www.chomikuj.pl/gregow

1

Białaczki

Białaczka (łac. leukaemia) to proliferacja klonalna jednej serii leukocytów z wyrzucaniem do krwi
niedojrzałych komórek blastycznych (niedojrzałe leukocyty) na skutek nowotworowego przekształcenia

hematopoetycznych komórek pnia. Następuje ekspansja złośliwego klonu komórkowego kosztem prawidłowej
hematopoezy. Nazwa historycznie wywodzi się od białawego koloru próbki krwi chorego na ostrą białaczkę.

Białaczka charakteryzuje się ilościowymi i jakościowymi zmianami leukocytów we krwi, szpiku i narządach
wewnętrznych (śledzionie, węzłach chłonnych).

Zmienione leukocyty powstają z komórek macierzystych w wyniku tzw. transformacji białaczkowej. Dochodzi do
trwałych zmian cytokinetycznych, metabolicznych i antygenowych. Ich przyczyną może być kilka

współdziałających ze sobą czynników, np. retrowirusy, predyspozycje osobnicze (geny), czynniki zewnętrzne
np. promieniowanie jonizujące, środki chemiczne, zanieczyszczenie środowiska, zakażenia. Czynniki te ułatwiają

transformację białaczkową lub osłabiają układ immunologiczny.

Zajęte są: szpik kostny, śledziona, wątroba, węzły chłonne; w zaawansowanych przypadkachà nacieki
białaczkowe w narządach – nerki, płuca, mózg, oponach mózgowych.

Funkcja leukocytów (białych krwinek): à funkcja odpornościowa - fagocytoza (pochłanianie, trawienie
komórek drobnoustrojów oraz martwych krwinek czerwonych przez część krwinek białych) i odporność swoista

(przeciwciała)

Leukocyty - podział

·

agranulocyty - w skład których wchodzą:

o

limfocyty

o

monocyty

·

granulocyty - w skład których wchodzą:

o

neutrofile

o

eozynofile

o

bazofile

Inne cechy leukocytów:

o

w ich komórkach występuje jądro (mają swój własny metabolizm i możliwość podziału)

Rozprzestrzenia się w szpiku kostnym i Ew. nacieka pozaszpikowe narządy i dopr do wyrzucania do krwi
obwodowej komórek białaczkowych.

Leukocyty dzielą się na:

Następstwa białaczki:

·

wyparcia prawidłowej hematopoezy, niedokrwistość, granulocytopenia, trombocytopenia

skutek à osłabienie, zakażenia bakteryjne, skłonność do krwawień

·

uszkodzenie układów komórek B i T w limfocytopoezie z podatnością na zakażenia

·

Ew. nacieczenia narządów i dolegliwości z tym związane

Podział Białaczek

· ostra białaczka szpikowa (AML)
· przewlekła białaczka szpikowa (CML)
· ostra białaczka limfoblastyczna (ALL)
· przewlekła białaczka limfatyczna (CLL)

www.chomikuj.pl/gregow

2

Ostra białaczka

Przyczyny:

- Genet

- Wirusy (HTLV1)
- Uszkodzenie szpiku ( chem – cytostatyki; prom. Jonizujące)

Objawy:

o

Ogólne – osłabienie, gorączka, poty nocne

o

Objawy związane z wyparciem prawidłowej hematopoezy:

o

Podatność na zakażenia bakteryjne ( bo granulocytopenia) i grzybicze

o

Obj niedokrwistości (bladość, męczliwość)

o

Małopłytkowość (krwawienia)

o

Obrzmienie węzłów chłonnych

o

Spleno , hepatomegalia

o

Hipertroficzne zapalenie dziąseł

o

skłonność do powstawania sińców

Bad laboratoryjne

o

Lp. białych krwinek może być prawidłowa , zmniejszona lub zwiększona !

o

Wykrycie niedojrzałych komórek we krwi i w szpiku

o

Często małopłytkowość, granulocytopenia, niedokrwistość

o

OB. – przyspieszon

Ostra białaczka szpikowa (łac. myelosis leukaemica acuta, ang. acute myeloid leukemia lub acute

myelogenous leukemia, AML, acute non-lymphoblastic leukemia, ANLL) – grupa chorób spowodowana
rozplemem nowotworowym prekursorów komórek krwi. Charakteryzują się one zaburzeniem proliferacji i

dojrzewania komórek z nagromadzeniem form niedojrzałych (np. mieloblastów) w szpiku, a także ich
naciekaniem różnych narządów i tkanek. Zmiany komórkowe rozpoczynają się od grupy komórek, w których

nastąpiła zmiana programu genetycznego.
W 80% ostra białaczka szpikowa dotyczy osób dorosłych, pozostałe 20% przypadków występuje u dzieci. Są

najczęstszymi białaczkami okresu niemowlęcego.

Przewlekła białaczka szpikowa (łac. myelosis leukaemica chronica, ang. chronic myeloid leukemia, CML)
jest zespołem mieloproliferacyjnym polegającym na rozroście klonalnym przekształconej nowotworowo komórki

macierzystej szpiku kostnego. W większości przypadków przyczyna rozwoju tej choroby nie jest znana.
Jedynym czynnikiem etiologicznym, którego znaczenie zostało bezsprzecznie udowodnione, jest promieniowanie

jonizujące (stąd gwałtowny wzrost zachorowań na tę chorobę w Japonii po atomowych atakach na Hiroszimę i
Nagasaki). Molekularną podstawą CML jest mutacja genowa: następuje połączenie genu BCR z genem ABL (W

efekcie powstaje gen fuzyjny BCR/ABL odpowiadający za produkcję nieprawidłowego białka (tzw. kinazy
tyrozynowej bcr-abl). Kinaza tyrozynowa bcr-abl wykazuje stałą aktywność, co prowadzi do wzmożonej

proliferacji (namnażania) macierzystych komórek szpikowych. Ów gen fuzyjny najczęściej pojawia się na
nieprawidłowym chromosomie – tzw. chromosomie Philadelphia, ale nie jest to regułą.

Stwierdzenie obecności chromosomu Philadelphia lub produktu genu BCR/ABL w rozmazie szpiku kostnego jest

konieczne do potwierdzenia rozpoznania przewlekłej białaczki szpikowej.

Nieleczona przewlekła białaczka szpikowa przebiega w trzech (rzadziej dwóch) etapach:
1. Faza przewlekła ( trwa ok. 3-4 lata)

2. Faza akceleracji - W tej fazie choroby następuje przyspieszenie produkcji nieprawidłowych białych krwinek.
3. Faza przełomu blastycznego

W fazie przełomu blastycznego dochodzi do wzrostu liczby komórek blastycznych, co przypomina ostrą
białaczkę. Na tym etapie choroby u 50% pacjentów komórki blastyczne mają fenotyp mieloblastów, u 30% -

limfoblastów, zaś u 10% - megakarioblastów. U pozostałych 10% dochodzi do włóknienia szpiku. Fazy:
akceleracji i przełomu blastycznego charakteryzują się nagromadzeniem aberracji cytogenetycznych, opornością
na leczenie i złym rokowaniem.

Celem leczenia jest niedopuszczenie do progresji choroby (przejścia z fazy przewlekłej do bardziej

zaawansowanych okresów).

STOM à

www.chomikuj.pl/gregow

3

Ostra białaczka limfoblastyczna (ALL)

Ostra białaczka limfoblastyczna (łac. leucaemia lymphoblastica acuta, lymphadenosis leucaemica acuta,
skrót LLA, ALL) – w chorobie występuje rozrost tkanki limfatycznej i naciekanie jej w różnych okolicach ciała.

Objawy:

Węzły chłonne ulegają powiększeniu, są niebolesne.
Liczba leukocytów może być prawidłowa, niższa lub wyższa od normy, a w rozmazie 90-95% stanowią
limfocyty. Występują objawy niedokrwistości i osłabienie. W przypadku obniżenia liczby płytek krwi występują

cechy skazy krwotocznej - wybroczyny i skłonność do powstawania sińców. Wymienionym objawom towarzyszą
często bóle brzucha, stawów, gorączka. Wątroba i śledziona są powiększone.

Leczenie:

Podstawową metodą leczenia ALL jest chemioterapia. Leczenie odbywa się w specjalistycznym ośrodku
hematologicznym. Odpowiedź na leczenie cytostatykami jest bardzo dobra, szczególnie u dzieci (ok. 70-80%

wyleczeń)
Ogólny schemat leczenia:

I etap: leczenie indukujące. Stosowane są:

winkrystyna,
antracyklina (dauno-lub doksorubicyna),

L-asparaginaza,
prednizon.

II etap: leczenie konsolidujące:

cyklofosfamid,
arabinozyd cytozyny,

metotreksat, podawany do płynu mózgowo-rdzeniowego jako profilaktyka zajęcia ośrodkowego układu
nerwowego,

6-merkaptopuryna.

III etap: leczenie reindukujące; powtórzenie zestawu leków z I etapu

IV etap: leczenie podtrzymujące, do 2 lat, nie jest wymagana hospitalizacja:
6-merkaptopuryna,

metotreksat.

W przypadku zajęcia przez proces nowotworowy ośrodkowego układu nerwowego dodatkowo stosuje się
radioterapię.

Przewlekła białaczka limfatyczna

Przewlekłe białaczki limfatyczne (łac. lymphadenosis leucaemica chronica, ang. chronic lymphocytic leukemia

lub chronic lymphoid leukemia), określana także skrótem LLC i CLL (częściej) - grupa chorób hematologicznych
należących do klonalnych chorób limfoproliferacyjnych. Występują głównie u osób starszych po 60 roku życia.

Częściej u mężczyzn niż u kobiet. Mają łagodniejszy przebieg niż reszta odmian białaczek i przy dobrej
odpowiedzi na leczenia rokują kilkunastoletnie przeżycie.

Objawiają się powiększeniem węzłów chłonnych, wątroby, śledziony, zmęczeniem, osłabieniem,

niedokrwistością, dusznością, obrzękiem kostek, wysypką. Niekiedy mogą nie dawać żadnych objawów,
szczególnie na początku choroby. W końcowym okresie występują nacieki nowotworowe prawie we wszystkich

narządach, a chory umiera z powodu niedokrwistości, skazy krwotocznej i powikłań. Dochodzi do rozplemu
limfocytów i limfoblastów.

Do przewlekłych białaczek limfatycznych należą:

przewlekła białaczka limfocytowa B-komórkowa
białaczka włochatokomórkowa

białaczka prolimfocytowa
białaczka z dużych ziarnistych limfocytów

Objawy

·

U 25% pacjentów – brak objawów

·

Spadek tolerancji wysiłku, zmęczenie, złe samopoczucie, poty nocne (wczesne obj.)

·

Limfocytoza we krwi i szpiku kostnym (stadium 0 )

www.chomikuj.pl/gregow

4

·

nawracające infekcje ( niedobór przeciwciał) spadek masy ciała

·

krwawienie związane z trombocytopenią

·

powiększenie węzłów chłonnych (stadium I) – jędrne, niebolesne (powiększenie węzłów jest rzadkie w
przewlekłej białaczce szpikowej)

·

zajęte są symetrycznie szyjne, nadobojczykowe, pachowe

·

powiększenie wątroby, śledziony (hepato i splenomegalia) (stadium II)

·

limfocytoza i andemia (Hb<11g/dl) (stadium III)

·

limfocytoza i małopłytkowość ( stadium IV)

·

Niedokrwistość autoimmunohemolityczna

·

OBRZĘK ŚLINIANEK I GRUCZ. ŁZOWYCH (zespół Mikulicza) - czasami

·

duszność

·

obrzęk kostek, wysypka, zmiany zapalne skóry, świąd, krwawienia do skóry, guzowate nacieki na
skórze

·

Niekiedy może nie dawać żadnych objawów, szczególnie na początku choroby. W końcowym jej okresie
występują nacieki nowotworowe prawie we wszystkich narządach, a chory umiera z powodu
niedokrwistości, skazy krwotocznej i powikłań. Dochodzi tu do rozplemu limfocytów i limfoblastów.

Badania laboratoryjne

·

Obraz krwi i szpiku kostnego (Ew. immunocytologia i histologia węzłów chłonnych)

·

Białe krwinki (20-100tys mm3)

·

Badanie szpiku – nacieki limfocytowe ( diagn różnicowa: w szpiczaku mnogim –ogniska kom.

Plazmatycznych; w ostrej białaczce – nacieki z blastów białaczkowych; w niedokrwistości
megaloblastycznej – megaloblasty)

·

Badanie immunocytochemiczne – markery na limfocytach

·

Zmiany w białkach krwi:

o

Niekompletne autoprzeciwciała

o

Monoklinalne immunoglobuliny

o

Zespół niedoboru przeciwciał (defekt kom. B).

·

Zburzenia chromosomalne (np. trisomia 12)

·

Hemoglobina – na początku powyżej 10g/dl + powiększenie węzłów chł. à dalsze powiększanie

kolejnych węzłów, potem Hb<10g/dl + trombocytopenia

Leczenie

- alfa-interferon

- chemioterapia (chlorambucyl)
- naświetlania

- Ew. splenektomia – przy oporności na leczenie
- Celowane antybiotyki, gdy niedobór Ig – substytucja

Przewlekła białaczka szpikowa (mieloblastyczna)

Def. Złośliwe zwyrodnienie multipotencjalnych komórek pnia w szpiku kostnym. Granulocyty wytwarzane w
nadmiarze są czynnościowo sprawne ( w ostrej białaczce natomiast są niedojrzałe komórki)

Szczyt zachorowań – wiek średni.

U 90% chorych stwierdza się zmieniony chromosom 22 (tzw chromosom Philadelphia)

Objawy

o

Początek àLeukocytoza + splenomegalia (ucisk w lewym nadbrzuszu, typowy ból przy opukiwaniu i

ucisku mostka), zmęczenie, poty nocne

o

Potem à narasta leukocytoza, niedokrwistość, małopłytkowość, powiększenie śledziony, Ew. gorączka

o

Póżniej à zwiększenie mieloblastów we krwi obwodowej

STOM à

www.chomikuj.pl/gregow

5

Badania laboratoryjne

o

Leukocytoza ze zwiększeniem liczby neutrofili

o

Niedokrwistość

o

Początkowa nadpłytkowość

o

Największa spośród wszystkich białaczek liczba białych krwinek ( pow 500 000 w 1mm3) – czasem
zatory białaczkowe – śledziony, żyły środkowej siatkówki

o

Obraz kliniczny i obraz krwi

o

Chromosom Philadelphia

o

Aktywność fosfatazy zasadowej w leukocytach znacznie zmniejszona

o

Później – zwłóknienie szpiku

Leczenie

o

Interferon alfa (IFN-α)

o

Chemioterapia – hydroksymocznik (hydroksykarbamid)

o

Przeszczep szpiku

o

Uzupełnianie erytrocytów i trombocytów w razie potrzeby