Narody i języki



Ernest Gellner „Narody i nacjonalizm”

„ ... to nacjonalizm stwarza więc narody, a nie narody nacjonalizm. Nacjonalizmy nie narzucają kultury lecz są jej efektem. Naród nie
jest więc tym, na co się kreuje ...”

Zdaniem Gellnera

"okres przechodzenia w epokę industrialną jest także okresem przechodzenia w epokę nacjonalizmu". Pojawienie się

nacjonalizmu związane jest bowiem z przejściem od społeczeństwa agrarnego do społeczeństwa industrialnego (przemysłowego), które
w przeciwieństwie do społeczeństwa poprzedniego typu ma mobilną i egalitarną strukturę. I tak ze „społeczeństwa rolniczego" wyłonił się
nowy typ społeczeństwa —

"społeczeństwo oparte na potężnej technologii i nieprzerwanym rozwoju, społeczeństwo wymagające

zmiennego podziału pracy oraz ciągłego, częstego i precyzyjnego komunikowania się ze sobą ludzi obcych, które musi się odbywać za
pomocą wspólnych znaczeń, przekazywanych przez jednolity język i w razie potrzeby przez państwo". Gellner nazywa ten nowy typ
społeczeństwa

"społeczeństwem nieprzerwanego rozwoju", porównuje je do armii, gdzie

"każdego dobrze wyszkolonego rekruta można

będzie w razie potrzeby przekwalifikować bez większej straty czasu, z wyjątkiem, oczywiście, niewielkiej liczby specjalistów wysokiej
klasy".

Taki właśnie typ społeczeństwa - mobilnego, piśmiennego, kulturowo zestandaryzowanego oraz wymienialnego wewnętrznie —

odpowiada wymogom nowoczesnego państwa przemysłowego, które ściśle wiąże się z nacjonalizmem.



Benedict Anderson „Wspólnoty Wyobrażone: rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu”



Naród – wspólnota etniczna, językowa, terytorialna i wyznaniowa



Przed 1850 nie mówiło się o narodzie, więc myślenie o narodzie jako archaicznym jest potoczne



Sobór w Konstancji XV w. – głosowanie odbywa się nacjami (np.: „Niemcy”: Polacy, Duńczycy, Czesi, Węgrzy; „Anglicy”,

„Francuzi”, „Włosi”



XV – XVI w. – nacje – pojęcie związane ze studentami



W Hiszpanii pojęcie nacje jest odnoszone do innych narodów



Nacje kupców włoskich /perspektywa innych np.: Hiszpan; sami Włosi by się nacją nie nazwali tylko Wenecjanami,

Rzymianami,…



Francja i język francuski: jeden z dialektów wybrany na język administracyjny XIV [dopiero w XVII wieku zaczyna być językiem

literatury ~ dzięki salonom wykwintnisiów]



Rewolucja francuska: porzucenie dwóch więzi: monarchii i religii ; potrzeba ideologicznego zastępnika : jednolita administracja,

powszechne szkolnictwo [wprowadzenie tego samego języka], powszechny pobór do armii ← mają wytworzyć naród, wspólnotę



Herder – wyrażanie narodu w języku [idea inspirująca romantyków]

Najważniejsza wspólnota to naród (Volk, czasem Nation) bowiem jest czynnikiem historiotwórczym. Na jego istotę – duszę (Herder używa
też niekiedy pojęcia duch narodu — Volksgeist lub Nationalgeist)– składają się język i kultura. Dla człowieka – jak Herder stwierdza we
wczesnej, lecz bardzo istotnej Rozprawie o pochodzeniu języka (Abhandlung über den Ursprung der Sprache, 1771), nagrodzonej przez
Berlińską Akademię Nauk – myśl dostępna jest już jako wyrażona w języku. Myśl zawsze jest w jakimś języku, nawet gdy nie jest
wypowiedziana. Język niewypowiadany – język duszy – został stworzony przez ludzi przed językiem mówionym. Ten ostatni zaś jest
przekazywany przez rodziców dzieciom – z pokolenia na pokolenie. Język wyznacza sposób, w jaki się myśli. Zatem naród – posiadający
jeden język – jest wspólnotą ludzi myślących w ten sam sposób



Badanie narodów poprzez literaturę



Wiek XIX – powstanie Włoch i Niemiec jako państwa dzięki odwołaniu się do zasady narodu



Naród trzeba stworzyć (np.: nadanie Włochom wspólnego języka; większość języków narodowych powstaje w XIX wieku)



Problem Grecji: naród historyczny, który przejął język macedoński



Albańczycy: brak więzi narodowych



Język, etnografia efektem narodu, spoiwem, a nie przyczyną



Definiowanie tożsamości przez religię: Islam



Rosja:

 Różne „rusie” : Święta Ruś – Moskwa [tereny gdzie wyznaje się prawdziwą wiarę: prawosławie] i Rosja
 Tożsamość imperialna nie może być zdefiniowana na etosie danego narodu
 Ukraina – na granicy różnych Rusi [stąd nazwa odnosząca się do granicy]
 Zręby administracji w Rosji tworzyli wikingowie [ Waregowie]

Waregami nazywamy skandynawskich wikingów Russów - zamieszkujących wybrzeże Morza Bałtyckiego, które we wczesnym średniowieczu
zwane było Morzem Rusów. Wojownicy ci w VIII i IX wieku działali w rejonach obecnej Polski, Ukrainy i Rosji - wzdłuż szlaku
komunikacyjnego prowadzącego z Północy do Grecji i Morza Czarnego, tworząc tam w późniejszym okresie m.in. pierwszy organizm
państwowy, nazwany Rusią Kijowską .

 Ideologia Moskwy III Rzymu [po upadku Bizancjum dążenie do dominacji imperialnej, przyjęcie terminu car (cesarz); chce przejąć

terytoria Bizancjum: Rosja czuje się odpowiedzialna za Serbię, Bosfor]

 Wiek XVII – XVIII – brak pojęcia „rosyjski” [zamiast tego „ruski”]
 Rosja nigdy nie była państwem narodowym; dopiero od 2000r. wprowadzenie rosyjskiej tożsamości etnicznej



Niemożliwość asymilacji – wytworzenie narodu żydowskiego [wcześniej byli stanem]; brak jednego wspólnego języka –
tylko hebrajski, ale to nie był język mówiony; to się zmienia kiedy powstają szkoły



Polska XIV wiek: pierwsze zabytki języka polskiego



Czechy: XIX w. – język czeski pozbawiony naleciałości [nowy czeski przypomina polski z XIV wieku; oparcie o panslawizm]

Panslawizm – ruch kulturalno-polityczny o różnorodnym zabarwieniu politycznym, powstały w Czechach na początku XIX wieku, dążący do
wyzwolenia, a następnie zjednoczenia politycznego, gospodarczego i kulturalnego Słowian. Pierwotnie termin ten był stosowany dla

określenia językowej i kulturalnej wspólnoty narodów słowiańskich. W XIX wieku panslawizm znalazł wielu zwolenników w krajach
zamieszkiwanych przez Słowian [Ideę panslawizmu popierała Rosja, pragnąc w ten sposób realizować swoje imperialne interesy wobec
narodów o słowiańskim pochodzeniu, nieposiadających własnej organizacji państwowej]



Litwa: stworzenie języka, którego nie rozumieją Polacy, aby się wyraźnie od nich odciąć



Kreacja panteonów bohaterów narodowych (Kościuszko, Poniatowski – przez Rosjan tworzony!)



Tworzenie systemu wyobrażeń łączy naród



Najpierw państwo, potem naród

Jak stworzyć naród?

Wybrać dialekt, który stanie się językiem narodowym → „zebrać” korzennie, stworzyć gramatykę i słowniki (dialekty często były tylko w
formie ustnej) → upowszechnić język przez szkoły → tworzyć masowe ruchy społeczne → partie polityczne → mamy Naród.

W XIX wieku powstały Włochy i Niemcy, przy czym tylko 2,5% mówiło w języku włoskim podczas łączenia Włoch. W wypadku Niemiec do
tej pory mamy Landy, w każdym z nich funkcjonuje inny dialekt (konieczność tłumaczenia filmów niemieckich na język niemiecki)

Jugosłowianie złączyli swoje narody by stać się silniejszym państwem liczącym się na arenie międzynarodowej.

Religia nie jest czynnikiem narodotwórczym. Można ją dzielić z sąsiadami.

Państwa wielonarodowe: np. Turcja, Austro-Węgry, Wielka Brytania(?)

Belgia jako państwo albo dwu narodowe(Waloni i Flamandzi), albo narodowe (Belgowie).

Ruś i Rosja: Ruś jest pojęciem szerszym, obejmowało Księstwo Kijowskie. Na przełomie XVII/XVIII wieku pojawia się w słownikach pojęcie
Rosji, ale nigdzie nie funkcjonuje Rosjanin (ciągle mówi się o „ruskim człowieku”, pojęcie rosyjskiego człowieka wprowadza dopiero Putni w
2000r. Rosja nigdy nie była państwem narodowym, dopiero teraz między jej obywatelami nawiązuje się pewna więź w relacji z innymi.
Wcześniej Ruskim mógł być każdy – Byłeś Polakiem, ale kiedy mieszkałeś poza granicami Polski byłeś Ruskim. Ruscy traktowali
obcokrajowców jak swoich. (podobnie było z Walijczykami w stosunku do Anglii)

Pakistan został stworzony po wyjcu Anglików z Indii, w partii Ghandiego doszło do rozłamu, grupa muzułmańska stworzyła własne państwo.
Ghandi był przeciwny rozłamowi Indii na mniejsze Państwa, dlatego podczas utworzenia Pakistanu zamiast świętować smucił się w
Kalkucie.

Żydzi w Polsce: Nie byli uznawani za odrębny naród, ani za religię, ale za STAN. Mieli własny parlament, sposób poboru podatków, po
upadku I RP odebrano im status stanu. Żydzi nie mieli wspólnego języka, tylko religijny – hebrajski, Nawego bazie w latach 90 XIX wieku
powstał Nowohebrajski.

Polska: Pierwsze ślady języka polskiego, który jeszcze niewiele różnił się od czeskiego czy ruskieego datuje się na XIV w. Polska w XVIII wieku
miała problem z państwowością (rozbiory). Za naród uważano szlachtę (10% społeczeństwa) dlatego należało unarodowić chłopów.

Rewolucja- maszyna wytwarzająca i ujednolicająca lud, naród.

Klasa średnia jest nośnikiem idei narodu- język + kultura. Elity mówią po francusku (np. w Rosji, Niemczech, Polsce itp.)

Polski nacjonalizm romantyczny jest złudzeniem

Idea samostanowienia ludów- każdy naród ma prawo do swojej ekspresji.

Język (forma zapisu też ma znaczenie)



literatura



naród.

Dialekt , gdy jest opisany (gramatyka, słownik itp.) to dostaje status języka, a inne dialekty, które do tej pory były sobie równe, stają się
teraz podrzędne. Luter przetłumaczył Biblię ma jakiś dialekt niemiecki co spowodowało rozprzestrzenieniem się języka.

Nie ma ogólnochińskiego, jest pismo ideograficzne, które jest uniwersalne na całe Chiny, teraz dopiero dochodzi do homogenizacji języka.

Polska- wpływy języka : czeskiego( bo Chrzest Polski), niemieckiego (np. budownictwo), rusycyzmy, angielskie słowa spolszczone, chcieli
tworzyć na siłę rdzennie polskie słowa w XIX- nazewnictwo polskie np. dla pierwiastków i tylko „tlen” się przyjął.

Uczenie się w szkole o literaturze jako kanonach



tworzenie języka.

Naród historyczny- kultura, język,

Naród etniczny- potrafi być narodem w granicach innego państwa np. żydzi, turcy.

Habsburgowie- jako naród etniczny. W każdym państwie byli, bardzo łatwo przyswajali nową kulturę, język.
Byli w Polsce, kupili majątek w Żywcu, założyli browar. Angażowali się w kulturę i politykę Polski. Karol Olbracht Austriacki był
pułkownikiem Wojska Polskiego. Karol Stefan Habsburgw dwudziestoleciu międzywojennym był uznawany przez polskie środowisko

monarchistyczne za odpowiedniego kandydata do korony (w czasie I wojny światowej był poważnym kandydatem na monarchę Królestwa
Polskiego pod kontrolą Niemiec i Austro-Węgier).
Wielu Habsburgów umarło jako polscy żołnierze w Katyniu. Stali się Polakami.