Do czego Hitlerowi była potrzebna Bydgoszcz?

3 września 1939 r. Hitler przeprowadził w Bydgoszczy akcję propagandową, która miała
posłużyć mu do usprawiedliwienia w oczach zwykłych Niemców każdego prześladowania
Polaków.

W Bydgoszczy tu

ż

przed wojn

ą

Niemcy stanowili 6,4 proc. ludno

ś

ci miasta. Cho

ć

byli w

zdecydowanej mniejszo

ś

ci, mieli siln

ą

pozycj

ę

ekonomiczn

ą

, byli wła

ś

cicielami wi

ę

kszo

ś

ci fabryk,

sklepów i restauracji. Przez wiele lat Polacy i Niemcy

ż

yli w zgodzie. Dobra atmosfera mi

ę

dzy

s

ą

siadami zacz

ę

ła si

ę

psu

ć

po układzie w Monachium w 1938 r. Wtedy bydgoscy Niemcy

podnie

ś

li głowy, zacz

ę

li unika

ć

stosunków z Polakami. Przestali kupowa

ć

w polskich sklepach.

Szybko zacz

ę

li rozpuszcza

ć

te

ż

pogłoski o tymczasowej przynale

ż

no

ś

ci Pomorza do Polski.

Mimo to wielu z nich nie chciało wojny. Nie widzieli wystarczaj

ą

cego powodu,

ż

eby zabija

ć

polskich s

ą

siadów.

(Pierwsza strona Dziennika Bydgoskiego, 1 wrze

ś

nia 1939 r.)

Jak przekona

ć

Niemców do wojny

Fot. Archiwum

Hitler potrzebował dobrego propagandowo powodu, by przekona

ć

cały naród,

ż

e napa

ść

na

Polsk

ę

jest uzasadniona i le

ż

y w interesie Niemców. Musiał przedstawi

ć

społecze

ń

stwu dobre

przyczyny wojny, które miały pomóc w przełamaniu oporu przed wojn

ą

. Plan był prosty - nale

ż

ało

pokaza

ć

Polaków jako

żą

dnych niemieckiej krwi. Temu miała słu

ż

y

ć

niemiecka dywersja w

Bydgoszczy 3 wrze

ś

nia 1939 r.

(Na zdj

ę

ciu: Po Krwawej Niedzieli bydgoscy Niemcy wskazywali Polaków rzekomo

odpowiedzialnych za mordy na Niemcach)

Bro

ń

przywozili w trumnach

Tajne słu

ż

by w Berlinie starannie przygotowywały si

ę

do akcji dywersyjnej. Kilka tygodni przed

wybuchem wojny przez granic

ę

do Bydgoszczy i okolic z Niemiec przemycane były karabiny

maszynowe i amunicja. Pomocy w znajdowaniu kryjówek na bro

ń

udzielali przysłanym

dywersantom miejscowi Volksdeutsche, a nawet niektórzy ksi

ęż

a protestanccy. Harcerze latem

1939 r. znale

ź

li na cmentarzu bro

ń

w trumnach.

(Ławka w ogrodzie botanicznym w Bydgoszczy oznaczona napisem Nur fur Deutsche)

Niemiecka prowokacja

3 wrze

ś

nia 1939 r., w niedziel

ę

o godz. 10 rano z ró

ż

nych punktów miasta zacz

ę

ły si

ę

rozlega

ć

strzały. To niemieccy dywersanci strzelali z wie

ż

ko

ś

ciołów protestanckich i niemieckich mieszka

ń

do polskich

ż

ołnierzy. Niektórzy byli przebrani w polskie mundury,

ż

eby zmyli

ć

czujno

ść

Polaków i

wywoływa

ć

chaos. Miejscowi Volksdeutsche pełnili tu pomocnicz

ą

rol

ę

. Byli ich przewodnikami po

Bydgoszczy, dostarczali

ż

ywno

ść

, udost

ę

pniali mieszkania.

Strzały tak jak przewidywano sprowokowały polsk

ą

stron

ę

do reakcji.

(Na zdj

ę

ciu: kadr z filmu o niemieckiej dywersji w Bydgoszczy)

Mieszka

ń

cy i wojsko rozprawili si

ę

z dywersantami

Wojsko polskie nie mogło pozwoli

ć

na ostrzeliwanie swoich oddziałów i w ci

ą

gu kilku godzin

zlikwidowało najgro

ź

niejsze punkty snajperskie. Do stłumienia dywersji przyczyniła si

ę

szczególnie młodzie

ż

, która wskazywała polskim patrolom, z których domów strzelaj

ą

Niemcy (na

zdj

ę

ciu dru

ż

yna harcerska Sokół II). Powiadamiali ich sposobie poruszania si

ę

po mie

ś

cie.

Miejscowi mieszka

ń

cy znali podwórza, ogrody przej

ś

cia mi

ę

dzy domami.

Dywersanci byli rozstrzeliwani przez wojsko polskie zgodnie z prawem wojny.

Niemcy zacz

ę

li propagand

ę

Niemcy w Berlinie spodziewali si

ę

,

ż

e Polacy b

ę

d

ą

rozstrzeliwali dywersantów i wykorzystali to

propagandowo. Do Bydgoszczy zacz

ę

li zwozi

ć

trupy poległych w pierwszych dniach wojny,

głównie Polaków. Zwłoki były fotografowane przez fotoreporterów gazet i podpisywane ?To s

ą

Niemcy zabici przez

żą

dnych mordu Polaków?. Chodziło o to,

ż

eby podsyci

ć

nienawi

ść

do

Polaków.

Gazety niemieckie obiegło zdj

ę

cie Polaków trzymaj

ą

cych w r

ę

kach buty, które rzekomo zabrali

zabitym Niemcom. Podpis informował,

ż

e zrobili to z

żą

dzy rabunku (na zdj

ę

ciu).

Bromberger Blutsonntag

Fot. Archiwum

Hitler wreszcie miał pretekst,

ż

eby za aprobat

ą

niemieckich obywateli rozprawi

ć

si

ę

z

bydgoszczanami dla przykładu. Od razu uruchomiona została pot

ęż

na machina propagandowa.

?Deutsche Rundschau?, popularna w Bydgoszczy niemiecka gazeta, po raz pierwszy u

ż

yła

sformułowania Bromberger Blutsonntag, czyli ?bydgoska krwawa niedziela?. Specjalnie dla
zachodniej opinii publicznej została przyrównana do nocy

ś

w. Bartłomieja, rzezi hugenotów we

Francji. Nigdzie nie zrobiono takiej propagandy, takiej wrzawy jak w Bydgoszczy, która stała si

ę

symbolem niemieckich ?ofiar?.

(na zdj

ę

ciu: 8 wrze

ś

nia 1939 r. łapanka na ul. Parkowej)

Jesie

ń

w Bydgoszczy. Represje

Fot. Archiwum

9 wrze

ś

nia 1939 r. zacz

ę

ły si

ę

represje bydgoszczan. S

ą

d specjalny przyst

ą

pił do wydawania

wyroków

ś

mierci. Niemcy zatrzymali kilka tysi

ę

cy osób. Ktokolwiek wydał si

ę

podejrzany był

aresztowany i odesłany do wi

ę

zienia, a tam ju

ż

poddany brutalnemu

ś

ledztwu. W Buchenwaldzie

znalazło si

ę

124 bydgoszczan. Byli traktowani z najwy

ż

szym okrucie

ń

stwem. Zbudowano dla nich

specjalnie klatk

ę

z desek i drutu kolczastego. Dostawali dwa bochenki chleba dziennie i czasami

jak

ąś

zup

ę

. Podobno dzielili ten chleb sprawiedliwie mi

ę

dzy siebie. Potrzeby fizjologiczne musieli

załatwia

ć

w tej klatce. To była jesie

ń

1939 r. Zim

ę

podobno prze

ż

ył tylko jeden z nich.

Ś

lad r

ę

ki na murze ko

ś

cioła

Jesie

ń

w Bydgoszczy to był czas egzekucji. Dziennie rozstrzeliwano po kilka czasem po 20 osób.

Wyroki wykonywano na Starym Rynku pod ko

ś

ciołem pojezuickim.

Bydgoszczanie opowiadaj

ą

histori

ę

jednego z duchownych, który osuwaj

ą

c si

ę

na ziemi

ę

dotkn

ą

ł

muru ko

ś

cioła zakrwawion

ą

r

ę

ka.

Ś

lad, który powstał był widoczny z daleka. Niemcy postawili

przy budynku ogrodzenie i wartownika, który miał odp

ę

dza

ć

ciekawskich. Rysunek dłoni widzieli

tak

ż

e ludzie, którzy zostali zatrudnieni przez Niemców przy próbach usuwania znaku. Po odbiciu

tynku

ś

lad nadal widniał na cegłach. Odcisk wygl

ą

dał, tak jakby dło

ń

niczym rentgen przebiła

wszystkie cegły.

Ś

wiadkowie twierdz

ą

,

ż

e niemieccy budowla

ń

cy byli bezradni. Wyjmowali cegły,

ale ten

ś

lad si

ę

gał w gł

ą

b muru. Niemcy ostatecznie zdecydowali si

ę

na rozbiórk

ę

ko

ś

cioła (na

zdj

ę

ciu).

Krwawy odwet

W odwecie za Krwaw

ą

Niedziel

ę

Niemcy w ci

ą

gu pierwszego tygodnia okupacji rozstrzelali 600-

800 Polaków. W ci

ą

gu kilku nast

ę

pnych miesi

ę

cy zamordowano w Dolinie

Ś

mierci w Fordonie od

1200 do 3000 mieszka

ń

ców Bydgoszczy pochodzenia polskiego i

ż

ydowskiego.

(Na zdj

ę

ciu: Stary Rynek 1945. Pierwsze ekshumacje bydgoszczan zamordowanych w 1939 r.)