Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. Badanie płynów z jam ciała. Badanie kału

Badanie płynu mózgowo - rdzeniowego.

• Zakażenia układu nerwowego i opon mózgowo-rdzeniowych, stany zapalne opon i OUN

• Krwawienia podpajęczynówkowe, domózgowe itp.

• Nowotwory układu nerwowego

• Choroby demielinizacyjne

Pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego Ciśnienie norma: 7-20 cmH2O

Ⴍ - stany zapalne, nowotwory OUN, krwawienia
Ⴏ - nowotwory blokujące kanał rdzeniowy

Badanie laboratoryjne płynu mózgowo-rdzeniowego:

1. Oglądanie: barwa, przejrzystość

2. Badanie mikroskopowe
   Podstawowe: liczba komórek
   Dodatkowe: badanie cytologiczne

3. Badania biochemiczne
   Podstawowe: białko, glukoza, (chlorki, mleczany)
   Dodatkowe: np. elektroforeza białek, ogniskowanie izoelektryczne

4. Inne - np. badania serologiczne, mikrobiologiczne, genetyczne (PCR

Barwa norma: bezbarwny („wodojasny”)

Zabarwienie czerwone: świeże krwawienie, uszkodzenie naczynia przy pobieraniu płynu
Ksantochromia - zabarwienie żółtawe: przez kilka tygodni po krwawieniu (pochodne hemoglobiny)
Przejrzystość norma: przejrzysty

Opalescencja, zmętnienie, wygląd ropny: zwiększona liczba krwinek białych

(Pleo-)cytoza norma: Ⴃ5 komórek/μl

Określana mikroskopowo - liczba komórek w komorze Fuchsa-Rosenthala - zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, nowotwory OUN

Badanie cytologiczne limfocyty 50-70% , monocyty 30-50%, neutrofile 0

Pleocytoza - przykłady:

• kilkaset-kilka tys. komórek/μl, >50% granulocytów - ostry stan zapalny, najczęściej bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

• do ok.1000 komórek/μl, >85% limfocytów - ostre zapalenie wirusowe opon lub proliferacyjna faza zapalenia bakteryjnego

• przewaga monocytów - podrażnienie opon np. po krwotoku do przestrzeni wewnątrzoponowej

• do kilkuset komórek/μl, mieszane komórki - zapalenie opon gruźlicze lub kiłowe

• nowotwory OUN - komórki nowotworowe

Białko norma: 0,15-0,45 g/l
Ⴍ - zmiany zapalne OUN, nowotwory OUN, krwawienie do przestrzeni wewnątrzoponowej

ႭႭႭ - u chorych z guzem rdzenia kręgowego blokującym krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego.

Elektroforeza białek: albuminy - ok. 58%
α1-globuliny - ok. 9% α2-globuliny - ok. 8%
β-globuliny - ok. 10% γ-globuliny - 5-12%

Ogniskowanie izoelekteryczne immunoglobulin

prążki oligoklonalne w płynie mózgowo-rdzeniowym vs w surowicy wewnątrzoponowa synteza IgG:

Współczynnik stężeń płyn/surowica

Q = stężenie w płynie/stężenie w surowicy Albumina - pochodzi tylko z surowicy

Qalb norma zależna od wieku

QIgG, QIgM, QIgA vs QAlb- ocena wewnątrzoponowej syntezy immunoglobulin

Glukoza norma: 2,7-4,8 mmol/l, 50-60% stęż. w surowicy

ႯႯႯ (<1,1 mmol/l) - zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych ropne, grzybicze, gruźlicze
Ⴏ - nowotwory OUN

Chlorki norma: 110-129 mmol/l

Ⴏ - gruźlicze i grzybicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

Mleczany norma: <2,1 mmol/l

Ⴍ - zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, nowotwory OUN
ႭႭႭ - bakteryjne zapalenie opon

2. Badanie płynów z jam ciała.

Płyn opłucnowy, Płyn otrzewnowy , Płyn puchlinowy, Płyn z worka osierdziowego, Płyn stawowy, Płyn owodniowy, Inne, np. płyn z torbieli

Wskazania

• wyjaśnienie przyczyny zbierania się płynu

• diagnostyka cytologiczna nowotworów

• diagnostyka mikrobiologiczna infekcji

• diagnostyka specjalistyczna np. prenatalna (płyn owodniowy)

Badanie laboratoryjne płynów:

1. Oglądanie - barwa, przejrzystość

2. Badanie cytologiczne

3. Badania biochemiczne: białko, glukoza, enzymy: np. LDH, amylaza, markery nowotworowe: np. CEA, CA 125

4. Badania mikrobiologiczne

5. Badania serologiczne

Charakter płynu

• przesięk - zaburzenie równowagi między ciśnieniem hydrostatycznym i onkotycznym w ikrokrążeniu

• wysięk - proces aktywny (zapalenia, nowotwory)

• krew, limfa, zawartość przewodu pokarmowego...

Wysięk czy przesięk?

przesięk wysięk

białko < 30 g/l > 30 g/l
białko P/S < 0.5 > 0.5
LDH P/S < 0.6 > 0.6
glukoza P/S > 1.0 < 1.0

P/S - stosunek płyn/surowica

3. Badanie kału

Próba na krew utajoną, Badania parazytologiczne, Badania mikrobiologiczne, Badanie resztek pokarmowych, Inne

Krew utajona w kale

• podejrzenie krwawienia z przewodu pokarmowego

• diagnostyka niedoboru żelaza

• badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego

Rodzaje testów

• test gwajakolowy - aktywność peroksydazowa hemu: wymaga przygotowania pacjenta - 3-dniowa dieta bez czerwonego mięsa i zielonych warzyw; bez nadmiaru witaminy C

• test immunochemiczny - test wykrywa ludzką hemoglobinę dieta nie jest konieczna; ujemne wyniki przy krwawieniu z górnych odcinków przewodu pokarmowego

• detekcja albuminy

• inne, np. detekcja porfiryn

Resztki pokarmowe w kale

• diagnostyka zaburzeń trawienia i wchłaniania pokarmów, m.in. zaburzeń funkcji zewnątrzwydzielniczej trzustki

• poszukiwanie włókien mięsnych, kul tłuszczu, ziaren skrobi

---