WZORY WYBRANYCH ZWI
ZKÓW CHEMICZNYCH O ZNACZENIU BIOLOGICZNYM
WZORY WYBRANYCH ZWI
ZKÓW CHEMICZNYCH O ZNACZENIU BIOLOGICZNYM
WZORY WYBRANYCH ZWI
ZKÓW CHEMICZNYCH O ZNACZENIU BIOLOGICZNYM
1. Aminokwasy
glicyna alanina walina leucyna izoleucyna prolina hydroksyprolina fenyloalanina
tyrozyna tryptofan cysteina metionina seryna treonina asparaginian asparagina
cysteina
glutaminian glutamina lizyna arginina histydyna
lizyna
2. Sacharydy
glukoza fruktoza ryboza deoksyryboza sacharoza
deoksyryboza
celuloza glikogen chityna
3. Zasady azotowe
guanina adenina cytozyna uracyl
adenina uracyl tymina
4. Koenzymy redoks
NAD+ FAD koenzym Q kwas askorbinowy
koenzym Q kwas askorbinowy
5. Koenzymy przenoszÄ…ce grupy funkcyjne
Koenzymy przenoszÄ…ce grupy funkcyjne
koenzym A S-adenozylometionina
fosforan pirydoksalu biotyna (witamina H)
fosforan pirydoksalu
6. Neuroprzekaz
niki
acetylocholina dopamina adrenalina noradrenalina histamina serotonina
dopamina
7. Hormony lipofilowe
kortyzol aldosteron tyroksyna
8. Alkaloidy
kokaina nikotyna kofeina meskalina
nikotyna
efedryna morfina
morfina kolchicyna amfetamina
PODZIAA
BIAA
EK
Proste Złożone
są silnie zasadowe, charakteryzują się dużą złożone z białek prostych i grupy
zawartością argininy oraz brakiem prostetycznej  barwnika. Należą tu
aminokwasów zawierających siarkę. Są hemoproteidy (hemoglobina,
protaminy chromoproteiny
dobrze rozpuszczalne w wodzie. Najbardziej mioglobina, cytochromy, katalaza,
znanymi protaminami są: klupeina, salmina, peroksydaza) zawierające układ
cyprynina, ezocyna, gallina hemowy oraz flawoproteiny
podobnie jak protaminy sÄ… silnie zasadowe i
dobrze rozpuszczają się w wodzie; składniki
zawierają około 1% fosforu w
jąder komórkowych (w połączeniu z kwasem
postaci reszt kwasu fosforowego. Do
histony deoksyrybonukleinowym), czyli sÄ… obecne fosfoproteiny
tych białek należą: kazeina mleka,
także w erytroblastach. W ich skład wchodzi
witelina żółtka jaj, ichtulina ikry ryb
duża ilość takich aminokwasów jak lizyna i
arginina
składają się z białek zasadowych i
kwasów nukleinowych.
białka obojętne, spełniające szereg ważnych Rybonukleoproteiny są
funkcji biologicznych: sÄ… enzymami, zlokalizowane przede wszystkim w
hormonami i innymi biologicznie czynnymi cytoplazmie: w rybosomach,
albuminy zwiÄ…zkami. Dobrze rozpuszczajÄ… siÄ™ w wodzie nukleoproteiny mikrosomach i mitochondriach, w
i rozcieńczonych roztworach soli, łatwo niewielkich ilościach także w jądrach
ulegają koagulacji. Znajdują się w tkance komórkowych, a poza jądrem tylko
mięśniowej, osoczu krwi i mleku w mitochondriach. Wirusy są
zbudowane prawie wyłącznie z
nukleoproteidów
w ich skład wchodzą wszystkie aminokwasy
białkowe, z tym że kwas asparaginowy i kwas połączenia białek z tłuszczami
glutaminowy w większych ilościach; w prostymi lub złożonymi, np.
odróżnieniu od albumin są z
le rozpuszczalne sterydami, kwasami tłuszczowymi.
globuliny w wodzie, natomiast dobrze w lipoproteiny Lipoproteidy są nośnikami
rozcieńczonych roztworach soli; posiadają cholesterolu (LDL, HDL, VLDL).
podobne właściwości do nich. Występują w Wchodzą na przykład w skład błony
dużych ilościach w płynach ustrojowych i komórkowej
tkance mięśniowej
ich grupÄ™ prostetycznÄ… stanowiÄ…
są to typowe białka roślinne, występują w cukry, należą tu m.in.
nasionach. Charakterystyczną właściwością mukopolisacharydy (ślina).
prolaminy glikoproteiny
jest zdolność rozpuszczania się w 70% Glikoproteidy występują też w
etanolu. substancji ocznej i płynie torebek
stawowych
zawierajÄ… jako grupÄ™ prostetycznÄ…
podobnie jak prolaminy  to typowe białka atomy metalu (miedz
, cynk, żelazo,
gluteliny roślinne; posiadają zdolność rozpuszczania metaloproteiny wapń, magnez, molibden, kobalt).
się w rozcieńczonych kwasach i zasadach Atomy metalu stanowią grupę
czynną wielu enzymów
białka charakteryzujące się dużą zawartością
cysteiny i aminokwasów zasadowych oraz
kolagenu i elastyny, a także proliny i
hydroksyproliny, nierozpuszczalne w wodzie i
skleroproteiny
rozcieńczonych roztworach soli. Są to typowe
białka o budowie włóknistej, dzięki temu
pełnią funkcje podporowe. Do tej grupy
białek należy keratyna
MAKROELEMENTY
Niektóre skutki niedoboru
Pierwiastek Funkcja w organizmie Główne z
ródło
U człowieka U roślin
podstawowe składniki niedobór masy ciała,
węgiel, tlen wszystkie produkty
wszystkich związków zahamowanie nie są znane
wodór pokarmowe
organicznych procesów życiowych
składnik białek, kwasów
zahamowanie wzrostu
nukleinowych, witamin,
części nadziemnych i
barwników, hormonów zhamowanie,
produkty białkowe podziemnych, krótkie i
azot wzrostowych roślin, upośledzenie
roślinne i zwierzęce cienkie pędy,
alkaloidów, niektórych procesów życiowych
zamieranie pędów
koenzymów i przenośników
bocznych
energii
mleko, sery, mięso patrz: azot; ciemne,
składnik budulcowy kości i
czerwone, drób, niedobór występuje matowe,
fosfor zębów, składnik ATP i kwasów
orzechy, pełne bardzo rzadko niebieskozielone liście,
nukleinowych
ziarna zbóż uschnięte brzegi
sery, ryby, groch,
składnik enzymów, hormonów fasola, bób, niedobór nie jest
siarka występują rzadko
i białek, CoA papryka, cebula, znany
czosnek
składnik budulcowy kości i rozkład błon
mleko i produkty słabość mięśni, słabe i
zębów, niezbędny do plazmatycznych,
mleczne, sardynki, łamliwe kości,
wapń funkcjonowania układu nieprawidłowy wzrost
warzywa zielono osteoporoza, ubytki
nerwowego i mięśni, czynnik i martwica organów
listne, sezam zębów
krzepnięcia krwi roślinnych
apatia, słabość, więdnięcie, chloroza,
składnik kości, zębów, mięśni, rośliny zielono
magnez skurcze i drżenie zahamowanie
chlorofilu listne
mięśni, konwulsje fotosyntezy
niskie ciśnienie krwi,
kontrola równowagi wodno-
sól kuchenna, ryby odwodnienie, skurcze zanik różnicy
elektrolitowej, prawidłowe
morskie, owoce mięśni, zanik różnicy potencjałów i utrata
sód działanie mięśni i nerwów,
morza, przetwory potencjałów i utrata pobudliwości
prawidłowe ciśnienie
mięsne pobudliwości komórek
osmotyczne krwi
komórek
awokado, nasiona, apatia, słabość, stany
chloroza liści, zwiędły
orzechy, banany, splÄ…tania, nadmierne
pokrój rośliny,
potas patrz: sód cytrusy, ziemniaki pragnienie, zakłócenie
zahamowanie wzrostu
nasiona roślin czynności serca,
korzenia i pędu
strączkowych paraliż
utrzymanie równowagi
jonowej organizmu, HCl 
aktywator enzymów zaburzenia trawienia, zakłócenie przebiegu
żołądkowych, ułatwia sól, ryby morskie, zaburzony przebieg fotosyntezy i
chlor
uwalnianie CO2 z erytrocytów, owoce morza procesu oddychania oddychania
czynnik katalityczny przy komórkowego komórkowego
fotolizie wody w czasie
fotosyntezy
MIKROELEMENTY
Skutki niedoboru
Pierwiastek Funkcja w organizmie Główne z
ródło
U człowieka U roślin
składnik enzymów biorących niedokrwistość
chloroza młodych liści,
udział w oddychaniu wątroba, ryby, (anemia), osłabienie,
zakłócenia przebiegu
żelazo komórkowym, cytochromów, mięso, warzywa bóle głowy, arytmia
fotosyntezy i
hemoglobiny, mioglobiny, liściaste serca, zaburzenia
oddychania
katalizator syntezy chlorofilu oddychania
niedoczynność
tarczycy (wole,
wodorosty, owoce osłabienie, zwolnienie
składnik hormonu tyroksyny i
jod morza, sól przemiany materii, nie są znane
trójjodotyronina
jodowana otyłość), u dzieci 
niedorozwój fizyczny i
umysłowy
ryby, wÄ…troba,
woda próchnica, ubytki
fluor składnik kości i szkliwa zębów nie są znane
wodociągowa, zębów
herbata
wÄ…troba, jajka,
składnik wielu enzymów, bielenie i zasychanie
fasola, ostrygi, deficyty występują
miedz
bierze udział w wytwarzaniu wierzchołków
orzechy, grzyby, rzadko
hemoglobiny młodych liści
kakao
utrata Å‚aknienia,
bierze udział w trawieniu pogorszenie wzrostu i
białek, niezbędny do rozwoju, łamliwość
jogurty, produkty
funkcjonowania układu włosów, powolne
zbożowe, ostrygi,
cynk odpornościowego, konieczny gojenie ran, choroby chloroza i karlenie liści
czerwone mięso,
do syntezy związków skóry, zaburzenia
orzechy ziemne
regulujących wzrost i rozwój rozwoju i czynności
roślin, składnik insuliny gonad, oczu, skóry i
kości
składnik witaminy b12 zahamowanie procesu
kobalt niezbędnej do wytwarzania anemia wiązania azotu przez
erytrocytów motylkowe
KLASYFIKACJA ENZYMÓW
Klasa Nazwa Typ katalizowanej reakcji Przykłady
reakcje oksydo-redukcyjne zwiÄ…zane z dehydrogenaza, oksydaza,
1 oksydoreduktazy
przenoszeniem elektronów katalaza, peroksydaza
transaminaza (przenosi grupy
reakcje przenoszenia grup funkcyjnych
2 transferazy aminowe), kinaza (przenosi
między poszczególnymi związkami
grupy fosforanowe)
reakcje hydrolizy (rozkładu z udziałem
3 hydrolazy amylaza, trypsyna, pepsyna
wody)
rozszczepianie wiązań C-C, C-O, C-N
4 liazy bez udziału cząsteczek wody lub dekarboksylaza pirogronianowa
oksydoredukcji
reakcje izomeryzacji, czyli
5 izomerazy przegrupowań izomeraza cytrynianowa
wewnÄ…trzczÄ…steczkowych
tworzenie wiązań: C-C, C-O, C-N, C-S
6 ligazy (syntetazy) karboksylaza pirogronianowa
sprzężone z hydrolizą ATP
WITAMINY
Grupa
Witaminy Rola y
ródło Skutki niedoboru
witamin
- współtworzy rodopsynę 
substancję niezbędną do
wątroba, jaja, masło, - ślepota zmierzchowa
witamina A utrzymania pobudliwości
mleko, tran, - zanikanie nabłonków i
(retinol) 2mg komórek siatkówki oka
marchew, pomidory łuszczenie skóry
- człowiek produkuje
witaminę A z karotenoidów
- wzmaga wchłanianie wapnia
witamina D
w jelicie wÄ…troba, mleko - krzywica
(kalcyferol)
- niezbędna do prawidłowego pełne, jaja, drożdże - łamliwość kości
0,02mg
wzrostu kośćca
witamina E - hamowanie utleniania oleje roślinne,
- osłabienie mięśni
(tokoferol) lipidów ustrojowych i orzechy, kiełki
- obniżenie płodności
20mg witaminy A pszenicy, jaja, ryby
zapotrzebowanie
witamina K jest pokrywane - wydłużenie czasu
- ważna w procesie
(filochinon) przez produkcję krzepnięcia krwi
krzepnięcia krwi
1mg bakterii flory - podatność na krwotoki
jelitowej
wątroba, mięso, - choroba beri-beri (bóle
witamina B1 - element enzymów
drożdże, rąk i nóg, osłabienie
(tiamina) utleniających węglowodany i
nieoczyszczone mięśni, niewydolność
1,5mg aminokwasy
ziarna zbóż krążenia)
witamina PP sery, jaja, wÄ…troba,
(niacyna) - element NAD+ i NADP+ pełne mleko, - rzadko stwierdzane
20mg niektóre warzywa
- zapalenie skóry i pękanie
witamina B2 kącików ust
podobnie jak
(ryboflawina) - element FAD - znaczny niedobór 
witamina PP
1,7mg obniżenie sprawności
umysłowej
- jej pochodna jest
witamina B6 wątroba, jaja, mięso,
koenzymem enzymów
(pirydoksyna) banany, rośliny - rzadko stwierdzane
przetwarzajÄ…cych
2mg strÄ…czkowe
aminokwasy
witamina B11 - współtworzy niebiałkowy
bakterie flory
(kwas składnik enzymów - zakłócenie erytropoezy,
jelitowej, drożdże,
foliowy) niezbędnych w syntezie prowadzące do anemii
jarzyny liściaste
0,3-04mg nukleotydów
- współtworzy niebiałkowy
witamina B12 bakterie flory
składnik enzymów - anemia złośliwa na skutek
(kobalamina) jelitowej, wÄ…troba,
przetwarzajÄ…cych zasady zahamowania erytropoezy
5mg jaja
azotowe
- niezbędna w syntezie
kolagenu, istoty świeże owoce
witamina C
podstawowej kości i zębów (cytrusowe, - szkorbut (krwawienie
(kwas
- uczestniczy we wchłanianiu truskawki, czarna dziąseł, wypadanie zębów,
askorbinowy)
żelaza porzeczka, aronia, powolne gojenie się ran)
75-100mg
- wzmacnia mechanizmy pomidor)
odpornościowe
ROZPUSZCZALNE W TA
USZCZACH
ROZPUSZCZALNE W WODZIE
ALKALOIDY
Grupa Przykład y
ródło Działanie
Krasnodrzew pospolity
Alkaloidy tropanowe kokaina Zwiększa sprawność umysłową i fizyczną
(Erythroxylon coca)
Agonista receptorów N-acetylocholinowych 
odczuwanie przyjemności podczas palenia, zanik bólu,
Tytoń szlachetny
Alkaloidy pirydynowe nikotyna przyspieszenie akcji serca, zwiększa wydzielanie
(Nicotiana tabacum)
wazopresyny i angiotensyny. Większe dawki  zmęczenie,
myślotok, światłowstręt, czarno-białe halucynacje
Alkaloidy Działanie odurzające (narkotyczne), przeciwbólowe,
morfina mak
izochinolinowe przeciwkaszlowe
Reduktor apetytu, zwiększa koncentrację i uwagę, leczy
Przęśl skrzypowata
efedryna niedociśnienie związane z narkozą, rozszerza oskrzela,
(Ephedra equisetina)
pobudza CUN
Zmiany percepcyjne i efekty wizualne, szczególnie przy
Jazgrza Williamsa
Aminy aromtayczne
meskalina zamkniętych oczach, agonista receptorów
(Lophophora williamsii)
serotoninowych
amfetamina Stymuluje receptory noradrenergiczne i dopaminergiczne
Pochodne tropolonu
(azot poza Zimowit jesienny Uniemożliwia wytworzenie mikrotubul wrzeciona
kolchicyna
pierścieniem (Colchicum autumnale) kariokinetycznego
aromatycznym)
Kawa arabska Zmniejsza odczucie zmęczenia, przywraca ostrość umysłu
Alkaloidy purynowe kofeina
(Coffea arabica) w warunkach słabości lub sennego nastroju
Solanaceae
tomatydyna
(psiankowate)
ANTYBIOTYKI
Grupa Przykład y
ródło Miejsce i sposób działania
Miejsce i sposób działania
Ze względu na strukturalne podobieństwo do
Ze względu na strukturalne podobieństwo do alaniny, która jest
składnikiem mureiny, benzylopenicylina blokuje aktywność
, benzylopenicylina blokuje aktywność
Penicylina G
transpeptydaz (PBP) biorących udział w tworzeniu wiązań
) biorących udział w tworzeniu wiązań
pomiędzy pentapeptydami
pomiędzy pentapeptydami mukopolisacharydu ściany
komórkowej bakterii. W dalszym etapie, na skutek
. W dalszym etapie, na skutek
Antybiotyk ²- pÄ™dzlak
aktywacji hydrolaz komórkowych dochodzi do
komórkowych dochodzi do lizy komórki
laktamowy Penicillium
bakteryjnej. Penicylina G nie wnika do wnętrza komórki, a
bakteryjnej. Penicylina G nie wnika do wnętrza komórki, a
notatum
zatem nie działa na drobnoustroje
drobnoustroje wewnątrzkomórkowe.
Benzylopenicylina dobrze przenika do
Benzylopenicylina dobrze przenika do płynu opłucnowego,
osierdziowego, otrzewnowego,
osierdziowego, otrzewnowego, krwi płodu, mięśni i płynu
mózgowo-rdzeniowego. y
le przenika do
. y
le przenika do kości, tkanki
mózgowej, cieczy wodnistej oka
cieczy wodnistej oka i mleka matki.
Gramicydyna jest aktywna wobec
Gramicydyna jest aktywna wobec bakterii Gram-dodatnich za
wyjątkiem Bacilli, a także względem wybranych
, a także względem wybranych
organizmów Gram-ujemnych
-ujemnych jak na
przykład komensalnych bakterii
bakterii Neisseria. Jej zastosowanie jest
Gramicydyna Bakteria
ograniczone do stosowania miejscowego,
ograniczone do stosowania miejscowego, gdyż
Oligopeptyd Bacillus
wywołuje hemolizę w stężeniach
stężeniach niższych niż powoduje śmierć
brevis
komórek bakterii. Z tego wzglę
komórek bakterii. Z tego względu nie może być stosowana
wewnętrznie. Zewnętrzny naskórek
naskórek składa się głównie z
martwych komórek skóry więc stosowanie jej na powierzchni
więc stosowanie
skóry nie powoduje szkód.
Działanie bakteriostatyczne. Hamuje biosyntezę białka poprzez
Działanie bakteriostatyczne. Hamuje biosyntezę białka poprzez
Tetracyklina
wiÄ…zanie siÄ™ z podjednostkÄ… 30 S
wiązanie się z podjednostką 30 S rybosomu a także wpływa na
Antybiotyk Niektóre
procesy fosforylacyjne w komórkach bakteryjnych.
procesy fosforylacyjne w komórkach bakteryjnych.
Unieczynnia bakteryjne lipazy, powodujÄ…c zmniejszenie wolnych
tetracyklinowy szczepy Unieczynnia bakteryjne lipazy, powodujÄ…c zmniejszenie wolnych
kwasów tłuszczowych w skórze.
kwasów tłuszczowych w skórze.
Streptomyces
Działa przeciwzapalnie poprzez hamowanie
poprzez hamowanie
aktywności granulocytów wielojądrzastych.
wielojÄ…drzastych.
Erytromycyna
Hamujesyntezę białka poprzez wiązanie
poprzez wiÄ…zanie tRNA.
Erytromycyna jest metabolizowana
metabolizowana w wÄ…trobie przez
Antybiotyk Streptomyces demetylacjÄ™ do formy nieczynnej.
demetylacjÄ™ do formy nieczynnej.
Ze względu na spektrum działania podobne (ale nie identyczne)
Ze względu na spektrum działania podobne (ale nie identyczne)
makrolidowy erythraeus
do penicylin erytromycyna jest przydatna w leczeniu u osób
do penicylin erytromycyna jest przydatna w
wykazujÄ…cych alergiÄ™ na te antybiotyki
wykazujÄ…cych alergiÄ™ na te antybiotyki
Amfoterycyna B
Amfoterycyna B
Skuteczny lek w walce z zakażeniami, pochodzącymi
Skuteczny lek w walce z zakażeniami, pochodzącymi
od Candida albicans (np. drożdżyca amerykańska
drożdżyca amerykańska), a także w
Streptomyces
niektórych grzybicach (np. histoplazmoza, kryptokokoza czy grz
ybica układu pokarmowego
ybica układu pokarmowego)
Streptomycyna
Antybiotyk Streptomyces Wąski zakres działania na niektóre bakterie Gram-ujemne oraz
Wąski zakres działania na niektóre
na prÄ…tka gruz
licy, który jest
, który jest bakterią Gram-dodatnią
aminoglikozydowy griseus