Definicja i proekologiczne zasady „zrównoważonej turystyki” zostały sformułowane w
1996 r. w dokumencie zatytułowanym „Agenda 21 dla przemysłu turystycznego
(Action Programme - Agenda 21): w kierunku trwałego rozwoju przyjaznego środowisku”,
przygotowanym wspólnie przez Światową Radę turystyki i Podróży, Światową
Organizację Turystyki i Radę Ziemi. Jest to dokument programowy, który przedstawia
sposób opracowania i wdrażania programów zrównoważonego rozwoju w życie lokalne.
Dokument ten został przyjęty na konferencji „Środowisko i Rozwój" z inicjatywy ONZ w
1992 roku na II Konferencji w Rio de Janeiro. Jej polska wersja ukazała się w roku 1993
w opracowaniu „Dokumenty końcowe Konferencji Narodów Zjednoczonych Środowisko i
Rozwój".
Agenda 21 dla przemysłu turystycznego definiuje zrównoważony rozwój turystyki jako
„rozwój, który pozwala na zrealizowanie potrzeb współczesnych turystów i regionów
turystycznych, a jednocześnie chroni i wzmacnia możliwości przyszłych konsumentów i
producentów” (J. Majewski, Agenda 21, w: Polska Gazeta Turystyczna 1999, nr 10, s. 7 i
nr 12, s. 8.).
Zdaniem Instytutu na rzecz Ekorozwoju do proekologicznej restrukturyzacji rynku
turystycznego można podejść na trzy sposoby:

1.

poprzez ekologizacji biur podróży i innych instytucji świadczących usługi
turystyczne, co w praktyce oznacza zmianę ich wizerunku w taki sposób, aby były
świadectwem przyjazności dla środowiska;

2.

poprzez ekologizacji produktu turystycznego, co oznacza sterowanie ruchem
turystycznym w danym regionie w taki sposób, aby nie nadwyrężyć walorów i
zasobów środowiska przyrodniczego;

3.

przez ekologizacji procesu tworzenia produktu turystycznego, ukierunkowując go
na rozwój zrównoważony w zakresie wszystkich jego segmentów i elementów,
poczynając od transportu przez noclegi i żywienie do różnych świadczeń
dodatkowych włącznie.

(wg. J. Kamieniecka, Ekopolityka w turystyce, Raport o zmianach możliwych i
potrzebnych, Warszawa 1999, s. 7 oraz Z. Głowaciński, Ekologiczne podstawy rozwoju
turystyki, w: Aura 2001, nr 10, s. 4-7)

W dniach 27 - 28 kwietnia 1995 r. podczas Międzynarodowej Konferencji o
Zrównoważonej Turystyce przygotowano i ogłoszono Lanzarocką Kartę o
Zrównoważonej Turystyce („Lanzarote Charter on Sustainable Tourism”):

Tekst:
My, uczestnicy Światowej Konferencji na temat Turystyki Zrównoważonej (World
Conference on Sustainable Tourism ), spotykając się w Lanzarote na Wyspach
Kanaryjskich, w Hiszpanii 27- 28. kwietnia 1995 roku:
Pamiętając, że turystyka jako światowe zjawisko, dotyka najwyższych i najgłębszych
aspiracji ludzkich i jest także ważnym elementem rozwoju socjo - ekonomicznego i
polityki wielu krajów;

Przyznając, że turystyka jest zjawiskiem ambiwalentnym, gdyż może, wnosić wkład do
społeczno - gospodarczych i kulturalnych osiągnięć, ale w tym samym czasie może
przyczyniać się do degradacji środowiska i utraty tożsamości lokalnej i dlatego powinna
być objęta globalną, ogólnie obowiązującą metodologią;

Pamiętając, że zasoby, na których bazuje turystyka są delikatne (kruche) i że istnieje
coraz większe zapotrzebowanie na ulepszanie jakości środowiska,

Mając świadomość, że turystyka daje okazję do podróży, do poznawania nowych kultur i
że rozwój turystyki może pomóc w promocji ściślejszych więzi i pokoju między ludźmi,
kreując świadomość potrzeby respektowania zróżnicowań kulturalnych i stylów życia;

Przywołując Światową Deklarację Praw Człowieka, przyjętą przez Generalne
Zgromadzenie Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz inne deklaracje ONZ i regionalne

konwencje na temat turystyki, środowiska, konserwacji dziedzictwa kulturowego i
rozwoju zrównoważonego;

Kierowani zasadami przedstawionymi w Deklaracji z Rio na temat Środowiska i Rozwoju;

Odwołując się do poprzednich deklaracji, takich jak Deklaracja Światowej Turystyki z
Manili, Haska Deklaracja, Lista Praw oraz Kodeks Turystyki z Hagi;

Wiedząc, że potrzeba rozwoju w turystyce oznacza, iż istnieją określone oczekiwania
ekonomiczne, ale i wymagania środowiskowe oraz konieczność poszanowania nie tylko
struktur społecznych i przestrzennych miejsc przeznaczenia turystycznego, ale i
miejscowej ludności;

Uznając jako priorytet obronę i umocnienie ludzkiej godności, zarówno lokalnych
społeczeństw jak i turystów;

Pamiętając o potrzebie zacieśniania efektywnych związków między głównymi partnerami
w dziedzinie turystyki, a także o spełnianiu nadziei, iż turystyka staję się coraz bardziej
odpowiedzialna za nasze wspólne dziedzictwo,

APELUJEMY do międzynarodowych wspólnot, a w szczególności rządów krajów, innych
władz publicznych, decydentów i profesjonalistów na polu turystyki; publicznych i
prywatnych stowarzyszeń i instytucji, których aktywność związana jest z turystyką oraz
do samych turystów, aby zastosowali zasady i cele następującej Deklaracji:

1. Rozwój turystyki będzie bazował na kryteriach ekorozwoju (Sustainability), co znaczy,
że musi on być ekologicznie pozytywny w długim okresie, a ponadto możliwy do
ekonomicznych wdrożeń oraz korzystny etycznie i społecznie dla lokalnych społeczności.

Rozwój zrównoważony jest procesem sterowanym, który pokazuje możliwość globalnego
gospodarowania zasobami, zapewniając prawidłowe korzystanie z nich, i w ten sposób
umożliwiając zachowanie naszego naturalnego i kulturowego kapitału , w rym obszarów
chronionych . Turystyka może i powinna uczestniczyć aktywnie w strategii
zrównoważonego rozwoju. Podstawowym wymaganiem gospodarki turystycznej jest
zagwarantowanie „podtrzymania" zasobów, od których ta gospodarka zależy.

2. Turystyka musi wnosić wkład do zrównoważonego rozwoju i być zintegrowana z
naturą, kulturą, ludzkim środowiskiem; musi ona szanować „kruchą" równowagę, która
charakteryzuje wiele turystycznych miejsc przeznaczenia, w szczególności małe wyspy i
rejony wrażliwe środowiskowo. Turystyka powinna zapewnić akceptowalne przemiany
wynikające z jej wpływów na zasoby naturalne, różnorodność biologiczną i rozmiary
przemian możliwych do przyjęcia.

3. Turystyka musi brać pod uwagę swoje oddziaływanie na sferę kultury oraz tradycyjne
elementy, aktywność i dynamikę każdej lokalnej wspólnoty. Uświadomienie sobie tych
miejscowych czynników oraz podtrzymywanie tożsamości, kultury i interesów lokalnych
społeczeństw musi przez cały czas odgrywać centralną rolę w formułowaniu
turystycznych strategii, szczególnie w rozwijających się krajach.

4. Aktywny udział turystyki w zrównoważonym rozwoju nieodzownie zakłada solidarność,
wzajemne poszanowanie i uczestnictwo wszystkich stron zaangażowanych w procesie,
tak publicznych jak i prywatnych, przy czym musi bazować na efektywnych
mechanizmach współpracy na wszystkich poziomach : lokalnym, regionalnym, krajowym
i międzynarodowym.

5. Konserwacja i ochrona oraz powszechne docenianie wartości naturalnych i kulturalnych
środowiska wymaga uprzywilejowanego pola współpracy. Znaczy to, iż wszyscy
odpowiedzialni muszą podjąć wyzwanie ze strony potrzeb kultury, technologii i
profesjonalnych innowacji, a także maksymalny wysiłek dla wykreowania i wdrożenia

zintegrowanego planowania oraz instrumentów zarządzania.

6. Kryteria jakościowe dotyczące zarówno ochrony jak i miejsc przeznaczenia
turystycznego oraz zdolności zaspokajania potrzeb turystów, ustalone łącznie ze
społecznościami lokalnymi i zgodne z zasadami ekorozwoju, powinny stanowić
priorytetowe cele w formułowaniu strategii i projektów turystycznych.

7. Dla uczestniczenia w rozwoju zrównoważonym, turystyka musi być oparta na
zróżnicowanych możliwościach, jakie oferuje jej gospodarka lokalna. Powinna tu mieć
miejsce pełna integracja z miejscowym rozwojem ekonomicznym, do którego turystyka
musi wnosić pozytywny wkład.

8. Wszystkie kierunki turystycznego rozwoju muszą służyć efektywnie ulepszeniu jakości
życia społeczności, jak również muszą wpływać na wzbogacenie społeczno - kulturalne
każdego miejsca przeznaczenia turystycznego.

9. Rządy i kompetentne władze, z udziałem organizacji pozarządowych i społeczności
lokalne, podejmą akcje, których celem będzie zintegrowane planowanie turystyczne
stanowiące wkład do zrównoważonego rozwoju.

10. Uznając jako fundamentalną zasadę ekorozwoju potrzebę gospodarczego i
społecznego zespolenia między narodami świata, sprawą pilną staje się nadanie wyższej
rangi tym środkom działania, które pozwolą na bardziej zrównoważone korzystanie z
dobrodziejstw generowanych przez turystykę, ale i ponoszenie ciężarów z nią
związanych. Prowadzić ma to do zmiany wzorców konsumpcyjnych oraz metod
wartościowania, co pozwoli na wyrównanie kosztów środowiskowych.
Rządy i multilateralne organizacje powinny wzmocnić i uznać za priorytetową pomoc, tak
bezpośrednią jak i pośrednią, dla tych projektów turystycznych, które wnoszą wkład do
poprawy jakości walorów środowiska. W tym kontekście niezbędne jest zastosowanie
narzędzi ekonomicznych, prawnych i fiskalnych, zharmonizowanych w skali
międzynarodowej tak, aby zapewnić zrównoważony rozwój zasobów w turystyce.

11. Przestrzeniom narażonym na degradację środowiskową lub kulturalną, zarówno
obecnie jak i w przyszłości, będą przyznane specjalne priorytety w dziedzinie współpracy
technicznej i pomocy finansowej dla rozwoju ekoturystyki. Podobnie, szczególnie
potraktowane będą obszary zdegradowane wskutek zastosowania przestarzałych modeli
turystycznych lub silnych oddziaływań na środowisko.

12. Promocja alternatywnych form turystyki odpowiadających zasadom rozwoju
zrównoważonego, a także zachęta do ich urozmaicania, daje gwarancję średnio i długo
okresowej stabilizacji. Istnieje tu potrzeba aktywnego dążenia do wzmacniania
współpracy międzyregionalnej, szczególnie w odniesieniu do wielu małych wysp i
wrażliwych środowiskowo obszarów.

13. Rządy, gospodarka oraz organizacje związane z turystyką powinny uczestniczyć w
tworzeniu otwartych struktur dla badań, upowszechniania informacji i przekazywania
właściwej wiedzy na temat turystyki oraz technologii turystycznych zharmonizowanych ze
środowiskiem.

14. Przyjęcie polityki zrównoważonej turystyki wymaga bezwzględnie wzmocnienia i
promocji systemu zarządzania turystyką sprzyjającego środowisku, studiów możliwości
wdrożeniowych w odniesieniu do procesów przekształceniowych, a także wprowadzenia w
życie projektów wzorcowych i rozwoju programów współpracy międzynarodowej.

15. Przedstawiciele gospodarki turystycznej, razem z instytucjami i organizacjami,
których działalność związana jest z turystyką, przygotują specjalistyczne struktury,
niezbędne dla działań aktywizuiących i prewencyjnych, w celu zapewnienia rozwoju
turystyki zrównoważonej i przyjęcia programów realizacyjnych wspomagających
praktykę.

Ponadto, powierza się im prowadzenie monitoringu działalności, sprawozdawczości w
zakresie osiągniętych rezultatów oraz organizację wymiany doświadczeń.

16. Szczególną uwagę zwrócić trzeba na rolę transportu w turystyce wraz z jego
oddziaływaniem środowiskowym oraz na rozwój instrumentów gospodarczych
prowadzących do zmniejszenia zużycia nieodnawialnej energii, a także do stymulowania
technik recyklingu oraz minimalizacji ilości odpadów z ośrodków turystycznych.

17. Jeśli turystyka ma odpowiadać warunkom ekorozwoju, zasadniczym zadaniem dla
głównych sił w niej zaangażowanych, szczególnie zaś dla podmiotów gospodarki
turystycznej, powinno być przyjęcie i wprowadzenie w życie właściwych kodów
postępowania prowadzących do zrównoważonych procesów. Zastosowanie takich kodów
może być efektywnym instrumentem zmierzającym do rozwoju odpowiednich form
aktywności w turystyce.

18. Powinny być użyte wszelkie nieodzowne środki działania dla szerokiego informowania
o treściach i celach Konferencji w Lanzarote wśród wszystkich stron włączonych w
problemy gospodarki turystycznej, tak lokalnych jak i regionalnych, krajowych oraz
międzynarodowych.

KOŃCOWA REZOLUCJA:
Światowa Konferencja Turystyki Zrównoważonej uważa za życiową potrzebę złożenie
następującego publicznego oświadczenia:

1. Konferencja zobowiązuje rządy krajów i regionów do pilnego przygotowania planów
działania dla zrównoważonego rozwoju ukierunkowanego na turystykę, w zgodzie z
zasadami podanymi w niniejszej Karcie.

2. Konferencja postanawia przekazać Kartę Turystyki Zrównoważonej do Generalnego
Sekretariatu Organizacji Narodów Zjednoczonych, tak aby mogła ona zostać przyjęta
przez ciała i agendy systemu ONZ, a także organizacje międzynarodowe, które
współpracują w ramach porozumień z ONZ.

(Tłumaczyła prof. R. Przybyszewska-Gudelis)

Są różne drogi prowadzące do zrównoważonej turystyki
Np. programy kontroli wewnętrznej (self-regulation) sprawdzają się w sektorze
turystycznym i hotelarskim. Głównymi narzędziami takiej kontroli są kodeksy
postępowania i eko-certyfikaty. Eko-certyfikaty dostarczają potencjalnemu konsumentowi
rzetelnej informacji środowiskowej na temat dowolnego produktu w celu wywarcia
wpływu na jego decyzję przy wyborze usługi bądź artykułu konsumenckiego.

Eko-etykiety - pomysł jest dość nowy i pochodzi z Europy. Pierwsze eko-certyfikaty dla
turystyki pojawiły się dopiero w latach 80. ubiegłego stulecia, lecz w następnym
dziesięcioleciu przeżyły prawdziwy boom. Na świecie istnieje w chwili obecnej około 100
różnych programów certyfikujących dla różnych podsektorów turystyki, w Europie jest
obecnie około 30-40 eko-etykiet wyłącznie dla hotelarstwa. Głównym zadaniem eko-
etykiet jest stymulowanie świadomości ekologicznej zarówno wśród producentów,
usługodawców, jak i konsumentów. Ponadto eko-etykiety mają na celu poprawienie
wizerunku produktu oraz zwiększenie sprzedaży. Jednocześnie certyfikaty zmuszają
producentów do wzięcia odpowiedzialności za skutki, jakie ich produkt może mieć dla
środowiska oraz do wdrożenia rozwiązań zmniejszających te skutki. Główną funkcją eko-
etykiet jest zapewnienie ciągłości modernizacji i dostarczenie odpowiedniego czynnika
motywującego do ulepszania usług i procesów produkcyjnych z perspektywy środowiska
naturalnego, jak również konsumenta.
Czytaj więcej:
http://serwis-hotelarski.gastrona.pl/art/article_2903.php
http://www.mg.gov.pl/Gospodarka/Zrownowazonyrozwoj/