sprawność fizyczna i jej składowe

Sprawność fizyczna – specyficzna właściwość człowieka na którą składa się określony poziom
zdolności motorycznych i umiejętności ruchowych warunkujących wykonanie konkretnego wysiłku
fizycznego mniej lub bardziej efektywnie. Oznacza ona więc zdolność do odpowiedniego zachowania
się ruchowego w różnych sytuacjach życiowych. Sprawność nie jest cechą stałą i trwałą i należy ją
kształtować.
Składowe spr. fiz.

-stan rozwoju zdolności motorycznych i wydolności krążeniowo – oddechowej
-zasób umiejętności ruchowych wyznaczający granice działań motorycznych
-pozytywne nastawienie i motywacja do aktywności ruchowej.

grupy zdolności motorycznych

Zdolności motoryczne to strukturalne i funkcjonalne właściwości organizmu warunkujące możliwości
ruchowe człowieka.
*siłowe → możliwości org. w zakresie pokonywania oporu zewnętrznego lub oporu własnego ciała w
warunkach statyki lub w ruchach o małej prędkości i znacznej intensywności (unoszenia, zwisy,
podciągania, rzuty ciężkim sprzętem).
siła mięśniowa niezbędna!

•

Przemieszczenie się w różnych formach,

•

utrzymywanie prawidłowej postawy ciała,

•

redukcja ryzyka kontuzji mięśniowo – szkieletowej,

•

wykonywanie czynności ruchowych bez zmęczenia,

•

opanowywanie nowych umiejętności ruchowych,

•

zapobieganie demineralizacji kości (osteoporoza).

Główne predyspozycje:

•

wielkość (przekrój mięśnia)

•

liczba jednostek motorycznych mięśnia

•

proporcje włókien szybko i wolnokurczliwych (przewaga białych)

•

proporcje dźwigni kostnych

•

sprawność mechanizmów uwalniania energii (max. moc anaerobowa)

*szybkościowe (anaerobowe) – krótkotrwałe ruchy z maksymalną szybkością. Procesy beztlenowe,
przewaga włókien szybkokurczliwych (białych), wysoka częstotliwość ruchu, uzewnętrzniają się w
ruchach bez oporu zewnętrznego. Mierzone za pomocą Taping Test. Skok w dal z miejsca, biegi
sprinterskie i bieg na czas (start wysoki).
*koordynacyjne (KZM) – wykonywanie ruchu łatwo, szybko, dokładnie.
5 specyficznych cech:
-zdolność do szybkiej reakcji (na bodźce wzrokowe, słuchowe)
-zdolność zachowania równowagi ciała
-zd. różnicowania ruchu
-zd. orientacji przestrzennej
-zd. rytmizacji ruchu
*wytrzymałościowe – osobnicze możliwości przeciwstawiania się zmęczeniu i wykonywania
długotrwałej pracy fizycznej. Predyspozycje:

•

VO2 max

•

liczba mitochondriów w komórkach

•

przewaga włókien wolnokurczliwych (czerwonych)

•

ilość erytrocytów we krwi

•

pojemność płuc i wydolność serca

•

sprawność mechanizmów termoregulacyjnych

•

odporność na nieprzyjemne stany psychiczne

Ważna wydolność układów krążenia i oddychania → wydolność fizyczna: profilaktyka chorób
cywilizacyjnych, bo:
-lepsze wykorzystanie tlenu podczas wysiłku

-obniżenie akcji serca w czasie pracy
-większa pojemność wyrzutowa serca
-obniżenie ciśnienia tętniczego krwi
Biegi długie, test Coopera 12 min; dzieci pół Cooper, BEEP test (bieg wahadłowy)

energetyka wysiłku mięśniowego np. tlenowe lub beztlenowe procesy energii i substraty
energetyczne

Wytrzymałość tlenowa (aerobowa) – sprawność ukł. krążeniowo-oddechowego, przewaga frakcji
włókien czerwonych oraz enzymów utleniających tłuszcze, białka i węglowodany → uzyskujemy ATP;
równowaga ustrojowa (homeostaza). Objawy zmęczenia mało widoczne i łatwe do przezwyciężenia.
CYKL KREBSA – zachodzi w mitochondriach, wytwarza się energia (proces glikolizy), a także jest to
końcowy etap rozkładu tłuszczów i aminokwasów.
Wytrzymałość beztlenowa (anaerobowa) – wysiłki trwające od 30sek do 2min o dużej intensywności.
Zdolność do zaciągania dużego długu tlenowego, zaburzenia homeostazy wywołujące np. duszność,
bóle w klatce, nudości itp.
Fosfokreatyna – rozpad uwalnia energię; wystarczy na 5-7 sekund (np. bieg na 100 m.), 40 sekund do
45 glikoliza beztlenowa, potem tlenowa do 2 minut (np.bieg na 800m.)
Substraty wewnątrzmięśniowe: ATP, fosfokreatyna, glikogen mięśniowy, tłuszcze wewnątrzmięśniowe.

zjawisko superkompensacji powysiłkowej i jego znaczenie w treningu rekreacyjnym, zjawisko
euforii powysiłkowej

Superkompensacja - okres zwiększonej wydolności po okresie wypoczynku po treningu i powrocie do
stanu wyjściowego.

Z

większenie zdolności do wykonywania wysiłku i utrwalenie tego przez

systematyczne powtarzanie ćwiczeń ruchowych. Zależy od intensywności wysiłku, głębokości
zmęczenia, jakości wypoczynku. Zwiękasza się wydolność.
Euforia powysiłkowa - stan euforyczny pojawiający się po długotrwałej aktywności fizycznej –
produkcja endorfin wywołuje emocjonalną reakcję na stres, objawiającą się poprawą nastroju oraz
zwiększeniem wytrzymałości i odporności organizmu na ból i zmęczenia, co umożliwia dalszy wysiłek,
który w normalnych warunkach nie mógłby być kontynuowany.

funkcje rekreacji i czynniki rozwoju

1. regeneracyjna (odnowa sił) – funkcja nadrzędna
2. rozrywkowa (hedoniczna) – ma sprawiać radość
3. rozwojowa (kształcąca)
4. kompensacyjno-korektywna (wyrównawczo-poprawcza) – potrzeba ruchu, relaksu
5. stymulacyjna (pobudzająca)
6. adaptacyjna – przystosowanie do warunków; na bodźce, np. mróz
7. katartyczna - „oczyszczenie”, odreagowanie stresu
8. kreacyjna (twórcza) – człowiek spełnia się w różnych obszarach życia
9. integracyjna – tworzenie więzi społecznych
10. emancypacyjna – przełamywanie barier
11. ekonomiczna – obniżenie wydatków na leczenie, profilaktyka
12. propagandowa – org. Imprez itp.

Czynniki:
-postęp cywilizacyjny (szczeg. Technologiczny) – wzrost poziomu wykształcenia społeczeństw, wzrost
zamożności (godziwy wypoczynek, podróże itp.) produkcja dóbr i usług (więcej zasobów wolnego
czasu). Ludzie chcą pracować aby korzystać z wolnego czasu.
-urbanizacja – masowe przenoszenie się ze wsi do miasta; w mieście ludność bardziej aktywna
rekreacyjnie. Przyczyna wzrostu popytu na usługi rekreacyno-tur., siła nabywcza
-mobilność – rozwój środków transportu, przemieszczania się (rozwój nowych form TiR oraz ułatwienie
uprawiania tradycyjnych). Przekaz informacji, komunikacja międzyludzka, wymiana doświadczeń.
-czynniki ekologiczne (kurczenie się zasobów środowiska np. wody, lasów) konieczność ochrony tych
zasobów ogranicza działalność tur.
-procesy demograficzne - wzrost odsetka ludzi w wieku emerytalnym, „rynek srebrnych głów”; maleje

odsetek ludzi młodych – zmniejszenie się ilości narciarzy w Alpach, model rodziny 2+1, późne
zakładanie rodziny itp.
-gospodarcze – tur generuje 10% światowej produkcji brutto. Korzystają przy tym także branże:
budownictwo, handel, hotelarstwo, gastronomia, transport itp.
-polityczne – np. ograniczone korzystanie z podróży samolotami po zamachach terrorystycznych w
USA, wojny itp. Musi być stabilność polityczna i gospodarcza karaju, przyjazna ludność i
bezpieczeństwo wewnętrzne. Likwidacja granic – rozwój tur. wyjazdowej i przyjazdowej.
-pogodowe – efekt cieplarniany- niektóre miejsca w lipcu i sierpniu zbyt gorące, więc szansa na wzrost
zainteresowania Bałtykiem, morzem północnym itp. Ważne są systemy wykrywające np. lawiny,
trzęsienia ziemi, tsunami, tajfuny. Ochrona środowiska – wzrost świadomości społeczeństw, „powrót do
natury”.
-walory i infrastruktura turystyczna (reklama i promocja turystyki)

bariery rozwoju rekreacji

1. poznawcze – brak wiedzy o organizmie, potrzebach psychofizycznych; bezruch jako najlepsza

odnowa; nieświadomość zagrożeń biernego stylu życia itp.

2. psychologiczne – niewykształcone potrzeby aktywnego odpoczynku, słaba motywacja, obawa

przed ośmieszeniem

3. kulturowe – złe tradycje wypoczynku, niska pozycja aktywności ruchowej w systemie wartości.

tendencje trendy kierunki rozwoju rekreacji

Wzrost świadomości na temat korzyści aktywnego wykorzystania czasu wolnego, wzrost świadomości
roli profilaktyki zdrowotnej, wzrost popytu na usługi rekreacyjne – podnoszenie ich jakości;
kompleksowość i komplementarność usług; rozwój nowych, wysublimowanych i niekonwencjonalnych
form rekreacji (indywidualne gusta); nasilanie tendencji do uprawiania rekreacji w środowisku
przyrodniczym – bliski kontakt z naturą; nowe cele aktywności – ekstremalne wysiłki = ekscytacja;
rozwój ekstremalnych form akt. w plenerze; wzrost udziału osób niepełnosprawnych (odpowiednie
działania inwestycyjne i organizacyjne); „trening zdrowotny” - ćwiczenia dostosowane do potrzeb i
możliwości osób o wysokiej wiedzy na temat znaczenia akt.fizycznej w profilaktyce zdrowia (także
zwiększy się doradztwo w tym zakresie).
Formy indywidualne, niekonwencjonalne, niezorganizowane, przejściowe, na łonie natury.
Egalitarny – tradycyjny, dostępny dla słabszych ekonomicznie. Elitarny – klasa średnia, nietypowe,
atrakcyjne prestiżowe propozycje

Pojęcie i istota rekreacji i jej klasyfikacje

REKREACJA (łac.) „re” - powtórzenie czynności, powrót do stanu pierwotnego; „creo” - czynność
tworzenia. Przywracanie czegoś, co istaniało wcześniej; tworzenie na nowo, wzmocnić, pokrzepić.
Zespół zachowań, które podejmowane są poza obowiązkami zawodowymi, rodzinnymi i społecznymi.
Służą one rozrywce oraz rozwojowi psychospołecznemu człowieka. Odnowa sił psychofizycznych.
Czynna - *ruchowa (przewaga wysiłku fizycznego), *intelektualna (z przewagą wysiłku umysłowego
np. krzyżówki).
Bierna – np. opalanie się

Czas wolny, cechy aktywności rekreacyjnej

Jest to czas nie wykorzystywany na zaspokajanie potrzeb egzystencjalnych, pracę zawodową,
aktywność społeczną, czynności fizjologiczne.
4 cechy: swoboda wyboru,
przyjemność (radość, zadowolenie),
odmienność w stosunku do innych zajęć,
bezinteresowność (brak motywów ekonomicznych).