PIERWSZA POMOC MEDYCZNA-DWICZENIA3

Ułożenie boczne

Obrażenia klatki piersiowej i jamy brzusznej

Przy otwartych ranach klatki piersiowej lub pęknięciach miąższu

płucnego powstaje łącznośd między wnętrzem klatki piersiowej a

powietrzem atmosferycznym. Działanie tępego urazu prowadzi z

reguły do powstania zamkniętego obrażenia klatki piersiowej.

Zaistniałym uszkodzeniom nie towarzyszą rany zewnętrzne ani

otwarcie klatki piersiowej.

Otwarte zranienie klatki piersiowej to najczęściej rany kłute lub

postrzałowe. Gdy rana drąży tak głęboko że narusza nie tylko skórę i

mięśnie lecz również opłucną ścienną i opłucną płucną oraz samo

płuco, elastyczne elementy miąższu płucnego mogą spowodowad

zapadnięcie się płuca. W chwili gdy powietrze dostaje się do

przestrzeni między opłucnowej rozpoczyna się odklejanie

powierzchni płuca od wewnętrznej ściany klatki piersiowej. Rozmiar

zapadnięcia się płuca zależy od ilości nagromadzonego powietrza a

ilośd tego powietrza od wielkości uszkodzenia i okresu trwania

komunikacji z otoczeniem. Zapadnięcie się płuca i przedostanie

powietrza do jamy opłucnej nazywamy odmą opłucnową

(pneumothorax). Odma zwykle dotyczy jednej strony. Jeżeli drugie

płuco jest zdrowe i nie zmienione to wystarcza na utrzymanie

wydolności oddechowej pod warunkiem nie wykonywania przez

chorego żadnych wysiłków. Ostry stan groźny dla życia powstaje

wówczas gdy w ranie ściany klatki piersiowej wytwarza się tzw.

mechanizm wentylowy! Polega on na tym, że przy wdechu, powietrze

przenika do zranionej połowy klatki piersiowej, lecz w fazie

wydechowej nie może wydostad się na zewnątrz. W takim przypadku

powietrze gromadzi się nadal Nawe wówczas gdy płuco uległo już

całkowitemu zapadnięciu. Powstałe nadciśnienie przesuwa narządy

mieszczące się w śródpiersiu w stronę drugiego nieuszkodzonego

płuca. Mechanizm ten sprawia, że śródpiersie wraz z mieszczącymi się

w nim narządami zostaje poddane uciskowi. Ucisk dużych naczyo i

serca pogarsza z minuty na minutę krążenie i oddech chorego.

Powstaje stan groźny dla życia a powodem tego jest odma opłucnowa

z nadciśnieniem. Zamknięte uszkodzenia klatki piersiowej występuje

najczęściej w czasie wypadków samochodowych gdy nie przypięty

kierowca uderza klatką piersiową w kierownicę lub tablicę

rozdzielczą. Przy zamkniętych uszkodzenia klatki piersiowej często nie

stwierdza się żadnej rany lub najwyżej podskórne podbiegnięcia

krwawe. Najczęstszym uszkodzeniem są pęknięcia i złamania żeber.

Złamanie żebra jest bardzo bolesne ale w zasadzie nieszkodliwe jeżeli

nie uszkadza naczynia powierzchni płuca. W przypadku gdy złamaniu

ulega większa liczba żeber powoduje to utratę sztywności klatki

piersiowej co zaburza normalne ruchy oddechowe. W czasie wdechu

pozbawiona sztywności ściana klatki piersiowej zostaje wciągnięta do

wewnątrz przez powstałe podciśnienie nie pozwalając na rozprężenie

się płuca.

Urazowe uszkodzenie większego naczynia może spowodowad

krwawienie wewnętrzne do jamy opłucnowej. Narastająca ilośd krwi

powoduje stopniową utratę zdolności rozprężania się płuca uciskając

je od zewnątrz. Występuje silna dusznośd, która łącznie z utratą krwią

wywołuje wstrząs krwotoczny. Wszelkie zranienia klatki piersiowej

charakteryzują się dusznością spowodowaną bólowym ograniczeniem

wdechu i wydechu. Ranny usiłuje sam zmniejszyd dusznośd

przyjmując pozycje półsiedzącą ułatwiająca oddychanie. Za

uszkodzeniem płuca przemawiają bardzo silne duszności oraz

ukazująca się często przy kaszlu żywo czerwona pienista krew.

Postępujące pogorszenie się krążenia i wzrastające objawy wstrząsu,

dusznośd i ślady obrażeo klatki piersiowej nasuwają podejrzenie

krwawienia wewnętrznego do jamy opłucnej. Szybkie narastanie

niewydolności krążenia i oddechu nasuwa podejrzenie odmy

opłucnowej. Jednym z najważniejszych środków postępowania w

przypadku duszności jest przybranie przez chorego pozycji

półsiedzącej ułatwiającej oddychanie. Przy uniesionym tułowiu jest

lepsza wentylacja. W tej pozycji łatwiej można mobilizowad mięśnie.

Urazy czaszkowo-mózgowe

Charakterystyczną cechą tkanki mózgowej jest jej wrażliwośd na

ucisk i niedotlenienie. Uszkodzenia czaszko-mózgowe stanowią

stosunkowo najczęstszą przyczynę zgonu w nagłych wypadkach.

Uszkodzenie czaszkowo-mózgowe powstaje na skutek nagłego urazu

mechanicznego głowy. W zależności od ostrego czy tępego urazu

powstają otwarte albo zamknięte uszkodzenia czaszkowo-mózgowe.

Uraz głowy powoduje różnego rodzaju obrażenia mózgu jak:

wstrząśnienie, otwarte zranienie czaszkowo-mózgowe lub

uszkodzenie pnia mózgu. Mogą one również występowad w różnych

kombinacjach. Występujące wówczas objawy współuczestniczących

uszkodzeo nakładają się na siebie a zagrożenia się sumują.

Zamknięte uszkodzenie czaszkowo-mózgowe.

W przeważającej liczbie przypadków urazu głowy nie stwierdza się

bezpośredniego zetknięcia tkanki mózgowej z otoczeniem. Siła

uderzenia przenosi się jednak w postaci fali uderzeniowej na

zawartośd czaszki czyli na mózg. Taki przypadek nazywamy

wstrząśnieniem mózgu. Zaburzenia czynności nerwowych powoduje

utratę przytomności. Czas utrzymywania się tego stanu i jego

głębokości zależą od rozmiaru uszkodzenia. Stłuczona tkanka

mózgowa ulega obrzękowi, który wywołuje dalsze zaburzenia

czynności mózgu. W większości przypadków są one całkowicie

odwracalne. Uszkodzony mechanicznie podczas wypadku mózg jest

szczególnie wyczulony na niedostatek tlenu.

Wstrząśnienie mózgu - całkowita utrata przytomności!

Po mocnym, tępym urazie głowy stanowi decydujący objaw

wstrząśnienia mózgu. Następuje zwiotczenie mięśni, wypadanie

odruchów obronnych, brak reakcji na wszystkie bodźce, z

kontuzjowanym nie można nawiązad kontaktu słownego. W różnym

czasie całkowita utrata przytomności ustępuje. Występują bóle

głowy, zawroty, wymioty- są to już objawy obrzęku mózgu. Częstym

objawem po wstrząśnieniu mózgu jest luka pamięci obejmująca

zdarzenia jakie miały miejsce bezpośrednio przed wypadkiem.

Po każdym wstrząśnieniu lub urazie mózgu choremu zagraża wiele

niebezpieczeostw: krwawienie mózgu, utrata przytomności,

zachłyśnięcie, bezdech.

1 Krwawienie mózgu

Uraz głowy może uszkodzid naczynia krwionośne. Najczęściej

dotyczy to naczyo biegnących między powierzchnią mózgu a kostna

pokrywą czaszki. Wynaczyniona krew nie mając drogi odpływu uciska

coraz mocniej na tkanki mózgowe. W zależności od intensywności

krwawienia do wnętrza czaszki miękka masa mózgu jest poddawana

coraz większemu ciśnieniu (wzrost ciśnienia śródczaszkowego).

Objawy ucisku mózgu mogą się pojawid nawet po dłuższym czasie po

urazie. Pacjent odzyskuje na krótko utraconą świadomośd tzw.

„przerwa jasna” po czym ponownie popada w stan nieprzytomności

gdy niewielkie ale nasilające się krwawienie powoduje ucisk mózgu.

2 Utrata przytomności

Narastający ucisk na mózg powoduje uciśnięcie określonych

ośrodków mózgowych i przesunięcie włókien nerwowych łączących

ze sobą poszczególne okolice mózgu. Dochodzi do zaburzenia

świadomości a potem do jej utraty.

3 Zachłyśnięcie

Wchłonięcie do drzewa oskrzelowego. U nieprzytomnego zanikają

odruchy obronne i spada napięcie mięśniowe. Mogą ulec zatkaniu

drogi oddechowe ciałem obcym lub nasada zapadniętego języka. Przy

równoczesnym urazie kości twarzy, krwawieo jamy ustnej czy gardła

u pacjenta leżącego w niekorzystnej pozycji krew napływając do dróg

oddechowych powoduje ich niedrożnośd.

4 Bezdech

Bezdech może byd obwodowy i ośrodkowy.

Bezdech obwodowy: przyczyną bezdechu może byd wchłonięcie

ciała obcego do dróg oddechowych które z powodu braku odruchu

obronnego nie może zostad wyksztuszone.

Bezdech ośrodkowy: przyczyną jest nasilający się ucisk na mózg.

Następuje przesunięcie się względem siebie poszczególnych części

mózgu. Wtedy dolna partia móżdżku zostaje wklinowana do

wielkiego otworu potylicy uciskając na rdzeo kręgowy w miejscu

przejścia mózgu w rdzeo kręgowy gdzie znajduje się ośrodek

oddechowy

.

Zasadniczym działaniem w przypadku urazu mózgowo-

czaszkowego jest ochrona pacjenta przed dodatkowymi

uszkodzeniami mózgu, które mogą zaistnied na skutek niedoboru

tlenu lub ucisku mózgu. Pierwszą czynnością jaką wykonujemy jest

kontrola oddechu. Jeżeli samoistny oddech jest w normie stosuje się

ułożenie boczne dla utrzymania drożności dróg oddechowych. Jeżeli

oddech jest chrypliwy rzężący lub towarzyszą mu inne nieprawidłowe

szmery świadczy to o mechanicznej przeszkodzie w oddychaniu.

Należy ją usunąd przez oczyszczenie jamy ustnej i wygięcie głowy ku

tyłowi. Obowiązuje stała kontrola oddechu i tętna w kilku

minutowych odstępach. Brak oddechu wymaga bezzwłocznego

zastosowania sztucznego oddychania. Natychmiast wzywamy

pogotowie ratunkowe. Nawet gdy u chorego powraca świadomośd

powinien nadal leżed i najmniej się poruszad ponieważ wciąż grożą

mu niebezpieczeostwa: ucisk mózgu, ponowna utrata przytomności,

zakrztuszenie i bezdech. Po każdym przypadku wstrząśnienia mózgu

pacjent powinien ca najmniej 24 h przebywad w szpitalu.

Otwarte zranienie czaszkowo-mózgowe

Gdy w czasie urazu siła koncentruje się na stosunkowo małej

powierzchni dochodzi do uszkodzenia skóry, kości czaszki i mózgu.

Nazywamy to otwartym złamaniem czaszko-mózgowym. Krwawiące

rany najczęściej spotyka się na czole i owłosionej skórze głowy.

Uszkodzenie powierzchni mózgu może prowadzid do obrzęku

mózgu i utraty przytomności. Przy ograniczonym uszkodzeniu

miejscowym określonych pól mózgowych mogą również wystąpid

kurcze. Gdy po zranieniu wytworzy się duży ubytek kostny w

pokrywie czaszki może wystąpid wybrzuszenie na zewnątrz

obrzękniętego mózgu, zwykle w postaci zakrwawionego „grzyba

tkanki mózgowej” . Zasada postępowania: każdą ranę głowy należy

traktowad jako uszkodzenie czaszkowo-mózgowe ze wszystkimi

grożącymi niebezpieczeostwami (zachłyśnięcie, bezdech, rana,

możliwośd zakażenia).

Najważniejszym zadaniem pierwszej pomocy jest utrzymanie lub

wznowienie czynności oddechowej.

Ranę na głowie przykrywa się bez ucisku luźnym i suchym jałowym

materiałem opatrunkowym. Sterczące w ranie czaszki ciała obce

pozostawia się zabezpieczając, obowiązuje stała kontrola tętna i

oddechu, natychmiast wzywamy karetkę. Nakładając opatrunek nie

należy nacisnąd uszkodzonej okolicy czaszki czy obnażonej tkanki

mózgowej. Wpadniętego fragmentu mózgu nie wolno dotykad ani

wciskad go z powrotem do wnętrza czaszki.

Złamanie podstawy czaszki

Powstaje w wyniku przekroczenia granicy elastyczności podstawy

czaszki przez działanie ucisku na dużej powierzchni. Dochodzi do

szczelinowatych złamao kostnych w miejscach najbardziej podatnych

na uszkodzenia. Typowym mechanizmem tego uszkodzenia jest

uderzenie głową w przednią szybę samochodu podczas zderzenia

czołowego. Linie złamao uszkadzają naczynia i nerwy oraz okolice

mózgu stykające się z podstawa czaszki. Częstym objawem jest

wyciek z nosa, uszu i ust. Wyciekiem jest krew z płynem mózgowo-

rdzeniowym. Obserwuje się obustronne podbiegnięcia krwawe w

luźnej tkance oczodołów oraz na powiekach tzw. okulary. Często

dochodzi do utraty przytomności ale nie jest to warunek koniczny do

rozpoznania. Naruszenie tkanki mózgowej może powodowad

zaburzenia świadomości oraz oddechu. Nieregularnośd oddechu i

krwawienie z jamy ustnej mogą spowodowad zachłyśnięcie i bezdech.

Grozi także zakażenie powłok czaszki i mózgu. Obowiązuje kontrola

oddechu i tętna co kilka minut. Nie opatrujemy krwistego wycieku z

nosa, ust i uszu. Padaczka, Epilepsja.

Padaczka jest występującym napadowo schorzeniem mózgowym.

Istnieje wiele rodzajów i stopni nasilenia padaczki różniących się siłą,

częstością i odstępami czasowymi między napadami. Napady

padaczkowe występują samoistnie i łączą się zazwyczaj z utratą

przytomności. Napady padaczkowe są związane z niekontrolowanym

wyładowaniem elektrycznym w mózgu, których przyczyna nie została

w pełni wyjaśniona. Występuje najczęściej po przebytych urazach

mózgu, guza mózgu lub bez przyczyny. Ciężkie napady padaczki

charakteryzują się nagłym załamaniem chorego często z

towarzyszeniem krzyku. Typowy jest początkowy bezdech i sinica.

Kolejny okres drgawkowy rozpoczyna się zesztywnieniem

przechodzącym z drgawki, które w sposób niekontrolowany trwają

kilka sekund, minut ale i dłużej. Na usta występuje piana, mimowolne

moczenie się, rozszerzone źrenice, niemożno0śc mówienia. Po

okresie drgawek chory popada w głęboki sen, z którego trudno go

wybudzid. Niebezpieczeostwo zachłyśnięcia. Choremu grożą urazy,

których może doznad przypadkowo padając na ziemię lub w wyniku

niekontrolowanych ruchów w ataku. Bardzo często przygryza sobie

język lub wargi.

Należy: zabezpieczyd chorego przed dodatkowymi urazami, należy

usunąd z bezpośredniego otoczenia wszelkie przedmioty, przenieśd

chorego w bezpieczne miejsce, próbowad wcisnąd w usta chusteczkę.

Obowiązkowa kontrola oddechu, ułożenie w miarę możliwości na

boku. Nie wolno unieruchamiad!

Bezdech

Zaburzenie oddechu staje się groźne dla życia wówczas gdy

czynności oddechowe nie wystarczają do nasycenia krwi tlenem

wystarczającym na zapotrzebowanie. Poszczególne narządy maja

zdolnośd przezwyciężania niedoboru tlenu bez doznania istotnych

uszkodzeo. Najbardziej wyczulony na brak tlenu jest mózg gdzie już

po 2-3 minutach obumierają komórki mózgowe. Ze względu na to że

ani tlen ani energia nie mogą byd magazynowane w znaczących

ilościach konieczne jest ciągłe i nieprzerwane zaopatrzenie w tlen.

Przy zaburzeniach oddychania dwutlenek węgla nie zostaje w

znacznym stopniu wydalony. We krwi wzrasta zawartośd kwasu

węglowego, dochodzi do zakwaszenia tkanek co doprowadza do

dalszych uszkodzeo komórek. Na skutek dłużej trwającego bezdechu

musi dojśd do zatrzymania czynności sercowo-krążeniowej.

Przyczyny bezdechu

Bezdech obwodowy:

1 zatkanie dróg oddechowych

2 zapadnięcie się nasady języka u nieprzytomnego leżącego na

wznak

3 wchłonięcie przy wdechu wymiocin, krwi, śluzu, cząsteczek

pokarmów i zatkanie prze to dróg oddechowy

4 obrzęk błony śluzowej gardła np. użądlenie przez owada

5 znaczny obrzęk błony śluzowej krtani i gardła w przebiegu

chorób zakaźnych

6 połknięcie ciała obcego

7 połknięte duże ciało obce może uciskad na dno

8 zaduszenie lub utopienie

9 powieszenie i uduszenie

10 choroby dróg oddechowych (astma oskrzelowa)

Bezdech ośrodkowy:

1 uszkodzenia czaszkowo-mózgowe i uszkodzenia rdzenia

kręgowego

2 zatrucia (środki nasenne i przeciwbólowe)

3 przy uszkodzeniach ośrodka oddechowego zanikają bodźce

oddechowe, spowolnienie częstotliwości oddechu i spłycenie

oddechu a to prowadzi do bezdechu

( standardowo ok. 70 razy uderzenie serca na minute i 15-16

oddechów na minute)

Inne zaburzenia to: mała ilośd tlenu w powietrzu, działanie prądu

elektrycznego, zaburzenie wymiany gazowej, obrzęk, odma

opłucnowa, zablokowanie hemoglobiny, zatrucie tlenkiem węgla,

zablokowanie oddychania wewnętrznego, działanie wysokich lub

niskich temperatur, udar cieplny, przechłodzenie.

Cechy charakterystyczne bezdechu

Utrata przytomności, sino-blada twarz (wyjątkiem jest zatrucie

tlenkiem węgla wtedy twarz jest różowa i zatrucie cyjanowodorem

wtedy nie jest sina), niewyczuwalny przepływ powietrza, niewidoczne

ruchy.

W przypadku bezdechu już po 3-5 minutach następują

nieodwracalne uszkodzenia. Należy przeprowadzid reanimacje.

Szanse na przeżycie są większe im szybciej po bezdechu się zacznie

reanimacje. Sztuczne oddychanie zastępuje oddychanie. Powietrze

wydychane zawiera jeszcze ok. 17% tlenu i to wystarcza.

Ostre zatrzymanie krążenia

Śmierd kliniczna- mózg pracuje a serce nie, może ulec odwróceniu

Śmierd biologiczna- mózg i serce nie pracują, nieodwracalna

Nagłe zatrzymanie krążenia może wystąpid jako skutek przy

ciężkich schorzeniach serca (zator, zawał), w nie zatamowanym

krwawieniu, po uszkodzeniu mózgowo-czaszkowym, zatruciach,

porażeniach prądem elektrycznym, przy uszkodzeniu stymulatora

serca, odruchowe przy nagłym zanurzeniu się w zimnej wodzie, w

uczuleniach. Występuje nagle ale najczęściej jest odwracalnym

zjawiskiem.

Masaż serca wykonuje się tylko wtedy gdy stwierdzono na pewno

zatrzymanie krążenia czyli: utrata przytomności, zatrzymanie

oddechu, blado-szara barwa skóry(z wyjątkiem zatrucia

cyjanowodorem i tlenkiem węgla), brak tętna nad tętnicami szyjnymi,

rozszerzone, sztywne źrenice.