1

Zmiana społeczna

KLASYCZNE TEORIE ROZWOJU

SPOŁECZNEGO

:



MARKSIZM I EWOLUCJONIZM

TYPY SPOŁECZEŃSTW

:



SPOŁECZEŃSTWA NOWOCZESNE



SPOŁECZEŃSTWA PONOWOCZESNE

TEORIE MODERNIZACJI

TEORIE KONWERGENCJI

TEORIE ZALEśNOŚCI



FUNKCJONOWANIE
SPOŁECZEŃSTWA

DYNAMIKA „W SYSTEMIE”



SOCJALIZACJA



KONTROLA SPOŁECZNA



INSTYTUCJONALIZACJA

DYNAMIKA „SYSTEMU”



ZMIANA SPOŁECZNA



ROZWÓJ



POSTĘP

2

DEFINICJE

ZMIANA SPOŁECZNA



„STAN W JEDNYM MOMENCIE W
STOSUNKU DO STANU W INNYM
MOMENCIE CZASU”

ROZWÓJ



KIERUNEK POZYTYWNY



POCZĄTEK ZMIAN MA CHARAKTER
WEWNĘTRZNY (ENDOGENNY)

POSTĘP



ZBLIśANIE DO STANU IDEALNEGO
(WARTOŚCIOWANIE)

SOCJOLOGIA
WSPÓŁCZESNA

ODEJŚCIE OD POJMOWANIA ZMIANY
JAKO PROCESU SAMOISTEGO
ROZWOJU , NIEODWRACALNEGO I
KONIECZNEGO

PODKREŚLANIE ZNACZENIA
DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA I
NIEPRZEWIDYWALNOŚCI BIEGU
WYDARZEŃ

NIEOKREŚONOŚĆ PRZYSZŁOŚCI,
OTWARTEJ NA RÓśNE MOśLIWOŚCI
(B.SZACKA)

3

OZNACZA TO W

PRAKTYCE, śE NA

NIC NIE JESTEŚMY

SKAZANI;

PRZYSZŁOŚĆ

ZALEśY OD NAS

SAMYCH

4

MARKSIZM

RODZAJ SIŁ WYTWÓRCZYCH

SPOSÓB PRODUKCJI (POZIOM
MATERIALNYCH SIŁ WYTWÓRCZYCH)



STOSUNKI PRODUKCJI (np. formy własności)



BAZA ( żródło dynamiki społecznej)



NADBUDOWA (ustrój prawno-polityczny,
charakter kultury symbolicznej)

EWOLUCJONIZM
(H.Spencer)

Prawa rządzące ewolucją
społeczeństw, są tymi samymi,
które rządzą ewolucją w świecie
przyrody

Orientacja przeszłościowa (droga,
jaką ludzkość przechodzi w
kierunku nowoczesnego
społeczeństwa przemysłowego)

5

Społeczeństwa tradycyjne i
nowoczesne (Max Weber)









Charakter własności









Organizacja pracy i produkcji









Charakter siły roboczej









Charakter rynku ekonomicznego









Charakter obowiązujących praw









Dominujące motywacje

Koncepcja K.Kumara, ł

ą

czy w

ą

tki podkre

ś

lane

przez Webera i Parsonsa z koncepcjami
innych badaczy.

Nowoczesno

ś

ci jest tworzona przez pi

ęć

zasad.









Zasadę indywidualizmu









Zasadę dyferencjacji









Racjonalność









Ekonomizm









Ekspansywność

6

Osobowość nowoczesna









Potrzeba nowych doświadczeń, otwartość na innowację i

zmianę









Świadomość wielości opinii i poglądów, gotowość

wypowiadania i uzasadniania własnych opinii i tolerancja dla
opinii odmiennych









Perspektywna orientacja wobec czasu, zogniskowana na

przyszłości, a nie na przeszłości









Poczucie mocy podmiotowej, tj. przekonanie, że problemy

można rozwiązywać pod warunkiem, że podejmie się
odpowiednie działania

Osobowość nowoczesna cd.









Planowanie przyszłych działań, to jest angażowanie wyobraźni

w celu planowania przyszłości









Zaufanie do istniejącego porządku społecznego, wiara w

prawidłowość, przewidywalność i kalkulowalność życia
społecznego









Zasada merytokratyczna, która polega na domaganiu się

nierównego wynagradzania dla nierównych zasług









Przywiązywanie wagi do edukacji i ciągłego doskonalenia się









Szanowanie godności innych, nawet gdy zajmują niższą

pozycję społeczną

7

Społeczeństwa ponowoczesne

Schematy interpretacyjne :









ewolucyjny

przyjmuje się tutaj, że „przyszłość już była”.
Kryje się w nim założenie o linearnej ciągłości dziejów.
Podejście to znajdziemy w koncepcji społeczeństwa
postindustrialnego, opisywanego przez D.Bella czy
A.Touraine’a.
A P.Drucker pisze o społeczeństwie opartym o wiedzę,
inni - o społeczeństwie informatycznym.

Społeczeństwa ponowoczesne

Schematy interpretacyjne :









cykliczny

Drugie podejście, to nostalgiczna idea powrotu do

utraconej przeszłości.

Wiąże się z narastającą we współczesnych

społeczeństwach, świadomością istnienia różnych
negatywnych aspektów i konsekwencji nowoczesności.
Znajdziemy w nim zarówno koncepcje New Age, jak i wiarę
w odbudowanie utraconych więzi rodzinnych, wspólnot
lokalnych, czy religijnych.

8

RUCH PRECESYJNY

9

NEW AGE

DEF. „ NIEFORMALNY, WIELOPOSTACIOWY

I WIELPWYMIAROWY, ALTERNATYWNY
RUCH KULTUROWY, KTÓRY NARODZIŁ
SI

Ę

W USA W LATACH 60tych

Wi

ąż

e si

ę

z wiar

ą

w nadej

ś

cie epoki Wodnika

pod koniec 2012 roku i ko

ń

cem

Chrze

ś

cija

ń

stwa (Ery Ryb)

Jednym ze znaków rozpoznawczych New Age
jest panteizm tj wiara,

ż

e Bóg jest we wszystkim

i wszystko jest Bogiem. Ruch ten zaleca min.
medytacje, koncentracje, afirmacje, jog

ę

, reiki…

Społeczeństwa ponowoczesne

Schematy interpretacyjne :









dialektyczny

Przyszłość, to nie kontynuacja teraźniejszości czy odwrót ku

przeszłości, a budowanie zmiany o charakterze jakościowym.

Do tego nurtu zaliczyć możemy prace F.Fukuyamy, a także

postmodernistów; Z.Baumana, Baudrillarda, czy Lyotarda.

„Zaprzeczają oni w nich istnieniu w ogóle jakichkolwiek

prawidłowości historycznych i społecznych, które dałoby się ująć w
prawa. Ogłaszają pełną dominację przedmiotów i dóbr
konsumpcyjnych nad ludźmi, całkowitą zatratę podmiotowości,
wyparcie stosunków międzyludzkich przez symulację, zastąpienie
kultury domeną hiperrzeczywistości w której panuje spektakl
i w efekcie chaos wrażeń”.

10

KONSUMERYZM

EKONOMICZNE POTRZEBY KAPITALIZMU
PRZESUNĘŁY SIĘ Z PRODUKCJI NA KONSUMPCJĘ
(KREDYTY KONSUMENCKIE, ROZWÓJ AGENCJI
REKLAMOWYCH, MARKETINGU,)

ŚWIAT SKŁADA SIĘ Z EKRANÓW MEDIÓW I
WYTWORÓW KULTURY POPULARNEJ: TELEWIZJI,
TELEWIZJI KABLOWEJ, VIDEO, KOMPUTERA, GIER,
REKLAM, PARKÓW TEMATYCZNYCH, CENTRÓW
HANDLOWYCH, FIKCYJNEGO KAPITAŁU I KREDYTU,
KTÓRE WSZYSTKIE SĄ CZĘŚCIĄ
POSTMODERNISTYCZNEJ KULTURY POPULARNEJ

11

NOWE ZAJĘCIA KLASY
ŚREDNIEJ

WZRASTAJĄCE ZNACZENIE KONSUMPCJI I MEDIÓW

SPOWODOWAŁY POWSTANIE NOWYCH ZAWODÓW

(LUB ZMIENIŁO ROLĘ I CHARAKTER STARYCH)

WPRZĄGNIĘTYCH W NAMAWIANIE LUDZI DO

CZĘSTSZEJ I BARDZIEJ RÓśNORODNEJ

KONSUMPCJI; PRACOWNICY SPOŁECZNI,

TERAPEUCI, NAUCZYCIELE, WYKŁADOWCY

OKEŚLAJĄ ONI WZORY SMAKU I GUSTU DLA RESZTY

SPOŁECZEŃSTWA, WYWIERAJĄC WPŁYW NA STYLE

śYCIA, WARTOŚCI I IDEOLOGIE INNYCH LUDZI

GRUPY TE DĄśĄ DO UZYSKANIE WŁADZY

KULTUROWEJ CO PROWADZI JE KU

POSTMODERNIZMOWI

EROZJA TOśSAMOŚCI ZBIOROWYCH
I PRYWATNYCH

TRADYCYJNE PODSTAWY TOśSAMOŚCI: KLASA
SPOŁECZNA, RODZINA, SPOŁECZNOŚCI LOKALNE,
SĄSIEDZKIE, RELIGIA, PAŃSTWO NARODOWE – SĄ
W PROCESIE ZAŁAMYWANIA SIĘ W REZULTACIE
ZMIAN SPOŁECZNYCH

NIE POJAWIAJĄ SIĘ śADNE PORÓWNYWALNE
FORMY, KTÓRE MOGŁYBY ZAJĄC MIEJSCE
TRADYCYJNYCH PODSTAW TOśSAMOŚCI

KONSUMERYZM SPRZYJA SKRAJNEMU
INDYWIDUALIZMOWI, KTÓRY NISZCZY MOśLIWOŚCI
ISTNIENIA MOCNYCH I STABILNYCH TOśSAMOŚCI

12

PONIEWAś ANI TELEWIZJA ANI

KONSUMERYZM NIE TWORZĄ
AUTENTYCZNYCH PODSTAW
TOśSAMOŚCI I PRZEKONAŃ,
KULTURA POPULARNA I MEDIA
SŁUśĄ JAKO

JEDYNE

JEDYNE

RAMY

ODNIESIENIA DOSTĘPNE DLA

KONSTRUKCJI TOśSAMOŚCI,
ZARÓWNO ZBIOROWYCH JAK I
OSOBISTYCH

13

Późna nowoczesność

(A.Giddens, S.Lash, U.Beck)

Mo

ż

na j

ą

scharakteryzowa

ć

przy pomocy

czterech cech :

1. Nową formę zaufania, która wyraża się w dominującej

obecności w naszym życiu licznych abstrakcyjnych
systemów (komunikacyjnych, rynków finansowych,
korporacji transnarodowych, organizacji
międzynarodowych, środków masowego przekazu, itp.)

Jest to nowy kontekst w którym toczy się
nasze życie.

2. Pojawienie się nowych form ryzyka, będących ceną

postępu cywilizacyjnego i technicznego. Oprócz AIDS,
Sears, Czarnobyla, zaliczyć do nich można modę na
sporty ekstremalne czy pojawienie się giełdy.

To nowe ryzyko przekracza dotychczasowe granice,

podlega uniwersalizacji i intensyfikacji.

Zjawiskom tym towarzyszy zwiększona percepcja i

świadomość istniejących zagrożeń.

14

3. Nieprzejrzystość płynność i niepewność sytuacji

społecznych, w jakich ludziom przychodzi działać,
prowadzi do nieprzewidywalności i niepożądanych
efektów dotyczących podejmowanych działań.

4. Skrajny relatywizm, będący rezultatem ogromnego

zróżnicowania wartości i interesów pomiędzy
jednostkami i grupami, prowadzi do utraty dotychczas
istniejących prostych drogowskazów i schematów,
które okazują się być mało przydatne do oceny
działań i nowych sytuacji społecznych.

STRATEGIE DZIAŁANIA

Pojawiającym się zagrożeniom towarzyszą strategie, jakie
ludzie przyjmują wobec nasilonego ryzyka i niepewności, tj.:

1. Pragmatyczna akceptacja życia takiego jakim jest,

skupienie się na rozwiązywaniu własnych życiowych
problemów (strategia ta przejawia się to w stwierdzeniu :
„mam dość swoich zmartwień”)

2. Konsekwentny optymizm i wiara w to, że zagrożenia i

niepewności da się uniknąć i pokonać dzięki opatrzności,
dobremu losowi, nauce i technice („zawsze znajdzie się
jakieś wyjście”).

15

STRATEGIE DZIAŁANIA

3. Cyniczny pesymizm, godzący się z nieuchronnością

zagrożeń, przejawia się on w dążeniu do korzystania z
hedonistycznych przyjemności

4. Radykalna walka ze źródłami zagrożeń, poprzez mobilizację

opinii, organizowanie kampanii propagandowych, tworzenie
ruchów społecznych - dobrym przykładem tego sposobu
działań, mogą być ruchy antyglobalistyczne.

MODERNIZACJA

PROCES ZMIAN PROWADZĄCY DO POWSTANIA
NOWOCZESNEGO SPOŁECZEŃSTWA
PRZEMYSŁOWEGO ( UPOWSZECHNIANIE
UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA I PISANIA, ROZWÓJ
OŚWIATY, SYSTEMÓW KOMUNIKACJI, OPIEKI
MEDYCZNEJ, POSZERZANIE UCZESTNICTWA
OBYWATELI W śYCIU POLITYCZNYM….)

ZMIANY W SPOSOBIE PATRZENIA NA ŚWIAT,
SYSTEMACH WARTOŚCI, KTÓRE TOWARZYSZĄ
ROZWOJOWI SPOŁECZEŃSTWA
PRZEMYSŁOWEGO, KSZTAŁTOWANIE SIĘ
OSOBOWOŚCI CZŁOWIEKA NOWOCZESNEGO…)

16

KONWERGENCJA

„ZBIEśNOŚĆ” wg. Kopalińskiego

W miarę postępującego
uprzemysłowienia wszystkie kraje w
sposób konieczny będą upodabniać się
do siebie, także pod względem ustroju
politycznego

„Pierwszy” i „drugi” świat różnią się
nie jakościowo odmiennymi ustrojami,
ale odmiennym usytuowaniem na tej
samej linii rozwojowej, prowadzącej
do rozwiniętego społeczeństwa
przemysłowego (B.Szacka)

KONCEPCJE ZALEśNOŚĆI

CENTRUM –

KRAJE BOGATE, WYSOKO

UPRZEMYSŁOWIONE, SĄ STOSUNKOWO
NIEZALEśNE, STABILNE POLITYCZNE, O
USTROJACH DEMOKRATYCZNYCH

PERYFERIE –

KRAJE KIEDYŚ ZALICZANE

DO „TRZECIEGO ŚWIATA”. NIE SĄ
KONKURENCYJNE NA RYNKACH ŚWIATOWYCH.
SĄ MAŁO STABILNE POLITYCZNE I DALEKIE OD
DEMOKRACJI

PÓŁPERYFERIA –

SYTUUJĄ SIĘ

POMIĘDZY CENTRUM I PERYFERIAMI.

17

RUCHY SPOŁECZNE

„ZBIOROWE DĄśENIA LUDZI DO
REALIZACJI OKREŚLONEGO CELU”
(J.SZCZEPAŃSKI)



REFORMATORSKIE



REWOLUCYJNE



EKSPRESYWNE (POSTAWY, WARTOŚCI)



„STARE” – PODŁOśE EKONOMICZNO-
POLITYCZNE np. związki zawodowe



„NOWE”- PODŁOśE KULTUROWE, np. ruchy
feministyczne i ekologiczne

DZIĘKUJĘ I DO ZOBACZENIA
NA EGZAMINIE !