Kształcenie ustawiczne osób dorosłych
Idea kształcenia ustawicznego i jej rola w rozwoju zawodowym człowieka.
ś
ycie we współczesnym społecze
ń
stwie pełnym dynamicznych przemian
wymaga stałego aktualizowania wiedzy i informacji. Szybkie tempo
ż
ycia, zmiany
w systemach kształcenia i na rynku pracy, a tak
ż
e ró
ż
ne modele
ż
ycia i style pracy,
wpływaj
ą
na konieczno
ść
stałego przystosowywania si
ę
jednostki do zmian
zachodz
ą
cych w
ś
rodowisku. Edukacja ustawiczna (uczenie si
ę
od przedszkola a
ż
do staro
ś
ci) jest jednym z najlepszych sposobów, by sprosta
ć
wyzwaniom
wywołanym przez gwałtowny rozwój technologiczny, globalizacj
ę
czy przeobra
ż
enia
społeczne
i
ekonomiczne.
Rada
Europejska
na
posiedzeniu
w Lizbonie, które odbyło si
ę
w marcu 2000 roku, przyznała,
ż
e udanemu przej
ś
ciu do
gospodarki i społecze
ń
stw opartych na wiedzy musi towarzyszy
ć
zwi
ę
kszony nacisk
na kształcenie ustawiczne. Strategia Lizbo
ń
ska wyra
ź
nie kładzie akcent na
wzmocnienie konkurencyjno
ś
ci gospodarczej Europy i popraw
ę
zatrudnienia,
a głównym motorem rozwoju jest edukacja. Edukacja ustawiczna jest warunkiem
rozwoju jednostki i dobrobytu całego społecze
ń
stwa europejskiego oraz jest
niezb
ę
dna do zapewnienia integracji społecznej i wyrównywania szans
ż
yciowych dla
wielu
ludzi
a
tak
ż
e,
zmniejszania
problemu
marginalizacji.
W zwi
ą
zku z tym, idea uczenia si
ę
przez całe
ż
ycie (Lifelong Learning
)
jest
traktowana priorytetowo w polityce o
ś
wiatowej wszystkich krajów europejskich.
W gospodarce opartej na wiedzy, w której edukacja szkolna nie jest ju
ż
wystarczaj
ą
ca, najbardziej liczy si
ę
otwarto
ść
, aktywno
ść
i zdolno
ść
człowieka do
efektywnego korzystania z wiedzy i informacji w obliczu ci
ą
głych zmian. Aby
nad
ąż
y
ć
za tempem nieustannych przemian i utrzyma
ć
si
ę
na współczesnym rynku
pracy, koniecznym staje si
ę
stałe i bie
żą
ce aktualizowanie wiedzy i doskonalenie
kompetencji oraz nabywanie nowych umiej
ę
tno
ś
ci zawodowych i społecznych
w
formie
kształcenia
formalnego,
nieformalnego
i
nieoficjalnego.
Oprócz solidnych podstaw, jakie daje kształcenie formalne, odbywaj
ą
ce si
ę
w placówkach szkolnych i o
ś
rodkach szkoleniowych, które ko
ń
czy si
ę
uzyskaniem
uznawanych dyplomów i
ś
wiadectw, istnieje równolegle kształcenie nieformalne,
w postaci zaj
ęć
czy usług organizowanych przez ró
ż
ne o
ś
rodki czy organizacje
obywatelskie (np.: organizacje młodzie
ż
owe, zwi
ą
zki zawodowe czy partie
polityczne). Niezale
ż
nie od tych dwóch form kształcenia, do rozwoju wiedzy
i
umiej
ę
tno
ś
ci
człowieka
przyczynia
si
ę
równie
ż
cz
ę
sto
w sposób nie
ś
wiadomy kształcenie nieoficjalne, czyli informacje i umiej
ę
tno
ś
ci
pochodz
ą
ce z ró
ż
nych
ź
ródeł (w rodzinie, w przedsi
ę
biorstwie, na drodze
samokształcenia).
Idea
kształcenia
ustawicznego
zakłada
wła
ś
nie
komplementarno
ść
tych trzech form uczenia si
ę
, zwracaj
ą
c uwag
ę
na to,
ż
e powinien
to by
ć
proces cało
ż
yciowy, trwaj
ą
cy od wczesnego dzieci
ń
stwa (faza przedszkolna)
a
ż
do
staro
ś
ci
(faza
emerytalna),
dost
ę
pny
dla
wszystkich
obywateli w równym stopniu.
Oczekiwania odno
ś
nie kwalifikacji pracowników na współczesnym
rynku pracy.
W gospodarce opartej na wiedzy, utrzymanie przewagi konkurencyjnej zale
ż
y
głównie od rozwoju i pełnego wykorzystania zasobów ludzkich. Oczekiwania
pracodawców
wobec
pracowników
s
ą
coraz
wi
ę
ksze,
a
znalezienie
satysfakcjonuj
ą
cego zatrudnienia na współczesnym rynku pracy zale
ż
y od
posiadania przez potencjalnych pracowników aktualnej wiedzy merytorycznej
i kompetencji. Brak odpowiednich kwalifikacji zwi
ę
ksza ryzyko bezrobocia oraz
wpływa na długo
ść
czasu poszukiwania pracy. Poniewa
ż
pracodawcy poszukuj
ą
wysoko wykwalifikowanej kadry a konkurencja na rynku pracy jest ogromna, coraz
wi
ę
kszy te
ż
staje si
ę
popyt na nauk
ę
potwierdzon
ą
oficjalnym
ś
wiadectwem,
dyplomem czy certyfikatem. Nie bez znaczenia s
ą
równie
ż
umiej
ę
tno
ś
ci „mi
ę
kkie”
oraz
zdolno
ś
ci
do
poszukiwania
i
utrzymania
pracy.
W zwi
ą
zku z powy
ż
szym, bez nastawienia na rozwój i stałe podwy
ż
szanie
kwalifikacji oraz doskonalenia i nabywania nowych umiej
ę
tno
ś
ci zawodowych
i społecznych, ci
ęż
ko b
ę
dzie sprosta
ć
ostrej rywalizacji na dzisiejszym rynku pracy.
Istotny staje si
ę
tu nie tylko dost
ę
p do nowoczesnych technologii informacyjnych
i telekomunikacyjnych oraz umiej
ę
tno
ś
ci zwi
ą
zane z obsług
ą
komputera i Internetu,
ale tak
ż
e dyspozycyjno
ść
i mobilno
ść
, oznaczaj
ą
ca gotowo
ść
do przemieszczania
w poszukiwaniu zatrudnienia.
Obecnie, najbardziej poszukiwani kandydaci to ci, którzy oprócz wiedzy
merytorycznej i biegłej znajomo
ś
ci j
ę
zyków obcych posiadaj
ą
ponadto umiej
ę
tno
ś
ci
mi
ę
kkie, jak na przykład wysokie umiej
ę
tno
ś
ci komunikacyjne, samodzielno
ść
,
umiej
ę
tno
ść
organizacji pracy czy umiej
ę
tno
ść
współpracy w zespole. Sukces
odnios
ą
ci pracownicy, którzy nastawieni s
ą
na podnoszenie kwalifikacji, wykazuj
ą
si
ę
inicjatyw
ą
, determinacj
ą
w d
ąż
eniu do celu, aktywno
ś
ci
ą
i kreatywno
ś
ci
ą
w poszukiwaniu zatrudnienia. Osoby, które priorytetowo traktuj
ą
swój własny rozwój
zawodowy i inwestuj
ą
w swoj
ą
przyszło
ść
, niezale
ż
nie od wieku, poradz
ą
sobie
w sytuacji ogromnej konkurencyjno
ś
ci na dzisiejszym rynku pracy. Dla wielu
pracodawców liczy si
ę
przede wszystkim potencjał danego kandydata, jego zapał do
nauki i pracy, zorientowanie na zdobywanie nowej wiedzy, oraz elastyczno
ść
czyli,
umiej
ę
tno
ść
adaptacji
do
stale
zmieniaj
ą
cych
si
ę
warunków
i wymaga
ń
, jakie stawia rynek pracy, a co za tym idzie umiej
ę
tno
ść
przekwalifikowania si
ę
w razie potrzeby. Wiedza, informacje szybko si
ę
jednak dzi
ś
dezaktualizuj
ą
, dlatego współczesny pracownik, niezale
ż
nie od zajmowanego
stanowiska i specjalno
ś
ci zawodowej, czy jest wła
ś
cicielem firmy czy te
ż
pracuje na
etacie,
musi
by
ć
otwarty
na
wyzwania
i zmiany, z jakimi musz
ą
si
ę
zmierzy
ć
firmy czy organizacje w gospodarce rynkowej.
Jak wida
ć
umiej
ę
tno
ść
szybkiego uczenia si
ę
i zastosowanie zdobytej wiedzy
w praktyce s
ą
potrzebne, aby osi
ą
ga
ć
dobre rezultaty w pracy i utrzyma
ć
sw
ą
konkurencyjno
ść
na rynku pracy. Dbanie o rozwój intelektualny, przykładanie du
ż
ej
wagi do kwestii ustawicznego kształcenia i uzupełniania kwalifikacji jest najlepszym
sposobem na planowanie i samodzielne decydowanie o rozwoju własnej
ś
cie
ż
ki
kariery zawodowej.
Uczenie si
ę
osób dorosłych.
Ka
ż
dy etap
ż
ycia człowieka, od wczesnego dzieci
ń
stwa poprzez dorosło
ść
, a
ż
do pó
ź
nej staro
ś
ci, niesie ze sob
ą
wiele mo
ż
liwo
ś
ci rozwoju i zdobywania nowej
wiedzy. Wiele zale
ż
y od nas samych, od naszej gotowo
ś
ci do nauki, potrzeb
i aspiracji, motywacji wewn
ę
trznej, ale tak
ż
e od wcze
ś
niejszych do
ś
wiadcze
ń
szkolnych i od
ś
rodowiska społeczno - zawodowego, w którym funkcjonujemy. Nie
bez znaczenia jest wpływ otoczenia społecznego, szczególnie zawodowego, które
mo
ż
e nas mobilizowa
ć
do nieustannego rozwoju, doskonalenia i podnoszenia
kwalifikacji. Chc
ą
c sprosta
ć
oczekiwaniom społecznym i nie zosta
ć
wykluczonym
z
ż
ycia
zawodowego
warto
dba
ć
o
własny
rozwój
zawodowy.
Kształcenie si
ę
w wieku dorosłym ma swoj
ą
specyfik
ę
i jest istotn
ą
cz
ęś
ci
ą
wdra
ż
ania
w
ż
ycie zało
ż
e
ń
idei kształcenia ustawicznego. Aby osoby dorosłe chciały si
ę
uczy
ć
musi by
ć
spełnionych szereg warunków. Przede wszystkim, ucz
ą
cy si
ę
musz
ą
widzie
ć
realne i praktyczne korzy
ś
ci z nauki w swoim
ż
yciu prywatnym i zawodowym,
za
ś
sam proces kształcenia powinien mie
ć
atrakcyjn
ą
form
ę
, ró
ż
norodne metody
i
ś
rodki dydaktyczne oraz odbywa
ć
si
ę
w dogodnych warunkach. Osoby dorosłe ucz
ą
si
ę
wtedy kiedy naprawd
ę
tego chc
ą
i potrzebuj
ą
, s
ą
wra
ż
liwe na krytyk
ę
i niech
ę
tnie
poddaj
ą
si
ę
ocenie. Podstaw
ą
efektywnego uczenia si
ę
musi by
ć
relacja oparta na
partnerstwie mi
ę
dzy uczniem a nauczycielem, oraz aktywno
ść
i zaanga
ż
owanie si
ę
w cały proces uczenia si
ę
ze strony dorosłej osoby ucz
ą
cej si
ę
. Najcz
ę
stsze
problemy, z jakimi mog
ą
si
ę
zetkn
ąć
osoby dorosłe na drodze kształcenia to m.in.:
negatywne wcze
ś
niejsze do
ś
wiadczenia szkolne, opór wobec zmian, strach przed
pora
ż
k
ą
, brak wiary w siebie, brak motywacji, brak potrzeby rozwoju i doskonalenia
si
ę
, wysoki koszt szkole
ń
, etc.
10 zasad ucz
ą
cej si
ę
osoby dorosłej
1
1. Ucz
ę
si
ę
dla zrozumienia otaczaj
ą
cego
ś
wiata.
2. Ucz
ę
si
ę
, aby funkcjonowa
ć
jako obywatel.
3. Ucz
ę
si
ę
by
ć
gotowym do wyzwa
ń
i zmian.
4. Ucz
ę
si
ę
, aby by
ć
mobilnym na rynku pracy.
5. Ucz
ę
si
ę
, bo chc
ę
zdoby
ć
prac
ę
, utrzyma
ć
j
ą
i awansowa
ć
.
6. Ucz
ę
si
ę
, aby doskonali
ć
posiadane umiej
ę
tno
ś
ci i rozwija
ć
zainteresowania.
7. Ucz
ę
si
ę
, aby realizowa
ć
swoje marzenia i cele.
8. Ucz
ę
si
ę
dla samej przyjemno
ś
ci poznawania i rozwoju.
9. Pomagam innym w uczeniu si
ę
, rozwoju i samorealizacji.
10. Ucz
ę
si
ę
, bo chc
ę
, potrzebuj
ę
i dostrzegam tak
ą
powinno
ść
.
Badania wykazuj
ą
,
ż
e Polska na tle innych krajów Unii Europejskiej ma jeden
z najni
ż
szych wska
ź
ników je
ś
li chodzi o kształcenie ustawiczne
2
. Wynika
ć
to mo
ż
e
z faktu, i
ż
osoby dorosłe w naszym kraju jeszcze nie do ko
ń
ca doceniaj
ą
korzy
ś
ci
płyn
ą
ce ze stałego uzupełniania wykształcenia i szkole
ń
. Tymczasem, starzej
ą
ce si
ę
społecze
ń
stwo w sytuacji ni
ż
u demograficznego, potrzebuje stałego podnoszenia
kwalifikacji. Ju
ż
teraz mo
ż
na zaobserwowa
ć
rozbie
ż
no
ść
pomi
ę
dzy poziomem
wykształcenia i umiej
ę
tno
ś
ciami w
ś
ród młodszych i starszych osób dorosłych, co
powa
ż
nie ogranicza mo
ż
liwo
ś
ci pozostania na rynku pracy starszych pracowników.
Dzi
ś
nie sposób efektywnie zarz
ą
dza
ć
swoj
ą
karier
ą
zawodow
ą
bez uwzgl
ę
dniania
konieczno
ś
ci kształcenia ustawicznego. Uczenie si
ę
przez całe
ż
ycie, w tym tak
ż
e
rozwijanie osobistych zainteresowa
ń
, uzdolnie
ń
i talentów jest ju
ż
zatem nie tylko
konieczno
ś
ci
ą
, aby utrzyma
ć
si
ę
na konkurencyjnym rynku pracy, ale ma te
ż
wpływ
na jako
ść
ż
ycia osób, niezale
ż
nie od wieku czy etapu
ż
ycia zawodowego.
Opracowała: Małgorzata Sinior
1
http://www.dniuczeniasiedoroslych.pl/strona/10-zasad-uczacej-sie-osoby-doroslej.html
2
http://www.mpips.gov.pl/index.php?gid=505
Kształcenie ustawiczne w Polsce na tle innych krajów – na
podstawie badania TRAL
Ź
ródła:
1. Komisja Wspólnot Europejskich, „Memorandum dotycz
ą
ce kształcenia
ustawicznego” Bruksela, 30 pa
ź
dziernika 2000, W: Poradnictwo Zawodowe
w oficjalnych dokumentach oraz opracowaniach o zasi
ę
gu mi
ę
dzynarodowym.
Zeszyt Informacyjno-Metodyczny Doradcy Zawodowego. Nr 39, MIPS,
Warszawa 2007
2.
http://www.dniuczeniasiedoroslych.pl/strona/10-zasad-uczacej-sie-osoby-
doroslej.html
– dost
ę
pna 07.08.2009
3.
http://www.koweziu.edu.pl/edukator/modules.php?op=modload&name=News&
file=article&sid=188
- dost
ę
pna
4.
http://www.mpips.gov.pl/index.php?gid=505
Kształcenie ustawiczne w Polsce
na tle innych krajów – na podstawie badania TRAL 07.08.2009 – dost
ę
pna
07.08.2009