybucja dochodu

Teoria przedsiębiorstwa jest podstawą w ekonomii, bo bez niej nie istnieje rynek!

5.Podstawy definiowana przedsiębiorstwa: (interdyscyplinarny charakter przedsiębiorstwa)

-przedsiębiorstwo to ZŁOŻONY UKŁAD, na którego funkcjonowanie wpływają różne rodzajowo czynniki.

Pełna teoria przedsiębiorstwa – wymaga jego prezentacji z różnych punktów widzenia uznanych za istotne.
Niezbędne jest zatem konstruowanie stosownych MODELI PRZEDSIĘBIORSTWA – właściwości danej
płaszczyźnie analizy.

Poszczególne modele przedsiębiorstwa funkcjonują na gruncie różnych DYSCYPLIN NAUKOWYCH.

6.Definiowanie przedsiębiorstwa:

Modele przedsiębiorstwa
-model ekonomiczny (teoria ekonomii)
-przedsiębiorstwo to byt ekonomiczny opisywany jako efektywność użycia zasobów – różnicy między efektami i
nakładami
-różnice w podejściu do przedsiębiorstwa na gruncie poszczególnych kierunków i prądów w ekonomii – ekonomia
klasyczna, ujęcie szumpeterowskie, (neo)instytucjonalne i inne.

-model finansowy (analiza finansowa przedsiębiorstwa)
-przedsiębiorstwo to system zasobów o określonej wartości, przekształconych w strumienie finansowe
-kapitał przedsiębiorstwa traktowany jest jako wartość
-cel firmy – maksymalizacja jej wartości w dłuższym okresie czasu.

2

-model produkcyjny – technologiczny (nauki techniczne)
-przedsiębiorstwo to układ techniczny przetwarzający energię i materię w produkt o założonych parametrach
użytkowych

-model organizacyjny – (organizacja i zarządzanie)
-przedsiębiorstwo to jednostka zorganizowana - szczególny przypadek instytucji podlegającej zasadom racjonalnej
organizacji
-występują PROCESY DECYZYJNE - podstawowa przesłanka uznania modelu organizacyjnego za wiodący w
formułowaniu interdyscyplinarnej teorii przedsiębiorstwa.

-model cybernetyczny - ( cybernetyka, logistyka)
-przedsiębiorstwo to układ złożony, podobny do żywego organizmu, kierujący się kryterium najdłuższego
zachowania przy życiu.
-traktowanie jako system względnie odosobniony w otoczeniu, posiadający szereg wewnętrznych,
oddziaływujących na siebie podsystemów.

-model socjopsychologiczny – behawioralny (socjologia, psychologia)
-przedsiębiorstwo to system społeczny – jednostki, grupy, ich zachowania, motywacje, wzajemne relacje itp.
- głównym aktywem przedsiębiorstwa są LUDZIE

-model prawny – (prawo cywilne, prawo handlowe)
- przedsiębiorstwo to szczególny podmiot praw i obowiązków
-forma i ustrój przedsiębiorstwa są zawsze określone w danym systemie prawnym.

-model (aspekt) etyczny - (etyka biznesu, socjologia kultury)
-analiza zachowań w przedsiębiorstwie pod kątem obowiązujących w społeczeństwie norm moralnych i wzorców
akceptowanych zachowań.

-odmienne definiowanie przez różne dyscypliny nie oznacza sprzeczności lecz służy uwypukleniu określonych
aspektów przedsiębiorstwa.
-za każdym razem należy określić płaszczyznę analizy (model przedsiębiorstwa) i konsekwentnie używać
właściwych pojęć i ujęć.
-częste mieszanie pojęć z różnych podejść i modeli prowadzi do „ Teorii firmy w okruchach”
-ideałem pozostaje całościowa, interdyscyplinarna teoria firmy

7.Przedsiębiorstwo - pojęcie:

- jest prowadzone zarobkowo
- stanowi całość pod względem (jest wyodrębnione)
· produkcyjno – technicznym
· handlowym
· ekonomiczno – finansowym (bilans, rachunek zysków i strat, rachunek przepływów)
· organizacyjnym
- posiada samodzielność decyzyjną w ramach istniejącego systemu polityczno-prawnego
- działa na własne ryzyko
- działa trwale luba na określony czas (jednorazowe przedsięwzięcie nie jest przedsiębiorstwem np.

konsorcjum)

- zaspakaja potrzeby innych podmiotów gospodarczych, instytucji, osób
- wymienia produktu i/lub usługi na zasadzie kupna – sprzedaży

3

8.Przedsiębiorstwo - elementy:
-wewnętrzne:

· kapitał (rzeczowy i finansowy)
· ludzie
· wynalazczość (postęp)
· informacja

-zewnętrzne
· odbiorcy – klienci
· dostawcy
· społeczność lokalna – region
· państwo

Czynnikiem syntetyzującym te elementy jest PRZEDSIĘBIORCA, który z rozproszonych elementów i dla siebie
samych nieproduktywnych TWORZY PRZEDSIĘBIORSTWO.

przedsiębiorca = innowator (Schumpeter)
przedsiębiorca = właściciel
przedsiębiorca = menedżer
przedsiębiorca = ryzykant

A.Smith – przedsiębiorcę, utożsamianego z właścicielem, cechowała przede wszystkim umiejętność oszczędzania i

mobilizowania kapitału

J.B. Say (twórca koncepcji p.) – przedsiębiorca – właściciel umiejętnie łączy czynniki produkcji, przenosząc zasoby
ekonomiczne z obszaru niższej na obszar wyższej efektywności

J.A. Schumpeter – przedsiębiorca – właściciel dynamizuje gospodarkę przez ciągłe wprowadzenie innowacji, które
są siłą napędową poruszającą mechanizmem gospodarczym.

9.Kapitalizm właścicielski - pierwszy okres rozwoju gospodarki rynkowej

·wynalazca, właściciel i założyciel przedsiębiorstwa (w jednej osobie) sam nim zarządzał
·do tej pory warunek samodzielnego zarządzania jest najczęściej uznawanym atrybutem przedsiębiorcy

10.Kapitalizm menedżerski –efekt rozrostu przedsiębiorstw w postaci spółek akcyjnych pod koniec XIX w. (gł.
USA)

·rozdzielenie posiadania od zarządzania
·najemny menadżer staje się warunkowym przedsiębiorcą (tzn. w granicach kompetencji i na czas
wyznaczony przez właściciela)
·menedżerowie pełnią w firmie funkcję zbiorowego przedsiębiorcy
·odpowiednie przygotowanie oznacza w szczególności profesjonalizację zarządzania

Przykłady kierunków w ekonomii

Koncepcja neoklasyczna
Założenia:

-przedsiębiorstwo to „czarna skrzynka:, która ma wejście i wyjście
-podstawowym celem jest maksymalizacja zysku
-ekonomistów i managerów interesuje ilość, rodzaj dostarczonych czynników produkcji, wybór
odpowiedniej techniki wytwórczej, która zapewnia efekt w postaci zysków ze sprzedaży produktów

4

-oparte jest na zasadach racjonalnego gospodarowania czyli:
- uzyskania maksymalnych efektów przy określonych założonych nakładach (zasada największej
wydajności)
- minimalizacja nakładów ponoszonych dla osiągnięcia założonego efektu (zasada oszczędności)

-według koncepcji neoklasycznej mało istotne są procesy, które zachodzą wewnątrz czarnej skrzynki (o ile
przedsiębiorstwa uzyskają pozytywne wyniki)

Definicje podają różne dyscypliny – teoria ekonomii

Krytyka podejścia neoklasycznego:

-firma to nie „czarna skrzynka” maksymalizująca zysk
-możliwości podejmowania optymalnych decyzji są ograniczone bo ludzie nie mają wszystkich
informacji
-bo często przyjmują rozwiązania „wystarczająco dobre”

Co to jest przedsiębiorstwo? – pytania na które nie odpowiada teoria neoklasyczna

1. skąd biorą się nowe firmy, kto je tworzy?
2. kto maksymalizuje zysk, realizuje cele firmy – właściciel, dyrektor, zarząd, pracownicy?
3. czy przedsiębiorstwa realizują jeden cel czy wiązkę celów?
4. kto podejmuje najważniejsze decyzje w przedsiębiorstwie - jedna czy kilka osób?
5. czy przedsiębiorstwo jest organizacją? Jeżeli tak, to dlaczego istnieją przedsiębiorstwa jednoosobowe?
6. czy istnieje wspólna teoria dla różnych klas przedsiębiorstw -jednoosobowe i wielkie korporacje

międzynarodowe, przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielnie?

7. czy spółki zachowują się tak samo jak firmy jednoosobowe, czy powinny istnieć odrębne teorie małych i

dużych firm?

8. jakie są niezbędne elementy przedsiębiorstwa?
9. jakie są granice przedsiębiorstwa – czy stały klient jest jego częścią, przedsiębiorstwo wirtualne?
10. dlaczego te same Zasoby działania przedsiębiorstw raz są zorganizowane wewnątrz przedsiębiorstwa, a

innym razem kupowane przez zewnętrzne kontrakty?

Wykład 2 (24.02)

1.Koncepcja menedżerska
przyczyna- rozdzielenie własności od zarządzania przedsiębiorstwem.
skutek – menedżerowie przedsiębiorstwa maksymalizują swoje własne korzyści w ramach ograniczeń stwarzanych
przez właścicieli.

2.Koncepcja behawioralna
Przyczyna – niepewność środowiska w którym działa firma i ograniczona racjonalność decyzji
Skutek – dąży się do rozwiązań zadowalających a nie optymalnych.

3.Przedsiebiorstwo jako mechanizm alokacji zasobów
Przyczyna – w gospodarce rynkowej oprócz mechanizmu rynkowego alokacji zasobów (niewidzialna ręka) istnieje
także mechanizm alternatywny jakim jest system zarządzania w przedsiębiorstwie (ręka widzialna).

4.Teoria agencji
Przyczyna – istnieją relacje menedżer/właściciel i menedżer/pracownik (tzw. Pryncypał/agent) układy te cechuje
asymetria informacji

O Właściciel nie wie tego co menedżer
O Menedżer nie wie tego co pracownik

5

5.Teoria zasobowa
Firma to zbiór zasobów i umiejętności – nie ma dwóch identycznych firm.
O przewadze firmy decydują cechy zasobów i umiejętności.

Usytuowanie przedsiębiorstwa
Zmienia się usytuowanie przedsiębiorstw w gospodarce narodowej -> zmienia się zakres samodzielności
przedsiębiorstw w zależności od ustroju polityczno – gospodarczego.

Przedsiębiorstwo a państwo – „permanentne relacje”

-państwo pełni funkcje nadzorczą i kontrolną.
-państwo tworzy ramy systemu ekonomiczno – prawnego.
-państwo wkracza w procesy zachodzące wewnątrz przedsiębiorstwa (ochrona pracy,
bezpieczeństwo).
-oddziałuje poprzez makro regulacje na procesy inwestycyjne przedsiębiorstw (polityka
gospodarcza, regionalna, badawcza, rozwojowa).
-oddziałuje poprzez makro regulacje na konsumpcje gospodarstw domowych.
-przenosi na przedsiębiorstwa realizacje zadań publicznych (np. niepełnosprawnych).
-traktuje przedsiębiorstwo jako źródło swoich dochodów.
-państwo wpływa na proces powstawania nowych przedsiębiorstw (pomoc dla MSP).
-państwo jest zwierzchnikiem dla przedsiębiorstw będących jego własnością.

Nastąpiła zmiana relacji państwo – przedsiębiorstwo
„od liberalizmu do liberalizmu” trzy etapy:

-państwo w charakterze stróża nocnego – do I wojny światowej
-interwencjonizm (J.M. Keynes) – do lat 70-tych
-liberalizacja gospodarki – reaganomika, tacheryzm

Przyczyny różnic w definiowaniu przedsiębiorstwa:

Występuje duże zróżnicowanie przedsiębiorstw pod względem:

O Wielkości
O Własności
O Formy prawnej
O Rodzaju działalności

Przedsiębiorstwo jako kategoria historyczna:
Zmiany dokonują się w przedsiębiorstwach stosownie do potrzeb rozwoju gospodarczego – przedsiębiorstwo jest
kategorią historyczną.

Etapy rozwoju cywilizacji:

O Epoka agrarna od 8000 p.n.e. do połowy XVIII wieku
O Epoka przemysłowa – szczyt rozwoju połowa XX wieku
O Epoka informacyjna – od połowy XX wieku

1.OKRES PRZED POWSTANIEM PRZEDSIĘBIORSTWA – gospodarstwa w okresie niewolnictwa i feudalizmu nie
miały cech przedsiębiorstwa

-nastawione na zaspokajanie potrzeb właścicieli (patrycjuszy, feudałów, kleru – np. działalność
klasztorów)
-sprzedaż wytworzonych produktów czy usług była czymś wyjątkowym

6

2.WYKSZTAŁCENIE SIĘ PRZEDSIĘBIORSTWA

-powstanie przedsiębiorstw nastąpiło wraz z rozwojem stosunków towarowo – pieniężnych

§ Żywiołowy rozwój podmiotów zajmujących się handlem, przemysłem, bankowością
§ Rozsadzenie cechowej gospodarki feudalnej – rewolucja przemysłowa XVIII/XIX wiek

-wykształcenie się pierwszych spółek kapitałowych – możliwość rozwoju dużych przedsiębiorstw

§ Gromadzenie rozproszonych oszczędności, większa skala działania
§ Tworzenie łańcuchów przedsiębiorstw powiązanych kapitałowo
§ Początki rynku kapitałowego, obrotu akcjami spółek

Co kształtuje obecnie przedsiębiorstwa?

1. Fakt powstania spółek akcyjnych



akumulacja kapitału



rozszerzenie rynku kapitałowego



wzrost skali produkcji



zmniejszenie ryzyka (rozproszenie)

2. Zmiany w zasięgu działalności - globalizacja na skutek



liberalizacji



prywatyzacji



deregulacji

3. Zmiana roli poszczególnych zasobów w ekonomice przedsiębiorstwa – upodmiotowienie pracowników,

informacja jako zasób

4. Zmiany w systemach zarządzania i strukturach organizacyjnych – kryzys hierarchicznych struktur

zarządzania, decentralizacja organizacji

5. Zmiany relacji przedsiębiorstwo – otoczenie

(PRZEDSIĘBIORSTWO XXI WIEKU THOMAS FRIEDMAN: „ŚWIAT JEST PŁASKI”, DZIESIĘĆ SIŁ, KTÓRE
SPŁASZCZYŁY ŚWIAT)

Teoria firmy:

KRYTERIUM PODEJMOWANIA OPTYMALNYCH DECYZJI JEST CEL FIRMY

1.Funkcje celów:
-nadają jednolity kierunek działaniom
-wpływają na planowanie
-są źródłami motywacji
-są podstawą mechanizmu oceny i kontroli

2.Ocena działalności:
-realizacja celów musi być oceniana.
-ocena: ustalenie stopnia spełniania celów
-mierniki oceny: kategorie ekonomiczne, finansowe

Cele firmy:

KLASYCZNA TEORIA FIRMY (tj. warunki konkurencji doskonałej)

CELEM FIRMY JEST MAKSYMALIZACJA ZYSKU

CELE FIRMY – ZYSK
Zalety:
- miernik ogólny, trwały, będący najsilniejszym motywem
- zabezpiecza przed bankructwem w środowisku konkurencyjnym, jest warunkiem przetrwania

7

- jest wypadkową działań firmy po stronie sprzedaży i produkcji

P(produkcja) – K(koszty)=Z(zysk)

- łatwo można interpretować zjawiska zachodzące w całej gospodarce

Wątpliwości:
- właściciele i ich deklaracje o różnorodności celów
- zastosowanie w przypadku działalności inwestycyjnej firmy (problem horyzontu oceny firmy)
- firmy działają w niepewnym otoczeniu
- menedżerowie realizują swoje własne cele

Odstępstwa od zysku jako celu:
- MSP – celem jest niezależność
- MSP - celem jest utrzymanie rodziny i zachowanie kontroli nad firmą
- MSP – sektora high – tech
- przedsiębiorstwa użyteczności publicznej

Nowe koncepcje

Nie zawsze zysk jest celem, zysk staje się narzędziem, środkiem realizacji innych celów.

CELE FIRMY – ZYSK ZADOWALAJĄCY –behawioryści (H. Simon)
Inaczej dążenie do zysku, który zaakceptują właściciele
- założenie: brak wiedzy i niepewność przyszłych warunków
- problem: trudno ocenić czy przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk czy nie
- skutek: przyjmuje się rozwiązania dostatecznie dobre, teoria zakłada potrzebę ciągłej rewizji celów

CELE FIRMY W TEORIACH MENEDŻERSKICH

Założenia:
- istnieje rozdział własności kontroli
- istnieje różnica interesów udziałowców i kierujących

Generalnie:

1. Właściciele chcą maksymalizować zyski- maksymalizować wartość rynkową firmy
2. Menedżerowie chcą realizować cele
· Mierzone stopą wzrostu a nie rentownością,
· Interesuje ich bezpieczeństwo, prestiż, władza, wysokie wynagrodzenia

Maksymalizacja wartości firmy: – shareholders value
Celem firmy jest interes właścicieli.
W przeciwieństwie do innych teorii koncepcja wskazuje na zbieżność interesów właścicieli i menedżerów, którą
zapewnia:
- rynek kapitałowy – bo istnieje zagrożenie przejęcia firmy przez inną
- rynek menedżerów – bo menedżer może stracić pracę, reputację

Nowe teorie celu:

ZEWNĘTRZNA I WEWNĘTRZNA SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ FIRMY – stakeholders value

Zadaniem menadżerów jest utrzymanie w równowadze stosunków pomiędzy grupami zainteresowanych, cel firmy

8

jest narzędziem koordynacji interesów nie tylko akcjonariuszy i właścicieli

Argumenty za:

1. Działalność gospodarcza stwarza problemu i dlatego organizacje powinny uczestniczyć w ich

rozwiązywaniu.

2. Przedsiębiorstwa są obywatelami w naszym społeczeństwie
3. Gospodarka często dysponuje zasobami niezbędnymi do rozwiązywania wielu problemów
4. Przedsiębiorstwa są partnerem w naszej gospodarce, tak samo jak rząd i społeczeństwo

Argumenty przeciw:

1. Celem działalności gospodarczej jest przysparzanie zysków właścicielom
2. Zaangażowanie w programy społeczne daje przedsiębiorstwom zbyt wielką władzę
3. Istnieje możliwość konfliktu interesów
4. Gospodarce brak doświadczenia w kierowaniu programami społecznymi

Krytyka M. Friedman ”Zużywanie zasobów firmy na cele inne niż gospodarcze to złodziejstwo – nieuprawnione
przywłaszczenie tego co należy do właścicieli”
Odpowiedzialność społeczna jest sprzeczna z gospodarką rynkową bo prowadzi do wzrostu kosztów, zużywa czas
i energię kierownictwa.

Wykład 3 (3.03)

1.Nowe teorie celu:
Cele przedsiębiorstwa – wynik kompromisu i konsensusu poszczególnych grup społecznych, zwłaszcza:
- właścicieli
- menedżerów
- pracowników
Wniosek: możliwości realizacji celów zależą od systemu wartości.

2.Cele grup interesu:
Własność jednej osoby lub kilku, właściciel/-ele zarządzają:
Właściciele zainteresowani są zyskiem, pracownicy płacą.

Właściciele grupy osób, zarządzanie przez menedżerów:
Silny nadzór właścicielski, menedżerowie mają ograniczone możliwości własnych celów.

Przedsiębiorstwo o rozproszonym akcjonariacie:
Istotny wpływ menedżerów na cel przedsiębiorstwa, możliwość silnego artykułowania celów pracowniczych (np.
poprzez organizacje pracownicze).

Spółki pracownicze: jedność właścicieli i pracowników, możliwy konflikt korzyści doraźnych i długookresowych.

Przedsiębiorstwo państwowe: celem jest utrzymanie zatrudnienia, maksymalizacja płac pracowników i
menedżerów.

Przedsiębiorstwo państwowe z samorządem pracowniczym: celem jest ochrona miejsc pracy.

DRUCKER:

1. BIZNESU NIE MOŻNA WYJAŚNIĆ W KATEGORIACH ZYSKU
2. ZYSK NIE JEST WYJAŚNIENIEM PRZYCZYNY BIZNESU ALE SPRAWDZENIEM WARTOŚCI BIZNESU

9

3. CELEM BIZNESU NEI EJST ZYSK:

· TWORZENIE KLIENTELI, BO KLIENT PRZEKSZTAŁCA ZASOBY W BOGACTWA A RZECZY W

TOWARY.

3.Problem celu - podsumowanie:

-zysk jest nadal jedynym z podstawowych celów firm.
-zysk jako cel dominuje wśród firm małych, zarządzanych przez właściciela.
-maksymalizacja zysku jest charakterystyczna dla wczesnych stadiów gospodarki kapitalistycznej.
-w firmach dużych, w rozwiniętej gospodarce rynkowej zainteresowanie takimi celami jak rozwój,
wzrost kapitału, pozyskiwanie klientów, lepszej opinii.
-istnieją sprzeczności pomiędzy celami menedżerów a drobnych udziałowców.
-ocenia się firmy wg maksymalizacji dochodu z zainwestowanego kapitału.
-społeczna odpowiedzialność nie ukierunkowuje jako cel.
-nie należy lekceważyć takich celów jak satysfakcja, poczucie samorealizacji.

4.Definicja przedsiębiorstwa – ujęcie prawne:
KODEKS CYWILNY ART. 55 definiuje przedsiębiorstwo jako zespół składników materialnych przeznaczonych do
realizacji określonych zadań gospodarczych, które obejmuje wszystko co wchodzi w skład przedsiębiorstwa.

A W SZCZEGÓLNOŚCI
·firmę (nazwę), znaki towarowe i inne oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo
·księgi handlowe i tajemnice przedsiębiorstwa
·nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa, w tym produkty i materiały
·patenty, wzory użytkowe i zdobnicze
·zobowiązania i obciążenia, związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa
·prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokali zajmowanych przez przedsiębiorstwo

5.Formy prawne przedsiębiorstw:
Funkcjonowanie regulowane jest m.in. przez:
·ustawę o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 roku
·kodeks cywilny – spółki cywilne
·kodeks spółek handlowych – wszystkie pozostałe
·ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym
·ustawę o przedsiębiorstwach państwowych

6.Krajowy Rejestr Sądowy
Przedsiębiorstwo uzyskuje osobowość prawną poprzez wpis do Krajowego Rejestru Sądowego.

Jego rolą jest zapewnienie dostępu do jawnej, wiarygodnej informacji o podmiotach gospodarczych co

powinno służyć zwiększeniu bezpieczeństwa obrotu gospodarczego.

-działalność gospodarcza osób fizycznych, w tym samo zatrudnienie, wolne zawody
-spółki cywilne
-spółki handlowe osobowe: jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo – akcyjne
-spółki handlowe kapitałowe: z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjne
-inne np. spółdzielnie, fundacje,

Ad 1.Działalność gospodarcza osób fizycznych w oparciu o Ustawę o swobodzie działalności gospodarczej 2004.

Jest to zarobkowa działalność wykonywana w sposób ciągły i zorganizowany przez osobę fizyczną, która
odpowiada za wszelkie zobowiązania całym majątkiem.
W formie działalności występuje tzw. samo zatrudnienie, jednocześnie możliwe jest także prowadzenie

10

przedsiębiorstwa zatrudniającego nawet kilkaset osób.

Działalność gospodarcza osób fizycznych – różne sytuacje

-prowadzona jako podstawowe miejsce pracy i źródło dochodu
-zarejestrowana działalność ale w rzeczywistości nie prowadzona
-prowadzona jako uzupełniająca działalność w stosunku do podstawowego miejsca pracy
-prowadzona w celu samo zatrudnienia

Ad 2. Spółki cywilne
Cywilna – bo jest regulowana przepisami Kodeksu Cywilnego.
Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, nie jest traktowana jako przedsiębiorca, przedsiębiorcami są wspólnicy,
tzn. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne oraz osobowe spółki handlowe.
·do prowadzenia przedsiębiorstwa przez darzący się zaufaniem i poczuciem odpowiedzialności
zespół przy niewielkiej skali działalności
-spółka nie ma statusu przedsiębiorcy, przedsiębiorcami SA wspólnicy
-forma dobra dla drobnych przedsiębiorstw produkcyjnych, handlowych, usługowych
-nieobligatoryjne przekształcenie w spółkę jawną przy obrocie nakładającym konieczność prowadzenia ksiąg
rachunkowych (1.200,00€)

Ad 3. Spółki prawa handlowego
Bo są to spółki regulowane przepisami Kodeksu Spółek Handlowych.
Powstają w wyniku umów między wspólnikami lub akcjonariuszami.
Spółki osobowe:

Spółki kapitałowe:

-jawna

- z ograniczona odpowiedzialnością

- partnerska

- akcyjna

- komandytowa

- komandytowo akcyjna

7.CECHY WSPÓLNE:
- brak osobowości prawnej
- ale mają pewne atrybuty osobowości prawnej bo mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność
nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania
- nie są podatnikami podatku dochodowego – podatnikami są wspólnicy
- kapitał prawnie nie jest określony (za wyjątkiem spółki komandytowo akcyjnej)
- wspólnicy angażują kapitał ale także osobista pracę
- wkłady wspólników są majątkiem łącznym spółki
- wspólnicy ponoszą pełną odpowiedzialność osobista za zobowiązania spółki (za wyjątkiem komandytariuszy w
spółkach komandytowych oraz akcjonariuszy w spółce komandytowo akcyjnej)

8.Spółka jawna:

·podobna do cywilnej, m status przedsiębiorcy
·za wniesione wkłady wspólnicy obejmują udziały odpowiadające wartości wkładu
·dobra, gdy nie ma wystarczającego kapitału aby uruchomić spółkę kapitałową, rejestrowana w
KRS co zwiększa wiarygodność spółki wobec otoczenia
·wspólnikom nie wolno wykonywać działalności sprzecznej z interesami spółki
·zarządzać spółką oraz reprezentować ją na zewnątrz mogą tylko wspólnicy, nie ma możliwości
udziału osób trzecich

9.Spółka partnerska:

·spółkę tworzą wspólnicy w celu wykonywania wolnego zawodu i tylko tacy mogą ją założyć

11

(adwokat, aptekarz, architekt, inżynier budownictwa, biegły rewident, broker ubezpieczeniowy,
doradca podatkowy, makler, doradca inwestycyjny, księgowy, lekarz, notariusz, pielęgniarka, itp.)
·firma (nazwa) powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego z partnerów dodatkowe
oznaczenie „i partner” „i partnerzy”
·spółka daje korzystne warunki do wykonywania wolnego zawodu bo daje możliwości stworzenia
wspólnej bazy materialnej przy zachowaniu autonomii wykonywanego zawodu
·partnerzy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z
wykonywaniem zawody przez pozostałych partnerów w spółce ale ponoszą odpowiedzialność za
inne zobowiązania np. wobec banku.
·partnerzy mogą tworzyć zarząd spółki jeżeli sami nie chcą koncentrować się na czynnościach
administracyjnych

10.Spółka komandytowa:
dobra na określonych etapach rozwoju, gdyż umożliwia dodatkowe zasilanie

Komandytariusz („pasywny inwestor”):
- dostarcza kapitału
- odpowiada w sposób ograniczony
- ma prawo do zysku adekwatnie do wniesionego wkładu

Komplementariusz (wspólnik jawny)
- utrzymuje kontrolę
- sprawuje funkcje zarządcze i reprezentacyjne
- wobec wierzycieli odpowiada bez ograniczenia
- ponosi ryzyko

11.Spółka komandytowo akcyjna:

·forma ma marginalne znaczenie
·podobna do komandytowej, różnica polega na tym, że w miejsce zwykłych komandytariuszy
wstępują komandytariusze – akcjonariusze bo dostarczając kapitał objęli akcje spółki
·zaletą jest możliwość emisji akcji przez spółkę w celu pozyskania inwestorów

12.Spółki kapitałowe – cechy wspólne:

·posiadają osobowość prawną
·odpowiadają za zobowiązania, a w przypadku zobowiązań podatkowych zarządy odpowiadają
także majątkiem osobisty
·rozdziela się majątek wniesiony do spółki od majątku pozostałego
·na ogół rozdziela się własność od zarządzania, wspólnicy nie są zobowiązani do pracy
·prawa i obowiązki udziałowców / akcjonariuszy reguluje, z zastrzeżeniem bezwzględnie
obowiązujących norm prawa, umowa spółki (statut)

13.Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością:

·utworzona przez jedną lub więcej osób fizycznych lub prywatnych
·forma pośrednia między spółka jawną (tzn. wspólnicy uczestniczą bezpośrednio w działalności) a
akcyjną
·za wniesione wkłady ( kapitał zakładowy) wspólnicy obejmują udziały
·udziały mogą być zwykłe lub uprzywilejowane (co do prawa głosu, prawa do dywidendy,
pierwszeństwa w podziale majątku)
·od stycznia 2009 – minimalna wartość kapitału zakładowego wynosi 5.000 PLN (wcześniej
50.000PLN)

12

14.Spółka akcyjna:

·powstaje w celu realizacji dużych przedsięwzięć, wymagających znacznej wielkości kapitału
·podobna do spółki z o.o. jednak zakres przepisów bezwzględnie obowiązujących (nie mogą być
odrębnie określone w statucie) jest większy
·założycielami mogą być zarówno osoby fizyczne, prawne osobowe spółki handlowe
·kapitał zakładowy od stycznia 2009 wynosi 100.000 PLN, może być pokryty gotówką lub aportam
(akcje aportowe lub gotówkowe)
·akcje: imienne, na okaziciela, zwykłe, uprzywilejowane
·spółki akcyjne mają charakter publiczny gdy ich akcje są notowane na giełdzie

15.Wybory formy prawnej przedsiębiorstwa - kryteria:

1. Liczba wspólników
2. Koszt startu
3. Kapitał zakładowy (czasami istnieje minimalna kwota)
4. Minimalny wkład wspólnika
5. Obowiązek zawarcia umowy w pewnej formie
6. Obowiązek rejestracji przedsiębiorstwa
7. Osobowość prawna
8. Odpowiedzialność za zobowiązania
9. Reprezentowanie
10. Prowadzenie księgowości
11. Podatki 0 wspólność opodatkowania oraz dopuszczalne formy opodatkowania
12. Kontrola nad działalnością
13. Procedura zakładania i likwidacji

16.Inne formy prawne:

Spółdzielnie (mieszkaniowa, banki spółdzielcze, kasy oszczędnościowe, spożywców, pracy, inwalidów)

·funkcjonują w oparciu o Prawo spółdzielcze
·zrzeszenie nieograniczonej liczby osób ( minimum 10 fizycznych lyb minimum 3 osoby prawne) o
zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym ( powstałym wyłącznie z wpłat
gotówkowych)
·różnice w stosunku do spółki prawa handlowego



Działa na rzecz maksymalizacji korzyści członków a nie dla maksymalizacji zysku



Każdy członek ma zawsze jeden głos

17.Inne formy prawne przedsiębiorstw:
Przedsiębiorstwa państwowe



W oparciu o ustawy o przedsiębiorstwach państwowych, samorządzie załogi oraz gospodarce

finansowej PP



Przedsiębiorstwo państwowe funkcjonuje wg zasady 3S tzn. jest samodzielne, samorządne i

samofinansujące się



Posiadają swoje organy założycielskie: minister, wojewoda



Rodzaje:

·funkcjonujące na zasadach ogólnych
·użyteczności publicznej
·o szczególnym znaczeniu dla gospodarki

13

Wykład 4 (10.03)

1.Otoczenie przedsiębiorstwa

-ogół warunków zewnętrznych wpływających na funkcjonowanie przedsiębiorstwa

2.Koncepcje analizy otoczenia (zwłaszcza makrootoczenia)

·bezscenariuszowa (jest jeden scenariusz, konkretne działania w otoczeniu)
·scenariuszowa (tworzymy kilka wersji wydarzeń; Scenariusz bardzo prawdopodobny, optymistyczny,

pesymistyczny)

3.Makrootoczenie (otoczenie zadane, dalsze, pośrednie, ogólne)
Zespół warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa wytworzonych przez t, ze firma działa w określonym kraju,
regionie, w danym systemie politycznym i społecznym przedsiębiorstwo jest mocno od niego uzależnione, ale nie
może go kształtować.
(wszystkie firmy w Polsce maja takie samo makro otoczenie)
(warunki związane z krajem, miejsce prowadzenia działalności)

4.Etapy analizy makrootoczenia:

·segmentacja makrootoczenia

- czynniki Polityczne
- czynniki Ekonomiczne
- czynniki Społeczne
- czynniki Technologiczne

·identyfikacja czynników w każdym segmencie
·określenie kierunku i siły wpływu poszczególnych na przedsiębiorstwo

5.Czynniki Polityczno-Prawne

·polityka państwa w wybranych dziedzinach



przepisy prawne



stabilność rządów

6.Czynniki ekonomiczne (gospodarcze)

·sytuacja ekonomiczna kraju



mierniki to tempo wzrostu PKB, wskaźnik inflacji, poziom bezrobocia, zadłużenie, kursy

walut itd.

·strukruta gospodarki
·infrastruktura gospodarcza
-system bankowy, funkcjonowanie giełdy, sądownictwo gospodarcze, system ubezpieczeń

Czynniki społeczne

·zjawiska demograficzne ( przyrost naturalny, długość życia, migrcje)
·zjawiska społeczne (aktywność zawodowa kobiet, model rodziny, ekologia)
·poziom rozwoju cywilizacyjnego (np. stan służby zdrowia, system edukacji)
·uwarunkowania kulturowe (tradycja, religia)

Czynniki technologiczne

·infrastruktura w kraju
·postęp techniczny w kraju
·rozwój norm jakościowych

14

Czynniki międzynarodowe

·sytuacja międzynarodowa
·prawo międzynarodowe
·organizacje międzynarodowe

Czynniki naturalne

·zasoby naturalne
·zanieczyszczenie środowiska

Metody eksperckie

·opracowania zlecane konkretnym ekspertom
·konsultacje
·panele dyskusyjne
·seminaria i konferencje
·metoda delficka

Otoczenie konkurencyjne (mikrootoczenie)
Część otoczenia, które tworzą podmioty mające z przedsiębiorstwem powiązania kooperacyjne lub konkurencyjne.

Elementy otoczenia konkurencyjnego to:



dostawcy



nabywcy



konkurenci (obecni i potencjalni)

Między elementami tego otoczenia zachodzi sprzężenie zwrotne.
{Relacje z otoczeniem konkurencyjnym, obie strony maja cos do powiedzenia. Możemy kształtować mikro
otoczenie}

Elementy analizy otoczenia konkurencyjnego (mikrootoczenia)



ocena atrakcyjności sektora

-model „5-ciu sił” M.E. Portera



analiza grup strategicznych



analiza konkurenta

Model 5 sił Portera

15

Zagrożenie nowymi wejściami



atrakcyjność sektora



wiek sektora



wysokość barier wejścia



działania odwetowe

Zagrożenie substytutami
Substytut to produkt inny ze względu na technologię wytwarzania, ale podobny ze względu na zastosowanie.

Substytuty stanowią zagrożenie, gdy:



nasz produkt się starzeje



rośnie sprzedaż substytutu



producenci substytutu rozwijają zdolności produkcyjne



rosną zyski producentów substytutów

Siła przetargowa nabywców



koncentracja nabywców



niepowtarzalność produktu/usługi



dostępność substytutów



wielkość zakupów



informacje posiadane przez nabywców

Siła przetargowa dostawców



koncentracja dostawców



konkurencja wśród dostawców



niepowtarzalność surowca/materiału



dostępność substytutów



koszty zmiany dostawców



rozmiar dostaw

Grupa strategiczna
Grupa firm w sektorze, które stosują podobne strategie konkurencji i najsilniej ze sobą konkurują

Analiza konkurenta

Założenia
Jakie są założenia konkurenta

dotyczące przyszłości sektora i
własnej?

Obecna strategia
Jaka jest obecna strategia konkurenta
i jak odpowiada na wyzwania
otoczenia?

Przyszłe cele
Jakie są przyszłe zamierzenia
konkurenta?

16

Możliwości
Czym dysponuje konkurent (zasoby,
umiejętności)?

Reakcja:

© Co konkurent zrobi w przyszłości?
© Co jest jego najsłabszą stroną?
© Co może wywołać jego gwałtowną reakcję?

Wykład 5 (17.03) (dr.Antonowicz)

wg przepisów prawa

Przedsiębiorca to osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna prowadząca we własnym imieniu
działalność gospodarczą lub zawodową.

[Kodeks Cywilny, art. 43]

Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz
poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w
sposób zorganizowany i ciągły.

[Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, art.2]

Podstawowe akty prawne regulujące podejmowanie działalności gospodarczej w Polsce

·ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 02.07.2004r. (Dz.U. z 2004 r. nr 173
poz. 1807)
·ustawa Kodeks Cywilny z dnia 23.04.1964r. (Dz.U. z 1964r. nr 16 poz. 93)
·ustawa Kodeks Spółek Handlowych z dnia 15.09.2000r. (Dz.U. z 2000r. nr 94 poz. 1037)
·ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym

Struktura przedsiębiorstw w Polsce (na

dzień 31.12.2009r.)

Os oby fi zyczne

Spółki ha ndl owe

Stowa rzys zeni a

Funda cj e

Spółdzi el ni e

Pozos ta łe s półki

Osoby fizyczne 80,8%
Spółki handlowe 8,1%
Spółki cywilne 7,7%
Stowarzyszenia 2,5%
Fundacje 0,3%
Spółdzielnie 0,5%
Pozostałe spółki 0,1%

17

Indywidualna działalność gospodarcza – informacje ogólne

· Rejestracja:

-wpis do ewidencji działalności gospodarczej (Urząd Gminy lub Urząd Miasta właściwy dla miejsca
zamieszkania)

· Koszt rejestracji:

-w Urzędzie Gminy brak opłat (koszt pieczątki + Ew. 170zł VAT)

· Odpowiedzialność za zobowiązania:

-nieograniczona à cały majątek właściciela (i małżonka) (można podpisać intercyzę)

· Kapitał założycielski:

-brak wymogów

· Nazwa:

-imię i nazwisko przedsiębiorcy (można dodać dodatkową nazwę firmy)

Ewidencja działalności gospodarczej

· Organ ewidencyjny gminy właściwy dla miejsca zamieszkania przedsiębiorcy:

-wójt, burmistrz, prezydent miasta,

· Wymagane dokumenty:

-formularz EDG-1 (Wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej) – formularz
zintegrowany,

-dokument tożsamości do wglądu

Polska Klasyfikacja Działalności

Numer PKD: nazwa podklasy + duża litera alfabetu + 4 cyfry
Np.
Sekcja: A à Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo
Dział: 01 à Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową
Grupa: 01.2 à Uprawa roślin wieloletnich
Klasa: 01.21 à Uprawa winogron
PODKLASA: 01.21.Z

Numer statystyczny REGON

· Krajowy Rejestr Urzędowy Podmiotów Gospodarki Narodowej prowadzony przez prezesa GUS w systemie

informatycznym REGON

· Urząd Statystyczny działający na obszarze województwa, w którym znajduje się siedziba przedsiębiorstwa
· REGON: 9 cyfr – 8 porządkowych i ostatnia kontrolna (14 cyfr)

Pieczątka

·informacje na pieczątce:

Nazwa firmy, imię i nazwisko, adres siedziby, REGON, NIP, (fakultatywnie nr telefony/faksu)

Konto bankowe

Limit obrotu gotówkowego (kwota graniczna płatności gotówkowych)
- równowartość 15 tys. Euro (wg kursu na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego transakcję)
- wg średniego kursu NBP z 28.02.2011 – 59.644,50zł

18

Urząd Skarbowy

Formularze:

· VAT – R (zgłoszenie rejestracyjne w zakresie PTU)

àoplata skarbowa 170zł
àlimit obrotów do zwolnienia – 150tys. Zł

· Formularz dotyczący wyboru formy opodatkowania,

Formy opodatkowania

· Zasady ogólne:

- 18%, 32%

· Podatek liniowy:

- 19%

· Ryczałt ewidencjonowany (limit – 150tys. Euro, tj. 591.975,00zł)

- 3%, 5,5%, 8,5%, 17%, 20%

· Karta podatkowa

- stawka określona kwotowo przez naczelnika US

· Do 20 stycznia

Obowiązki ewidencyjne przedsiębiorcy

· Zasady ogólne i podatek liniowy:

- podatkowa książka przychodów i rozchodów
- księgi handlowe („pełna księgowość”)

§ spółka komandytowa, komandytowo-akcyjna, z o.o., akcyjna i inne formy posiadające osobowość

prawną

§ przedsiębiorstwa, które w poprzednim koku obrotowym osiągnęły obroty przekraczające 1,2 mln

euro (4.784,00zł)

· Ryczałt:

- ewidencja przychodów

· Płatnicy podatku VAT:

- rejestr VAT

Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Formularze:
- ZFA (zgłoszenie płatnika składek),
- ZUA lub ZZA (zgłoszenie ubezpieczonego)

Ubezpieczenia społeczne:
- emerytalne – 19,52%
- rentowe – 6%
- chorobowe – 2,45% (dobrowolne)
- wypadkowe – od 0,67% do 3,33%

Fundusz pracy – 2,45%

Ubezpieczenie zdrowotne – 9%

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne:
- 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (3 359,00zł)à2 015,40zł
- 30% minimalnego wynagrodzenia (1 386,00zł)à415,80zł

19

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia zdrowotne:
- 75% przeciętnego wynagrodzenia* (3 605,74zł)à2 704,31zł
*wraz z wypłatami zysku

Terminy rozliczeń przedsiębiorcy ZUS i US

· Do 7.

- podatek dochodowy (karta podatkowa)

· Do 10.

- składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne (gdy brak pracowników)

· Do 15.

- składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne (gdy są pracownicy)

· Do 20.

- podatek dochodowy (zasady ogólne, liniowy i ryczałt)

· Do 25.

- VAT

Pozostałe instytucje

· Państwowa Inspekcja Pracy
· Państwowa Inspekcja Sanitarna
· Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska
· Państwowa Straż Pożarna
· Zakład energetyczny
· Zakład gazowniczy
· Urząd Celny

Kasa fiskalna

·sprzedaż na rzecz osób fizycznych ( nie prowadzących działalności gospodarczej)
·limit obrotów: 40tys. Zł (kontynuacja działalności)/20tys. Zł (rozpoczęcie działalności)
·obowiązkowo sprzedaż m.in.:

-gazu płynnego, metali szlachetnych, sprzętu radiowego i telewizyjnego, oprogramowania

komputerowego, płyt CD, DVD, a także taksówkarze)

·zwolnione m.in.: (zmiana od 1 maja br.)

-usługi telekomunikacyjne, prawnicze, rachunkowo – księgowe, sekretarskie, tłumaczeniowe oraz w
dziedzinie edukacji, ochrony zdrowia i opieki społecznej, a także usługi prowadzenia gier losowych,
zakładów wzajemnych i gier na automatach

Ograniczenia działalności gospodarczej

Działalność gospodarcza:

-swobodna
-reglamentowana:
-koncesjonowana
-licencjonowana:
-uprawnienia zawodowe
-wymagająca zezwolenia lub zgody
-regulowana

Ranking „Doing Business 2008”

Wg stopnia łatwości prowadzenia działalności gospodarczej

20

Wykład 6 (24.03)

ZASOBY LUDZKIE I NIEMATERIALNE

Zasoby organizacji
-wszystko to, co organizacja posiada lub wie i co umożliwia jej funkcjonowanie, zdobywanie przewagi
konkurencyjnej i osiąganie celów ekonomicznych.

Zasoby firmy

materialne

niematerialne

·

Rzeczowe

Budynki grunty lokalizacja
maszyny, urządzania,
narzędzia, zapasy (surowce,
materiały)

· Finansowe
· Ludzkie

· Umiejętności

wiedza,
kwalifikacje
doświadczenia

· Relacje

z dostawcami
z władzą
marka reputacja

· Kultura organizacyjna.

Istnieje jeszcze podział na widzialne i niewidzialne, według prawa własności.

Zasoby organizacji

-naturalne
-kapitałowe
-ludzkie
-niematerialne

-Kluczowe kompetencje ( to co umie wykorzystać najlepiej)
-Kompetencje wyróżniające ( wariant optymistyczny, tak dobrze budujemy te kompetencje, że jesteśmy w tym
lepsi niż rywale)
-Przewaga konkurencyjna ( wyjątkowość firmy np, cena, jakość)
-Pozycja rynkowa

Zasoby strategiczne

Takie zasoby, które umożliwiają osiągnięcie przez organizację szczególnej pozycji, dające jej przewagę

kosztową

lub przewagę w zróżnicowaniu produktów.

21

Zasobu mają strategiczne znaczenie gdy są:
a) Cenne (najważniejsze, np. personel)
b) Rzadkie ( wyróżniające na rynku,)
c) trudne do imitacji (trudne do odtworzenia przez konkurentów)
d) dobrze organizowane

ELEMENTY ZARZĄDZANIA ZASOBAMI LUDZKIMI:

Proces rekrutacji i selekcji

Rekrutacja
Proces znajdowania i przyciągania dostatecznie dużej, dla celów selekcji, liczby kandydatów na nieobsadzone
stanowiska pracy.

Selekcja
Proces oceny przydatności kandydatów i wybór jednego z nich, najbardziej odpowiedniego z punktu widzenia
wymagań stanowiska.

Źródła pozyskiwania kandydatów

Rekrutacja wewnętrzna – spośród pracowników firmy, odbywa się na zasadzie przemieszczeń wewnętrznych,
bądź przekwalifikowania.

Rekrutacja zewnętrzna – rozpoznanie i przyciąganie kandydatów z otoczenia organizacji, czyli zewnętrznego
rynku pracy.

Poszukiwanie
zasobów ludzkich

Rekrutacja
pracowników

Selekcja

Wprowadzenie
do pracy

Szkolenie i
doskonalenie
pracowników

Ocena efektywności
pracy

Awans

Przeniesienie

Zwolnienie

22

Techniki selekcji

1) analiza dokumentów

a. przydatność - duża
b. koszt - niski
c. niezbędne kompetencje – niewielkie

2) Testy psychologiczne

a. Przydatność – duża
b. Koszt – średni
c. Niezbędne kwalifikacje – specjalistyczne

3) Metody diagnostyczne typu Assessment Center

a. Przydatność – bardzo duża
b. Koszt – wyskoki
c. Niezbędne kompetencje – specjalistyczne

Rozwój personelu

a) zapewnienie pożądanej jakości personelu w okresie planistycznym
b) ustalenie kierunków kształcenia i rozwoju umiejętności pracowników – ustalenie polityki kształcenia
c) planowanie karier pracowników w skali organizacji – tworzenie dróg awansowania pracowników droga

rozwoju pracownika w firmie)

Motywacja – to stan gotowości człowieka do podjęcia określonego działania.

Motywowanie – to proces oddziaływania, zestaw sił, które sprawiają, że ludzie zachowują się w określony sposób.
(stosowanie kija i marchewki J )

Narzędzia motywacji

a) płacowe (płace, nagrody, premie) – na ogół wywierające największy wpływ na zachowanie pracownika,

motywujące do efektywnego wykonywania pracy.

b) pozapłacowe – ( pochwały ustne, dobre warunki pracy, kursy, szkolenia, posiadanie telefonu/ samochodu

służbowego, wyjazdy rekreacyjne) – oddziałujące w mniejszym stopniu na zachowanie pracownika.

Ocenianie

Wyrażanie w formie ustnej lub pisemnej osądu o pracowniku, czyli wartościowanie jego zachowania,

postaw, cech osobowości i efektów pracy.

Metody absolutne – przykłady

a) ocena opisowa
b) skale ocen (punktowe, przymiotnikowe, graficzne)
c) testy
d) metoda zdarzeń krytycznych
e) zarządzanie przez cele

23

Metody relatywne

a) ranking
b) porównywanie parami
c) rozkład normalny

Zasoby niematerialne

Fakty, statystyki, opinie, przewidywania zebrane z różnych wewnętrznych i zewnętrznych źródeł to DANE
Dane interpretowane w kontekście określonego celu to INFORMACJA

WIEDZA jest to zdolność do wykonywania określonych zadań w oparciu o posiadaną informację.

Cechy wiedzy

a) dominacja
b) niewyczerpywalność
c) nieliniowość
d) symultaniczność (jednoczesne wykorzystywana)

Rodzaje wiedzy w przedsiębiorstwie

a) wiedza typu know- what,
b) wiedza typu know- why,
c) wiedza typu– know- how,
d) wiedza typu- know- who,

Elementy zarządzania wiedzą

a) lokalizowanie wiedzy
b) pozyskiwanie wiedzy
c) tworzenie ( rozwój) wiedzy
d) dzielenie się wiedzą i jej rozpowszechnianie
e) wykorzystywanie wiedzy
f) zachowanie wiedzy ( przechowywanie, ochrona, archiwizacja)

Gdzie jest wiedza w firmie ?

· Dokumenty papierowe 28 %
· Dokumenty elektroniczne 20 %
· Komputerowe bazy danych 12%
· Umysł pracowników 42%

Kultura organizacyjna

Zbiór wierzeń przekonań, szerzących się w firmie, dotyczących tego, jak prowadzić interesy, jak powinni

zachowywać się pracownicy i jak powinni być traktowani

Artefakty (język, rytuały święta, ubrania) widoczne i wymagające interpretacji
Normy ( maksymy ideologiczne, wytyczne zachowań nakazy częściowo widoczne i światowe)
Założenia podstawowe ( stosunek do otoczenia. Pojmowanie prawdy i czasu. Natura ludzkich działań.

Natura człowieka. Niewidoczne, nieświadome)

24

Rodzaje artefaktów

a) językowe (legendy)
b) behawioralne (akceptowane zachowania)
c) fizyczne

Typy kultur organizacyjnych (stosunek do ryzyka/ sprężenie)

a) twardego macho
b) pracuj ciężko i baw się
c) stawiania na firmę
d) procesu

Marka

Nazwa znak, symbol, wzór lub kombinacja tych elementów, nadawana przez sprzedawcę lub grupę

sprzedawców w celu identyfikacji dobra lub usługi oraz ich wyróżnienia. (…)

Relacje

Więzi i interakcje pomiędzy dwoma podmiotami

rodzaje relacji

a. transakcyjne i partnerskie
b. symetryczne i asymetryczne

Interesariusze

wszystkie jednostki i grupy, które mogą wpływać na działania lub znajdują się pod wpływem działań (…)

a) zewnętrzni

klienci, dostawcy, kooperanci, konkurenci, inwestorzy, właściciele, kredytodawcy, instytucje państwowe, instytucje
samorządowe, organizacje społeczne i gospodarcze, media, społeczność lokalna

b) wewnętrzni

pracownicy, menagerowie

WYKŁAD 7 Źródła finansowania 31.03.2011

Kryterium – źródło pochodzenia kapitału
Kapitał własny – taki kapitał, który pochodzi z przedsiębiorstwa albo od jego właścicieli
Kapitał obcy – pochodzący z otoczenia przedsiębiorstwa

Kryterium- dostęp do kapitału :
Kapitał wewnętrzny – jego jedynym kosztem jest koszt alternatywny ( wypracowany przez przedsiębiorstwo zysk)
Kapitał zewnętrzny – kosztem finansowania jest stopa zwrotu jakiej oczekuje podmiot udostępniający środki (
kredyt- odsetki od kredytu )

Kryterium – okres angażowania kapitału :
Krótkoterminowy
Średnioterminowy
Długoterminowy

25

Kapitał własny :
+ koszt kapitału jest wprawdzie wysoki , ale jest ponoszony tylko wtedy gdy firma generuje zyski
- koszt kapitału w postaci dywidendy, czy wypłat z zysku nie stanowi kosztu uzyskania przychodu dla firmy
- firma ponosi pełne ryzyko inwestycji

Kapitał obcy :
- kapitał ,, nie należy” do firmy , lecz jest udostępniony jej na pewien okres , po którym musi zostać zwrócony wraz
z wynagrodzeniem bez względy na wyniki finansowe firmy
+ kredytodawcy należą się tylko ustalone w umowie odsetki , nie ma obowiązku dzielenia się z nim zyskiem
+ koszt kapitału w postaci odsetek stanowi koszt uzyskania przychodu dla firmy
+ podmiot finansujący partycypuje w ponoszonym przez firmę ryzyku

Małe firmy ( nie posiadające osobowości prawnej ) – środki właścicieli oraz środki wypracowane przez firmę

Firmy posiadające osobowość prawną – środki wypracowane przez firmę

Źródła kapitału wewnętrznego :
- finansowanie z zatrzymanego zysku
- odpisy amortyzacyjne
- sprzedaż zbędnego majątku

Źródła finansowania kapitałem zewnętrznym :
- dopłaty wspólników
- uchwała zarządu o podniesieniu kapitału podstawowego
- zawarcie przez właściciela umowy pożyczki ze spółką
- fundusze wysokiego ryzyka ( venture capital )
- aniołowie biznesu ( business angels) – część nieformalna rynku venture
- emisja akcji

Venture capital – wyspecjalizowane firmy zajmujące się inwestowaniem w przedsięwzięcia obarczone wysokim
ryzykiem , umożliwiające osiągnięcie wysokiej stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału .
- przedmiotem ich zainteresowania są przedsięwzięcia innowacyjne oraz przedsiębiorstwa o dużym potencjale
wzrostu
- udostępniają kapitał stając się w zamian współwłaścicielem firm
- wnoszą do przedsiębiorstwa bogate doświadczenie oraz kontakty
- gdy wartość firmy wzrośnie do zakładanego poziomu , odsprzedają posiadane udziały / akcje
Polskie Stowarzyszenie Inwestorów Kapitałowych ( PSIK ) ->

http://www.psik.org.pl

Aniołowie biznesu :
- część nieformalnego rynku venture capital
- zamożne osoby prywatne oraz inwestorzy dysponujący dużym doświadczeniem i kapitałem , pozwalającym na
wspieranie innowacyjnych MSP
- oprócz środków finansowych przekazują swoją wiedzę , doświadczenie i technologie
- to szczególny typ inwestora prywatnego , który własne nadwyżki finansowe lokuje w nowe , dobrze rokujące
firmy (start-up) ,które dzięki zastrzykowi kapitałowemu mogą szybko rozwinąć skrzydła , dając wysoki wzrost
wartości udziałów
Polskie Stowarzyszenie Aniołów Biznesu ->

http://polban.pl/

Emisja akcji na rynku prywatnym lub publicznym

26

Rynek prywatny :
+ możliwość pozyskania kapitału po niższej cenie
- ograniczona płynność i wielkość rynku


Rynek publiczny :
+ możliwość pozyskania znacznych kapitałów
+ możliwość wyceny i zbycia akcji po cenie rynkowej
+ bezpłatna reklama wynikająca z zainteresowania opinii publicznej
+ zwiększenie wiarygodności i prestiżu
- konieczność ponoszenia wydatków związanych z wprowadzeniem i obecnością przedsiębiorstwa na rynku
publicznym
- konieczność ujawniania do publicznej wiadomości wszelkich istotnych informacji o przedsiębiorstwie
- możliwość przejęcia kontroli nad firmą
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.

http://www.gpw.com.pl/

Rynek pozagiełdowy :
MTS-CeTO S.A. – regulowany pozagiełdowy rynek papierów wartościowych

http://www.mts-ceto.pl/

Obszary działalności :
- rynek mts-poland- hurtowy rynek obrotu obligacjami i bonami skarbowymi
- rynek papierów wartościowych CeTO ( Central Tabela Ofert ) – regulowany rynek pozagiełdowy
- organizacja rynku pieniężnego oraz prowadzenie notować papierów wartościowych ( obligacji skarbowych , akcji
mniejszych spółek ), które nie mają szans znalezienia się na GPW ( ze względu na kryteria dopuszczenia do obrotu
giełdowego )
- wymogi : posiadanie zbadanego sprawozdania za minimum jeden kwartał oraz posiadanie motywów wejścia na
rynek publiczny
- koszty funkcjonowania na rynku pozagiełdowym zdecydowanie niższe niż na rynku giełdowym

Źródło finansowania a faza rozwoju przedsiębiorstwa

Źródła finansowania kapitałem obcym ,, twarde” (komercyjne ) :
- kredyty i pożyczki bankowe
- pożyczki z funduszy pożyczkowych
- formy sprzedaży ratalnej
- rozliczenie za pomocą weksli i kompensaty zadłużenia
- kredyt kupiecki
- emisja dłużnych papierów wartościowych
- factoring
- leasing
- franchising

Źródła finansowania kapitałem obcym ,,miękkie” ( inicjatywy państwa) :
- poręczenia kredytowe
- dopłaty do kredytów ( kredyty preferencyjne)
- dotacje i subwencje

Alternatywy finansowania :
- optymalizacja zobowiązań podatkowych
- przyspieszenie obrotu aktywami

27

Kredyty i pożyczki bankowe

Kredyt- zawsze przeznaczony jest na określony cel , ustalony jest termin jego spłaty , a jego przedmiotem mogą być
wyłącznie środki pieniężne.
Pożyczka – może być bezterminowa , jej cel nie musi być określony oraz nie musi mieć postaci pieniężnej

Kredyty bankowe wg kryterium przeznaczenia :
- k. konsumpcyjne
- k. gospodarcze

Kredyty gospodarcze:
- k .obrotowe
- k. inwestycyjne

Fundusze pożyczkowe :
Fundusze pożyczkowe są przeznaczone przede wszystkim dla mikro i małych przedsiębiorców oraz osób
rozpoczynających działalność gospodarczą.
Przykładowe cele pożyczek udzielanych przez fundusze pożyczkowe :
- finansowanie inwestycji
- zakup maszyn i urządzeń
Itd.

Polskie Stowarzyszenie Funduszy Pożyczkowych

http://WWW.psfp.org.pl

Kredyt kupiecki:
Ciekawostka : kredyt kupiecki stanowi ok. 50% całości zobowiązań MSP w Polsce
-kredyt dostawczy- polega na odroczeniu płatności ( zazwyczaj o 30,45,60 dni ) . Koszt odroczenia jest z reguły
wkalkulowany w cenę towaru . W przypadku dokonania płatności w terminie wcześniejszym nabywcy oferowane
jest tzw skonto
-kredyt odbiorcy- ma formę przedpłaty , czyli wpłaty na rachunek dostawcy środków za dobra , które nie zostały
jeszcze wyprodukowane

Factoring:
- jest jednym ze sposobów na poprawienie płynności finansowej , a także na krótkoterminowe finansowanie
działalności
- zaletą jest przyśpieszenie rotacji należności
- przedsiębiorstwo może finansować wzrastające zapotrzebowanie na kapitał obrotowy , bez pogorszenia relacji
kapitałów własnych do kapitałów obcych


Factoring wg kryterium umiejscowienia ryzyka niewypłacalności dłużnika :
- właściwy ( pełny, bez regresu )
- niewłaściwy ( niepełny , z regresem )
- oprocentowanie ( zbliżone do kredytu bankowego)
- prowizje przygotowawcze- od 0,1 do 3%

Leasing :
Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa , nabyć rzecz
od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania

28

albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony , a korzystający zobowiązuję się zapłacić finansującemu
w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne , równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tyt. Nabycia
rzeczy przez finansującego .

Leasing:
-operacyjny
-finansowy
- zwrotny

Leasing:
- bezpośredni
- pośredni- kiedy występuje jakiś pośrednik między leasingodawcą a leasingobiorcą

Leasing operacyjny :
Okres umowy jest krótszy od okresu eksploatacji przedmiotu leasingu
Koszty amortyzacji , konserwacji i remontów przedmiotu leasingu ponosi leasingodawca.
Opłaty leasingowe , składające się z części kapitałowej i odsetkowej , w całości zaliczane są do kosztów
operacyjnych biorcy.

Leasing finansowy :
Okres umowy jest zbliżony do okresu ekonomicznego zużycia przedmiotu leasingu
Koszty amortyzacji i konserwacji remontów przedmiotu leasingu ponosi biorca , a jeśli ponosi je dawca to za
dodatkową opłatą.
Część kapitałowa opłaty leasingowej jest pokrywana z ryzyka netto leasingobiorcy itd….

Zalety leasingu :
- niska opłata początkowa
- możliwość spłaty rat leasingowych ze środków uzyskanych z eksploatacji przedmiotu leasingu
-korzyści podatkowe
- w leasingu finansowym część odsetkowa i amortyzacja zmniejszają podstawę opodatkowania
- w leasingu operacyjnym pełna kwota rat zaliczana jest do kosztu uzyskania przychodu
- nie wymaga spełnienia rygorystycznych wymagań
- dostęp do nowych technologii bez konieczności ponoszenia kosztów zakupu i ewentualnej wymiany środka
trwałego

Franchising:
System sprzedaży towarów , usług lub technologii , oparty na ścisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i
finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorcami : franchisodwacą i jego poszczególnymi franchisobiorcami ,
którym franchisodawca przyznaje prawo ( i nakłada obowiązek) prowadzenia określonej działalności gospodarczej
zgodnie z wypracowanymi przez siebie zasadami.
Def. Potoczna – prowadzenie biznesu w oparciu o cudzy sprawdzony pomysł pod cudzą marką

Strony umowy franczyzowej :
Franczyzodawca , czyli właściciel :
- pomysłu na biznes i wiedzy , jak go prowadzić (know-how)
- marki , pod którą biznes jest prowadzony
Franczyzobiorca , użytkownik pomysłu biznesowego i marki franczyzodawcy , nabywający odpłatnie od
franczyzodawcy prawo do posługiwania się jego pomysłem na biznes i do działania pod jego marką

29

Emisja krótkoterminowych papierów dłużnych (KPD)
-bony komercyjne , obligacje, certyfikaty depozytowe
- poprzez emisję KPD przedsiębiorstwo zaciąga pożyczkę na rynku pieniężnym
-KPD charakteryzujący się krótkim okresem wykupu ( do 1 roku) oraz wykupem wg , wartości nominalnej ( bez
odsetek )
- emisja przeprowadzana jest przez agenta emisji- bank ( Ew. biuro maklerskie) który organizuje rynek wtórny tych
papierów
- emisja KPD nie wymaga ustanawiania zabezpieczeń ( ważne jest posiadanie przez emitenta dobrego ratingu)

Fundusze poręczeniowe :
- instytucje, które za opłatą poręczają spłatę zobowiązać finansowych przedsiębiorcom , którzy mają zdolność
kredytową , lecz nie posiadają wymaganych zabezpieczeń
- zapewnią poręczenie w wysokości 50-80% wartości pożyczki lub kredytu , zabezpieczenie spłaty pozostałej części
kredytu musi zapewnić kredytobiorca
- pobierają prowizję w wysokości 1-2% wartości poręczenia

Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych

Kredyty preferencyjne
Kredyty których koszt jest niższy od rynkowego kosztu kredytów dzięki dopłatom określonych instytucji.

Dotacja – bezzwrotna pomoc finansowa państwa na finansowanie określonej działalności lub podmiotu

Subwencja – szczególny rodzaj dotacji związany z bezzwrotną pomocą finansową państwa udzielaną różnym
podmiotem .
Subwencje ogólne – pomoc finansowa udzielana przez państwo innym podmiotom na podst kryteriów
obiektywnych np. liczby mieszkańców
Subwencje przedmiotowe- to bezzwrotna pomoc finansowa przeznaczana na realizację konkretnych zadań np.
dopłata do kredytów dla rolników, dopłata do czynszów komunalnych itp. (tzn. na konkretny cel – celowość
wydatkowania przyznawanych przez państwo środków)

Wykład 8 (7.04)
Miary finansowe wykorzystywane w przygotowaniu oraz ocenie projektów gospodarczych i inwestycyjnych.
ZAKTUALIZOWANA WARTOŚĆ NETTO (NPV)
Zmiana wartości pieniądza w czasie wymaga użycia następującej formuły:
-NPV – Net Present Value ( Zaktualizowana wartość netto projektu) !!!
PPNt – przepływy pieniężne netto w kolejnych latach życia projektu
Co – Wartość bieżąca projektu (przy założeniu dyskontowania przyszłych przepływów na bieżący okres)
R – stopa dyskontowa (inflacja + alternatywny% = premia za ryzyko)
Oblicz realną wartość kapitału przy założeniu zdeponowania 10000, przy założeniu lokaty rocznej o
oprocentowaniu 5% (podatek Belki 19% - od wygenerowanych) przy założeniu inflacji 3,4%.
FV
10000*(1+0,05)=10500zł
10500 –(500*0, 19)=10405ZŁ
PV=
PV = =10062,86zł
NPV > 0 „+”
NPV = 0 wyjdzie się na czysto
NPV < 0 „-„ (nie inwestować)

30

Szacowanie stopu dyskontowej
Stopa dyskontowa – (będąca stopą procentową) służy do obliczenia obecnej wartości spodziewanych przyszłych
przepływów pieniężnych (strumieni pieniężnych).
Z każdą inwestycją wiąże się bezpośrednio zasada zmiennej wartości pieniądza w czasie, która jest wynikiem
działania czterech następujących czynników:
(1)spadku siły nabywczej;
(2) możliwości powiększenia kapitału poprzez inwestowanie;
(3) występowania ryzyka;
(4) preferowania bieżącej konsumpcji przez inwestora projektu.
Dlatego też szacując wysokość stopy dyskontowej można wziąć pod uwagę m.in.:
- koszt (cenę) kapitału własnego inwestora; à
- koszt kapitału obecnego, niezbędnego do sfinansowania inwestycji;
- rentowność alternatywnych inwestycji;
- poziomy, „historyczne”
Planujesz otworzyć firmę, masz 10000zł, biorę kredyt 10000zł (stopa kredytu 18%), ciocia pożycza kolejne 10000zł. Z
Twoich obliczeń wynika, że biznes będzie przynosił zyski w ciągu najbliższych lat: 10000zł, 12000zł i 14000zł kolejno
teraz, za rok 2 lata. Oblicz NPV, stopa dyskontowa na poziomie WACC. Koszt kapitału własnego 5%.

WACC=

NPV=

Stopa dyskontowa wynosi r=5%. Proszę sprowadzić wszystkie wysokości przepływów pieniężnych w projekcie na
okres

.

ßkapitalizacja àdyskontowanie

ZMIANA WARTOŚCI PIENIĄDZA W CZASIE
Alternatywny koszt kapitału wynosi 10% ( w każdym z lat analizy). Proszę ocenić atrakcyjność czterech projektów
inwestycyjnych przy określonych wielkościach przepływów pieniężnych w kolejnych latach analizy:

Renta początkowa płatności z dołu.
CF – wpłata (rata)
R – stopa dyskontowa
N – liczba rat
Renta końcowa płatności z góry

Próg rentowności dla produkcji jednoasortymentowej
Podstawowymi kategoriami, jakie będziemy brali pod uwagę wyznaczając wielkość efektywnej skali prowadzonej
działalności gospodarczej będą relacje, jakie zachodzą pomiędzy kosztami (w tym kosztami stałymi, oraz
zmiennymi), wielkością produkcji w wymiarze ilościowym bądź wartościowym, a także wpływem tych kategorii
na wynik finansowy.
Zależności te często ujmowane SA w triadzie nazywanej CVP ( C – costs, V – volume, P – profit).
Rozmiar produkcji pozwalający pokryć ponoszone koszty i tym samym osiągnąć zerowy wynik finansowy
będziemy nazywali progiem rentowności.
Przyjęło się w praktyce stosować określenie BEP ( z ang. Break Even Point) dla oznaczenia ilościowego
(wyrażonego w jednostkach, sztukach, seriach itd.), bądź wartościowego (wyrażonego w jednostkach pieniężnych)
wolumenu produkcji.

31

Próg rentowności dla produkcji jednoasortymentowej
W celu wyznaczenia wzoru na wartościowy próg rentowności należy jego ilościową postać pomnożyć przez
jednostkową cenę, po której oferujemy w sprzedaży produkowany przez nas wyrób. Formuła przedstawiona
została następującą postacią równania:
Równanie na wartościowy poziom marży bezpieczeństwa produkcji sprzedanej.
Na tym etapie moglibyśmy również wyznaczyć tzw. marżę bezpieczeństwa, tj. różnicę jaką uzyskujemy z
realizowanej produkcji w stosunku do wielkości produkcji w progu rentowności. Marża bezpieczeństwa mówi
nam zatem o ile moglibyśmy obniżyć wartość osiąganych przychodów ze sprzedaży , aby nie rozpocząć
działalności w strefie straty. Marżę bezpieczeństwa wyznacza się przy pomocy następującej formuły:
Mbe= Psmax – Psbep
Co stanowi składowe stopy dyskontowe.!!

Wykład 9 (14.04)

Dlaczego przedsiębiorstwa wdrażają innowację ? czyli nowe rozwiązania dotyczących różnych obszarów.

· Spełnienie wymogów rynku
· Sprostać konkurencji
· Usatysfakcjonować klienta
· Generowanie przewagi konkurencyjnej – przewaga nad firmą konkurencją, wynik finansowy, sprzedaż
· Maksymalizacja wyniku finansowego
· Rozwój przedsiębiorstw

Firma działa w otoczeniu i nie ma firmy która działa bez otoczenia , szybkość zmian jest tak duża że rozwój tylko
zapewnia przetrwanie .

Innowacje w teorii i praktyce

· Innowacje dotyczyć mogą zarówno produktów, technologii jak i procesów.
· Jednym z podstawowych celów wdrażania innowacji jest wzrost efektywności funkcjonowania

przedsiębiorstwa, któremu w większości przypadków towarzyszy jego szybki rozwój.

· Aby przedsiębiorstwo osiągnęło sukces innowacje muszę być stałym elementem strategii rozwoju,
· Właściwe wdrożenie i zarządzanie innowacjami wielokrotnie prowadzi do uzyskania przez

przedsiębiorstwo przewagi konkurencyjnej oraz przedsiębiorstwo przewagi konkurencyjnej oraz
potwierdzenia silnej pozycji konkurencyjnej na rynku.

Co zrobić, żeby cena biletu była tańsza. Jedna toaleta i płatna, więcej miejsca.

Definicje innowacji

J. Schumpeter 1912

· Wprowadzenie nowego produktu (innowacja produktowa)
· Wprowadzenie nowej metody produkcji (innowacja procesowa)
· Otwarcie przez przedsiębiorstwa nowego rynku (wejście na nowy rynek)
· Pozyskanie nowego dostawcy surowców lub materiałów.
· Wprowadzenie nowej organizacji, np. w postaci utworzenie lub likwidacji monopolu.

P. Drucker

· Innowacja wykorzystuje zmienne, żeby utworzyć coś nowego.

32

INNOWACJA TO

· poszukiwanie i wykorzystywanie nowych okazji do zaspokajania ludzkich pragnień i potrzeb
· dla przed, szczególnym narzędziem. Za jego pomocą ze zmiany czynią, okazję do podjęcia nowej

działalności gospodarczej lub świadczeń nowych usług

· przykład pleśń penicylinowa – A. Fleming
· Innowacja nie musi być czymś technicznym, nie musi być nawet czymś materialnym ( zakupy na raty)
· Niewiele technicznych innowacji może współzawodniczyć pod względem siły oddziaływania z takimi

innowacyjni społecznymi jak gazety czy ubezpieczenia

· Innowacja jest raczej pojęciem ekonomicznym, społecznym niż technicznym
· Systematyczna innowacja oznacza poszukiwanie 7 źródeł okazji od innowacji

RODZAJE INNOWACJI

Kryterium

· Skala zastosowań

o Mikro firma
o Mezo – sektor
o Makro- gospodarka

· Obszary zastosowań

o Wewnętrzne firma
o Zewnętrzne – otoczenia

· Sposób wdrażania

o Stopniowe- innowacje wdrażanie systemem skokowym, przyczym pomiędzy poszczególnymi

etapami wdrożenia następują przerwy

o Ciągłe – proces ciągły, bez przerw.

· Stopień zmian

o Radykalne
o Usprawniające

· Mechanizm wrażania

o Zamierzone
o Wymuszone ( np. „wymusił” klient, ochrona środowiska,)
o Przypadkowe

· Mechanizm pobudzania do innowacji

o Podażowe – ( np. wynik prowadzonych praw badawczych) firm
o Popytowe – odpowiedź na zapotrzebowanie klienta

· Oryginalność zmian

o Kreatywne
o Imitujące

KLASYCZNY PODZIAŁ INNOWACJI

1. Innowacje produktowe ( nowych lub zmodyfikowanych produktów)
2. Innowacje technologiczne
3. Innowacje procesowe
4. Innowacje organizacyjne
5. Innowacje marketingowe

33

POWSTAWANIE INNOWACJII

1. Walkman ( Szwecja – free style)
2. 3M Worldwide ( samoprzylepne karteczki)
3. Podeszwa Nike

SPOSYBY POWSTAWNIA INNOWCJI

Wg, PH. Kotlera

A. Innowacje tworzone w sposób tradycyjny (założenie niezmienności rynku

o wariantowanie jednej z cech produkty – np. soki, detergenty, księgarnia online
o zmiana wielkości – Nałęczowianka,
o zmiana wzornictwa (wschodząca gwiazda, dojna krowa J)
o uzupełnieniu.

B. Innowacje tworzone w sposób alternatywny ( postawne poza danym rynkiem)

o Nestle ( płatki śniadaniowe, zamiast samych płatków – batonik)
o Ferrero – Kinder Niespodzianka
o Danone – Actimel – probiotyczny
o Sklep na stacji benzynowych,
o Kawiarenki internetowe

Najważniejsze innowacje wg . Koltera

a) dom towarowy
b) wysyła w kontenerach
c) brak usterek SIX sigma
d) telemarketing
e) telefon, radio, komputery, Internet
f) Karta kredytowa, gwarancja, zakupy na raty

Emocje .
Cenowy efekt 99 J

Wykład 10 (28.04)

DZIAŁALNOŚĆ PODSTAWOWA – ZAKRES WYKŁADU

· Funkcje w przedsiębiorstwie
· Istota procesu produkcyjnego
· Organizacja produkcji
· Lokalizacja
· 1)Pojęcie działalności podstawowej – działalność stanowiąca główny cel utworzenia podmiotu

gospodarczego, to działalność produkcyjna lub/i usługowa.

· 2)Ten wycinek aktywności przedsiębiorstwa, który jest źródłem jego przychodów umożliwiających

pokrycie kosztów istnienia i funkcjonowania oraz warunkujących wygospodarowanie zysku – stanowi rację
bytu

· 3) w jej wyniku powstają produkty, energia lub usługi materialne i niematerialne

§ Stanowi główną i najważniejszą działalność określonej jednostki produkcyjnej
§ Nie może przebiegać w sposób dowolny, musi być odpowiednio sterowana w czasie i przestrzeni
§ Musi odbywać się w określonych warunkach techniczno-produkcyjnych i organizacyjnych
§ Ma wieloaspektowy i strategiczny charakter.

34

Ogniwa działalności podstawowej

§ Działalność produkcyjna
§ Działalność handlowa

§ Działalność usługowa

-świadczenie usługi

§ Działalność rolnicza

Oznacza produkcję roślin lub zwierząt

Rodzaje przedsiębiorstw według kryteriów:
- Produkcyjne
- Handlowe
- Usługowe
Działalność produkcyjna

§ Produkcja – podstawowa działalność gospodarcza przedsiębiorstwa, przystosowuje zasoby i siły przyrody

do potrzeb człowieka

§ W wyniku działalności produkcyjnej powstają produkty, energia
§ Działalność musi przebiegać w określonych warunkach techniczno – produkcyjnych – organizacyjnych
§ Działalność produkcyjna mysi być współzależna z innymi funkcjami przedsiębiorstwa

Produkcyjne dzielimy na:

a) Wydobywcze:

- górnicze
- energetyczne
- gospodarki naturalnej

b) Przetwórcze:

- przedsiębiorstwa produkcji materiałów podstawowych dla dalszego przerobu
- przedsiębiorstwa produkujące techniczne środki produkcji
- przedsiębiorstwa budowlane
- przedsiębiorstwa produkujące dobra konsumpcyjne finalne bądź do dalszego przetworzenia

Działalność usługowa
Cechy:
- bezpośredni związek (jedność) pomiędzy produkcją usługi, jej świadczeniem i konsumpcją – nie ma zapasów
- niematerialność usługi
- zmienność – niestała jakość
- nietrwałość
- niemożność nabycia prawa własności
- komplementarność w stosunku do działalności wytwórczej
- pracochłonność
- nierozdzielność z osobą wykonawcy

Usługowe dzielimy na:
- komunikacyjne i transportowe
- telekomunikacyjne
- finansowe
- ubezpieczeniowe
- komunalne
- turystyczne i rekreacyjne
- inne usługowe (biura prawne, konsultingowe, projektowe, usługi medyczne, kosmetyczne, zdrowotne)

35

Działalność handlowa polega ba organizowaniu obrotu towarowego między produkcja a konsumentami.
Główne zadanie: umieszczenie potrzebnego towaru:
- w odpowiedniej ilości, jakości i rodzaju
- w odpowiednim czasie
- w odpowiednim miejscu
- z korzystną ceną.

DZIAŁALNOŚĆ PRODUKCYJNA A DZIAŁALNOŚĆ USŁUGOWA

KLASYFIKACJA PRODUKTÓW

A – „czysty” produkt
B – produkt z usługami towarzyszącymi
C – hybryda – produkt składający się w równej części z towarów i usług
D – usługa podstawowa z towarzyszącymi jej produktami lub usługami
E – „czysta” usługa

DZIAŁALNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA:

- OPERACYJNA
- FINANSOWA
- INWESTYCYJNA

§ Jedna z trzech podstawowych rodzajów działalności prowadzonej przez przedsiębiorstwo, według ustawy o

rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku (z późn. Zm._

§ Przez działalność operacyjną rozumie się podstawowy rodzaj działalności jednostki oraz inne rodzaje

działalności, niezaliczone do działalności inwestycyjnej (lokacyjnej) lub finansowej

ZARZĄDZANIE DZIAŁALNOŚCIĄ PODSTAWOWĄ

Na tle podstawowych funkcji zarządzania funkcja zarządzania działalnością podstawową jest najtrudniejsza do
zdefiniowania ze względu na dużą różnorodność zadań i procesów jakie obejmuje.

FUNKCJE W PRZEDSIĘBIORSTWIE

- liczne i różnorodne, zazwyczaj powtarzalne czynności
- mogą być klasyfikowane wg różnych kryteriów

W ORZEDSIĘBIORSTWIE PRZEMYSŁOWYM
Najczęściej stosowany podział funkcji w przedsiębiorstwie wyróżnia

1. Funkcje podstawowe
2. Funkcje pomocnicze

W poszczególnych funkcjach podstawowych wyodrębnia się bardziej szczegółowe funkcje

Funkcje podstawowe
Działalność przedprodukcyjna:
- badania i rozwój
- projektowanie wyrobów
- zakupy surowców i materiałów
- transport surowców i materiałów do zakładu produkcyjnego
- pozyskiwanie środków finansowych itp.
Produkcja:
- produkcja oraz magazynowanie podzespołów i części

36

Funkcje pomocnicze:
- gospodarka materiałowa
- gospodarka środkami trwałymi
- gospodarka pomocami warsztatowymi
- gospodarka transportowa
- kontrola jakości
- gospodarka energetyczna
- administracja ogólna

ISTOTA PROCESU PRODUKCYJNEGO

- kluczowym elementem działalności podstawowej jest proces produkcyjny
- różne ujęcia definicyjne:

Durlik – proces produkcji polega na przekształceniu wektora wejścia systemy produkcyjnego w wektor wyjścia

Starostecki- to zamierzone oddziaływanie człowieka na różne przedmioty za pomocą narzędzi, maszyn i urządzeń
oraz różnego rodzaju energii w celu wytworzenia produktów oczekiwanych przez klientów

Brzeziński – całokształt czynności w wyniku których z materiału lub materiałów powstaje gotowy produkt o
określonej wartości użytkowej

Proces produkcyjny mam charakter:
- techniczny
- ekonomiczny
- organizacyjny
a także:
- społeczny
- ekologiczny
- prawny

PROCES PRODUKCYJNY – inaczej wytwarzanie wyrobów lub świadczenie usług, na który składają się procesy
technologiczne i pomocnicze
-

proces technologiczny –

zespół procesów pracy w trakcie których następują zmiany właściwości materiałów

(procesy naturalne i procesy pracy)
-

procesy pomocnicze

– przygotowanie, magazynowanie, transport, kontrola

RODZAJE PROCESÓW PRODUKCYJNYCH

§ Kryterium charakteru działalności produkcyjnej

· Wydobywcze
· Przetwórcze

§ Kryterium dominującego rodzaju nakładów

· Pracochłonne
· Kapitałochłonne
· Materiałochłonne

§ Kryterium stopnia złożoności procesu

· Proste
· Złożone

37

§ Kryterium znaczenia procesu

· Podstawowe
· Pomocnicze
· Uboczne

Kryterium stosowanych technologii
- wydobywcze,
- przetwórcze,
- obróbkowe,
- montażowe,
- naturalne

Kryterium liczebności
- jednostkowe,
- seryjne

Kryterium skali
- przemysłowe
- drobna wytwórczość

ORGANIZACJA PRODUKCJI

- Inaczej dobór elementów cząstkowych procesu i ich odpowiednie powiązanie w czasie i przestrzeni w skuteczną,
odpowiedzialną i efektywną całość
- istotą organizowania jest podział pracy
Elementarną część procesu stanowi stanowisko produkcyjne (najmniejsza komórka produkcyjna) zorganizowane na
zasadzie przedmiotowej lub technologicznej
- tzn. w kolejności przebiegu procesu (grupowane w gniazda produkcyjne w linii potokowej)
- lub w wg typu i urządzeń – gniazda produkcyjne, oddziały, wydziały

TYPY I FORMY ORGANIZACJI PRODUKCJI
- ze względu na specjalizację i stabilność produkcji
(liczba detalooperacji na stanowisku)

· Jednostkowa – nieograniczona
· Drobnoseryjna – powyżej 20
· Średnioseryjna – 5-20
· Wielkoseryjna – 5
· Masowa - 1

- ze względu na współdziałanie stanowisk w procesie produkcji
W celu zachowania rytmiczności, ciągłości, równomierności
- forma potokowa (ciągła i przerywana, o takcie przymusowym lub swobodnym)

· Jest produkcją rytmiczną
· Miarą rytmu jest takt linii, wyznaczany czasem zawartym między wypuszczeniem dwóch kolejnych

obrabianych przedmiotów, zespołów itp.

· Normy czasu poszczególnych operacji muszą być równe taktowi bądź stanowią jego wielokrotność

- forma niepotokowa
Wybór konkretnej formy zależy od:
- charakteru i rozmiarów zadań (charakter produkcji)
- lokalizacji poszczególnych zakładów i wydziałów
- od stopnia rozwoju przedsiębiorstwa

38

CYKL PRODUKCYJNY
- czas jaki upływa od chwili wydania surowców i materiałów do produkcji od chwili przekazania wyrobu gotowego
do magazynu
- czas trwania cyklu zależy od:

· Rodzaju wytwarzanych wyrobów
· Złożoności procesu technologicznego
· Organizacji pracy (racjonalność wykorzystania czasu pracy)
· Poziom postępu technicznego

OPERACJE
- proces produkcyjny dzieli się na operacje
- operacja wykonywana jest na określonym stanowisku, elemencie, w określonym czasie, przez określonego
pracownika
- rodzaje operacji:

· Bezpośrednie (technologiczne) – bezpośrednio oddziaływają na przedmiot pracy
· Pośrednie – wspomagają proces produkcji

- operacje dzielą się na czynności, zabiegi i ruchy robocze
- operacje łączą się w fazy technologiczne
STANDARYZACJA/NORMOWANIE PRODUKCJI
-ograniczanie nieuzasadnionej ekonomicznie różnorodności dotyczy:

· Elementów wejścia
· Fazy przygotowania i organizacji (czynności w produkcji – inaczej metody pracy, wiąże się z normalizacją

czasu pracy – normy wydajności i pracochłonności)

· Elementów wyjścia (typizacja, unifikacja, normalizacja)

STRATEGIE LOKALIZACJI
Wyróżnia się dwa typy:

· Strategie ogólne- wybór terenu, regionu w którym zakład powinien być zlokalizowany
· Strategie szczegółowe – wybór konkretnego miejsca lokalizacji już na danym terenie

RODZAJE LOKALIZACJI

· Swobodna – masa surowców potrzebnych do produkcji jest mniejsza niż masa produktu finalnego (np.

przemysł precyzyjny)

· Związana – masa surowców potrzebnych do produkcji jest większa niż masa produktu końcowego (np.

cukrownia)

· przymusowa – wydobywanie surowców jest zależne od obszaru ich występowania (np. przemysł

wydobywczy)

Wykład 11 (5.05)
Czynniki lokalizacji:
-przyrodnicze
-pozaprzyrodnicze(społ-gosp)
-specjalne

Nie ma najważniejszego czynnika lokalizacji, zmieniają się one w zależności od kraju, branży, postępu technicznego
itd.

Czynniki przyrodnicze:
-baza surowcowa
-dostęp do wody
-klimat

39

Czynniki pozaprzyrodnicze:
-baza energetyczna
-zasoby pracy – ważne
-rynek zbytu
-infrastruktura techniczna
-zaplecze naukowe
-korzyści aglomeracji zakładów przemysłowych

Czynniki specjalne:
-stopień ryzyka i stabilność gospodarki
-przepisy prawne, celne
-ulgi podatkowe
-polityka miejscowej administracji
-wpływ związków zawodowych

Rola czynników zmienia się:
- zmienia się wartość czynników
-zmienia się charakter czynników

Od czego to zależy:
m.in. zależy to od:
-zmian ustrojowych
-zmian stanu środowiska naturalnego
-zmian stanu zasobów bogactw naturalnych
-postępu naukowo-technicznego
-postępu społeczno-gospodarczego
-zmian stanu zasobów pracy
-organizacji pracy
-globalizacji

Lokalizacja to nie tylko aspekt wyboru miejsca dla firmy jako całości, ale także:
-rozmieszczenie obiektów i pomieszczeń
-rozmieszczenie maszyn i urządzeń

Lokalizacja obiektów i pomieszczeń produkcyjnych – czynniki:
-wielkość obiektu
-dostęp wewnątrz budynku z punktu widzenia transportu zaopatrzeniowego, oraz możliwość przemieszenia się
ludzi wewnątrz budynku
-uzbrojenie –gaz, woda, p-poż
-wymagania specjalne: potrzeby szczegółowej kontroli temperatury, specjalne oświetlenie i podłoże

Zalety dobrego rozmieszczenia maszyn i urządzeń:
-skrócenie całkowitego cyklu produkcji, umożliwia obniżenie kosztów produkcji
-uproszczenie nadzoru i kontroli, wzrost jego skuteczności
-większa możliwość wprowadzania zmian produkcyjnych
-silniejsza integracja pracowników
-możliwość utrzymania odpowiedniego poziomu jakości produkcji
-większe bezpieczeństwo i higiena pracy

40

Fazy działalności firmy:
1. założycielska
2. obrotu
3. zakończenia – upadłość, likwidacja

Nawet powierzchniowa obserwacja wskazuje, że firmy powstają, rozwijają się, łączą z innymi, bankrutują.

Zdarzenia te do złudzenia przypominają życie organizmów i dlatego intuicyjnie wydaje się oczywiste, iż
organizacje – podobnie jak wiele innych systemów – przechodzą przez pewne fazy, które mają odmienną logistykę
problemów i rozwiązań

Rozwinęło się wiele teorii i modeli, które starają się odpowiedzieć na następujące pytania:
-jakie są najbardziej charakterystyczne cechy skutecznej organizacji w poszczególnych fazach cyklu?
-czy przechodzenie od jednej do drugiej fazy musi być związane z kryzysami i rewolucjami w firmie, czy też można
ewolucją formy skutecznie zarządzać?
-jak tworzyć w dotychczasowej organizacji – firmie szansę do odnowy, ponownych narodzin, czyli po prostu, jak
zapewnić firmie „ nieśmiertelność”?

Cykl życia

Rozwój przedsiębiorstwa nie ma prostego liniowego przebiegu, ale następuje skokami, przy których występują
progi rozwojowe.

W rozważaniach nad cyklem życia trzeba ustalić, czy cykl życia odnosi się do faz jednostki fizycznej czy prawnej

W kategoriach prawnych cykl życia będzie wiązał się często z likwidacją podmiotu(fuzje) mimo iż w sensie
fizycznym podmiot, jego majątek istnieje.

Jeżeli jako osoba prawna przedsiębiorstwo istnieje, to trwa jego cykl życia.

Fazy życia przedsiębiorstwa są:
-wewnętrznie bardzo złożone
-zawierają różnorodność: sytuacji, uwarunkowań, strategii, procesów decyzyjnych

Podstawowe fazy rozwoju organizacji:





Wyniki

Formowanie się

Stabilizacja i Zmiana lub schyłek

Czas

I wstępny rozwój

dynamiczna i rozpad

równowaga

41

Rozwój organizacji wg L. Greinera:

Faza założycielska

Funkcjonowanie

Zakończenie

Każde funkcjonowanie i
zakończenie jest zależna od
innego autora.

Funkcjonowanie i
ustabilizowanie

W trybie normalnym

Wzrost zewnętrzny i
wewnętrzny

Firma się rozwija ew.
kończy się w trybie
normalnym

Kryzys i uzdrowienie

Po sanacji firma może dalej
funkcjonować

Kryzys i trwały regres

Likwidacja lub upadłość

Proces założycielski nowego przedsiębiorstwa:
To suma czynności związanych z „dojrzewaniem pomysłu” obejmujący prace:
1. koncepcyjne
2. finansowe
3. organizacyjne
4. techniczne

Ważne decyzje fazy wejścia:
-rodzaj i zakres działalności (co będzie celem naszej działalności)
-forma działalności
-źródła finansowania
-rodzaj i sposób rozliczania podatków

42

Rodzaj działalności:

Źródła pomysłów:
-naśladownictwo – kopiowanie firmy istniejącej i wchodzenie z nią w konkurencję( przykładem mogą być
Chińczycy kopiujący wszystko, co wpadnie w ich małe żółte łapki)
-kupno firmy – np. poprzez portal

WWW.fuzje.pl

-przedstawicielstwo – liczne firmy zagraniczne w Polsce
-franchising – McDonald’s, Sphinx, Greenway, Expander
-przedsiębiorstwo rodzinne – np. Andrzej Blikle – firma rodzina od 136 lat, czy rodzina Corleone 
-rynek – potrzeby konsumentów – np. jest teraz popyt na sklepy internetowe
-lokalna społeczność – np. drobne sklepy, punkty usługowe na osiedlach
-innowacje i twórcze myślenie – Maciej Grabski – współtwórca portalu WP, czy też Bill Gates
-zmiany – przykładów brak

Istota umowy franchisingowej:
Sprzedawca gwarantuje:
- korzystanie z nazwy i znaku firmowego
-pomoc w założeniu i zarządzaniu przedsiębiorstwem
-szkolenie zawodowe i menedżerskie
-pomoc finansową
-ceny hurtowe na dostarczane przez niego towary

Kupujący(franchisobiorca) jest zobowiązany do:
-wnoszenia uzgodnionych opłat
-przestrzegania warunków współpracy
-dokonywania minimalnych inwestycji ze środków własnych
-dotrzymywania wymogów technologiczno-produkcyjnych
-dbałości o markę firmy macierzystej

7 źródeł innowacji wg Druckera:
Wewnętrzne źródła(wewnątrz organizacji):
- okazje

1. nieoczekiwane: powodzenie, niepowodzenie, zdarzenie zewnętrzne
2. Niezgodność: przykłady: realia ekonomiczne – nakłady/wyniki między rzeczywistością a założeniami;

Postrzeganie a rzeczywiste wartości klienta w rytmie, logice procesu

3. Zmiany w strukturze: rynku, branży( na skutek powiązań, sieci współpracy)

-potrzeby
4. Innowacje wynikające z potrzeb procesu np. słabe ogniwa
Zewnętrzne źródła – zewnętrzne źródła okazji do innowacji będące przejawem zmian w otoczeniu społecznym,
filozoficznym, politycznym, intelektualnym
5. demografia
6.

zmiany w postrzeganiu, nastrojach, wartościach

7.

nowa wiedza

Wielkość przedsiębiorstwa – czynniki

Optimum wielkości wyznaczają cele i zadania firmy:
1. rodzaj działalności(handel, przemysł, bankowość, usługi)
2. rodzaj i skala zaspokajanych potrzeb

43

3. strategia przedsiębiorstwa
4. kierunki sprzedaży

Kryteria wyznaczania optymalnej wielkości firmy:
Za dużymi rozmiarami przemawiają:
1. kosztowe korzyści skali działalności
2. warunki umożliwiające produkcję seryjną i masową
3. możliwości uzyskania korzyści rynkowych

Za małymi rozmiarami przemawiają:
1. siła ekonomiczna niezbędna do realizacji zadań przedsiębiorstwa
2. elastyczność
3. sprawność w zarządzaniu przedsiębiorstwem
4. więź ekonomiczna i społeczna załogi przedsiębiorstwa

OPTIMUM WIELKOŚCI FIRMY JEST ZMIENNE W CZASIE

Optymalizowanie założenia przedsiębiorstwa tj. podjęcie prac dających przedsiębiorstwu długookresowe
powodzenie

Forma działalności
Wybór formy prawnej przedsiębiorstwa – kryteria wyboru – było na wykładzie wcześniejszym

Podstawowe błędy wywołujące nadśmiertelność przedsiębiorstw – „niemowląt”:
1. zbyt optymistyczne oceny rynku
2. zbyt niskie określenie potrzebnych środków finansowych
3. niedostateczny rozwój obrotów firmy

Optymalne założenia przedsiębiorstwa c.d.:

1. miernik optymalizacji założenia: przyszły wynik działalności
2. sytuacja optymalna = sytuacja, w której oczekuje się maksymalnej rozpiętości pomiędzy wartością kapitału
własnego a oczekiwaną na koniec okresu wartością przedsiębiorstwa
3. sukcesem nie jest maksymalizowanie zysków, ale posiadanie zdolności do ich osiągania w długim okresie

Fazy działalności c.d.:

2. Obrotu(funkcjonowania i obrotu)

Czynniki wywołujące wzloty i upadki firmy:
Zewnętrzne – dominują w gospodarce o krótkiej tradycji rynkowej

1. Zmiany koniunktury ogólnej
2. Zmiany prawa gospodarczego
3. Ewolucyjne i rewolucyjne zmiany w rozwoju organizacji
4. Zmiany w cyklu życia zasobów
5. Zmiany w atrakcyjności technologii
6. Zmiany chłonności i tempa wzrostu rynku
7. Zmiany dostępu do zasobów i zmiany cen czynników produkcji

44

Czynniki wewnętrzne – dominują w gospodarce dojrzałej

Negatywne skutki czynników wewnętrznych
-pozbawienie właścicieli kontroli nad firmą
-niezgodność interesów właścicieli i menedżerów
-niedoinwestowanie i przeinwestowanie
-nadmierna ekspansja i dywersyfikacja
-groźba przejęcia firmy nad inną
-błędy w zarządzaniu – zła organizacja, system planowania i kontroli, centralizacja(niedostatek przedsiębiorczości
-kadra


Wykład 12 (12.05)

Kategorie wzrostu

Kryterium kierunku zmian.
1.Tendencja pozytywna – wzrost dodatni
2. Tendencja neutralna – wzrost zerowy
3. Tendencja negatywna – wzrost ujemny
Wzrost zewnętrzny – istota

· Nie powstają nowe zdolności produkcyjne, przedsiębiorcy jedynie zdobywają prawo do dysponowania już

istniejącymi zdolnościami produkcyjnymi.

Dlaczego wzrost zewnętrzny?

1. Przedsiębiorstwa funkcjonują w warunkach wzajemnych oddziaływań związanych z powiązaniami

produkcyjno – handlowymi oraz powiązaniami w procesie konkurencji.

2. Powiązania pionowe zachodzą pomiędzy przedsiębiorstwami działającymi w różnych dziedzinach

produkcji i usług pomiędzy

3. Powiązania poziome występują pomiędzy przedsiębiorstwami wytwarzającymi te same lub zbliżone

produkty i funkcjonują w tym samym sektorze (konkurenci)

4. Jest to forma szybsza i tańsza wzrostu

Wzrost zewnętrzny – skutki

1. Wzrost produktywności – wzrost skali prowadzi do obniżki kosztów
2. Poprawa pozycji rynkowej firmy – względem różnych interesariuszy
3. Zmniejszenie ryzyka – rozłożenie na większą liczbę jednostek
4. Uzyskanie silnej pozycji gospodarczej – ograniczenie konkurencji

Alianse i kooperacja

· Współdziałanie na zasadzie łączenia zasobów i umiejętności określane jest, jako sojusz lub alians.
· Może dotyczyć zarówno przedsiębiorstw powiązanych pionowo jak i poziomo.

· Alians może przybierać różne formy, dotyczyć różnych dziedzin działalności oraz obejmować różne okresy.

Dziedziny współpracy

· Badania i rozwój
· Wprowadzenie nowego produktu na rynek
· Wspólne projektowanie, realizacja i uruchomienie produkcji
· Modernizacja technologii
· Współdziałanie na zasadzie franczyzny
· Wspólne zaopatrzenie
· Wspólna produkcja
· Współpraca w dziedzinie dystrybucji

45

· Współpraca w dziedzinie opracowania i realizacji strategii marketingowej
· Współpraca w dziedzinie serwisu

Trzy główne formy współpracy

ALIANSE STRATEGICZNE
Długofalowe porozumienia między firmami, które dotyczą całości podejmowanych działań lub tylko niektórych ich
aspektów. Zawierane są miedzy firmami o podobnym potencjale, które nie tracą osobowości prawnej.
FUZJE
Dobrowolne połączenia dwóch lub większej liczby firm. Łączące się firmy tracą osobowość prawną – koncentracja.
PRZEJĘCIE
(lub wykup) polega na wrogim, niechcianym połączeniu się firm – koncentracja
Kiedy współpraca – alianse lub kooperacja??

¬ Wzrost kosztów produkcji
¬ Ograniczenia zasobów (rzeczowych, ludzkich, finansowych)
¬ Wzrost kosztów marketingu (badań rynku, dystrybucji, promocjo)
¬ Silna skłonność do innowacji (powoduje duże zapotrzebowanie na zasoby zewnętrzne)
¬ Niewielkie rozmiary przedsiębiorstwa ( orientacja techniczna, głęboki ale wąski asortyment, silna

specjalizacja)

RODZAJE ALIANSÓW
Alianse komplementarne – współpracują firmy, których kompetencje i udziały są zróżnicowane np. jedno
przedsiębiorstwo tworzy produkt, drugie sprzedaje
Ścisła integracja – firmy chcą uzyskiwać korzyści skali w zakresie produkcji jakiegoś podzespołu lub fazy procesu
produkcyjnego
Alianse addytywne – zawierane na płaszczyźnie konkurencyjnej, efektem jest dodatkowe wzmocnienie i uzyskanie
dużej skali produkcji (partnerzy dobierają się na zasadzie wzmocnienia tych samych umiejętności)

Wzrost zewnętrzny różny zakres samodzielności
Ze względu na zakres samodzielności podmiotów rozróżniamy

1. Wzrost przy zachowaniu odrębności podmiotów w sensie ekonomiczno-prawnym – kooperacja/alianse
2. Wzrost poprzez trwałe łączenie dla prowadzenia wspólnej działalności pod wspólnym kierownictwem –

koncentracja

Dwie ścieżki

1. Przy zachowaniu odrębności podmiotów w sensie ekonomiczno-prawnym – kooperacja/alianse

Formy luźne

Łączenie wiąże się z koniecznością zawarcia umowy i porozumienia się stron

Wspólnota interesów – najczęściej w formie poziomych połączeń, często podział zysków i strat pomiędzy
kooperantami
Wspólnota pracy – tzw. spółka okolicznościowa (konsorcjum), podmioty pozostają odrębne ale współpracują dla
wykonania określonego zadania, generalny zleceniodawca/wykonawca
Wspólne przedsiębiorstwo – wspólny zakład, ośrodek, który powstaje na skutek wydzielenia funkcji np.
zaopatrzenia, B+R, reklama
Wśród dużych firm powstają tzw. alianse strategiczne, często związki pomiędzy konkurencjami np. w branży
motoryzacyjnej
Kartele

· Umowa zobowiązuje formy realizacji lub zaniechania określonego działania.
· Celem jest monopolistyczne opanowanie rynku

Spółki prawa cywilnego, podmioty zachowują samodzielność
Kartele są „pod lupą” ustawodawstwa antymonopolowego

46

Współpraca w kartelu dotyczy jednolitych cen, kontyngentów produkcji, podziału rynku, ograniczenia inwestycji

Formy rygorystyczne

Syndykat

· Dążąc do większego zdyscyplinowania uczestników kartel tworzy własne przedsiębiorstwo zbytu, które

przejmuje wszystkie kontakty z odbiorcami i rynkiem

Inne formy organizacyjno-prawne aliansów strategicznych

· Umowy o współpracy –
· Umowy licencyjne, patentowe –
· Umowy franczyzowe –
· Umowy o zrzeszeniu, stowarzyszeniu (dla MSP)
· Joint venture – powiązania międzynarodowe, powstaje nowe przedsiębiorstwo
· Sieci i klastry

Kiedy alianse są skuteczne?

O Komplementarność umiejętności partnerów
O Kultura korporacji, które dążą do porozumienia
O Równość sił partnerów
O Podobieństwo struktur organizacyjnych

Czym alianse różnią się od kooperacji?

· Alianse dotyczą przedsiębiorstw, które mimo iż współpracują pozostają względem siebie konkurentami
· Alianse zazwyczaj dotyczą dużych podmiotów
· Kooperacja to najczęściej współpraca w kolejnych ogniwach, łącząca dostawców z odbiorcami

Koncentracja – formy

· Pozioma (horyzontalna) – łączenie firm wykonujących fazę działalności produkcyjnej, handlowej itp.
· Pionowa (wertykalna) – łączenie firm wykonujących kolejne fazy procesu

Holding

· Przedsiębiorstwa w pewnym stopniu rezygnują z samodzielności,
· Poddają się jednolitemu kierownictwu (najczęściej większościowe udziały w podporządkowanym

przedsiębiorstwie),

· Powstaje spółka holdingowa, która administruje udziałami, kontroluje, często koordynuje strategię, nie

prowadzi własnej działalności

ZAKOŃCZENIE DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA
Ścieżki postępowania

· Wyrejestrowanie działalności gospodarczej
· Postępowanie upadłościowe

-upadłość likwidacyjna
-upadłość układowa

· Postępowanie naprawcze
· Likwidacja

Podstawa prawna:
ustawa Prawo upadłościowe i naprawcze z 28 lutego 2003
Postępowanie upadłościowe

· Gdy dłużnik niebędący osobą fizyczną ma zobowiązania przewyższające wartość majątku (mimo że nawet

na bieżąco wykonuje zobowiązania)
- upadłość likwidacyjna – czuli likwidacja majątku i zabezpieczenie wierzycieli z uzyskanych środków
- upadłość układowa – obok zaspokojenia wierzycieli także restrukturyzacja przedsiębiorstw

· Wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć dłużnik lub każdy wierzyciel
· Dłużnik składa wniosek w sądzie nie później niż 2 tygodnie od dnia gdy wystąpiła podstawa ogłoszenia

upadłości

· Sąd ogłaszając upadłość likwidacyjną wyznacza sędziego-komisarza i syndyka
· Następuje sprzedaż (likwidacja) masy upadłościowej

47

Upadłość układowa
Zawiera się układ gdy wierzyciele są zainteresowani utrzymaniem przedsiębiorstwa upadłego, gdyż jego
funkcjonowanie może służyć zaspokojeniu ich wierzytelności
Postępowanie naprawcze

· Dla zagrożonych niewypłacalnością, celem jest ochrona przedsiębiorcy przed upadłością i doprowadzenie

do układu z wierzycielami

· Przedsiębiorca jest zagrożony niewypłacalnością, mimo że wykonuje swoje zobowiązania, ale w niedługim

czasie może stać się niewypłacalny

· Przedsiębiorca

- składa oświadczenie w sądzie, że jest zagrożony
- opracowuje plan naprawczy,
- skutkiem tego jest zawieszenie spłat zobowiązań oraz nienaliczenie odsetek należnych od przedsiębiorcy

LIKWIDACJA

· Postępowanie prowadzone w celu spieniężenia majątku i zakończenia bieżących spraw spółki
· Jest to warunek niezbędny do rozwiązania spółki i wykreślenia jej z rejestru

RESTRUKTURYZACJA
Inaczej rekonstrukcja struktury, uporządkowanie struktury w nowy sposób
C. Suszyński – restrukturyzacja to „złożony proces istotnych często fundamentalnych zmian w przedsiębiorstwie,
którego celem jest bieżące i długotrwałe kształtowania atrybutów jego podmiotowości pod kątem zmian w
otoczeniu i wewnętrznych samego przedsiębiorstwa”.

Restrukturyzacja – rodzaje

1. Wg zasięgu

- makro
- mikro

2. Wg zakresu

- majątku zatrudnienia
- własności
- organizacji
- zarządzania
- produkcji
- zbytu
- technologii itp.

3. ze względu na obszar prowadzonych przekształceń

Przedmiotowa – w obszarze techniki i technologii
Podmiotowa – w obszarze organizacji i zarządzania, ekonomiki, rynku

4. W zależności od czynników wywołujących zmiany

- kreatywna
- antycypacyjna
- dostosowawcza
- rozwojowa

- mają za zadanie utrzymanie bądź polepszenie sytuacji przedsiębiorstw

5. Naprawcza – doraźna,
6. Wg zakresu działalności przedsiębiorstwa

1. Operacyjna

-marketingowa
- zasobów
- organizacji

2. Finansowa – zmiany w sposobie finansowania działalności
3. Własnościowa – w strukturze kapitałów własnych

48

Wyklad 13 (19.05)

Prywatyzacja jako szczególna forma przedsiębiorstwa

Prywatyzacja – działania mające na celu zmianę struktury własności w danym kraju na korzyść własności
prywatnej przy jednoczesnej reakcji zaangażowania państwa.

Cele prywatyzacji:

Tworzenie podstaw ustrojowych i gospodarczych dla zwiększenia tempa rozwoju gospodarczego




Polityczno-ustrojowe

Społeczne

Ekonomiczne

Dla przedsiębiorstw
-przyciąganie nowych inwestycji
-restrukturyzacja
-nowe metody zarządzania
-nowe rynki

Rodzaje procesów prywatyzacyjnych:
1. prywatyzacja oddolna – założycielska – nowe podmioty
2. prywatyzacja mienia publicznego, w tym ziemi i budynków
3. prywatyzacja bezpośrednia – sprzedawanie bądź rozdawanie nabywcom małych i średnich firm
4. prywatyzacja kapitałowa (pośrednia) – sprzedawanie bądź rozdawanie akcji państwowych spółek akcyjnych

Prywatyzację kapitałową(pośrednią) stosuje się dla dużych firm(powyżej 300 zatrudnionych)

49

Programy wspierające proces przekształceń własnościowych:
-program narodowy funduszu inwestycyjnego(Program Powszechnej Prywatyzacji)
-program stabilizacja-restrukturyzacja-prywatyzacja
-program program regionalnych funduszy inwestycyjnych

Prywatyzacja masowa(Program Powszechnej Prywatyzacji):
Etapy:
1. Powołanie 15 Narodowych Funduszy Inwestycyjnych; NFI – jako S.A – marzec 1991 r.
2. Losowanie spółek portfelowych – 512
3. Dystrybucja świadectw udziałowych
4. Wymiana świadectw na akcje NFI
5. Debiut giełdowy akcji – czerwiec 1997

Wartość giełdowa indeksu NFI
- czerwiec 1997 – 160 zł.
-czerwiec 2001 – 48, 8 zł. (ci, którzy czekali – stracili)
Ocena PPP:
1. NFI – dwukrotny spadek wartości aktywów
2. Sektor NFI – przez cały okres (za wyjątkiem 1997 osiągnął stratę netto)- wysokie koszty wynagrodzeń
3. Przedsiębiorstwa zarządzane przez NFI:

-wyniki gorsze od firm poza programem NFI

-słaba kondycja firm

-rozpoczęcie programu w okresie dekoniunktury

-nieatrakcyjne branie

4. Ograniczony wpływ Skarbu Państwa na NFI od 1998 roku
5. Wątpliwości budzi szereg inwestorów, którzy nabyli akcje/udziały w firmach uczestniczących w PPP.

Przebieg procesów przekształceń (stan na 31.09.2009)
Przedsiębiorstwa objęte przekształceniami – 5934
1716 – prywatyzacja pośrednia

Prywatyzacja

POŚREDNIA

BEZPOŚREDNIA

Komercjalizacja

Oferta zgłoszona publicznie

Publiczne zaproszenie do

rokowań

Publiczny przetarg na pakiet

akcji

Sprzedaż przedsiębiorstwa

Wniesienie przedsiębiorstwa

do spółki

Oddanie majątku

przedsiębiorstwa do

odpłatnego korzystania

50

Obecnie:
-22.04.2008 Rada Ministrów przyjęła dokument „Planu Prywatyzacji na lata 2008-2011”, który zakładał przekazanie
w prywatne ręce 740 spółek Skarbu Państwa działających w kilkunastu sektorach gospodarczych.
-10.02.2008 – rozszerzenie Planu na 802 spółki

RYZYKO W GOSPODAROWANIU

Gospodarowanie – decydowanie o zastosowaniu środków występujących (posiadanych) w niedostatecznej ilości,
wywołujące konsekwencje dla firmy zarówno w okresie bieżącym jak i przyszłym.

Decydowanie – proces zachodzący w warunkach ograniczonych informacji tzn.:
-Niepełnych
-Nieaktualnych
-Niepewnych
-Nieprawdziwych
-Lub nawet ich braku

Warunki podejmowania decyzji:
1. Pewność – adekwatne jedynie do krótkiego okresu dla przedsiębiorstw działających lokalnie o ustabilizowanej
strukturze asortymentowej, klientach itp.
2. Ryzyko – odchylenie od przewidywanego stanu równowagi, które można przewidzieć, skalkulować np. ryzyko
kredytowe.
3. Niepewność – odchylenie, którego nie da się przewidzieć ani obliczyć

Ryzyko w gospodarowaniu

Definicja ryzyka = miara niepewności w działaniu

Ryzyko powstaje w sytuacji:
- podjęcia określonej działalności
-zachowania dotychczasowego stanu
-zaniechania czynności
Do niedawna ryzyko uznawane było jako negatywny element biznesu

Postawy decydenta wobec ryzyka:
- Awersja do ryzyka – ryzyko podejmuje wtedy, gdy oczekuje premii za ryzyko
-Obojętność – ryzyko podejmuje bez oceny wielkości (niepożądane przy działalności gospodarczej)
-Skłonność do ryzyka – podejmuje decyzje nawet o wyższym ryzyku i jest skłonny ponieść dodatkowe nakłady
(niepożądane przy działalności gospodarczej)

Kryteria klasyfikacji ryzyka:
Ze względu na poziom odniesienia:
- ryzyko systemowe: nie ma możliwości kontroli przez jedną osobę, odnosi się do ogółu społeczeństwa, związane
jest z ryzykiem globalnym
- ryzyko specyficzne: indywidualne, przyszłe zdarzenie, można kontrolować, przewidywać

Ze względu na alternatywy:
- ryzyko czyste: jedyną alternatywą jest wystąpienie szkody (ryzyko trzęsienia ziemi)
- ryzyko spekulacyjne: nieznane zdarzenia mogą powodować straty jak i zyski

51

Ze względy na horyzont czasowy:
- operacyjne
- strategiczne

Ze względu na otoczenie i postęp:
-ryzyko statyczne – nie jest związane z postępem
- ryzyko dynamiczne – jest efektem postępu cywilizacyjnego

Ze względu na mierzalność skutków:
- finansowe
- pozafinansowe

W ujęciu rodzajowym:
-osobiste
- ekonomiczne
- produkcyjne
- administracyjno-organizacyjne
- finansowe
-rynkowe

Ryzyko rynkowe w odniesieniu do ryzyka w gospodarowaniu:

Określone przez stabilność systemu polityczno-gospodarczego, w dużej części leży poza możliwościami kontroli
przez przedsiębiorcę

1. Ryzyko popytu i zbytu
2. Ryzyko cenowe – zwłaszcza w warunkach inflacji
3. Ryzyko kursowo-walutowe
4. Ryzyko pojawienia się nowych firm
5. Ryzyko zatrudnienia – metody i sposoby wynagrodzenia
6. Ryzyko kredytowe – instytucji finansowych, kredyt handlowy
7. Ryzyko szarej strefy

Ryzyko produkcyjne:
- co i jak wytwarzać?
- jakie podejmować innowacje?
- jak rozbudowywać zakład?
- czy zmodernizować, czy przejąć od konkurenta?

Podstawą racjonalnych decyzji jest tu rachunek ekonomiczny tzn. porównanie nakładów i wyników, z
uwzględnieniem kosztów.




Problemy związane z prowadzeniem takiego rachunku
1. mierzalność poszczególnych elementów kalkulacji np. aspekty jakościowe związane z zatrudnieniem
2. aspekt czasu w rachunku
3. trudności w prognozowaniu elementów rachunku – subiektywizm dotyczy zarówno nakładów jak i korzyści
4. wycena zapasów i kapitału trwałego

52

Innowacje a ryzyko

Schumpeter – przedsiębiorca = innowator

- ryzyko – niepowodzenie w sensie ekonomicznym
-ryzyko – niepowodzenie w sensie utraty prestiżu, kompromitacji itp.

Ten drugi aspekt jest często ważniejszy niż pierwszy

Dwa podejścia do ryzyka w innowacjach:
1. innowator ponosi wszystkie konsekwencje w przypadku niepowodzenia – firmy europejskie
2. innowator ma prawo do błędów – firmy amerykańskie, dało to m.in. przewagę tym firmom nad europejskimi w
poziomie technologii

Inwestycje a ryzyko:
- w jaki sposób inwestować – rozbudowa, modernizacje, kupno?
- Z jakich środków inwestować – obce czy własne?


Wykład 14 (26.05)

RYZYKO W GOSPODAROWANIU

Administracyjno – organizacyjne
Źródła:
- struktura organizacyjna
- system zarządzania
- zasady polityki kadrowej, kwalifikacje kadr
- system motywacyjny
- kultura firmy – stosunek do podejmowania ryzyka, akceptacja działań przedsiębiorczych

Finansowe
Przykłady:
- ryzyko lokat
- ryzyko płynności aktywów – stopień łatwości zdobycia i zamiany na gotówkę
- ryzyko źródeł finansowania
- ryzyko transakcyjne – negocjacji, ceny, inflacji
- ryzyko wiarygodności kontrahenta, waluty, banku

STRATEGIE POSTĘPOWANIA FIRM WOBEC RYZYKA
Postępowanie bierne:
- ignorowanie
Postępowanie czynne:
- unikanie
- zmniejszenie ryzyka
- podjęcie ryzyka
- przeniesienie na innych

POSTĘPOWANIE AKTYWNE

53

1. Identyfikacja ryzyka.
2. Analiza ryzyka.
3. Ustalenie prawdopodobieństwa wystąpienia.
4. Oszacowanie ewentualnych strat.
5. Podjęcie działań mających na celu zmniejszenie ryzyka i kosztów.

Przed ryzykiem można się ZABEZPIECZYĆ i UBEZPIECZYĆ
ZABEZPIECZNIE – działanie mające na celu niedopuszczenie do powstania strat no. systemy kontroli,
wielowariantowość rozwiązań, programów.
UBEZPIECZENIE – przerzucenie za określoną opłatą odpowiedzialności na kogoś innego.

Przykłady: polisy, kontrakty terminowe, opcje, informacje i działania prewencyjne. Np. wywiadownie gospodarcze,
rezerwy (własnych środków, gromadzone przez wyspecjalizowane instytucje ze składek firm chcących się
ubezpieczyć, tworzone przez państwo budżetu)

6. Kontrola, monitoring i ocena podjętych działań.

RELACJE Z KLIENTAMI

1. W wąskim znaczeniu – zbiór działań, ułatwiających lub przyspieszających procesy wymiany między

firmami a nabywcami, celem marketingu jest zarządzanie relacją sprzedający – kupujący oraz umożliwienie
wymiany między stronami.

2. W szerokim znaczeniu (najwłaściwsze) – marketing to koncepcja zarządzania firmą z punktu widzenia

rynku – In. Zarządzanie w sposób zyskowny dla firmy i przynoszący satysfakcję klientom.

MARKETING – kluczowe pojęcia

1. Potrzeby, pragnienia, popyt.
2. Produkt / usługi.
3. Wartość, cena, satysfakcja.
4. Wymiana, transakcje, związki.
5. Rynki, uczestnicy rynku, klienci.

RYNEK jest we współczesnym świecie podstawowym regulatorem / mechanizmem alokacji
Wyjątki stanowią: gospodarka centralnie planowana i gospodarka naturalna

RYNEK – zbiór sprzedawców i nabywców, charakteryzujący się specyficznymi formami organizacji, powiązanych
relacjami podaży i popytu na określone dobra

RELACJE Z KLIENTAMI
Relacje różnią się i zależą od tego:
- kim jest nasz klient (indywidualny, przedsiębiorca, organizacja społeczna, instytucja itp.)
- ile takich podmiotów jest w grupie sprzedawców i nabywców – struktura rynku

PROBLEM SEGMENTACJI RYNKU CZYLI KIM JEST NASZ KLIENT?
Segmentacja – podział rynku na homogeniczne grupy konsumentów, różniące się między sobą reakcjami na dany
produkt


Co wpływa na te reakcje?

1. Kryteria demograficzne.
2. Kryteria ekonomiczne.
3. Kryteria geograficzne.
4. Kryteria psychologiczne.

54

5. Kryteria społeczne.
6. Wzorce zachowań konsumentów.

SEGMANTACJA RYNKU
Aby cenić z jakim rynkiem mamy do czynienia niezbędne jest:

1. Określenia stopnia koncentracji

- w zakresie sprzedaży
- w zakresie zakupów

Wskaźnik informuje nas o tym jaki % sprzedaży przypada na podmiot lub ich grupę.

2. Zbadanie wskaźnika stopy zysku

Wskaźnik informuje o tym jakie dziedziny maja trwały, przeciętnie wyższy niż w innych gałęziach poziomu zysku
– tam jest tendencja do monopolizacji.

MARKETING – cztery filary / zasady koncepcji marketingowej

1. Identyfikacja rynku docelowego.
2. Poznanie potrzeb docelowych klienta.
3. Marketing skoordynowany – marketing mix.
4. Rentowność – zaspokajania potrzeb klientów w sposób opłacalny dla firmy.

Przedsiębiorstwo jako klient
Zakupy klienta przemysłowego różnią się od zakupów klienta indywidualnego:
- zaspokajają różne potrzeby i służą różnym celom – dla zysku, dla obniżki kosztu, dla pracowników, ze względu na
obowiązku pracodawcy
- w procesie podejmowania decyzji zakupu uczestniczy większa liczba osób
- nabywcy muszą realizować politykę zakupu organizacji
- występują takie elementy jak: oferty cenowe, zapytania ofertowe, umowy kupna

Rynek klienta przemysłowego charakteryzuje m.in.
- mniejsza liczba kupujących (duże przedsiębiorstwa)
- bliższe relacje dostawca – nabywca
- koncentracja geograficzna
- zależność od popytu konsumpcyjnego
- nieelastyczny popyt, niestabilny popyt
- profesjonalizm zakupów
- wpływ wielu osób na proces zakupu (użytkownicy, doradcy, podejmujący decyzje, zatwierdzający decyzję,
handlowcy, strażnicy)

Mix marketingowy – „4P”
Docelowy rynek działania: produkt, dystrybucja, cena, promocja