2011-01-23

1

BADANIE PŁYNU
OWODNIOWEGO

Analityka ogólna i techniki pobierania materiału
Katedra i Zakład Analityki Medycznej
Iwona Bil-Lula

PŁYN OWODNIOWY



Wytwór błon płodowych i płodu

(nerek, układu oddechowego, naskórka), oraz składniki
przechodzące z krwi matczynej i płodowej (erytrocyty)



Objętość płynu: wzrasta w przebiegu ciąży od 50 ml w 12
tygodniu do 1000-1500 ml w 34-36 tygodniu.

- Wielowodzie- objętość płynu > 2000 ml

- Małowodzie- objętość płynu < 200 ml

•

nieprawidłowa ilość płynu owodniowego ma związek z wadami

płodu!

* objętość płynu ocenia się ultrasonograficznie

2011-01-23

2

WSKAZANIA DO BADANIA PŁYNU

OWODNIOWEGO



wczesne wykrycie chorób genetycznych i wad rozwojowych cewy
nerwowej



ocena zagrożenia płodu w przebiegu konfliktu serologicznego w ukł.
Rh



ocena dojrzałości biologicznej płodu



podejrzenie o zakażenie wewnątrzjajowe

AMNIOPUNKCJA



nakłucie jamy owodni



pobranie 20-30 ml płynu do
jałowego naczynia z tworzywa
sztucznego



Materiał do badania fosfolipidów
należy przechowywać na lodzie
lub odwirować 500 x g



Materiał do posiewu/ b.
chromosomalnych w temp. ciała
lub pokojowej



> 24 g próbki zamrozić

2011-01-23

3

WSKAZANIA DO AMNIPUNKCJI

14-18 tydzień



Wiek matki > 35 lat



Wada genetyczna u rodziców



Wcześniejsze urodzenie dziecka z
wadą genetyczną lub wadą cewy
nerwowej



AFP > wartości prawidłowej u
matki

20-42 tydzień



Choroba hemolityczna płodu



Zakażenie wewnątrzmaciczne



Niedojrzałość płuc płodu

WYGLĄD PŁYNU OWODNIOWEGO

W pierwszej połowie ciąży:



Barwa żółtawa (

fizjologiczna obecność bilirubiny

)



przeźroczysty



pH lekko zasadowe

W drugiej połowie ciąży:



Płyn białawy



Lekko mętny (opalizujący)



pH ok. 7,0 (

wydalanie przez nerki płodu kwaśnych produktów

)

2011-01-23

4

SKŁAD PŁYNU OWODNIOWEGO



Woda



Komórki pochodzenia matczynego i płodowego



Komórki owodni



Inne elementy upostaciowione (meszek płodowy, kuleczki łoju ze
skóry, pasma śluzu z dróg oddechowych płodu)



Białka, lipidy, glukoza, elektrolity, hormony, produkty azotowe



Składniki patologiczne: drobnoustroje, bilirubina, smółka
(niedotlenienie płodu)

BADANIA

BADANIA





Właściwości fizyczne

Właściwości fizyczne

(barwa, zmętnienie)

o

Płyn prawidłowy: jasnożółty/bezbarwny i przejrzysty
lub lekko mętny (w zaawansowanej ciąży)

o

Zabarwienie żółte/bursztynowe (↑ bilirubiny)

o

Barwa zielonkawa (obecność smółki)

o

Barwa różowa (domieszka krwi)





Właściwości chemiczne

Właściwości chemiczne

o

Białka, lipidy

2011-01-23

5

BIAŁKA W PŁYNIE OWODNIOWYM



Wszystkie lub prawie wszystkie białka osocza



Stężenie białka całkowitego obniża się wraz z rozwojem ciąży



Wartości prawidłowe: 3-5 g/l



> 70% stanowią albuminy

Rodzaje białek:

a) białka hormonalne (np.:

hCG, laktogen, prolaktyna

)

b) białka enzymatyczne (

np.: oksytocynaza, ALP

)

c) specyficzne białka ciążowe (

syntetyzowane przez łożysko, NP. PAPP-A

)

d) białka odpornościowe (

lizozym, transferyna, properdyna, ukł. dopełniacza, Ig)

e

) α-fetoproteina

(wątroba płodu)

d

) białka układu kininotwór

czego (kininogen, kininogenazy, kininazy)

e

) fibronektyna

(białko ułatwiające zagnieżdżenie zarodka, zwiększa trwałość

błon płodowych)

α-FETOPROTEINA



Stężenie maks. w płynie owodniowym ok. 16 tyg. (10-100 μg/l), po
czym ulega obniżeniu;



Stężenie w surowicy matki stopniowo narasta od początku ciąży i
osiąga maks. ok. 35 tyg. ciąży (pomiędzy 100-500 μg/l);

o

I trymestr wzrost do 100 μg/l

o

II trymestr wzrost do 300 μg/l

o

III trymestr wzrost do 500 μg/l



przekroczenie tych wartości może świadczyć

o ciąży bliźniaczej, obumarciu ciąży,

lub wadach cewy nerwowej płodu

(bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa)



obniżenie tych wartości może świadczyć o trisomii 21 u płodu

2011-01-23

6

CYTOKINY W PŁYNIE OWODNIOWYM



substancje produkowane głównie przez monocyty i makrofagi;



pojawiają się w płynie owodniowym w zakażeniach wewnątrzjajowych;



pierwszym bodźcem do produkcji cytokin jest toksyna bakteryjna;



stężenie IL-6 > 17 ng/ml płynu świadczy o zakażeniu wewnątrzjajowym;

LIPIDY W PŁYNIE OWODNIOWYM



Lipidy całkowite w II połowie ciąży:

120-150 mg/l



Od 34 tygodnia wzrasta stężenie lecytyny ( podstawowy składnik
fosfolipidowy surfaktantu płucnego) w stosunku do sfingomieliny

OCENA DOJRZAŁOŚCI PLUC PŁODU

OCENA DOJRZAŁOŚCI PLUC PŁODU

1.

Wskaźnik L/S (stosunek lecytyny do sfingomieliny)

2.

Test spieniania wg. Clementsa (ocena czynnościowa surfaktantu)

3.

Profil płucny

4.

Testy immunologiczne

5.

inne

2011-01-23

7

WSKAŹNIK L/S



L/S ≥ 2

(98% noworodków brak

niewydolności oddechowej typu RDS)

Metoda:

1.

Ekstrakcja lipidów z płynu owodniowego



wirowanie próbki płynu owodniowego,



ekstrakcja lipidów mieszaniną chloroform–metanol–woda,



precypitacja zimnym acetonem,



odparowywanie rozpuszczalnika



rekonstytucja

2.

Dwukierunkowa chromatografia
cienkowarstwowa

1.

Ocena zawartości lecytyny i sfingomieliny (np.
met. grawimetryczna, densytometryczna)

Inne: HPLC, ilościowa met. enzymatyczna,

PROFIL PŁUCNY



Badanie wszystkich
składników surfaktantu,
włączając :

o

Lecytynę,

o

Sfingomielinę,

o

Fosfatydyloglicerol,

o

Fosfatydyloinozytol

o

Sosfatydyloetyloaminę.



Gdy stężenie fosfatydyloglicerolu
wynosi co najmniej

3%

wszystkich

fosfolipidów a

L/S ≥ 2

posiada

dodatnią wartość predykcyjną
niewystąpienia zaburzeń
oddechowych u prawie 100%
badanych noworodków.

Metody: np. Chromatografia

dwukierunkowa, aglutynacja

szkiełkowa

TEST SPIENIENIA

Zasada: Metoda opiera się na właściwości obniżenia napięcia powierzchniowego wody

przez płyn owodniowy.

Płyn owodniowy mieszany jest w różnych proporcjach z wodą destylowaną i alkoholem

etylowym w pięciu probówkach, a następnie probówki poddaje się wstrząsaniu przez 15

sekund.



Ocenia się powstałą warstwę piany i jej stabilność



Brak piany w 1 próbówce (płyn nierozcieńczony) wskazuje na wysokie ryzyko RDS.



Uzyskanie stabilnej piany w 3 próbówce (1:10 i dwóch ostatnich świadczy o dojrzałości płuc
płodu

Można oceniać również

FSI (

indeks stabilności piany) przez zmieszanie różnych objętości

etanolu ze stałą objętością płynu owodniowego. Indeks jest definiowany jako największa

objętość etanolu, która pozwala na utrzymanie stabilnego pierścienia pęcherzyków na

powierzchni. Próbką odniesienia stanowi czysty płyn owodniowy. Wartości ≥ 0,48 świadczy o

dojrzałości płuc płodu.

2011-01-23

8

Test depolaryzacji

fluorescencyjnej



Względną zawartość lipidów w płynie
owodniowym



Płyn owodniowy inkubuje się przez
okres 30 minut z rozpuszczalnym w
lipidach barwnikiem
fluorescencyjnym (np.
1,6−dwufenylo−1,3,5−he−ksatrien)



Ilość zaabsorbowanego barwnika w

fosfolipidach błon zawartych w płynie
owodniowym ocenia się metodą
fluorescencyjną.



Związanie fluoroforu z liposomami
surfaktantu zmniejsza polaryzację
fluorescencyjną.



Wartość fluorescencyjnej polaryzacji
zawarta między

0,310-0,336

odpowiada dojrzałości płuc płodu.

Ilość ciał lamelarnych

(LBC)

Ciała lamelarne-

struktury, zbudowane z koncentrycznie

ułożonych warstw fosfolipidów, wydzielane przez pneumocyty II

typu jako zapasową formę surfaktantu. Ilość wzrasta

wraz z rozwojem płodu.



Wielkość ciał lamelarnych jest podobna do
wielkości płytek krwi i dlatego do ich oceny
można wykorzystać analizatory
hematologiczne.



Do wykonania testu wystarcza 1 ml płynu
owodniowego.



Ilość ciał lamelarnych W 20-24 tygodniu
ciąży między > 35 tyś (50-200 tyś/µl) z
dużym prawdopodobieństwem wskazuje na
dojrzałość płuc płodu.



Wartość poniżej 10 tyś/ul wskazuje na brak
dojrzałości i wysokie ryzyko rozwinięcia się
po porodzie zespołu błon szklistych.

BILIRUBINA W PŁYNIE OWODNIOWYM

BILIRUBINA W PŁYNIE OWODNIOWYM



W ciąży prawidłowej stężenie Bil w płynie owodniowym stanowi
zaledwie 10-30 µg/dl (wart. niewykrywalna)

Wzrost stężenia:

o

Choroba hemolityczna płodu (ERYTROBLASTOZA PŁODU)

o

Stężenie bilirubiny w płynie owodniowym wzrasta proporcjonalnie do
nasilenie choroby

Pomiar:



Ocena absorbancji płynu owodniowego

w zakresie 365-550 nm (metoda ΔA450)

(szczyt absorbancji dla BIL przy 450 nm)

Wykres Liley`a

2011-01-23

9





Badanie cytologiczne

Badanie cytologiczne

o

komórki glejowe w wadach cewy nerwowej,

o

erytrocyty : ok. 68/μl

o

leukocyty: ok. 6/μl (neutrofile, makrofagi)



W zakażeniach wewnątrzowodniowych:

- wzrost leukocytów do 320/μl

- wzrost granulocytów obojętnochłonnych do 78%

- wzrost makrofagów do 14 %



W zakażeniach wewnątrzjajowych:

- wzrost leukocytów >50/μl

BADANIA c.d.

BADANIA c.d.



Cytogenetyczne

Cytogenetyczne

o

Ocena wad wrodzonych

BADANIA c.d.

BADANIA c.d.

2011-01-23

10

CZYNNIKI UKŁ. KRZEPNIĘCIA I FIBRYNOLIZY

CZYNNIK KRZEPNIĘCIA

STĘŻENIE W PŁYNIE OWODNIOWYM

Fibrynogen

- nie występuje w płynie fizjologicznym
- pojawia się w wadach cewy nerwowej

Protrombina

- stężenie niższe niż w surowicy
- stężenie wzrasta wraz z rozwojem ciąży

(dodatnia korelacja ze stężeniem surfaktantu)

TF

- wysokie stężenie w płynie owodniowym
- stężenie wzrasta z rozwojem ciąży (dodatnia korelacja we

stężeniem surfaktantu)

Czynniki: V, VII, IX, X

- bardzo niskie stężenie

Czynnik VIII i von Willebranda

- nie wykrywane

Czynnik XI, XII,

kininogen, kalikreinogen

- brak informacji
- niskie stężenie

AT III

Ok. 10% zawartości w osoczu

TAT

2-4 razy wieksze niż w osoczu

CZYNNIKI UKŁADU FIBRYNOLITYCZNEGO W PŁYNIE

OWODNIOWYM

CZYNNIK FIBRYNOLIZY

STĘŻENIE W PŁYNIE OWODNIOWYM

Plazminogen

Ok. 6,0 ng/l w płynie
Ok. 230 ng/l w osoczu

tPA

10 x niższe w płynie niż w osoczu

uPA

Podobne w osoczu i płynie

PAI-1

10 x wyższe stężenie w płynie niż w osoczu

PAI-2

Podobne stężenie w płynie i w osoczu

α-2- antyplazmina
α-2-makroglobulina
α-1-antytrypsyna

Niskie stężenie w płynie

FDP

Stężenie w płynie podobne do stężenia w osoczu.
W wadach cewy nerwowej- podwyższone w płynie

2011-01-23

11

LITERATURA:

1. Uszyński M. Płyny z jam ciała. Powstawanie i badania laboratoryjne.

PZWL, 1998.

2. Gadzinowski J., Bręborowicz G. Rekomendacje postępowań w

medycynie perinatalnej. Poznań, 1998.

3. Brunzel NA. Diagnostyka Laboratoryjna. Elsevier U&P, 2010.