2011-01-26
1
Gospodarka przestrzenna
Podstawy teoretyczne
Gospodarka przestrzenna
(ujęcie klasyczne)- teoria ekonomii wzbogacona o wątki
prestrzenne
»
A. Smith
»
J.H. von Thünen
»
A. Weber
(obecne podejście)- gospodarka w ujęciu przestrzennym:
1.
Gospodarowanie
przestrzenią - Charakter strukturotwórczy
2.
Gospodarowanie w przestrzeni - Charakter funkcjonalny
Jest to c
elowe, świadome, racjonalne porządkowanie
elementów zagospodarowania przestrzennego na
określonym obszarze
2011-01-26
2
Pod uwagę bierze się takie elementy zagospodarowania
jak m.in.:
•
Budynki mieszkalne
•
Jednostki produkcyjne
•
Obiekty usługowe zaspokajające potrzeby społeczne
•
Sieciowe układy infrastruktury
•
….
W ramach GP rozwiązuje się problemy:
–
Stanu i przekształceń środowiska przyrodniczego oraz społeczno-
gospodarczego
–
Kształtowania relacji przestrzennych pomiędzy elementami
zagospodarowania oraz między tymi elementami a środowiskiem
przyrodniczym
Porządkowanie elementów zagospodarowania
–
Przekształcanie istniejącego układu
przestrzennego w nowy, który uważa się za
lepszy i bardziej funkcjonalny
Poprawa funkcjonalności układu
zagospodarowania przestrzennego
–
Bardziej sprawne i efektywne działanie układu
2011-01-26
3
Łączne traktowanie gospodarowania
przestrzenią i gospodarowania w przestrzeni,
ponieważ:
–
określone struktury tworzy się tylko w tym celu, by pełniły określone funkcje
–
wypełnianie określonych funkcji wymaga wykształcenia konkretnych struktur
GP można definiować także jako:
–
efekt prowadzonej działalności, którym jest
zagospodarowanie przestrzenne
lub
–
jako proces kształtujący zagospodarowanie
przestrzenne
2011-01-26
4
W zależności od punktu widzenia GP to:
Podmiot gospodarczy
Samorząd terytorialny
Poszukiwanie efektywnego z punktu widzenia
prowadzonej działalności miejsca
Proces podejmowania decyzji przestrzennych
w celu uzyskania określonego stanu
zagospodarowania przestrzennego
Kształtowanie efektywnych, związanych z
funkcjonowaniem, relacji przemysłu
Efektywne kształtowanie , z punktu widzenia
mieszkańców i ich potrzeb, funkcjonowania
wykształconych struktur przestrzennych
Na obszarze jednostki przestrzennej spotykają się i
konkurują ze sobą:
–
Ogólnospołeczne interesy samorządu terytorialnego
–
Indywidualne interesy podmiotów gospodarczych
–
Indywidualne interesy poszczególnych mieszkańców
… zatem GP można określać też jako
przestrzenne organizowanie terytorialnego systemu
społecznego lub kształtowanie struktury przestrzennej i
funkcjonowania terytorialnego systemu społecznego
2011-01-26
5
GOSPODARKA PRZESTRZENNA
GOSPODAROWANIE
PRZESTRZENIĄ
I W PRZESTRZENI
REALIZACJA
PROJEKTOWANIE
STAN ŁADU
PRZESTRZENNEGO
ZAGOSPODAROWANIE
PRZESTRZENNE
PLANOWANIE
PRZESTRZENNE
GOSPODARKA PRZESTRZENNA
JAKO NAUKA
2011-01-26
6
Ujęcie historyczne
20-10 r. p.n.e. Witruwiusz (Marcus Vitruvius Pollio)
O architekturze ksiąg dziesięć
1826 r. Johann Heinrich von Thünen
Der isolierte Staat in Beziehung auf Landwirtschaft und Nationalökonomie
1882 r. Wilhelm Launhardt
Praktische Standortbestimmung des industriellen Betriebs
1909 r. Alfred Weber
Über den Standort der Industrien
1933 r. Walter Christaller
Die Zentralen Orte in Süddeutschland. Eine ökonomisch-geographie Untersuchung ūber die
Gesetzmässigkeit der Vorbereitung und Entwicklung der Siedlungen mit städtischen
Funktionen
1940 r. August Lösch
The Economics of Location
1965-1960 r. Walter Isard
Location and Space Economy (1956);
Industrial Complex Analysis and Regional Development (1959);
Methods of Regional Analysis (1960)
Wprowadzenie czynnika przestrzeni do
rozważań ekonomicznych:
Konieczność uwzględnienia zróżnicowania przestrzeni pod
kątem cech naturalnych oraz cech stworzonych przez
człowieka
Do ekonomii wprowadzić należało także problematykę
środowiska naturalnego i jego przekształceń oraz
degradacji spowodowanych działalnością człowieka
2011-01-26
7
Przed dostrzeżeniem problematyki przestrzeni – w teoriach
wszystkich głównych szkół ekonomicznych gospodarka nie była
przestrzennie zróżnicowana. Miała charakter jednopunktowy.
Elementy przestrzenne w ograniczonym zakresie występowały w
teorii renty gruntowej, obszarów rynkowych, mobilności
czynników produkcji i handlu międzynarodowego.
Nowy paradygmat powinien być oparty na przesłankach takich jak:
Zróżnicowanie przestrzeni
Konieczność ochrony środowiska i zachowania go dla przyszłych pokoleń
Podmiotowość człowieka, jakość życia i znaczenie czynników społecznych w gospodarce
Dynamika i ewolucja systemów gospodarczych
Relacje deterministyczne i stochastyczne
Zmiany ciągłe i nieciągłe
Dyfuzja innowacji
Cele pozaekonomiczne, konflikty miedzy uczestnikami gospodarki przestrzennej
System wartości społeczeństwa- etyka ekologiczna i ekonomiczna
Polityka przestrzenna
2011-01-26
8
Podejścia do zastosowania w ramach paradygmatu
1
2
3
Usuwanie z modelu Löscha
niektórych upraszczających
założeń i czynienie go
bardziej realistycznym
Zestawienie zbioru
ważnych problemów, które
intuicyjnie uważanym za
konotację nazwy
gospodarka przestrzenna w
jej współczesnym
znaczeniu
Znalezienie i przyjęcie
pewnej idei organizującej
w sposób spójny
problematykę gospodarki
przestrzennej wraz z
adekwatnymi metodami
Gospodarka przestrzenna jako
działalność praktyczna
2011-01-26
9
Gospodarka przestrzenna
to całokształt działań biernych i czynnych dotyczących
podmiotów i przedmiotów związanych z organizacją
użytkowania przestrzeni.
Celem gospodarki przestrzennej jest :
ochrona określonych wartości przestrzeni,
dążenie do zachowania równowagi pomiędzy elementami
naturalnymi środowiska, a wytworami działalności ludzkiej.
racjonalne kształtowanie przestrzeni przez stymulowanie
procesów gospodarczych,
działanie przekształceniowe związane z nowymi kierunkami
rozwoju społeczno-gospodarczego.
Rys historyczny
Proste formy gospodarowania przestrzenią- już w pierwotnym
gospodarstwie rolnym
Potrzeba świadomego gospodarowania przestrzenią najsilniej
występowała w skupiskach miejskich.
Ukształtowały się co najmniej dwa szczeble gospodarowania przestrzenią:
gospodarowanie w obrębie indywidualnej działki,
gospodarowanie w obrębie społeczności zamieszkującej obszar tego
skupiska.
Powstawały budowle i urządzenia inżynierskie obejmujące wielkie obszary:
IV w. p.n.e. - system nawadniający rozległe tereny uprawne nad Nilem,
przed V w. p.n.e. - sieć kanałów nawadniających, które rozprowadzały
wody Tygrysu i Eufratu.
III w. p.n.e. - mur chiński
od połowy I w. p.n.e. do połowy II w.n.e. -rzymskie obozy warowne na
ziemiach Galii i Bretanii łączone systemem dróg
od V w. n.e. - Majowie otaczali miasta uprawnymi polami
2011-01-26
10
Na gospodarkę przestrzenną składają się następujące rodzaje
działalności:
koordynacyjno-regulacyjna
pełniona przez administrację rządową lub samorządową
polegająca na podejmowaniu decyzji przestrzennych w
sprawach przeznaczenia i sposobu zagospodarowania gruntów
na podstawie ustaleń planów miejscowych lub przy ich braku -
na podstawie przepisów ogólnych;
inwestycyjna
prowadzona przez podmioty gospodarcze państwowe,
samorządowe i prywatne w myśl ich własnych celów i zadań;
kontrolna
prowadzona w trybie nadzoru przez administrację rządową
(wojewódzką lub resortową) z punktu widzenia zgodności z
prawem.
Interdyscyplinarny charakter gospodarki
przestrzennej
Na teorię gospodarki przestrzennej składają się cztery
zasadnicze teorie cząstkowe:
1.
teoria rozmieszczenia sił wytwórczych
(zasobów naturalnych, zasobów pracy i zasobów majątku trwałego);
2.
teoria lokalizacji
(ogólnej i szczegółowej);
3.
teoria osadnictwa
(
rozmieszczenia siedzib ludzkich);
4.
teoria rozmieszczenia infrastruktury.
2011-01-26
11
Gałęzie nauki wnoszące istotny wkład do dyscypliny gospodarki przestrzennej:
nauki o Ziemi:
geodezja i kartografia;
fizyka Ziemi;
fizyka atmosfery;
fizyka zewnętrznych warstw Ziemi i badania przestrzeni kosmicznej;
oceanologia;
geologia;
geografia.
nauki biologiczne
ekologia.
nauki społeczno-ekonomiczne
ekonomia
demografia
socjologia
nauki prawne
nauk technicznych:
architektura i urbanistyka;
gospodarka wodna, inżynieria wodna;
inżynieria ruchu;
łączność
inżynieria środowiska.
sozologia i sozotechnika