doWydruku 5b G GNSS 2012

1/25/2012

dr inż. Piotr Wężyk

Wykład: 5b_G

Globalne Systemy

Pozycjonowania

GNSS

HISTORIA

Kurs: Podstawy geomatyki w leśnictwie

2012-01-25

Nawigacja - historia (1)

Nawigacja - nauka techniczna obejmująca całokształt wiadomości

niezbędnych do prowadzenia statku wodnego (hydronawigacja) lub

powietrznego (nawigacja lotnicza - aeronawigacja) i wyznaczania jego

położenia.

Rozróżnia się: nawigację

podstawową (wg mapy, busoli

i chronometru), uproszczoną

(wzrokową), bezwładnościową,

astronawigację, meteonawigację

i radionawigację oraz nawigacje

GPS.

2012-01-25

Nawigacja - historia (2)

Określanie własnego położenia tj. szerokości i długości geograficznej

Istota obliczania długości geograficznej polega na dokładnym

zaznaczeniu chwili, w której zachodzi jakieś zjawisko.
Ptolemeusz w

Geografii

(I w n.e) zaleca metodę obserwacji zaćmień

Księżyca na podstawie przykładów stosowania w 330 roku p.n.e. !!!

Nie wyjaśniono jednak jak określać czas lokalny podczas zaćmień gdy słońce

jest za horyzontem. W 1415 roku dzieło

Geografiia

trafia do Wenecji.

2012-01-25

Zaćmienie księżyca można obserwować prawie jednocześnie na całej

półkuli Ziemi (cztery fazy U1-U4). W momencie fazy U4 obserwator

wyszukiwał gwiazdę przecinającą lokalny południk i potem porównywano

to z momentem kiedy tą samą gwiazdę przecinał południk nad Pekinem.

Ziemia obraca się 360 stopni / 24godz, stąd jeśli różnica czasu wynosiła 6

godzin to znaczy, że obserwator był 90 stopni długości od Pekinu.

Wszyscy obserwatorzy wyposażeni byli w zegary wodne synchronizowane

w Pekinie przed jego upuszczeniem

Nawigacja - historia (3)

2012-01-25

Chińczycy już w 1300 roku n.e zbudowali słynne

obserwatorium, wieżę Zhou Gong, w którym znajdował się

zegar wodny mierzący upływ czasu oraz 12 metrowy pręt

(gnomon) służący do obserwacji gwiazd i cienia. Chińczycy

mierzyli długość cienia w południe (pomiar z dokładnością

0,025cm –

camera obscura).

W dniu zrównania dnia z nocą, na równiku słońce wschodzi

dokładnie na E i zachodzi na W, a długość cienia pomiędzy tymi

punktami określa dokładny czas w tym konkretnym miejscu.

Nawigacja - historia (4)

Elementy wyposażenia obserwatorium:

Huntian xiang – globus nieba (pierwszy instrument Ricciego);Yangyi – zegar słoneczny

Gaobiao - gnomon wysokości 12 m, jak w Jang Zheng; Liyun yi – teodolit

Zhengli – przyrząd weryfikacyjny do określania dokładnej pozycji Słońca i Księżyca przed

zbliżającym się zaćmieniem; Jingfu – przyrząd do wzmocnienia kontrastu cienia; Riyueshi yi –
przyrząd do prowadzenia obserwacji zaćmień Słońca i Księżyca; Xinggui – instrument do

namierzania gwiazd Dingshi – przyrząd do pomiaru czasu; Houji – przyrząd do obserwacji

gwiazdy biegunowej Jiubiao xuan – piony ołowiane; Zhengyi – przyrząd do przeprowadzania

rektyfikacji innych instrumentów

2012-01-25

Nawigacja - historia (5)

W roku 721 n.e. Chińczycy dokonywali określenia

szerokości geograficznej na podstawie pomiaru

długości cienia 2,5 metrowymi gnomami pomiędzy
Pekinem a Wietnamem.
Obliczyli, że na każde 640 km różnicy w szerokości

geograficznej długość cienia zmienia się dokładnie

o 8,9 cm.
Po długości cienia byli w stanie określać szerokość

geograficzną oraz kolejny dzień w roku.

1/25/2012

2012-01-25

Jan Heweliusz - Sextans

Sekstant, Sextans,

niepozorny gwiazdozbiór leżący

w pobliżu równika niebieskiego, pomiędzy

Lwem,

Hydrą i Pucharem.

Opisał go J. Heweliusz

Prodromus astronomiae

. Sekstans instrument do

określania pozycji wg słońca czy gwiazd wynalazł

Brahe lub Newton / Hadley – zastosował

w żeglarstwie

Jan Heweliusz (1611-1687), w 1640 założył

w Gdańsku obserwatorium astronomiczne

(z instrumentami przeważnie własnoręcznie

wykonanymi), w którym dokonywał obserwacji

położeń planet, komet i gwiazd (podał współrzędne

600 nowych, opisał ich 1500), powierzchni

Księżyca, księżyców Saturna i Jowisza, zmian blasku

gwiazd zmiennych.

Nawigacja - historia (6)

2012-01-25

Systemy nawigacji satelitarnej – historia (1)

1940 – LORAN – (USA) – National Defense Research Council

Washington D.C. sugeruje utworzenie nowego systemu nawigacji,

łączącego wykorzystanie sygnałów radiowych z nową technologią

pomiaru odstępów czasu docierania sygnału

Północny Atlantyk – WW II, prowadzenie konwojów alianckich

1953 – (ZSRR) pierwszy test rakiety balistycznej SS-1B SCUD,

wystrzelonej ze zmodyfikowanej łodzi podwodnej klasy ZULU

1957 – (USA) pierwszy udany lot pocisku balistycznego średniego zasięgu

U.S. Thor. Był on później wykorzystywany jako rakieta Delta, do

wynoszenia satelitów NAVSTAR

2012-01-25

Systemy nawigacji satelitarnej – historia (2)

1957 – Sputnik – (ZSRR) „towarzysz podróży”, pierwszy sztuczny satelita Ziemi

Charakterystyka misji:
Rakieta nośna / miejsce startu: 8K71PS (s/n M1-1PS) / kosmodrom

Bajkonur (LC1)
Parametry orbity: 214 x 938 km; 96,19 m; 65,1°; e = 0,05201
Czas trwania: 4.X.1957 (09:12:00 UTC) - 25.X.1957 (wejście w atmosferę:

4.I.1958)
Ładunek: Dwa nadajniki radiowe: 20,005 MHz (15 m); 40,002 MHz (7,5 m)
Pierwsze badania propagacji fal radiowych przez jonosferę

Sputnik 1 – sygnał radiowy na falach 7,5 i 15 m; trzy razy w ciągu sekundy.

2012-01-25

1958 – Explorer I – (USA) pierwszy amerykański satelita w kosmosie

Charakterystyka misji:

Rakieta nośna/miejsce startu: Jupiter C (s/n RS-29) / Przylądek Canaveral,

USA

Parametry orbity: 359 x 2542 km; 114,89 m; 33,1°

Czas trwania: 1.II.1958 (03:47:56 UTC) - 31.III.1970 (wejście w atmosferę)

Wymiary, masa: 203,2 cm x 15,24 cm; 13,97 kg

Ładunek:


Amerykański eksperyment Międzynarodowego Roku Geofizycznego



Eksperyment promieni kosmicznych (licznik GM)



Detektor mikrometeorytów

Systemy nawigacji satelitarnej – historia (3)

2012-01-25

1958 – MINITRACK – (USA) śledzenie orbit radzieckich satelitów;

w 1961 r. przemianowany na NAVSPASUR; działa do dzisiaj

Naziemny pasywny system, wykorzystujący sygnały radiowe

emitowane przez satelity VANGUARD

Kontrola przestrzeni nad Stanami Zjednoczonymi

Systemy nawigacji satelitarnej – historia (4)

2012-01-25

Systemy nawigacji satelitarnej – historia (5)

1960 – TRANSIT 1B – (USA) pierwszy satelita nawigacyjny – określenie

pozycji łodzi podwodnych, rakiet balistycznych w 2D, wykorzystanie

efektu Dopplera

Rakieta nośna/miejsce startu: Thor Able-Star (s/n 257)/Przylądek

Canaveral, USA

Parametry orbity: nie osiągnął orbity

Czas trwania: 13.IV.1960 (12:02 UTC) - 5.X.1967 (wejście w atmosferę)

Masa: 121 kg (600 kg, NSSDC Master Catalog)

1/25/2012

2012-01-25

Systemy nawigacji satelitarnej – historia (6)

1964 – SECOR – (USA) (ang. Sequential Collation of Range) system

geodezyjny

4 przenośne stacje naziemne: 3 w miejscach o znanych

współrzędnych, 1 pomiarowa

Sygnały z 3 stacji naziemnych pozwalały określić pozycję satelity

Odległość satelity od stacji pomiarowej pozwalała określić jej

położenie

Punkt wyjścia dla systemów Timation i Navstar GPS

2012-01-25

Systemy nawigacji satelitarnej – historia (7)

1967 – CYKLON – (ZSRR) pierwszy radziecki satelita geodezyjny

1967 – TIMATION – (USA) (ang. Time Navigation) system US Navy

Określenie pozycji 2D – propagacja czasu

Sygnał o bardzo stabilnej częstotliwości – oscylator kwarcowy

1974 r. pierwsze generatory kwarcowe, rubidowe i cezowe

Docelowo konstelacja 21 – 27 satelitów

2012-01-25

Systemy nawigacji satelitarnej – historia (8)

1967 – 621B – (USA) odpowiednik TIMATION, realizowany przez US

Air Force, docelowo konstelacja 20 satelitów

Określenie pozycji 3D

PRN – Pseudo Random Noise – sygnał pseudolosowy –

wiadomości przypominające szum

1971 – Omega – (USA) cywilny system radionawigacyjny,

wykorzystanie niskich częstotliwości

8 stacji bazowych, większy zasięg niż LORAN, mała dokładność

(4 mile)

Zakończony w 1997 z powodu konkurencji ze strony GPS

1974 – CYKADA – (ZSRR) system drugiej generacji na bazie

CYKLONA

2012-01-25

Systemy nawigacji satelitarnej – historia (9)

1973 – NAVSTAR GPS – (USA) Departament obrony podejmuje

decyzje o połączeniu programów militarnych US Navy – TIMATION

oraz US Air Force – 621B w celu stworzenia NAVSTAR GPS

1978 – NAVSTAR GPS – (USA) wystrzelenie pierwszego satelity

bloku I

NAVSTAR GPS obecnie, to:


24 h, ogólnoświatowy zasięg;



duża dokładność, określenie pozycji 3D;



określenie prędkości poruszania się obiektu ;



Propagacja precyzyjnego czasu;



jednolity układ współrzędnych dla całego świata WGS 84;

2012-01-25

Systemy nawigacji satelitarnej – historia (10)

1994 – NAVSTAR GPS – (USA) osiągnięcie pełnej zdolności operacyjnej

2000 – NAVSTAR GPS – (USA) wyłączenie zakłócania SA sygnałów GPS

„ (...) Początkowo zbudowany przez Departament Obrony jako system

wojskowy, GPS stał się narzędziem w skali globalnej. Przynosi on korzyści

użytkownikom na całym świecie (...). Cywilni użytkownicy GPS stwierdzą

znaczne podniesienie dokładności systemu GPS po zniesieniu SA (Selective

Availability). (...)”

Fragment wystąpienia prezydenta USA W. J. Clintona w dniu 1 maja 2000

2000 – WAAS –Wide Area Augmentation System – uruchomienie systemu

satelitów geostacjonarnych (USA)

EGNOS – sygnał korekcyjny dla Europy (2 satelity InMarsat)

2012-01-25

Globalny System Pozycjonowania NAVSTAR-GPS

17.04.1973 Departament obrony USA podejmuje decyzje o połączeniu

programów militarnych US Navy - Timation oraz US Air Force - 621B

w celu stworzenia NAVSTAR GPS

NAVSTAR GPS Joint Program Office (GPS JPO) - baza sił powietrznych

w Los Angeles skupia nastepujących członków:

US Air Force, US Navy, US Army, US Marine Corps, US Coast Guard, US

Defence Mapping Agency, NATO, Australia

NAVSTAR (1)

1/25/2012

2012-01-25

Nawigacja - DGPS (2)

Globalny System Pozycjonowania NAVSTAR-GPS

Globalny System Pozycjonowania składa się z trzech modułów:

1) segmentu kosmicznego - 27 satelitów okrążających Ziemię;

2) segmentu kontroli - stacji kontrolujących i monitorujących

Departament Obrony USA,

3) segmentu użytkownika - odbiorników GPS, cywilni użytkownicy,

wojsko

2012-01-25

NAVSTAR (1)

Segment kosmiczny GPS :



24 satelity, w tym 3 aktywne zapasowe



6 orbit kołowych, po cztery satelity na orbicie



odległość orbity od Ziemi około 20.200 km



kąt nachylenia płaszczyzny orbity 55 stopni do równika



czas obiegu połowa doby gwiazdowej (różnica ok. 4 minut w stosunku

do słonecznej)



konstelacja satelitów : minimum 5 powinno być widocznych z każdego

punktu Ziemi z prawdopodobieństwem 0.9996.

2012-01-25

NAVSTAR (2)

Segment kontrolny:

Główna Stacja Nadzoru (MCS - Master Control Station) w Bazie Sił

Powietrznych Falcon w Colorado Springs



stacje monitorujące na Hawajach, w Kwajalein, Diego Garcia

i Ascesion - wyposażone są w anteny do łączności dwustronnej

z satelitami



dane ze stacji monitorujących przesyłane są do MCS gdzie

wyznaczane są efemerydy



satelitów i parametry ich zegarów



MCS okresowo przesyła satelitom efemerydy i poprawki zegara w celu

ich retransmisji w depeszy nawigacyjnej.

Satellite-tracking-station on Hawaii (Source: Schriever Air Force Base
Satellite Flyer Vol. 6; No.12)

www.kowoma.de/en/gps/control_segment.htm

2012-01-25

NAVSTAR (3)

Segment użytkowników:



wojskowe i cywilne odbiorniki GPS do odbioru, dekodowania

i przetwarzania sygnału GPS



nawigacja (powietrzna, morska, lądowa),



wyznaczanie pozycji,



transfer czasu,



pomiary geodezyjne



cywilne odbiorniki do nawigacji wykorzystują jedynie kod C/A na

częstotliwości L1 jednak niektóre cywilne odbiorniki geodezyjne

mogą przetwarzać sygnał o częstotliwości L2 w celu uzyskania

dokładnych pomiarów

2012-01-25

NAVSTAR - jak to działa ?

Satelita NAVSTAR



transmituje sygnały: L1 (1575.42 MHz) i L2 (1227.60 MHz).



Sygnał L1 jest przetwarzany dwoma pseudo-przypadkowymi

sygnałami zagłuszającymi: chronionymi kodem P (wojsko)

oraz kodem C/A .



Sygnał L2 zawiera jedynie kod P (dla użytkowników wojskowych)



Każdy satelita wysyła inny sygnał, co ułatwia odbiornikom

rozpoznanie, z którego satelity pochodzi dany sygnał.

2012-01-25

NAVSTAR - jak to działa ?

Odbiornik GPS na podstawie opóźnienia sygnału - czasu jaki upływa od

wysłania sygnału przez satelitę do momentu jego dotarcia do odbiornika,

oblicza czas potrzebny na pokonanie tej drogi. Odbiornik nic nie mierzy

(!!!) a jedynie rozwiązuje układ 4 równań z 4 niewiadomymi.

Pomiar z jednego satelity określa pozycję na powierzchni sfery (promień

20.200 km), której środkiem jest miejsce położenia danego satelity. W
związku z błędem zegara cztery sfery satelitów wykorzystywanych do

pomiaru mogą nie przecinać się w jednym punkcie. Odbiornik dostosowuje

odczyty czasu z poszczególnych zegarów i w ten sposób podaje dokładną

informację o czasie i pozycji.

1/25/2012

2012-01-25

NAVSTAR - jak to działa ?

http://blog.xuite.net/lwkntu/blog/18689761

Odbiór sygnału jednego
satelity NAVSTAR odległego o
20200km daje każde miejsce
na sferze o tym promieniu

Odbiór sygnału od dwóch satelitów
NAVSTAR wyznacza czerwoną elipsę
teoretycznego położenia odległą o
20200 km od każdego

Odbiór sygnału od trzech
satelitów NAVSTAR wyznacza
dwa teoretyczne punkty.
Kolejne sygnały satelitów (PRN)
NAVSTAR potwierdzają
lokalizację tylko jednego z nich.

2012-01-25

NAVSTAR - jak to działa ?

W przypadku wyznaczania pozycji istotną rolę odgrywa :



sposób rozmieszczenia satelitów na nieboskłonie (wartość

współczynnika PDOP),

Rozmycie dokładności (DOP) określane jest w stosunku do:



pozycji (PDOP) - dotyczy pomiarów poziomych i pionowych

(długość

geograficzna, szerokość i wysokość),



pomiarów poziomych (horyzontalnych, HDOP) – długość

i szerokość geograficzna,



pomiarów pionowych (wertykalnych, VDOP) - wysokość



czasu (TDOP) - dotyczy błędu zegara



dokładność efemeryd zawartych w depeszach kodu



siła docierającego sygnału (wartość SNR).

2012-01-25

NAVSTAR - jak to działa ?



od 1,0 do 3,0 metra dla kodu C/A (kod ogólnie dostępny dla cywilnych

użytkowników przy sygnale WAAS, EGNOS)

Błędy pomiaru pseudoodległości zależne są od typu

odbiornika i wahają się w przedziałach :



od 10 do 30 cm dla kodu P (ograniczony dostęp dla użytkowników

cywilnych)

eMap Garmin
Odbiornik klasy
Turystycznej. Dokładność
5-10m

GLONASS

Pathfinder TRIMBLE
Odbiornik kartograficzny
GIS (dokłądność 1.0 - 0.3m)

Geo3 TRIMBLE –
Segment GIS; dokł.
ok. 1.0m

2012-01-25

NAVSTAR – DGPS (1)

Pomiar różnicowy GPS (dGPS - ang.

differential

) to sposób usuwania błędów

pozycji ruchomego odbiornika GPS („rover”) przy wykorzystaniu wartości (błędów)

określonych w miejscu o znanej lokalizacji czyli na tzw. stacji bazowej

(korekcyjnej, referencyjnej). Dokładność odbiorników geodezyjnych 1 cm XYZ

Stacja referencyjna (bazowa) posiada precyzyjnie określoną pozycję X, Y i Z

przez co dla każdej sekundy pomiaru można określić różnicę (błąd; delta

xyz)

pomiędzy jej rzeczywistą lokalizacją (określoną geodezyjnie) a aktualnym
odczytem odbiornika GPS.

Wartość błędu (poprawka różnicowa) może być przesyłana do ruchomego

odbiornika (tryb RTK Real Time Kinematic – radio modem UKF, moduł GSM -

GPRS, RDS lub drogą satelitarną: OmniStar FUGRO, LandStar), dzięki czemu „on-

line” uzyskuje się poprawną pozycję na odbiorniku GPS typu „rover”.

2012-01-25

Differential GPS (dGPS) – post porcessing

http://www.ngs.noaa.gov/CORS/CorsPP/WA-SlideShow/index.htm

2012-01-25

Differential GPS (dGPS) – RTK

1/25/2012

2012-01-25

NAVSTAR – DGPS (2)

Zasada działania DGPS z poprawką

OmniStar drogą satelitarną (FUGRO)

Pokrycie sygnałem korekcyjnym z

poziomu satelitarnego komercyjną

poprawką firmy FUGRO.

OmniSTAR to jedyny komercycyjny system wspomagania SBAS (dla GPS i
GLONASS). Oferuje on poprawki GNSS prawie dla całej kuli ziemskiej w ramach
usług: VBS, XP, HP i G2, które pozwalają na pomiar pozycji z dokładnością do 10
cm. Firma TRIMBLE w 2011 roku wykupiła sporą część akcji właściciela FUGRO.

2012-01-25

DGPS – zastosowania (1)

2012-01-25

DGPS – zastosowania (2)

2012-01-25

DGPS – zastosowania (3)

2012-01-25

GNSS – konkurencja (1)

GLONASS - Rosja


24 satelity docelowo



rozmieszczenie na trzech orbitach



3 kołowe płaszczyzny orbitalne



nachylenie orbity 64.8



odległość od Ziemi około 19.100 km.



czas obiegu wynosi 11 godzin 15 minut



pełna zdolność operacyjna przewidywana na 1987 potem przesunięta na

2010 rok

1982 – GLONASS (Globalnaja Nawigacjonnaja Satelitarnaja Sistiema) –

(ZSRR) wystrzelenie pierwszych trzech satelitów

2012-01-25

GLONASS – status konstelacji, 10 marzec 2004 - 10 sprawnych

satelitów na dwóch orbitach

GNSS – GLONASS (2)

1/25/2012

2012-01-25

GNSS – GLONASS (3)

2012-01-25

GNSS – GLONASS (4)

http://www.glonass-center.ru/en/

Administrator rosyjskiego systemu GLONASS poinformował 8 grudnia 2011, że
sygnały nawigacyjne tego rozwiązania oferują już pełne pokrycie dla całej kuli
ziemskiej. Osiągnięcie pełnego pokrycia możliwe było dzięki włączeniu na
początku grudnia br. 24. satelity generacji M. Wcześniej pewność wyznaczenia
pozycji z wykorzystaniem GLONASS można było mieć tylko na wyższych
szerokościach geograficznych, w tym na terytorium Rosji.

Koszt modernizacji GLONASS – 8 mld EUR,
wymiana satelitów na serię: K1, K2, KM.

2012-01-25

GNSS – konkurencja (1)

GALILEO - UE



orbita ok. 23.000 km



docelowo 30 satelitów, dokładności ok. 4 m, gotowość 2019/20



2 satelity operacyjne na orbicie 21.10.2011 (wcześniej testowe GIOVE_A

2005 r oraz B 2008 rok) .


17.12.2011 – pierwsze testy nadawania na trzech częstotliwościach E1, E5

oraz E6 zakończone sukcesem


koszt dokończenia systemu 7 mld EUR



koszty obecne 6.4 mld EUR



planowane zyski 90 mld EUR

2012-01-25

GNSS – konkurencja (2)

COMPASS (Beidou-2) 北斗导航系统 - Chiny


stan na grudzień 2011r. : 10 satelitów na orbitach

geostacjonarnych oraz okołobiegunowych. Planowane jest

wystrzelenie aż 30 satelitów okołobiegunowych i 5

geostacjonarnych. Dzięki 6 nowym satelitom jeszcze w
2012 roku system ma osiągnąć operacyjność w regionie
Azji i Pacyfiku. Do 2002 roku, po wystrzeleniu 35 aparatów,
sygnały Compass mają być dostępne na całym świecie.
Chiny zachęcają producentów odbiorników GPS do
zapoznania się ze specyfikacją Interface Control Document
(ICD) sygnału Beidou-2.

QZSS (Quasi-Zenith Satellite System; Juntencho (準天頂) – Japonia
• 3 satelity o eliptycznych orbitach do propagacji czasu i wspomagania określania

pozycji ( w tej chwili 3cm dokładności a bez RTK kilka metrów)
• korekcja sygnału podobnie jak WASS czy EGNOS
• 11.09.2010 wystrzelony pierwszy satelita, transmisja L1 C/A, L1C, L2C oraz L5

IRNSS – Indie (planowane do 2012). 7 satelitów (3 geostacjonarne)

2012-01-25

Planowanie misji

pomiarowej

ALMANACH

2012-01-25

NAVSTAR

GLONASS

NAVSTAR

Planowanie misji pomiarowej

Maskowanie horyzontu (H/V)

1/25/2012

2012-01-25

NAVSTAR

GLONASS

NAVSTAR

2012-01-25

Planowanie misji pomiarowej

Dostępność satelitów

2012-01-25

Inicjatywa ASG-PL

Aktywna Sieć Geodezyjna

2012-01-25

Inicjatywa ASG-PL

Aktywna Sieć Geodezyjna

2012-01-25



84 stacji z modułem GPS,



14 stacji z modułem

GPS/GLONASS,



do 30 stacji zagranicznych

Stacje do 70 km odległe od siebie

Serwisy:

KodGIS ok. 25cm dokładności
NawGEO 3-5 cm

NawGIS ok. 1,0m

PozGEO 1 cm

PozGEO D 1 cm

2012-01-25

http://www.gps.malopolska.pl/

1/25/2012

2012-01-25

DGPS - słowa kluczowe

Słowa kluczowe:


GPS



DGPS



RTK



Kod P



Kod C/A



PDOP



Stacja bazowa GPS



Nawigacja GPS i DGPS



Rodzaje korekcji różnicowej



ASG-PL; ASG-EUPOS



GLONASS, COMPASS, GALILEO



WAAS, EGNOS

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
doWydruku 4 G Bazy danych 2012
doWydruku 5a G Topografia 2012
doWydruku 1 G Wprowadzenie geomatyki 2012
doWydruku 7 F CIR 2012
5b - lista lektur, matura 2012, maturzysci
Fizyka 0 wyklad organizacyjny Informatyka Wrzesien 30 2012
pmp wykład podmioty 2011 2012
Cukrzyca ciężarnych 2012 spec anestetyczki
KOMPLEKSY POLAKOW wykl 29 03 2012
Biotechnologia zamkniete użycie (2012 13)
Alergeny ukryte Sytuacja prawna w Polsce i na Świecie E Gawrońska Ukleja 2012
NIEDOKRWISTOŚCI SEM 2011 2012
ANALIZA RYNKU NIERUCHOMOŚCI KOMERCYJNYCH W KRAKOWIE W LATACH 2008 2012
WYKL 5b zmiana kształtu odlewu

więcej podobnych podstron