2011-01-26

1

Gospodarka przestrzenna

Podstawy teoretyczne

Gospodarka przestrzenna

(ujęcie klasyczne)- teoria ekonomii wzbogacona o wątki

prestrzenne

»

A. Smith

»

J.H. von Thünen

»

A. Weber

(obecne podejście)- gospodarka w ujęciu przestrzennym:

1.

Gospodarowanie

przestrzenią - Charakter strukturotwórczy

2.

Gospodarowanie w przestrzeni - Charakter funkcjonalny

Jest to c

elowe, świadome, racjonalne porządkowanie

elementów zagospodarowania przestrzennego na

określonym obszarze

2011-01-26

2

Pod uwagę bierze się takie elementy zagospodarowania

jak m.in.:

•

Budynki mieszkalne

•

Jednostki produkcyjne

•

Obiekty usługowe zaspokajające potrzeby społeczne

•

Sieciowe układy infrastruktury

•

….

W ramach GP rozwiązuje się problemy:

–

Stanu i przekształceń środowiska przyrodniczego oraz społeczno-

gospodarczego

–

Kształtowania relacji przestrzennych pomiędzy elementami

zagospodarowania oraz między tymi elementami a środowiskiem

przyrodniczym

Porządkowanie elementów zagospodarowania

–

Przekształcanie istniejącego układu
przestrzennego w nowy, który uważa się za
lepszy i bardziej funkcjonalny

Poprawa funkcjonalności układu

zagospodarowania przestrzennego

–

Bardziej sprawne i efektywne działanie układu

2011-01-26

3

Łączne traktowanie gospodarowania

przestrzenią i gospodarowania w przestrzeni,
ponieważ:

–

określone struktury tworzy się tylko w tym celu, by pełniły określone funkcje

–

wypełnianie określonych funkcji wymaga wykształcenia konkretnych struktur

GP można definiować także jako:

–

efekt prowadzonej działalności, którym jest
zagospodarowanie przestrzenne

lub

–

jako proces kształtujący zagospodarowanie
przestrzenne

2011-01-26

4

W zależności od punktu widzenia GP to:

Podmiot gospodarczy

Samorząd terytorialny

Poszukiwanie efektywnego z punktu widzenia

prowadzonej działalności miejsca

Proces podejmowania decyzji przestrzennych

w celu uzyskania określonego stanu

zagospodarowania przestrzennego

Kształtowanie efektywnych, związanych z

funkcjonowaniem, relacji przemysłu

Efektywne kształtowanie , z punktu widzenia

mieszkańców i ich potrzeb, funkcjonowania

wykształconych struktur przestrzennych

Na obszarze jednostki przestrzennej spotykają się i

konkurują ze sobą:

–

Ogólnospołeczne interesy samorządu terytorialnego

–

Indywidualne interesy podmiotów gospodarczych

–

Indywidualne interesy poszczególnych mieszkańców

… zatem GP można określać też jako

przestrzenne organizowanie terytorialnego systemu

społecznego lub kształtowanie struktury przestrzennej i

funkcjonowania terytorialnego systemu społecznego

2011-01-26

5

GOSPODARKA PRZESTRZENNA

GOSPODAROWANIE

PRZESTRZENIĄ

I W PRZESTRZENI

REALIZACJA

PROJEKTOWANIE

STAN ŁADU

PRZESTRZENNEGO

ZAGOSPODAROWANIE

PRZESTRZENNE

PLANOWANIE

PRZESTRZENNE

GOSPODARKA PRZESTRZENNA

JAKO NAUKA

2011-01-26

6

Ujęcie historyczne



20-10 r. p.n.e. Witruwiusz (Marcus Vitruvius Pollio)



O architekturze ksiąg dziesięć



1826 r. Johann Heinrich von Thünen



Der isolierte Staat in Beziehung auf Landwirtschaft und Nationalökonomie



1882 r. Wilhelm Launhardt



Praktische Standortbestimmung des industriellen Betriebs



1909 r. Alfred Weber



Über den Standort der Industrien



1933 r. Walter Christaller



Die Zentralen Orte in Süddeutschland. Eine ökonomisch-geographie Untersuchung ūber die

Gesetzmässigkeit der Vorbereitung und Entwicklung der Siedlungen mit städtischen

Funktionen



1940 r. August Lösch



The Economics of Location



1965-1960 r. Walter Isard



Location and Space Economy (1956);



Industrial Complex Analysis and Regional Development (1959);



Methods of Regional Analysis (1960)

Wprowadzenie czynnika przestrzeni do

rozważań ekonomicznych:

Konieczność uwzględnienia zróżnicowania przestrzeni pod

kątem cech naturalnych oraz cech stworzonych przez
człowieka

Do ekonomii wprowadzić należało także problematykę

środowiska naturalnego i jego przekształceń oraz
degradacji spowodowanych działalnością człowieka

2011-01-26

7

Przed dostrzeżeniem problematyki przestrzeni – w teoriach

wszystkich głównych szkół ekonomicznych gospodarka nie była

przestrzennie zróżnicowana. Miała charakter jednopunktowy.

Elementy przestrzenne w ograniczonym zakresie występowały w

teorii renty gruntowej, obszarów rynkowych, mobilności

czynników produkcji i handlu międzynarodowego.

Nowy paradygmat powinien być oparty na przesłankach takich jak:



Zróżnicowanie przestrzeni



Konieczność ochrony środowiska i zachowania go dla przyszłych pokoleń



Podmiotowość człowieka, jakość życia i znaczenie czynników społecznych w gospodarce



Dynamika i ewolucja systemów gospodarczych



Relacje deterministyczne i stochastyczne



Zmiany ciągłe i nieciągłe



Dyfuzja innowacji



Cele pozaekonomiczne, konflikty miedzy uczestnikami gospodarki przestrzennej



System wartości społeczeństwa- etyka ekologiczna i ekonomiczna



Polityka przestrzenna

2011-01-26

8

Podejścia do zastosowania w ramach paradygmatu

1

2

3

Usuwanie z modelu Löscha
niektórych upraszczających

założeń i czynienie go

bardziej realistycznym

Zestawienie zbioru

ważnych problemów, które

intuicyjnie uważanym za

konotację nazwy

gospodarka przestrzenna w

jej współczesnym

znaczeniu

Znalezienie i przyjęcie

pewnej idei organizującej

w sposób spójny

problematykę gospodarki

przestrzennej wraz z

adekwatnymi metodami

Gospodarka przestrzenna jako

działalność praktyczna

2011-01-26

9

Gospodarka przestrzenna

to całokształt działań biernych i czynnych dotyczących

podmiotów i przedmiotów związanych z organizacją

użytkowania przestrzeni.

Celem gospodarki przestrzennej jest :

 ochrona określonych wartości przestrzeni,
 dążenie do zachowania równowagi pomiędzy elementami

naturalnymi środowiska, a wytworami działalności ludzkiej.

 racjonalne kształtowanie przestrzeni przez stymulowanie

procesów gospodarczych,

 działanie przekształceniowe związane z nowymi kierunkami

rozwoju społeczno-gospodarczego.

Rys historyczny

Proste formy gospodarowania przestrzenią- już w pierwotnym

gospodarstwie rolnym

Potrzeba świadomego gospodarowania przestrzenią najsilniej

występowała w skupiskach miejskich.

Ukształtowały się co najmniej dwa szczeble gospodarowania przestrzenią:

 gospodarowanie w obrębie indywidualnej działki,
 gospodarowanie w obrębie społeczności zamieszkującej obszar tego

skupiska.

Powstawały budowle i urządzenia inżynierskie obejmujące wielkie obszary:
 IV w. p.n.e. - system nawadniający rozległe tereny uprawne nad Nilem,
 przed V w. p.n.e. - sieć kanałów nawadniających, które rozprowadzały

wody Tygrysu i Eufratu.

 III w. p.n.e. - mur chiński
 od połowy I w. p.n.e. do połowy II w.n.e. -rzymskie obozy warowne na

ziemiach Galii i Bretanii łączone systemem dróg

 od V w. n.e. - Majowie otaczali miasta uprawnymi polami

2011-01-26

10

Na gospodarkę przestrzenną składają się następujące rodzaje

działalności:

 koordynacyjno-regulacyjna

 pełniona przez administrację rządową lub samorządową

polegająca na podejmowaniu decyzji przestrzennych w

sprawach przeznaczenia i sposobu zagospodarowania gruntów

na podstawie ustaleń planów miejscowych lub przy ich braku -

na podstawie przepisów ogólnych;

 inwestycyjna

 prowadzona przez podmioty gospodarcze państwowe,

samorządowe i prywatne w myśl ich własnych celów i zadań;

 kontrolna

 prowadzona w trybie nadzoru przez administrację rządową

(wojewódzką lub resortową) z punktu widzenia zgodności z

prawem.

Interdyscyplinarny charakter gospodarki

przestrzennej

Na teorię gospodarki przestrzennej składają się cztery

zasadnicze teorie cząstkowe:

1.

teoria rozmieszczenia sił wytwórczych

(zasobów naturalnych, zasobów pracy i zasobów majątku trwałego);

2.

teoria lokalizacji

(ogólnej i szczegółowej);

3.

teoria osadnictwa

(

rozmieszczenia siedzib ludzkich);

4.

teoria rozmieszczenia infrastruktury.

2011-01-26

11

Gałęzie nauki wnoszące istotny wkład do dyscypliny gospodarki przestrzennej:



nauki o Ziemi:



geodezja i kartografia;



fizyka Ziemi;



fizyka atmosfery;



fizyka zewnętrznych warstw Ziemi i badania przestrzeni kosmicznej;



oceanologia;



geologia;



geografia.



nauki biologiczne



ekologia.



nauki społeczno-ekonomiczne



ekonomia



demografia



socjologia



nauki prawne



nauk technicznych:



architektura i urbanistyka;



gospodarka wodna, inżynieria wodna;



inżynieria ruchu;



łączność



inżynieria środowiska.



sozologia i sozotechnika