METODY KSZTAŁCENIA – PORÓWNANIE

OPIS

OPOWIADANIE

ISTOTA I CELE

Opis dotyczy na ogół charakterystycznych cech,
budowy, struktury itp. określonych rzeczy, to znaczy
co jest względnie stałe. Opis służy do przedstawiania
układów statycznych, Jest najprostszą metodą
przedstawiania uczniom dotąd niezależnych faktów,
osób, zjawisk przyrody itp.

Opowiadanie polega na zaznajamianiu uczniów z
określonymi rzeczami i wydarzeniami w formie ich
słownego opisu. Opowiadanie stanowi wzór dla
uczniów ukazując im sposób poprawnego wyrażania
myśli. Służy do uwydatnienia dynamiki akcji.

CZYNNOSCI NAUCZYCIELA

Nauczyciel przedstawia uczniom opis różnych
rzeczy, wydarzeń. Posługuje się pojęciami znanymi
uczniom lub wyjaśnia nowe słownictwo.

Nauczyciel opowiada uczniom historię, operuje
słowami zrozumiałymi dla uczniów, prezentuje treści
zwięźle, jasno, plastycznie, racjonalnie wiąże pokaz
z objaśnieniami słownymi oraz – w klasach
wyższych – z dyskusją.

CZYNNOŚCI UCZNIA

Uczeń słucha ze zrozumieniem, zapamiętując istotne
cechy, szczegóły.

Uczeń słucha ze zrozumieniem i zapamiętuje
najważniejsze fakty, rozszerza je zarazem i
wzbogaca o nowe elementy.

ZASTOSOWANIE

Rozległe zastosowanie na wyższych szczeblach
szkoły. Szeroka praktyka oświatowa. Środki
masowego przekazu.

Niższe klasy szkoły podstawowej.
Klasy wyższe, lekcje języka ojczystego, historii czy
geografii.

WYKŁAD

PRACA Z TEKSTEM

ISTOTA I CELE

Wykład służy przekazywaniu uczniom określonych
informacji z zakresu nauk o przyrodzie,
społeczeństwie, technice, kulturze. Aktywizuje
myślenie hipotetyczno-dedukcyjne słuchaczy.

Sposób poznawania i utrwalania nowych
wiadomości jak i rozszerzania i pogłębiania nowych
informacji.

CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA

Zaznajamianie uczniów z celem, tematem i
podtematami wykładu.
Systematyczna kontrola sporządzanych przez
uczniów notatek z wykładów.
Kontrola i ocena treści oraz zakresu opanowanych
przez uczniów informacji zarówno w obrębie
poszczególnych podtematów, jak i całego wykładu.
Łączenie wykładu z innymi metodami pracy
dydaktycznej oraz uzupełnianie do pokazem, testem
wiadomości, pogadanką, dyskusją czy pracą z
tekstem.
Stopniowe wydłużanie czasu przeznaczonego na
wykład w obrębie lekcji.

Nauczyciel uczy umiejętności płynnego czytania ze
zrozumieniem oraz sporządzania notatek. Wyposaża
uczniów w technikę sprawnego czytania, a w jej
obrębie zaznajamia z umiejętnością celowego
wyboru książki oraz wyszukania w tekście rzeczy
szczególnie ważnych. Uczy posługiwania się
katalogami bibliotecznymi oraz różnego rodzaju
materiałami pomocniczymi (słowniki, encyklopedie,
roczniki statystyczne). Uczniów starszych wdraża do
systematycznej lektury prasy codziennej i
wybranych periodyków.

CZYNNOŚCI UCZNIA

Notowanie najważniejszych zagadnień. Skupienie
uwagi i logiczne, rozwinięte myślenie. Aktywne
uczestnictwo w wykładzie.

Uczeń opanowuje metody samokształcenia.
Streszcza lub analizuje tekst. Sporządza notatki.
Korzysta z książek ponadprogramowych, czasopism,
encyklopedii, słowników, prasy codziennej w celu
uzupełnienia lub poszerzenia informacji, szuka
odpowiedzi na zadane pytania.

ZASTOSOWANIE

Wyższe klasy szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły
średnie ogólnokształcące i zawodowe, szkoły
wyższe.

Wszystkie szczeble edukacji szkolnej, szeroko
rozumiana praca oświatowa, dążenie do zdobywania
wiedzy przez zwykłych ludzi, zwykła lektura.

POGADANKA

DYSKUSJA

ISTOTA I CELE

Polega na rozmowie nauczyciela z uczniami.
Uczniowie odpowiadają na postawione przez
nauczyciela pytania. Rodzaje pogadanki: wstępna,
przedstawiająca nowe wiadomości, utrwalająca,
kontrolna. Przygotowuje uczniów do pracy na lekcji,
zapoznaje z nowym materiałem.

Wymiana poglądów między nauczycielem, a
uczniami, bądź też między samymi uczniami, na
określony temat. Metoda ta pozwala wzbogacać
znany już uczniom materiał o nowe elementy,
porządkować go, syntetyzować i utrwalać oraz
rozwijać u nich umiejętność samodzielnego
formułowania dłuższych wypowiedzi i obrony
swoich poglądów.

CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA

Nauczyciel kieruje rozmową, zmierza do
wyznaczonego przez siebie celu zadając uczniom
pytania. Nauczyciel powinien zadawać pytania tak
sformułowane, aby uczniowie byli w stanie na nie
odpowiedzieć. Występuje w roli współrozmówcy,
wyzwala ciekawość uczniów, po czym odpowiada na
zadane przez nich pytania.

Nauczyciel uprzednio przygotowuje uczniów do
wymiany myśli zarówno w sensie merytorycznym,
jak i formalnym. Wyposaża uczniów w wiadomości
niezbędne do prowadzenia dyskusji. Wdraża
uczniów do sztuki dyskutowania, dlatego też
przedmiotem szczególnej troski nauczyciela
powinno być wyrobienie u nich umiejętności
jednoznacznego formułowania dyskutowanych
problemów i pytań, prezentowania własnych
punktów widzenia w merytorycznie uzasadniony i
zarazem logicznie spójny sposób, a także
operowania dla obalenia kontrowersyjnych
poglądów argumentami konkretnymi, trafiającymi
do przekonania, słowem – naukowymi. Nauczyciel
powinien również zaznajamiać uczniów z cechami
racjonalnie prowadzonej dyskusji, takimi jak jasność
i wyrazistość jej głównego problemu, rzeczowość i
zwięzłość wypowiedzi, umiejętność syntetycznego
podsumowania jej przebiegu i sformułowania
wniosków końcowych.

CZYNNOŚCI UCZNIA

Uczeń myśli samodzielnie, dochodzi do własnych
wniosków, ale również podąża w toku myślenia za
nauczycielem. Odpowiada na pytania nauczyciela.

Uczeń powinien zastanawiać się nad
wypowiedzianymi słowami, starać się zrozumieć
stronę przeciwną i darzyć ją szacunkiem,
bezwzględnie wypowiadać własne myśli i opinie.
Uczestnik dyskusji powinien być konkretny i
zabierać głos w sprawach, na których temat posiada
wiedzę.

ZASTOSOWANIE

Niższe klasy szkoły podstawowej (zapoznanie
uczniów z nowym materiałem)
Wyższe klasy szkoły podstawowej (syntetyzowanie,
utrwalanie materiału oraz bieżąca, wycinkowa
kontrola i ocena )

Najwyższe klasy szkoły podstawowej oraz szkoły
średnie (pozwala wzbogacać znany już materiał o
nowe elementy, porządkować go, syntetyzować i
utrwalać)

POKAZ/OBSERWACJA

POMIAR

ISTOTA I CELE

Pokaz polega na demonstrowaniu uczniom
naturalnych przedmiotów lub ich modeli, a także
określonych zjawisk, wydarzeń lub procesów i
stosownym objaśnianiu ich istotnych cech uczniom.
Pokaz ukierunkowuje uczniów na istotne, nie zaś
przypadkowo zaobserwowane, zewnętrzne
właściwości demonstrowanych im rzeczy i zjawisk.
Słowo służy obserwacji do wyjaśnienia jej przebiegu
i wyników. Pokaz powinien umożliwiać obserwację
wszystkim, za pomocą różnych zmysłów oraz
aktywnie przyciągać uwagę obserwujących.

Pomiar pomaga uczniom poznać ilościowe cechy
analizowanych rzeczy i zjawisk, a także uczy ich
dokładności i systematyczności w pracy. Pomiar
stwarza ponadto liczne okazje do wiązania
wiadomości zdobywanych przez dzieli i młodzież na
lekcjach różnych przedmiotów, ukazując uczniom
ogromne znaczenie matematyki jako jednego z
podstawowych narzędzi nowoczesnego poznania i
działania.

CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA

Nauczyciel przygotowuje uczniów do pokazu,
zapoznaje ich z celem pokazu oraz kontroluje czy
jego wyniki zostaną wykorzystane zgodnie z
tematem zajęć.

Nauczyciel wyjaśnia uczniom cele pomiaru, temat i
zagadnienia, których ma dotyczyć pomiar, po czym
go wykonuje lub pod baczną kontrolą pozwala na
wykonanie do uczniom.

CZYNNOŚCI UCZNIA

Uczniowie z zainteresowaniem i uwagą przyglądają
się pokazowi. Starają się dostrzec istotne elementy,
fakty, szczegóły. Gromadzą poglądowy materiał,
umożliwiający słowne sformułowanie odpowiednich
uogólnień.

Uczniowie z uwagą obserwują pomiar. Gdy
nauczyciel wyrazi zgodę, uczniowie sami mogą go
wykonać.

ZASTOSOWANIE

Pokaz jako metodę nauczania stosuje się łącznie z
innymi metodami takimi jak np.: opowiadanie lub
wykład.

Klasy szkoły podstawowej, gimnazja, licea
ogólnokształcące i szkoły zawodowe, szkoły wyższe,
pokazy naukowe.

METODA ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH

METODA ZAJĘĆ LABORATORYJNYCH

ISTOTA I CELE

Uczniowie samodzielnie wykonują czynności
praktyczne, ważne jest stosowanie wiedzy
teoretycznej w rozwiązywaniu zadań praktycznych.
Rozwijanie umiejętności stosowania teorii w
praktyce wiąże się ze zdobywaniem wiedzy.

Metoda ta polega na samodzielnym przeprowadzaniu
eksperymentów przez uczniów, tzn. na tworzeniu
sztucznych warunków dla wywołania jakiegoś
zjawiska po to, aby można było zbadać przyczyny,
przebieg i skutki jego występowania. Stosuje się ją
przede wszystkim w nauczaniu fizyki, chemii,
biologii oraz geologii. Celem tej metody jest
bezpośrednie poznanie rzeczywistości (metoda
tradycyjna) lub zmuszanie uczniów do myślenia
(metoda problemowa).

CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA

Nauczyciel przedstawia i opisuje wykonywaną
czynność. Podaje reguły postępowania, sam
pierwszy wykonuje czynności tak aby uczniowie
mogli się na nim wzorować. Kontroluje poczynania
uczniów. Wdraża uczniów do przestrzegania zasad
umożliwiających efektywną pracę.

Nauczyciel przygotowuje niezbędne pomoce
naukowe i czuwa nad bezpieczeństwem uczniów,
wskazuje w jaki sposób należy wykonać
eksperyment.

CZYNNOŚCI UCZNIA

Uczniowie zdobywają i pogłębiają wiedzę poprzez
samodzielne wykonanie zadań praktycznych i
korzystanie z posiadanej wiedzy teoretycznej w celu
rozwiązania nietypowych problemów.

Uczniowie aktywnie uczestniczą w przeprowadzaniu
eksperymentu. Zdobywają wiadomości i
umiejętności podczas kontaktu z rzeczywistością,
którą ukazuje eksperyment.

ZASTOSOWANIE

Wszystkie szczeble edukacji

Wyższe klasy szkoły podstawowej, gimnazja, szkoły
wyższe.