Międzynarodowa polityka społeczna

Ewa Bukwid-Kurek.

[e-mail]

Dyżur: Pn 14-15 na jabłonowskich

Sobota 10-10

30

na krupniczej 315

Wykład 1. 5.03.2012

Zaliczenie kursu: egzamin pisemny, losowanie pytań, 3 opisowe.

Forma wykładu konwersatoryjnego. Ocena z konspektu, który musi być przekonsultowany,
zaprezentowanie treści, 2 zagadnienia do dyskusji + bibliografia. = z 3 pytań odpowiedź tylko na 1.

Zagadnienia:

1.

Pojęcie PS, i MPS

2.

Metody badawcze

3.

MPS w aspekcie doktrynalnym

4.

MPS w aktach prawa międzynarodowego

5.

Podmioty MPS (ONZ – międzynarodowa organizacja pracy)

6.

Charakterystyka wybranych modeli polityki społecznej

7.

Współczesne strategie MPS

8.

Standarty i formy współpracy w MPS

9.

Rodzaje i formy aktywnej polityki społecznej

10.

Strategie polityki społecznej w UE

11.

Rynek pracy w Polsce i w państwach UE

12.

Dialog społeczny

13.

MPS wobec Migracyjne procesy

14.

Wspólnotowa polityka społeczna

15.

Kwestie społeczne np. kwestii nierówności społecznych

16.

Patologie społeczne w MPS

Literatura:

1.

Firlit-Fesnak, Szylko-Skoczny. Polityka społeczna. Podręcznik akademicki. Warszawa, 2007

2.

Balcerzak-Baradowska

3.

Glębicka. Katarzyna. Europejska przestrzeń socjalna

4.

Hill. Polityka spoleczna we wspolczensnym swiecie

Pojęcie PS i MPS

Polityka społeczna – działalność państwa, organów, instytucji, samorządów w kierunku zaspokajania
potrzeb ludzkich (w stopniu maksymalnym). Przykładem są państwa skandynawskie.

*Czy to jest faktycznie dobrobyt i jest pozytywne?

Potrzeba – odczuwalny brak czegoś. Można znaleźć uniwersalne potrzeby na tlę międzynarodowych i
czy są one uniwersalne.

Potrzeby dzielą sie na: biologiczne, społeczne; zewnętrze i wewnętrzne i td.

(Glębicka,

Rajkiewicz,

Szylko-Skoczny,

Barbara

Rysz-Kowalczyk.

L

EKSYKON

POLITYKY

SPOŁECZNEJ

)

Wykład 2. 19.03.2012

MPS jako dyscyplina naukowa

Kryterium: czy posiada metody badawcze? Są metody charakterystyczne dla nauk społecznych, oprocz
tego prognozowania, programowanie i diagnozowanie.

MET – miernik ekonomicznego dobrobytu:

•

Dobra

•

Usługi

•

Praca w gospodarstwie domowym

•

Wartość spożycia

•

Nagromadzone dobra

•

Mieszkanie

•

Wartość wolnego czasu

•

Stan środowiska naturalnego

MPS jest dyscypliną naukowa, ponieważ ma swoję właściwe metody, metody nauk społecznych …

Powiązana z naukami ścisłymi: matematyka, statystyka, ekonometria.

Powiązania z naukami humanistycznymi: historia, prawo, socjologia, psychologia społeczna,
pedagogika (od niedawna, pod względem patologii społecznej), politologia, etyka,

Dyscypliny międzynarodowej polityki społecznej:

•

Polityka rodzinna

•

Zatrudnienia

•

Mieszkaniowa

•

Zabiezoieczen i opieki społecznej

•

Edukacyjna

•

Kulturalna

•

Prewencji, przyzwyciezania patogii.

Modele: anglosaski, nordycki, etc.

MPS w ujęciu doktrynalnym

Ideologia – doktryna- program polityczny – dzialanie polityczne.

Ideologia – zbior ogolnych pojec, opinii, wartości, dotyczących otaczającej nas rzeczywistości.

Doktryna – zbior pojęc, opinii, wartości, ale w stopniu bardziej zawężonym.

Doktryny polityki społecznej – kompleksy teoretyczno normatywny, zawierające koncepcje
kształtowania stosunków społecznych w oparciu o przyjęte systemy wartości.

2 typy myślenia:

•

Humanistyczny

•

„mysł technologiczna”.

Wspólne elementy doktryny:

•

Ogólne przekonania

•

Ogólne wyobrażenia o świevie

•

Zespół twierdzeń określającyh warunki realizowania naczelnych wartości

•

Szczegółowe i konkretne działania.

•

Ma elementy utopijne

Znaczenie doktryn:

•

Teoretyczno – poznawcza (odmienność pomiedzy doktrynami)

•

Praktyczne

Główne doktryny w mp (około 160 wszystkich doktryn):

•

Liberalizm

•

Konserwatyzm

•

Społeczna nauka kościoła

•

Socjaldemokracja

Liberalizm:

−

Przeciwny ingerencji państwa

−

Odrzuca przywileje praw robotniczych

−

Uwaza ustawodawstwo socjalne jako bezcelowe

−

Progresja podatkowa (zmniejszenia nierówności społecznych)

−

PS powinna wynikać z problemów życia

−

Pomoc tylko w kryzysowych przypadkach

−

Państwo powinno stworzyć i chonoc warunki (państwo – stróż nocny).

−

Laissez – fair’ yzm

Czynniki powodujące wzrost doktryny liberalnej:

•

Niechęc do wszechwładności państwa

•

Chęć powielania wzorców państw zachodnich

•

Konieczność ograniczenia świadczeń społecznych

•

Odciążenie administracji państwowej

•

Nie wymaga zbyt wielu uregulowań

Konserwatyzm

•

Szacunek wobec tradycji

•

Krytyka rewolucja

•

Hierarchia

•

Własność i wolność są nierozdzielne

•

Krytyka nacjonalizmu i kolektywizacji

Społeczna nauka kościoła

•

Personalistyczna – człowiek stanowi wartość ze względu na to kim jest a nie co posiada

•

Dobro wspólne

•

Solidarność społeczna – rozwoj świadomości, służenie innym, wypracowanie wspolnych zaleznosci

•

Uczestnictwo – hamuje proces dehumanizacji

•

Pomocniczość – subsydiarnośc.

•

Istota pracy ludzkiej – praca godna człowiekowi i człowiek godny pracy.

Socjaldemokracja

•

Odpowiedzialność za dobrobyt

•

Zaspokajanie potrzeb

•

Mechanizmu rynkowe zastopione przez panstwo

•

Kryterium potrzeb przewaza nad kryterium zasob

•

Interwencjonizm państwowy

•

PS ma scalac społeczeństwo

•

Pełne zatrudnienie (3% wskaźnik bezrobocia)

Wykład 3.

Już w średniowieczu mieliśmy z do czynienia z działaniami z zakresu polityki społecznej
realizowanymi przez kościół katolicki i przez gminy w państwach protestanckich, wyrażającymi się
udzielaniem pomocy ubogim i organizowaniu szpitali.

Polityka społeczna w pełnym tego słowa znaczeniu rozwinęła się w XIX wieku w warunkach ustroju
kapitalistycznego. Motywem podjęcia przez państwo sfery społecznej było tak naprawdę ochrona
swoich interesów, tzn. przeciwdziałanie alkoholizmowi, epidemiom, ostrym konfliktów wewnętrznym
czy łagodzeniu skutków rewolucji przemysłowej.

W późniejszym czasie polityka społeczna była warunkowana przez różne grupy społeczne i
ewaluowała w sensie doktrynalnym w ciągu kolejnych lat.

Doktryny w polityce społecznej to kompleksy teoretyczno normatywne, zawierające koncepcje
kształtowania stosunków społecznych w oparciu o przyjęte systemy wartości

Można wyróżnić 2 typy myślenia w polityce społecznej:

- humanistyczny, - tak rozumiana myśl ideologiczna, która wiąże się z wartościami, z normami działań
uznawanych określonych kręgach społeczeństwa za ważne w życiu człowieka. Naukowo traktowana
myśl ideologiczna z reguły prowadzi do teoretycznych uogólnień, a ich logiczna systematyzacja
pozwala na konstruowanie okresowej doktryny.

- myśl technologiczna, - związana ze sposobami realizacji tych celów i wartości, które z punktu
widzenia uznanych kryteriów przedstawiają się jako pożądane. Istotą myślenia technologicznego, jest
tęsknota za skutecznością w naukach społecznych.

Można wymienić wspólne cechy które posiada każda doktryna:

- ogólne przekonanie wartościujące, stanowiące punkt wyjścia dla oceny zjawisk społecznych

- ogólne wyobrażenie o świecie i jego prawach

- zespół twierdzeń określających warunki realizowania naczelnych wartości

- szczegółowe i konkretne plany działania

Znaczenie doktryn międzynarodowej polityki społecznej – dwa aspekty:

Teoretyczno – poznawczy

- występowanie odmienności pomiędzy doktrynami

- doktryny są punktem wyjścia dla oceny zjawisk społecznych

Praktyczny

- doktryny pewną propozycją dla porządkowania i zmieniania rzeczywistości

- doktryny sposobem mistyfikacji rzeczywistości (bo każda poważna doktryna powinna zawierać
elementy utopijne)

- Znaczenie podczas transformacji (wdrożenie doktryny do realizacji, przeprowadzenie zmian,
jednocześnie zmieniając warunki funkcjonowania doktryny)

Doktryny polityki społecznej oddziałując na praktykę, konfrontują się w niektórych obszarach, a także
przenikają rozwiązania programowe, cząstkowe i całościowe. Tak naprawdę istnieje w sumie ponad
160 doktryn myśli społecznej. W historii myśli społecznej można wyodrębnić kilka wiodących
doktryn:

- liberalizm

- konserwatyzm

- społeczna nauka kościoła

- socjaldemokracja

Istnieje wiele różnych doktryn, jednakże biorąc pod uwagę wyrazistość odmienności układów
wartości, znaczenie w praktyce życia społeczno-gospodarczego, wpływ na zakres i formy realizacji
polityki społecznej przyjęto podział na cztery grupy.

W polityce społecznej liczy się bardzo waga argumentu, a nie stopień jego powszechnego
zrozumienia.

Liberalizm

Ogólnie można powiedzieć, że liberalizm w stosunku do polityki społecznej państwa wyróżnia się
następującymi cechami:

1. Jest programowo przeciwny wszelkiej interwencji państwa w problemy, które są przedmiotem
bezpośredniego zainteresowania świata pracy i świata kapitału.

2. Liberalizm odrzuca przede wszystkim interwencję państwa w kształtowanie płac, skracanie czasu
pracy, czy nadawanie przywilejów robotnikom w obszarze prawa pracy.

3. Odrzuca ustawodawstwo socjalne jako bezcelowe, bo z jednej strony obciążające nadmiernymi
ciężarami skarb państwa, z drugiej, zmniejszające zysk, a zatem i wielkość zatrudnienia. W tym
kontekście zjawisko nędzy liberalizm uważa za efekt lenistwa. Nędza ma pobudzić wysiłek ludzki w
kierunku pracy dającej dochód.

4. Nierówności społeczne wprawdzie stanowią zło, ale w drodze ewolucyjnej mogą być usunięte np.
poprzez zastosowanie progresji podatkowej przy nadmiernych dochodach i przy dziedziczeniu
spadków.

5. Polityka społeczna powinna wynikać z życia, z problemów przez nie stawianych.

Doktryna liberalna jako taki, w którym są świadczenia o charakterze opiekuńczym. Transfery są niskie
i jest ograniczony dostęp do nich. Kultywowany jest etos pracy. Państwo ma pomagać a nie
zastępować dochodów z pracy

Liberalny model polityki społecznej zakłada, że to przede wszystkim jednostki mają być za siebie
odpowiedzialne. Pomoc filantropijną można nieść najbardziej potrzebującym w kryzysowych
sytuacjach. Głównymi podmiotami modelu liberalnego mają być jednostka, jej rodzina, wolontariusze,
prywatni usługodawcy i ubezpieczyciele konkurujący między sobą na rynku. Za ubóstwo odpowiada
sama jednostka. Rola państwa powinna być maksymalnie ograniczona.

Liberałowie są przeciwni rozbudowie polityki społecznej z powodu negatywnych tego skutków,
demoralizacji, niechęci do pracy, pogłębienia ubóstwa i patologii. Polityka społeczna państwa
mogłaby, co najwyżej, posługiwać się działaniami selektywnymi, świadczeniami fakultatywnymi
zależnymi od sytuacji materialnej osoby, subsydiowaniem prywatnych usług.

Duża rola ubezpieczeń uzależniona od stażu i charakteru pracy.

Czynniki powodujące wzrost znaczenia doktryny liberalnej

- niechęć do wszechwładności państwa

- chęć powielania wzorców z państw zachodnich(np. w byłych państwach socjalistycznych)

- konieczność ograniczania świadczeń społecznych

- państwo nie realizuje działań bezpośrednio, tworzy jedynie warunki do działania innych instytucji i
osób, a więc odciąża administrację państwową

- nie wymaga zbyt wielu uregulowań

Konserwatyzm

Twórcą był anglik, filozof i publicysta: EDMUND BURKE (18 wiek).

- Konserwatyzm to doktryna uznająca za naczelne dobro system wartości oraz porządek społeczny
przekazany przez przeszłość.

- Głównym celem winno być zachowanie i umocnienie istniejącego porządku społecznego

- broniąca tradycyjnego ładu społecznego, wartości i stosunków społecznych opartych na prywatnej
własności środków produkcji,

-doktryna będąca odmianą tradycjonalizmu, obejmująca obok dążenia do zachowania i obrony status
quo także dążenie do przywrócenia, restaurowania tradycji;

-doktryna afirmująca rozwój ewolucyjny, akceptująca niektóre zmiany i zdolna do kompromisu z
rzeczywistością.

GŁÓWNE ZAŁOŻENIA KONSERWATYZMU:

- Wiara w istnienie nadrzędnego, z reguły boskiego porządku społecznego, połączona z przekonaniem,
ż

e problemy społeczno-polityczne to przede wszystkim problemy moralne (w działaniach politycznych

należy zmierzać, do realizacji dobra).

- Niewiara w rozum ludzki, generalny sceptycyzm co do ludzkich możliwości świadomego
kształtowania życia społeczno-politycznego.

- Niewiara w ideę postępu, przekonanie, że na świecie zawsze będzie dobro i zło, nie da się więc tego
zła zmienić na lepsze.

-Szacunek. wobec tradycji i przeszłości, którą konserwatyści skłonni są uważać za najważniejszą
wartość, uznając też istnienie pewnych niezmiennych zasad i moralnych, politycznych, społecznych i
obyczajowych.

- Krytyka rewolucji i gwałtownych, zmian, przeciwstawienie im powolnych, naturalnych przemian
ewolucyjnych. Nie neguje rozwoju, ale powinien on być stały, równomierny i stopniowy. Rewolucja
jest gwałtem na naturalnym porządku nie dającym żadnych pozytywnych efektów.

- Silna wiara w to, że hierarchia, istnienie klas i grup społecznych, a także elit rządzących jest
nieodłącznym elementem wiecznego ładu społecznego. Politycy aby rządzić skutecznie muszą
uwolnić się od wszelkich doktryn i w postępowaniu swoim kierować się zdrowym rozsądkiem i
doświadczeniem. Hierarchiczna konstrukcja społeczeństwa i jej szczyt w postaci elity jest czymś
naturalnym, oczywistym i wiecznym.

- przekonanie, że własność i wolność są nierozdzielne (wolny człowiek musi posiadać jakąś własność).

- Krytyka wszelkich programów nacjonalizacji i kolektywizacji. Prawo własności prywatnej jest
fundamentem ładu prawnego i społecznego.

- Warunkiem funkcjonowania społeczeństwa i jego ładu jest istnienie państwa z silną władzą tj.
mającą wiele uprawnień, ale też ograniczoną, bo nie mogącą nakazać wszystkiego

Dążenie do zachowania wykształconych różnic w statusie społecznym. Władze publiczne są gotowe
do zastąpienia rynku jako dostarczyciela określonych świadczeń, stąd też marginalne znaczenie
ubezpieczeń prywatnych i świadczeń przyznawanych przez pracodawcę.

Występuje mocne przywiązanie do tradycji rodzinnych. Ubezpieczenia społeczne zwykle nie obejmują
niepracujących żon, a świadczenia rodzinne stymulują macierzyństwo.

Władze publiczne ingerują tylko wtedy gdy wyczerpie się zdolność pomocy członkom rodziny przez
nich samych

Społeczna nauka kościoła

Kościół wyraźnie stoi na stanowisku, że państwo nie powinno być producentem dóbr społecznych i
wyręczać społeczeństwa w jego ludzkich powinnościach. Należy zainwestować w rodzinę i inne
wspólnoty, tak aby były w stanie służyć ludziom w potrzebie. W przeciwnym razie relacje między
ludźmi zostaną odpersonalizowane i proces dehumanizacji życia społecznego przybierze niepokojące
rozmiary.

Kościół w swoim nauczaniu nie dąży do stworzenia pewnego koherentnego systemu świadczeń dla
państwa, ale stawia akcent na najważniejsze, uniwersalne zasady, które mają poprawić jakość życia.

Główne założenia nauki społecznej kościoła to:

- personalistyczna – człowiek stanowi wartość ze względu an to kim jest, a nie ze względu na to co
robi czy co posiada

- Zasada dobra wspólnego – władze publiczne muszą dbać o dobro wszystkich obywateli,
harmonizowanie interesów różnych grup

- Zasada solidarności społecznej – obowiązuje wszystkich, ma na celu rozwój świadomości, potrzeby
służenia innym. Nie chodzi tylko o pomoc biedniejszym czy mniej zdolnym ale o wytworzenie
wspólnej zależności

- Zasada uczestnictwa – aktywne uczestnictwo członków społeczności w rozwiązywaniu problemów,
rozwija osobowość człowieka, zapewnia poczucie godności. Uzupełnia zasadę solidarności

- Zasada pomocniczości - państwo jako najwyższy podmiot powinno interweniować dopiero wtedy,
gdy rodzina lub gmina (jako niższe) zawiodą. Państwo powinno tworzyć dobre warunki dla działania
gmin itp. Akcentuje działania oddolne wspólnot i społeczności lokalnych.

Socjaldemokracja

- odpowiedzialność za dobrobyt i bezpieczeństwo socjalne obywateli ponosi przede wszystkim
społeczeństwo, ponieważ ani rodzina ani rynek prywatny nie jest w stanie zagwarantować każdemu
zaspokojenia potrzeba na dostatecznym poziomie.

- dlatego w procesie zaspokajania wszystkich ważnych potrzeb mechanizmy rynkowe muszą być
zastąpione przez planowe działanie państwa

- polityka społeczna winna obejmować wszystkich obywateli

- polityka społeczna powinna gwarantować dostęp do świadczeń i usług oparty na kryterium potrzeb,
niezależnie od wkładu własnego jednostki

- kryterium potrzeb przeważa nad kryterium zasług

- równy dostęp do usług ma być podstawą do zaspokojenia podstawowych potrzeb.

- działanie polityki społecznej scala i integruje społeczeństwo ponieważ wszyscy są płatnikami ale i
wszyscy są konsumentami pomocy społecznej w związku z czym wszystkim zależy na skutecznym
działaniu instytucji społecznych

- znaczenie podmiotów prywatnych nastawionych na osiąganie zysków jest marginalne ze względu na
powszechny dostęp do świadczeń socjalnych

- dużą wagę przywiązuje się do polityki pełnego zatrudnienia, dąży się do wysokiej stopy aktywności
zawodowej wszystkich grup społecznych łącznie niepełnosprawnymi.

Do głównych wartości socjaldemokracji można zaliczyć:

- ochronę praw pracowniczych (w tym umożliwianie funkcjonowania związkom zawodowym) i
konsumenckich,

- w miarę równomierny rozkład dochodu narodowego, np. poprzez opodatkowanie progresywne,

- ideę wolności, pojmowaną jako ochronę i znajomość praw,

- równouprawnienie wszystkich klas społecznych,

- ideę demokracji uczestniczącej, w rozumieniu zwiększonego wpływu obywateli na władzę,

- zapewnioną przez państwo bezpłatną opiekę zdrowotną i edukację oraz opiekę socjalną,

- większy wpływ pracowników na przedsiębiorstwo (samorządność pracownicza),

- interwencjonizm państwowy i udział sektora społecznego (głównie spółdzielni),

- aktywną politykę państwa na rynku pracy

Czynniki kształtujące tendencje zmian w międzynarodowej polityce społecznej w przyszłości

- postępująca globalizacja gospodarcza i polityczna, zmiana roli państwa i wyraźna regionalizacja,
standaryzacja i gwarantowanie praw człowieka

- zmiany w zatrudnieniu i możliwościach wykonywania pracy zarobkowej, co wiąże się z wyraźnym i
stałym bezrobociem w wielu krajach, zmiana roli pracy w życiu człowieka, zmiana stosunków pracy,
coraz większego znaczenia nabiera wykształcenie

- postępująca ideologizacja związana z większą ilością czasu wolnego, wzrostem znaczenia
ś

rodowiska i świadomością znaczenia regulacji procesów demograficznych, zarówno dotyczących

dzieci jak i ludzi starych zmiana modelu rodziny

- postępująca informatyzacja dająca z jednej strony impuls do rozwoju demokracji bezpośredniej a z
drugiej wywołuje możliwe zagrożenia kontrolowania zachowań obywateli

Tabela 1. Wybrane doktryny polityki społecznej, a zaspokajanie potrzeb ludzkich

jednostka

status jedn. w społ.

społeczeństwo

realizacja potrzeb

liberalizm

Wolność,
indywidualizm,
„egoizm”

Podkreślenie dużej roli
jednostki

w

społeczeństwie,

jej

nadrzędność

Interes
społeczeństwa
wynika z interesu
poszczególnych
jednostek

i

odpowiada
interesowi
większości

Jednostki muszą być za siebie
odpowiedzialne.

Ś

wiadczenia

socjalne na niskim poziomie.
Wolny rynek sam w sobie ma
być lekiem na bezrobocie.

konserwatyz
m

Mała rola jednostki

Krytyka
indywidualizmu,
człowiek zawsze żyje
w społ. Jednostka jest
zawsze

podrzędna

wobec społ.

Społeczeństwo
pojmowane jako
całość z której
ż

adna część nie

może być ruszona
bez

zagrożenia

dla spójności

Państwo

ma

obowiązek

zapewnienia

podstawowych

ś

wiadczeń, ale reformy muszą

być przeprowadzane stopniowo.

społeczna
nauka
kościoła

Podstawą

wartości

pracy

jest

człowiek

jako podmiot

Umiarkowana

rola

jednostki

w

społeczeństwie,
głównym podmiotem -
rodzina

Zasada

dobra

wspólnego

i

sprawiedliwości

Państwo

ma

obowiązek

zapewnić

obywatelom

podstawowe

ś

wiadczenia

i

stworzyć warunki do oddolnego
działania społeczności

socjaldemokr
acja

Równość

społeczna

jednostek.

Jednostka

powinna być głęboko
zakorzeniona

w

społeczeństwie Interes
społeczeństwa
nadrzędną

wartością.

Cały

naród stanowi

kumulację

sil

jednostek.

Państwo

stwarza warunki oraz
samo

realizuje

potrzeby

państwo opiekuńcze,

polityka pełnego
zatrudnienia

Równość

społeczna

jednostek.Jednostka

powinna

być głęboko zakorzeniona w
społeczeństwie Interes
społeczeństwa

nadrzędną

wartością. Cały naród stanowi
kumulację sil jednostek.Państwo
stwarza warunki oraz samo
realizuje potrzeby

Wykład 4. MPS w aktach prawa międzynarodowego

W dokumencie PDF i konspekt.

Wykład 5. Podmioty MPS (ONZ – międzynarodowa organizacja pracy)