G I N E K O L O G I A P R A K T Y C Z N A

26

Wstêp

Starzenie siê spo³eczeñstwa jest

tendencj¹ globaln¹ i dotyczy równie¿
Polski. Na œwiecie ¿yje ok. 400 mln
osób powy¿ej 65 lat, co stanowi 7%
ludnoœci œwiata [1]. W Polsce 13%
ludnoœci ma wiêcej ni¿ 65 lat, w tym
65,6% to kobiety. Œrednia d³ugoœæ ¿y-
cia kobiet wynosi 77,5 roku, mê¿-
czyzn 68,8 roku [2]. Prognozy demo-
graficzne wskazuj¹, ¿e populacja
ludzi starszych bêdzie siê zwiêksza³a
oraz pojawi¹ siê coraz wiêksze dys-
proporcje w strukturze p³ciowej. Przy-
puszcza siê, ¿e w 2030 r. w Polsce
na 100 kobiet bêdzie przypada³o
81 mê¿czyzn [3].

Staroœæ niesie ze sob¹ zmniejszenie

wydolnoœci organizmu, upoœledzenie
funkcjonowania, zwiêkszenie podat-
noœci na choroby, utratê pozycji spo-
³ecznej, z czasem koniecznoœæ korzy-
stania z pomocy innych i samotnoϾ [4].
Nie u ka¿dego staroœæ przebiega tak
samo. Na przebieg starzenia wp³ywa-
j¹ czynniki spo³eczno-demograficzne,
kulturowo-ekonomiczne, psychiczne
i zdrowotne. Do najwa¿niejszych
czynników warunkuj¹cych jakoœæ
i d³ugoœæ ¿ycia nale¿¹ kondycja
fizyczna, psychiczna, rodzaj wiêzi
spo³ecznych z rodzin¹, œrodowiskiem
lokalnym, styl ¿ycia, poziom zaradno-
œci ¿yciowej, œwiadomoœæ wp³ywu
na w³asne ¿ycie, nastawienie psy-
chiczne wobec w³asnej staroœci, sa-
moocena, a w niej spostrzeganie w³a-
snego zdrowia [1, 5].

Samoocena zdrowia, jako subiek-

tywne ocenianie w³asnego zdrowia,
wp³ywa na poziom aktywnoœci, utrzy-
mywanie kontaktów spo³ecznych,
sposób radzenia sobie ze stresem,
na samoakceptacjê [6]. Im gorszy jest
subiektywny stan zdrowia, tym mniej-
sza jest aktywnoϾ jednostki i mniej
utrzymuje ona kontaktów z otocze-
niem. Osoby z wy¿sz¹ samoocen¹
zdrowia nie tylko s¹ bardziej aktywne,
ale te¿ maj¹ wiêcej planów na przy-
sz³oœæ i s¹ bardziej zadowolone z sy-
tuacji ¿yciowej. Poczucie dobrego
zdrowia pozytywnie wp³ywa na ogól-
n¹ ocenê swojej sytuacji. Okazuje siê,
¿e aktywnoœæ ¿yciowa osoby starszej
zale¿y przede wszystkim od subiek-
tywnego poczucia zdrowia, a nie
od rozpoznania lekarskiego [7].

Celem badañ by³o subiektywne

okreœlenie swojego zdrowia przez ko-
biety w starszym wieku – s³uchaczki
Uniwersytetu Trzeciego Wieku
(UTW) oraz poznanie czynników
wp³ywaj¹cych na tê samoocenê.

Materia³ i metody

Badania przeprowadzono wœród

s³uchaczek UTW w Kaliszu i w Ostro-
wie Wielkopolskim. Grupê badan¹
stanowi³y 84 s³uchaczki, które wyra-
zi³y chêæ udzia³u w badaniu oraz spe³-
ni³y kryteria wieku (

≥ 65 lat).

Do samooceny zdrowia pos³u¿ono

siê kwestionariuszem do pomiaru
subiektywnego stanu zdrowia Notting-
ham Health Profile (NHP).

Samoocena zdrowia przez
starsze kobiety – słuchaczki
Uniwersytetu Trzeciego Wieku

Health self-assessment among elderly females
– students of the University of the Third Age

Violetta Jachimowicz

1,2

,Tomasz Kostka

1

1

Klinika Geriatrii Uniwersytetu Medycznego w £odzi

2

Instytut Po³o¿nictwa i Pielêgniarstwa Pañstwowej Wy¿szej Szko³y Zawodowej im. Prezydenta
Stanis³awa Wojciechowskiego w Kaliszu

Wstêp: Samoocena stanu zdrowia
jest jednym z elementów wchodz¹-
cych w sk³ad oceny jakoœci ¿ycia
osób starszych. Subiektywna oce-
na swojego zdrowia wp³ywa
na poziom aktywnoœci jednostki,
sposób radzenia sobie ze stresem
oraz na samoakceptacjê.
Cel: Celem pracy by³o zbadanie
subiektywnej oceny kobiet w star-
szym wieku oraz okreœlenie czyn-
ników wp³ywaj¹cych na tê samo-
ocenê.
Materia³ i metody: Badaniem ob-
jêto 84 s³uchaczki Uniwersytetu
Trzeciego Wieku w wieku 65 lat
i wiêcej. Do samooceny zdrowia
zastosowano kwestionariusz Not-
tingham Health Profile (NHP).
Oceniono równie¿ stan czynno-
œciowy, umys³owy, od¿ywienia
i sprawnoœæ fizyczn¹.
Wyniki: Badana grupa kobiet nie
wykaza³a znacznego poziomu za-
burzeñ zdrowia. Zaburzenia nasi-
la³y siê po 75. roku ¿ycia. Najczê-
œciej s³uchaczki wskazywa³y
na zaburzenia snu i obni¿ony po-
ziom energii. Sytuacja rodzinna
wp³ywa na stan emocjonalny i po-
czucie wyobcowania spo³ecznego.
Wiêkszy stopieñ nasilenia obja-
wów depresyjnych, wiêksza liczba
przyjmowanych leków, gorszy
stan od¿ywienia, mniejsza spraw-
noϾ funkcjonalna pogarsza sa-
moocenê zdrowia w wiêkszoœci
obszarów zdrowia. Stan zdrowia
w pewnym stopniu utrudnia³ wy-
konywanie prac domowych i or-
ganizacjê czasu wolnego, trudno-
œci te nasila³y siê wraz z wiekiem.
Wnioski: S³uchaczki UTW wyka-
zuj¹ niewielkie problemy zwi¹za-
ne ze zdrowiem i funkcjonowa-
niem w ró¿nych sferach ¿yciowych.
Na subiektywn¹ ocenê stanu
zdrowia wp³ywaj¹: wiek, lata
nauki, stan psychiczny, liczba
przyjmowanych leków, stan od¿y-
wienia, sprawne wykonywanie co-
dziennych czynnoœci.

S³owa kluczowe: starzenie siê, ko-
biety, samoocena zdrowia, Uni-
wersytet Trzeciego Wieku.

G I N E K O L O G I A P R A K T Y C Z N A

27

Background: Health self-assess-
ment is one of the elements
influencing the quality of life
assessment among the elderly.
Subjective evaluation of one’s
health has an impact on an
individual’s level of physical
activity, their stress management
techniques as well as their self-
esteem.
Aim: The aim of the research was
to explore the subjective health self-
assessment of elderly women and to
determine factors affecting it.
Material and methods: 84 female
students of the University of the
Third Age aged 65 or over were
subjects of the research. To assess
health self-assessment the NHP
questionnaire was used. Functional,
mental and nutritional status as
well as physical fitness were
evaluated.
Results: The study group did not
indicate a high level of health
disorders. Their intensity increased
in subjects aged 75 or over. The
most frequently recorded disorders
were sleep disturbance and lower
energy levels. Family situation
affects emotional state and social
alienation. Greater intensity of
depressive symptoms, larger
amounts of medicine taken, worse
nutritional status, and lower
functional fitness aggravate
health self-assessment in most
health aspects. Health status, to a
certain degree, hampered the
execution of household duties
and leisure time management,
which redoubled with age.
Conclusions: Female students
of the University of the Third Age
demonstrate minor problems in
reference to their health and
functioning in various life spheres.
Subjective health assessment is
shaped by age, years of studying,
mental state, amount of medicine
taken, nutritional status and
efficiency in completing daily
duties.

Key words: aging, women, health
self-assessment, University of the
Third Age.

Kwestionariusz NHP sk³ada siê

z dwóch czêœci. Pierwsza dotyczy ak-
tualnie doœwiadczanych problemów
w funkcjonowaniu fizycznym, psy-
chologicznym i spo³ecznym zwi¹za-
nych ze stanem zdrowia. Zawiera ona
38 krótkich stwierdzeñ, dotycz¹cych
szeœciu wymiarów oceny subiektyw-
nego stanu zdrowia: energia (3 pozy-
cje), ból (8 pozycji), reakcje emocjo-
nalne (9 pozycji), zaburzenia snu
(5 pozycji), wyobcowanie spo³eczne
(5 pozycji) i ograniczenia ruchowe
(8 pozycji). Czêœæ druga dotyczy
wp³ywu aktualnego stanu zdrowia
na siedem sfer ¿ycia: pracê zarobko-
w¹, prace domowe, ¿ycie towarzy-
skie, rodzinne, seksualne, zaintereso-
wania i hobby oraz wykorzystanie
czasu wolnego. Na ka¿de stwierdze-
nie badani odpowiadali tak lub nie.
Wyniki badañ podlicza siê oddzielnie
dla ka¿dego wymiaru z pierwszej czê-
œci kwestionariusza oraz oddzielnie
dla sfer ¿ycia. Im wy¿szy wynik, tym
wiêksze upoœledzenie danej sprawno-
œci. Polskiej adaptacji dokonali Bojar-
ska i wsp. [8]. W przeprowadzonym
badaniu nie wykorzystano sfer: praca
zarobkowa i ¿ycie seksualne.

Przeprowadzono równie¿ ocenê

sprawnoœci funkcjonalnej za pomoc¹
Skali oceny podstawowych czynnoœci
¿ycia codziennego (ADL) i Skali oce-
ny z³o¿onych czynnoœci ¿ycia codzien-
nego (IADL). Niewielka liczba punk-
tów w

tych skalach œwiadczy

o zaburzeniach w zakresie funkcjono-
wania.

Aktywnoœæ ruchow¹ mierzono

za pomoc¹ kwestionariuszy Seven-
Day Physical Activity Recall Question-
naire (SDPAR) oraz Stanford. Kwe-
stionariusz SDPAR zawiera 10 pytañ
dotycz¹cych liczby godzin snu oraz
d³ugoœci trwania wysi³ku o umiarko-
wanej, du¿ej i bardzo du¿ej intensyw-
noœci w ci¹gu ostatniego tygodnia.
Kwestionariusz Stanford za pomoc¹
6 pytañ ocenia wysi³ek o umiarkowa-
nej intensywnoœci.

Sprawnoœæ ruchow¹ chodu i rów-

nowagê oceniono testem Tinetti. Mak-
symalna punktacja uzyskana w teœcie
wynosi 28 punktów (16 + 12 z obu
czêœci testu).

Stan od¿ywienia okreœlono za po-

moc¹ kwestionariusza MNA i wskaŸ-
nika masy cia³a (body mass index
– BMI).

Oceny funkcji poznawczych doko-

nano, pos³uguj¹c siê krótk¹ skal¹ oce-
ny stanu psychicznego (MMSE) w za-
kresie 0–30 punktów, poziom depresji

okreœlono za pomoc¹ geriatrycznej
skali depresji (GDS) w przedziale
0–15 punktów.

W celu zebrania informacji osobo-

wych pos³u¿ono siê wywiadem.

Analiza statystyczna

Wyniki przedstawiono jako œredni¹

± odchylenie standardowe oraz wyra-
¿ono za pomoc¹ procentów. Zmienne
analizowano za pomoc¹ analizy wa-
riancji ANOVA i za pomoc¹ wspó³-
czynnika korelacji Pearsona. Za po-
ziom istotnie statystyczny przyjêto
wartoϾ p

≤ 0,05.

Wyniki

Œredni wiek badanej grupy wynosi³

69,0 ±4,3 (65–85 lat, œredni poziom
wykszta³cenia – 13 klas (10–18 klas).

Najwiêcej osób zamieszkiwa³o

z mê¿em/partnerem – 44,5%, z rodzi-
n¹ mieszka³o 23,8%, samotnie 32,1%.

Do najczêœciej wystêpuj¹cych cho-

rób nale¿a³y: zmiany reumatyczne
i/lub zmiany zwyrodnieniowe uk³adu
ruchu – 78,6%, choroba nadciœnienio-
wa – 50%, choroby ¿o³¹dka i dwu-
nastnicy – 19%, niewydolnoœæ kr¹¿e-
nia – 19%, choroba niedokrwienna
serca – 17,9%, cukrzyca – 11,9%.
Liczba przyjmowanych leków wyno-
si³a œrednio 3,4. Najczêœciej przyjmo-
wano 1 lek – 14 osób, 2, 3 i 4 leki
po 13 osób, w ogóle leków nie przyj-
mowa³o 9 osób.

Dok³adn¹ charakterystykê grupy

przedstawiono w tabeli 1. i na rycinie 1.

W celu poznania samooceny swo-

jego zdrowia w badanej grupie obli-
czono wskaŸnik NHP.

S³uchaczki UTW najczêœciej wska-

zywa³y na zaburzenia zwi¹zane ze
snem – wskaŸnik 0,44. W nastêpnej ko-
lejnoœci by³y zaburzenia zwi¹zane z ob-
ni¿on¹ energi¹ – wskaŸnik 0,22 (tab. 2.)

Dziel¹c badanych na grupy wieko-

we 65–74 i 75–85 lat, wykazano, ¿e
skargi na swoje zdrowie nasilaj¹ siê
wraz z wiekiem (ryc. 2.).

Analizuj¹c wp³yw sytuacji rodzinnej

na samoocenê zdrowia, mo¿na stwier-
dziæ, ¿e wp³ywa ona na stan emocjonal-
ny i poczucie wyobcowania spo³eczne-
go. Wiêcej zaburzeñ emocjonalnych
odczuwaj¹ kobiety mieszkaj¹ce z rodzi-
n¹ (wskaŸnik 0,27) ni¿ mieszkaj¹ce
z mê¿em (wskaŸnik 0,16) lub same
(wskaŸnik 0,14). Wyobcowanie spo³ecz-
ne w mniejszym stopniu odczuwaj¹ s³u-
chaczki mieszkaj¹ce z mê¿em (wskaŸnik
0,03) ni¿ mieszkaj¹ce same (wskaŸnik
0,18) lub z rodzin¹ (wskaŸnik 0,19).

G I N E K O L O G I A P R A K T Y C Z N A

28

Badana zmienna

Wynik

wiek

69 ±4,3

liczba lat nauki

13

liczba regularnie stosowanych leków 3,4 ±2,6

ADL – liczba punktów

5,9 ±0,2

IADL – liczba punktów

8

wydatek energetyczny (kcal/kg/dobê) 43,9 ±4,1

wskaŸnik

Stanford umiarkowany

3,9

Tinetti – ³¹czna liczba punktów

27,2 ±1,1

BMI (kg/m

2

)

26,4 ±3,6

liczba punktów wg MNA

26,2

MMSE – liczba punktów

29,1 ±1,2

GDS – liczba punktów

3,6 ±2,9

cukrzyca (%)

11,9

choroba niedokrwienna serca (%)

17,9

choroba reumatyczna i/lub zmiany

78,8

zwyrodnieniowe uk³adu ruchu (%)

niewydolnoœæ kr¹¿enia (%)

19

nadciœnienie têtnicze (%)

50

choroba wrzodowa ¿o³¹dka

19

i/lub dwunastnicy (%)

Tab. 1. Charakterystyka respondentów

Energia

Ból

Reakcje Zaburzenia

Wyobcowanie

Ograniczenia

¿yciowa

emocjonalne

snu

spo³eczne

ruchowe

wiek

r = 0,25

NS

NS

NS

r = 0,26

NS

p = 0,02

p = 0,014

lata nauki

r = –0,23

NS

r = –0,27

NS

NS

NS

p = 0,03

p = 0,02

ADL – liczba

r = –0,31

NS

r = –0,27

NS

NS

r = –0,31

punktów

p = 0,004

p = 0,01

p = 0,003

MMSE – liczba

r = –0,20 r = –0,31

NS

NS

NS

r = –0,31

punktów

p = 0,06

p = 0,004

p = 0,003

GDS – liczba

r = 0,28

r = 0,32

r = 0,43

r = 0,18

r = 0,50

r = 0,24

punktów

p = 0,01

p = 0,003 p < 0,001 p = 0,09

p < 0,001

p = 0,02

liczba stosowanych r = 0,31

r = 0,33

NS

NS

NS

r = 0,40

leków

p = 0,004 p = 0,002

p < 0,001

liczba punktów

r = –0,29 r = –0,25 r = –0,38

r = –0,19

r = –0,19

r = –0,26

wg MNA

p = 0,007 p= 0,02

p < 0,001 p = 0,08

p = 0,09

p = 0,01

BMI (kg/m

2

)

r = 0,28

NS

NS

NS

NS

r = 0,27

p = 0,01

p = 0,01

Tinetti – ³¹czna

r = –0,19

NS

NS

NS

NS

NS

liczba punktów

p = 0,08

wskaŸnik

Stanford

NS

r = –0,19

NS

NS

NS

r = –0,22

umiarkowany

p = 0,08

p = 0,04

wydatek energetyczny NS

NS

NS

NS

NS

NS

(kcal/kg/dobê)

NS – ró¿nice nieistotne statystycznie

Tab. 3. Zwi¹zek poszczególnych wymiarów zdrowia ze sk³adowymi oceny geriatrycznej
przedstawiony za pomoc¹ wspó³czynnika korelacji

Podczas analizy wp³ywu stanów

chorobowych na samoocenê zdrowia
wykazano, ¿e niezale¿nie od schorze-
nia u wszystkich kobiet dominowa³y
nieprawid³owoœci snu oraz zaburzenia
energii ¿yciowej (ryc. 3.).

Przeanalizowano równie¿ zale¿-

noœæ miêdzy samoocen¹ zdrowia
a sk³adowymi oceny geriatrycznej
(tab. 3.).

Wykazano istotnie statystyczn¹ za-

le¿noœæ pomiêdzy liczb¹ punktów
w skali GDS a zaburzeniami zdrowia.
Wraz z wy¿szym poziomem sympto-
mów depresji pojawiaj¹ siê: poczucie
wyobcowania spo³ecznego (r = 0,5),
zaburzenia emocjonalne (r = 0,43),
zwiêksza siê odczuwanie bólu
(r = 0,32), zmniejsza siê energia ¿y-
ciowa (r = 0,28), zwiêkszaj¹ siê ogra-
niczenia ruchowe (r = 0,24).

Przyjmowanie wiêkszej liczby

leków koreluje z mniejsz¹ energi¹
(r = 0,31), wiêkszym odczuwaniem
bólu (r = 0,33), ograniczeniami rucho-
wymi (r = 0,40).

Mniej punktów w skali ADL, czyli

mniejsza sprawnoϾ w zakresie wyko-
nywania podstawowych czynnoœci
¿yciowych, wp³ywa³o na uczucie ni¿-
szej energii ¿yciowej (r = 0,31), trud-
noœci ruchowe (r = 0,31) i zaburzenia
emocjonalne (r = 0,27).

Gorszy stan od¿ywienia (MNA)

wi¹za³ siê z pojawianiem zaburzeñ
emocjonalnych (r = –0,38), obni¿e-

niem energii ¿yciowej (r = –0,29), od-
czuwaniem bólu (r = –0,25), ograni-
czeniami ruchowymi (r = –0,26).
Wy¿sze BMI korelowa³o natomiast
z mniejsz¹ energi¹ (r = 0,28) i proble-
mami ruchowymi (r = 0,27).

Wiêksza liczba lat nauki zmniejsza

odczuwanie negatywnych reakcji emo-
cjonalnych (r = –0,25) i zaburzeñ w za-
kresie energii ¿yciowej (r = –0,23).

Podskale NHP

Mieszkanie z mê¿em/

Mieszkanie

Mieszkanie

WartoϾ p

/partnerem

z rodzin¹

samotnie

energia

0,20 ±0,33

0,20 ±0,35

0,25 ±0,34

NS

ból

0,22 ±0,26

0,11 ±0,13

0,20 ±0,25

NS

reakcje emocjonalne

0,16 ±0,18

0,27 ±0,21*

0,14 ±0,17**

p = 0,05

zaburzenia snu

0,44 ±0,36

0,45 ±0,38

0,43 ±0,37

NS

wyobcowanie spo³eczne

0,03 ±0,14

0,19 ±0,19*

0,18 ±0,22*

p < 0,001

ograniczenia ruchowe

0,13 ±0,16

0,12 ±0,13

0,13 ±0,16

NS

* – ró¿nice istotne statystycznie (p

≤ 0,05) wzglêdem grupy – mieszkanie z mê¿em

** – ró¿nice istotne statystycznie (p

≤ 0,05) wzglêdem grupy mieszkanie z rodzin¹

NS – ró¿nice nieistotne statystycznie

Tab. 2. Wyniki w zakresie podskal kwestionariusza NHP w zale¿noœci od sytuacji rodzinnej

G I N E K O L O G I A P R A K T Y C Z N A

29

Sprawdzono, czy obecny stan

zdrowia wp³ywa na sfery ¿ycia co-
dziennego (tab. 4.).

W badanej grupie kobiet stan zdro-

wia w pewnym stopniu ogranicza³
wykonywanie prac domowych oraz
organizacjê czasu wolnego. Wraz
z przybywaniem lat stan zdrowia
w wiêkszym stopniu utrudnia³ funk-
cjonowanie we wszystkich badanych
dziedzinach ¿ycia.

Omówienie

W niniejszej pracy przedstawiono

subiektywn¹ ocenê swojego zdrowia
dokonan¹ przez starsze kobiety – s³u-
chaczki UTW oraz czynniki wp³ywa-
j¹ce na samoocenê zdrowia.

Badana grupa kobiet nie wykaza³a

du¿ego poziomu zaburzeñ swojego
zdrowia. Na wynik z pewnoœci¹ wp³y-
wa fakt, i¿ badane kobiety by³y s³u-
chaczkami UTW. Udzia³ w zajêciach
UTW wymaga od uczestników spraw-
noœci psychofizycznej. Tak¿e badania
prowadzone przez GUS na temat go-
spodarstw domowych starszych osób
w Polsce wykaza³y, ¿e osoby starsze
aktywne w obszarze edukacji, do któ-
rych nale¿¹ uczestniczki UTW, cieszy-
³y siê lepszym zdrowiem i sprawno-
œci¹ psychofizyczn¹ [9].

Najwy¿szy poziom zaburzeñ doty-

czy³ snu, na ni¿szym poziomie wyst¹-
pi³y skargi na obni¿enie energii ¿ycio-
wej. Zaburzenia snu i spadek energii
¿yciowej nasila³y siê wraz z wiekiem.
Podobne wyniki uzyska³y Muszalik
i wsp. w badaniu subiektywnej oceny
stanu zdrowia osób starszych, prze-
wlekle chorych [10, 11]. Wraz z wie-
kiem zwiêkszaj¹ siê tak¿e pozosta³e
zaburzenia zdrowotne. Równie¿ ana-
lizy dokonane przez Abramowsk¹
wykaza³y, ¿e wiek w znacznym stop-
niu wp³ywa na wskaŸnik niepe³no-
sprawnoœci, czyli z wiekiem zwiêksza
siê liczba osób odczuwaj¹cych ogra-
niczenia w wykonywaniu podstawo-
wych czynnoœci ¿yciowych [12].

Sytuacja rodzinna, tzn. zamieszki-

wanie z rodzin¹, z mê¿em/partnerem
lub samotnie nie wp³ywa³a istotnie
na wystêpowanie zaburzeñ zwi¹za-
nych z energi¹ ¿yciow¹, bólem, zabu-
rzeniami snu, ograniczeniami rucho-
wymi. Kobiety mieszkaj¹ce z rodzin¹
istotnie czêœciej odczuwaj¹ natomiast
zaburzenia emocjonalne, a mieszkaj¹-
ce z mê¿em/partnerem rzadziej uskar-
¿aj¹ siê na izolacjê spo³eczn¹. Starsze
kobiety mieszkaj¹ce w gospodarstwie
wieloosobowym mog¹ odczuwaæ
wiêcej problemów emocjonalnych

w zwi¹zku ze zmian¹ pozycji w rodzi-
nie i mniejsz¹ mo¿liwoœci¹ podejmo-
wania decyzji [12]. Mieszkanie z mê-
¿em lub partnerem mo¿e natomiast
u³atwiaæ funkcjonowanie w œrodowi-
sku spo³ecznym.

Wiek starszy wi¹¿e siê z czêstszym

wystêpowaniem chorób. Osoby
w przedziale wiekowym 60–75 lat s¹
obci¹¿one stosunkowo najmniejsz¹
liczb¹ chorób [4]. Wystêpowanie cho-
rób i zwi¹zanych z nimi dolegliwoœci
mo¿e obni¿aæ samoocenê zdrowia
i jakoœæ ¿ycia. U osób z zaburzeniami

zdrowotnymi dominowa³y zaburzenia
snu i energii ¿yciowej. Podobne rezul-
taty uzyskano u ogó³u badanych. Ba-
dania innych autorów (M. Muszalik,
K. Kêdziora-Kornatowska) wykaza³y,
¿e u osób starszych istotnie czêœciej
ni¿ u m³odszych wystêpowa³y zabu-
rzenia z poruszaniem siê, dolegliwo-

Sfera ¿ycia

Ca³oœæ grupy

65–74 lat

75 i wiêcej lat

prace domowe

23,81%

21,33%

44,44%

¿ycie towarzyskie

14,29 %

12%

33,33%

¿ycie rodzinne

7,14%

6,67%

11,11%

zainteresowania i hobby

15,48 %

14,67%

22,22%

czas wolny

21,43%

21,33%

22,22%

Tab. 4. Wyniki kwestionariusza NHP w zakresie ró¿nych sfer ¿ycia w zale¿noœci
od wieku kobiet

Ryc. 3. Wyniki NHP w podskalach w zale¿noœci od schorzenia

energia ¿yciowa
ból
reakcje emocjonalne

zaburzenia snu
wyobcowanie spo³eczne
ograniczenia ruchowe

cukr

zyca

choroba

niedokr

wienna serca

choroba reumatyczna

i/lub zmiany

zwyrodnieniowe stawów

niewydolnoœæ kr¹¿enia

nadciœnienie têtnicze

choroby

¿o³¹dka i

dwunastnicy

Ryc. 1. Sytuacja rodzinna kobiet

zamieszkuje z mê¿em
zamieszkuje z rodzin¹
zamieszkuje sama

24%

32%

44%

Ryc. 2. Wyniki NHP w poszczegól-
nych wymiarach zdrowia w zale¿-
noœci od wieku

energia ¿yciowa

ból

reakcje emocjonalne

zabur

zenia snu

wyobcowanie spo³eczne

ograniczenia ruchowe

ogó³ badanych
65–74 lat
75 lat i wiêcej

0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1

0

0,50

0,45

0,40

0,35

0,30

0,25

0,20

0,15

0,10

0,50

0

G I N E K O L O G I A P R A K T Y C Z N A

30

œci bólowe i spadek energii, bez
wzglêdu na schorzenie. W badaniach
Wysokiñskiego i wsp. stwierdzono
istnienie zale¿noœci pomiêdzy rodza-
jem schorzenia a zadowoleniem ze
stanu zdrowia [13].

W przeprowadzonym badaniu do-

konano analizy zwi¹zku pomiêdzy sa-
moocen¹ zdrowia a elementami ca³o-
œciowej oceny geriatrycznej (COG).
Nie wykazano istotnie statystycznych
zale¿noœci miêdzy zaburzeniami snu
a elementami COG. Wykazano, ¿e
wyobcowanie spo³eczne zwi¹zane
jest z wy¿szym wiekiem i symptoma-
mi depresji. Ograniczenia ruchowe
pog³êbiaj¹ siê wraz z wiêksz¹ liczb¹
przyjmowanych leków, z ni¿szym
ADL, z gorsz¹ sprawnoœci¹ umys³o-
w¹ i emocjonaln¹, gorszym stanem
od¿ywienia i mniejsz¹ aktywnoœci¹
ruchow¹. Zaburzenia emocjonalne
wi¹¿¹ siê z mniejsz¹ liczb¹ lat nauki,
stanem depresyjnym, gorszym stanem
od¿ywienia, gorsz¹ sprawnoœci¹ w za-
kresie wykonywania podstawowych
czynnoœci ¿yciowych. Spadek energii
wystêpuje w przypadku wzrostu licz-
by przyjmowanych leków, niskiego
ADL, obni¿onego od¿ywiania i stanu
depresyjnego. Dolegliwoœci bólowe
nasilaj¹ siê wraz z przyjmowaniem
wiêkszej liczby leków, obni¿onego
stanu psychicznego, obni¿onego sta-
nu od¿ywiania.

Niedomagania zdrowia mog¹ po-

wodowaæ ró¿ne problemy w funkcjo-
nowaniu w ¿yciu codziennym, rodzin-
nym czy towarzyskim. Badania
wykaza³y, ¿e s³uchaczki, szczególnie
m³odsze, maj¹ niewielkie problemy
przede wszystkim z realizacj¹ zadañ
zwi¹zanych z wykonywaniem prac
domowych, trudnoœci te zwiêkszaj¹
siê z wiekiem. Wyniki te mo¿na po-
wi¹zaæ z wczeœniejszymi danymi po-
kazuj¹cymi, ¿e s³uchaczki UTW zg³a-
szaj¹ zaburzenia swojego zdrowia
o niewielkim nasileniu, zwiêkszaj¹-
cym siê z wiekiem.

Wnioski

1. Badana grupa starszych kobiet

– s³uchaczek UTW – wykazuje nie-
wielkie problemy ze zdrowiem i funk-
cjonowaniem w ró¿nych sferach
¿yciowych. Najwiêksze problemy
zwi¹zane s¹ ze snem.

2. Samoocena zdrowia uwarunko-

wana jest wiekiem.

3. Sytuacja rodzinna wp³ywa na

wystêpowanie problemów emocjonal-
nych i poczucie wyobcowania spo-
³ecznego.

4. Na samoocenê swojego zdrowia

ma wp³yw stan psychiczny, liczba
przyjmowanych leków, stan od¿ywie-
nia, sprawnoϾ w wykonywaniu co-
dziennych czynnoœci, wykszta³cenie.

n

Piœmiennictwo

1. Trafia³ek E. Polska staroœæ w dobie

przemian. Œl¹sk Wydawnictwo Nauko-
we, Katowice 2003; 69-101, 118-132.

2. Rapor t z wyników Narodowego Spisu

Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ
2002. GUS, Warszawa 2003.

3. Sokólski M. Demografia. Podstawowe

pojêcia, procesy i teorie w encyklope-
dycznym zar ysie. Scholar, Warszawa
2004.

4. Kêdziora-Kornatowska K. Wielochorobo-

woœæ wieku podesz³ego w aspekcie wie-
ku podesz³ego. W: Kêdziora-Kornatow-
ska K, Muszalik M (red.). Kompendium
pielêgnowania pacjentów w wieku star-
szym. Wyd. Czelej, Lublin 2007; 79-88.

5. Bauman K. Jakoœæ ¿ycia w okresie póŸ-

nej doros³oœci. Gerontol Pol 2006; 14:
165-71.

6. Kwapisz U, Gr yko GB, Majchrzak B, G³o-

gowski J. Zdrowotne i psychospo³eczne
aspekty funkcjonowania osób w star-
szym wieku. Pielêgniarstwo XXI Wieku
2005; 4: 79-82.

7. Su³owska M. Psychologia starzenia siê

i staroœci. PWN, Warszawa 1989.

8. Wrzeœniewski K. Badanie subiektywne-

go stanu zdrowia za pomoc¹ polskiej
adaptacji the Nottingham Healt Profile.
W: Wspó³czesne potrzeby i mo¿liwoœci
pomiaru zdrowia. Krajowa Konferencja
Naukowa, Warszawa 1997; 37-41.

9. Kr yszkiewicz C. Aktywne ¿ycie seniorów

warunkiem pomyœlnego starzenia siê.
W: Steuden S, Marczuk M (red.). Sta-
rzenie siê a satysfakcja z ¿ycia. Wydaw-
nictwo KUL, Lublin 2006; 281-88.

10. Muszalik M, Kêdziora-Kornatowska K.

Jakoœæ ¿ycia przewlekle chor ych pa-
cjentów w starszym wieku. Gerontol Pol
2006; 14: 185-9.

11. Muszalik M, Kêdziora-Kornatowska K,

Bar tuzi Z. Subiektywna ocena stanu
zdrowia chor ych somatycznie w kontek-
œcie badañ nad jakoœci¹ ¿ycia. W: Bar-
tuzi Z. Leczenie, pielêgnowanie i zarz¹-
dzanie – wybrane elementy opieki nad
pacjentem. UMKCM, Bydgoszcz 2006;
475-81.

12. Abramowska-Knom A. Indywidualne de-

mograficzno-spo³eczne determinanty
stanu zdrowia osób starszych – próba
kwantyfikacji ich wp³ywu. W: Kowaleski J,
Szukalski P (red.). Pomyœlne starzenie
siê w œwietle nauk o zdrowiu. Zak³ad
Demografii i Gerontologii Spo³ecznej
U£, £ódŸ 2008; 2006; 217.

13. Wysokiñski M, Wroñska I, Fidecki

W i wsp. Samoocena zdrowia fizyczne-
go. W: Kowaleski J, Szukalski P (red.).
Pomyœlne starzenie siê w œwietle nauk
o zdrowiu. Zak³ad Demografii i Geronto-
logii Spo³ecznej U£, £ódŸ 2008; 13-20.

Adres do korespondencji
Violetta Jachimowicz
Pañstwowa Wy¿sza Szko³a Zawodowa
im. Prezydenta Stanis³awa Wojciechowskiego
w Kaliszu
ul. Kaszubska 13
62-800 Kalisz
e-mail: [e-mail]