PIERWSZA POMOC MEDYCZNA-DWICZENIA3

Ułożenie boczne

Obrażenia klatki piersiowej i jamy brzusznej

Przy otwartych ranach klatki piersiowej lub pęknięciach miąższu płucnego powstaje

łącznośd między wnętrzem klatki piersiowej a powietrzem atmosferycznym. Działanie

tępego urazu prowadzi z reguły do powstania zamkniętego obrażenia klatki piersiowej.

Zaistniałym uszkodzeniom nie towarzyszą rany zewnętrzne ani otwarcie klatki
piersiowej

.

Otwarte zranienie klatki piersiowej to najczęściej rany kłute lub postrzałowe. Gdy

rana drąży tak głęboko że narusza nie tylko skórę i mięśnie lecz również opłucną

ścienną i opłucną płucną oraz samo płuco, elastyczne elementy miąższu płucnego

mogą spowodowad zapadnięcie się płuca. W chwili gdy powietrze dostaje się do

przestrzeni między opłucnowej rozpoczyna się odklejanie powierzchni płuca od

wewnętrznej ściany klatki piersiowej. Rozmiar zapadnięcia się płuca zależy od ilości

nagromadzonego powietrza a ilośd tego powietrza od wielkości uszkodzenia i okresu

trwania komunikacji z otoczeniem. Zapadnięcie się płuca i przedostanie powietrza do

jamy opłucnej nazywamy odmą opłucnową (pneumothorax). Odma zwykle dotyczy

jednej strony. Jeżeli drugie płuco jest zdrowe i nie zmienione to wystarcza na

utrzymanie wydolności oddechowej pod warunkiem nie wykonywania przez chorego

żadnych wysiłków. Ostry stan groźny dla życia powstaje wówczas gdy w ranie ściany

klatki piersiowej wytwarza się tzw. mechanizm wentylowy! Polega on na tym, że przy

wdechu, powietrze przenika do zranionej połowy klatki piersiowej, lecz w fazie

wydechowej nie może wydostad się na zewnątrz. W takim przypadku powietrze

gromadzi się nadal Nawe wówczas gdy płuco uległo już całkowitemu zapadnięciu.

Powstałe nadciśnienie przesuwa narządy mieszczące się w śródpiersiu w stronę

drugiego nieuszkodzonego płuca. Mechanizm ten sprawia, że śródpiersie wraz z

mieszczącymi się w nim narządami zostaje poddane uciskowi. Ucisk dużych naczyo i

serca pogarsza z minuty na minutę krążenie i oddech chorego. Powstaje stan groźny

dla życia a powodem tego jest odma opłucnowa z nadciśnieniem. Zamknięte

uszkodzenia klatki piersiowej występuje najczęściej w czasie wypadków

samochodowych gdy nie przypięty kierowca uderza klatką piersiową w kierownicę lub

tablicę rozdzielczą. Przy zamkniętych uszkodzenia klatki piersiowej często nie stwierdza

się żadnej rany lub najwyżej podskórne podbiegnięcia krwawe. Najczęstszym

uszkodzeniem są pęknięcia i złamania żeber. Złamanie żebra jest bardzo bolesne ale w

zasadzie nieszkodliwe jeżeli nie uszkadza naczynia powierzchni płuca. W przypadku gdy

złamaniu ulega większa liczba żeber powoduje to utratę sztywności klatki piersiowej co

zaburza normalne ruchy oddechowe. W czasie wdechu pozbawiona sztywności ściana

klatki piersiowej zostaje wciągnięta do wewnątrz przez powstałe podciśnienie nie

pozwalając na rozprężenie się płuca.

Urazowe uszkodzenie większego naczynia może spowodowad krwawienie

wewnętrzne do jamy opłucnowej. Narastająca ilośd krwi powoduje stopniową utratę

zdolności rozprężania się płuca uciskając je od zewnątrz. Występuje silna dusznośd,

która łącznie z utratą krwią wywołuje wstrząs krwotoczny. Wszelkie zranienia klatki

piersiowej charakteryzują się dusznością spowodowaną bólowym ograniczeniem

wdechu i wydechu. Ranny usiłuje sam zmniejszyd dusznośd przyjmując pozycje

półsiedzącą ułatwiająca oddychanie. Za uszkodzeniem płuca przemawiają bardzo silne

duszności oraz ukazująca się często przy kaszlu żywo czerwona pienista krew.

Postępujące pogorszenie się krążenia i wzrastające objawy wstrząsu, dusznośd i ślady

obrażeo klatki piersiowej nasuwają podejrzenie krwawienia wewnętrznego do jamy

opłucnej. Szybkie narastanie niewydolności krążenia i oddechu nasuwa podejrzenie

odmy opłucnowej. Jednym z najważniejszych środków postępowania w przypadku

duszności jest przybranie przez chorego pozycji półsiedzącej ułatwiającej oddychanie.

Przy uniesionym tułowiu jest lepsza wentylacja. W tej pozycji łatwiej można

mobilizowad mięśnie.

Urazy czaszkowo-mózgowe

Charakterystyczną cechą tkanki mózgowej jest jej wrażliwośd na ucisk i

niedotlenienie. Uszkodzenia czaszko-mózgowe stanowią stosunkowo najczęstszą

przyczynę zgonu w nagłych wypadkach. Uszkodzenie czaszkowo-mózgowe powstaje na

skutek nagłego urazu mechanicznego głowy. W zależności od ostrego czy tępego urazu

powstają otwarte albo zamknięte uszkodzenia czaszkowo-mózgowe. Uraz głowy

powoduje różnego rodzaju obrażenia mózgu jak: wstrząśnienie, otwarte zranienie

czaszkowo-mózgowe lub uszkodzenie pnia mózgu. Mogą one również występowad w

różnych kombinacjach. Występujące wówczas objawy współuczestniczących uszkodzeo

nakładają się na siebie a zagrożenia się sumują.

Zamknięte uszkodzenie czaszkowo-mózgowe.

W przeważającej liczbie przypadków urazu głowy nie stwierdza się bezpośredniego

zetknięcia tkanki mózgowej z otoczeniem. Siła uderzenia przenosi się jednak w postaci

fali uderzeniowej na zawartośd czaszki czyli na mózg. Taki przypadek nazywamy

wstrząśnieniem mózgu. Zaburzenia czynności nerwowych powoduje utratę

przytomności. Czas utrzymywania się tego stanu i jego głębokości zależą od rozmiaru

uszkodzenia. Stłuczona tkanka mózgowa ulega obrzękowi, który wywołuje dalsze

zaburzenia czynności mózgu. W większości przypadków są one całkowicie odwracalne.

Uszkodzony mechanicznie podczas wypadku mózg jest szczególnie wyczulony na

niedostatek tlenu.

Wstrząśnienie mózgu - całkowita utrata przytomności!

Po mocnym, tępym urazie głowy stanowi decydujący objaw wstrząśnienia mózgu.

Następuje zwiotczenie mięśni, wypadanie odruchów obronnych, brak reakcji na

wszystkie bodźce, z kontuzjowanym nie można nawiązad kontaktu słownego. W

różnym czasie całkowita utrata przytomności ustępuje. Występują bóle głowy, zawroty,

wymioty- są to już objawy obrzęku mózgu. Częstym objawem po wstrząśnieniu mózgu

jest luka pamięci obejmująca zdarzenia jakie miały miejsce bezpośrednio przed

wypadkiem.

Po każdym wstrząśnieniu lub urazie mózgu choremu zagraża wiele

niebezpieczeostw: krwawienie mózgu, utrata przytomności, zachłyśnięcie, bezdech.

1 Krwawienie mózgu

Uraz głowy może uszkodzid naczynia krwionośne. Najczęściej dotyczy to naczyo

biegnących między powierzchnią mózgu a kostna pokrywą czaszki. Wynaczyniona

krew nie mając drogi odpływu uciska coraz mocniej na tkanki mózgowe. W zależności

od intensywności krwawienia do wnętrza czaszki miękka masa mózgu jest poddawana

coraz większemu ciśnieniu (wzrost ciśnienia śródczaszkowego). Objawy ucisku mózgu

mogą się pojawid nawet po dłuższym czasie po urazie. Pacjent odzyskuje na krótko

utraconą świadomośd tzw. „przerwa jasna” po czym ponownie popada w stan

nieprzytomności gdy niewielkie ale nasilające się krwawienie powoduje ucisk mózgu.

2 Utrata przytomności

Narastający ucisk na mózg powoduje uciśnięcie określonych ośrodków mózgowych

i przesunięcie włókien nerwowych łączących ze sobą poszczególne okolice mózgu.

Dochodzi do zaburzenia świadomości a potem do jej utraty.

3 Zachłyśnięcie

Wchłonięcie do drzewa oskrzelowego. U nieprzytomnego zanikają odruchy

obronne i spada napięcie mięśniowe. Mogą ulec zatkaniu drogi oddechowe ciałem

obcym lub nasada zapadniętego języka. Przy równoczesnym urazie kości twarzy,

krwawieo jamy ustnej czy gardła u pacjenta leżącego w niekorzystnej pozycji krew

napływając do dróg oddechowych powoduje ich niedrożnośd.

4 Bezdech

Bezdech może byd obwodowy i ośrodkowy.

Bezdech obwodowy: przyczyną bezdechu może byd wchłonięcie ciała obcego do

dróg oddechowych które z powodu braku odruchu obronnego nie może zostad

wyksztuszone.

Bezdech ośrodkowy: przyczyną jest nasilający się ucisk na mózg. Następuje

przesunięcie się względem siebie poszczególnych części mózgu. Wtedy dolna partia

móżdżku zostaje wklinowana do wielkiego otworu potylicy uciskając na rdzeo kręgowy

w miejscu przejścia mózgu w rdzeo kręgowy gdzie znajduje się ośrodek oddechowy.

Zasadniczym działaniem w przypadku urazu mózgowo-czaszkowego jest ochrona

pacjenta przed dodatkowymi uszkodzeniami mózgu, które mogą zaistnied na skutek

niedoboru tlenu lub ucisku mózgu. Pierwszą czynnością jaką wykonujemy jest kontrola

oddechu. Jeżeli samoistny oddech jest w normie stosuje się ułożenie boczne dla

utrzymania drożności dróg oddechowych. Jeżeli oddech jest chrypliwy rzężący lub

towarzyszą mu inne nieprawidłowe szmery świadczy to o mechanicznej przeszkodzie w

oddychaniu. Należy ją usunąd przez oczyszczenie jamy ustnej i wygięcie głowy ku

tyłowi. Obowiązuje stała kontrola oddechu i tętna w kilku minutowych odstępach. Brak

oddechu wymaga bezzwłocznego zastosowania sztucznego oddychania. Natychmiast

wzywamy pogotowie ratunkowe. Nawet gdy u chorego powraca świadomośd powinien

nadal leżed i najmniej się poruszad ponieważ wciąż grożą mu niebezpieczeostwa: ucisk

mózgu, ponowna utrata przytomności, zakrztuszenie i bezdech. Po każdym przypadku

wstrząśnienia mózgu pacjent powinien ca najmniej 24 h przebywad w szpitalu.

Otwarte zranienie czaszkowo-mózgowe

Gdy w czasie urazu siła koncentruje się na stosunkowo małej powierzchni dochodzi

do uszkodzenia skóry, kości czaszki i mózgu. Nazywamy to otwartym złamaniem

czaszko-mózgowym. Krwawiące rany najczęściej spotyka się na czole i owłosionej

skórze głowy.

Uszkodzenie powierzchni mózgu może prowadzid do obrzęku

mózgu

i utraty przytomności. Przy ograniczonym uszkodzeniu miejscowym określonych pól

mózgowych mogą również wystąpid kurcze. Gdy po zranieniu wytworzy się duży ubytek

kostny w pokrywie czaszki może wystąpid wybrzuszenie na zewnątrz obrzękniętego

mózgu, zwykle w postaci zakrwawionego „grzyba tkanki mózgowej” . Zasada

postępowania: każdą ranę głowy należy traktowad jako uszkodzenie czaszkowo-

mózgowe ze wszystkimi grożącymi niebezpieczeostwami (zachłyśnięcie, bezdech, rana,

możliwośd zakażenia).

Najważniejszym zadaniem pierwszej pomocy jest utrzymanie lub wznowienie

czynności oddechowej.

Ranę na głowie przykrywa się bez ucisku luźnym i suchym jałowym materiałem

opatrunkowym. Sterczące w ranie czaszki ciała obce pozostawia się zabezpieczając,

obowiązuje stała kontrola tętna i oddechu, natychmiast wzywamy karetkę. Nakładając

opatrunek nie należy nacisnąd uszkodzonej okolicy czaszki czy obnażonej tkanki

mózgowej. Wpadniętego fragmentu mózgu nie wolno dotykad ani wciskad go z

powrotem do wnętrza czaszki.

Złamanie podstawy czaszki

Powstaje w wyniku przekroczenia granicy elastyczności podstawy czaszki przez

działanie ucisku na dużej powierzchni. Dochodzi do szczelinowatych złamao kostnych w

miejscach najbardziej podatnych na uszkodzenia. Typowym mechanizmem tego

uszkodzenia jest uderzenie głową w przednią szybę samochodu podczas zderzenia

czołowego. Linie złamao uszkadzają naczynia i nerwy oraz okolice mózgu stykające się z

podstawa czaszki. Częstym objawem jest wyciek z nosa, uszu i ust. Wyciekiem jest krew

z płynem mózgowo-rdzeniowym. Obserwuje się obustronne podbiegnięcia krwawe w

luźnej tkance oczodołów oraz na powiekach tzw. okulary. Często dochodzi do utraty

przytomności ale nie jest to warunek koniczny do rozpoznania. Naruszenie tkanki

mózgowej może powodowad zaburzenia świadomości oraz oddechu. Nieregularnośd

oddechu i krwawienie z jamy ustnej mogą spowodowad zachłyśnięcie i bezdech. Grozi

także zakażenie powłok czaszki i mózgu. Obowiązuje kontrola oddechu i tętna co kilka

minut. Nie opatrujemy krwistego wycieku z nosa, ust i uszu. Padaczka, Epilepsja.

Padaczka jest występującym napadowo schorzeniem mózgowym. Istnieje wiele

rodzajów i stopni nasilenia padaczki różniących się siłą, częstością i odstępami

czasowymi między napadami. Napady padaczkowe występują samoistnie i łączą się

zazwyczaj z utratą przytomności. Napady padaczkowe są związane z niekontrolowanym

wyładowaniem elektrycznym w mózgu, których przyczyna nie została w pełni

wyjaśniona. Występuje najczęściej po przebytych urazach mózgu, guza mózgu lub bez

przyczyny. Ciężkie napady padaczki charakteryzują się nagłym załamaniem chorego

często z towarzyszeniem krzyku. Typowy jest początkowy bezdech i sinica. Kolejny

okres drgawkowy rozpoczyna się zesztywnieniem przechodzącym z drgawki, które w

sposób niekontrolowany trwają kilka sekund, minut ale i dłużej. Na usta występuje

piana, mimowolne moczenie się, rozszerzone źrenice, niemożno0śc mówienia. Po

okresie drgawek chory popada w głęboki sen, z którego trudno go wybudzid.

Niebezpieczeostwo zachłyśnięcia. Choremu grożą urazy, których może doznad

przypadkowo padając na ziemię lub w wyniku niekontrolowanych ruchów w ataku.

Bardzo często przygryza sobie język lub wargi.

Należy: zabezpieczyd chorego przed dodatkowymi urazami, należy usunąd z

bezpośredniego otoczenia wszelkie przedmioty, przenieśd chorego w bezpieczne

miejsce, próbowad wcisnąd w usta chusteczkę. Obowiązkowa kontrola oddechu,

ułożenie w miarę możliwości na boku. Nie wolno unieruchamiad!

Bezdech

Zaburzenie oddechu staje się groźne dla życia wówczas gdy czynności oddechowe

nie wystarczają do nasycenia krwi tlenem wystarczającym na zapotrzebowanie.

Poszczególne narządy maja zdolnośd przezwyciężania niedoboru tlenu bez doznania

istotnych uszkodzeo. Najbardziej wyczulony na brak tlenu jest mózg gdzie już po 2-3

minutach obumierają komórki mózgowe. Ze względu na to że ani tlen ani energia nie

mogą byd magazynowane w znaczących ilościach konieczne jest ciągłe i nieprzerwane

zaopatrzenie w tlen. Przy zaburzeniach oddychania dwutlenek węgla nie zostaje w

znacznym stopniu wydalony. We krwi wzrasta zawartośd kwasu węglowego, dochodzi

do zakwaszenia tkanek co doprowadza do dalszych uszkodzeo komórek.

Na skutek

dłużej trwającego bezdechu musi dojśd do zatrzymania

czynności sercowo-

krążeniowej.

Przyczyny bezdechu

Bezdech obwodowy:

1 zatkanie dróg oddechowych

2 zapadnięcie się nasady języka u nieprzytomnego leżącego na wznak

3 wchłonięcie przy wdechu wymiocin, krwi, śluzu, cząsteczek pokarmów i zatkanie

prze to dróg oddechowy

4 obrzęk błony śluzowej gardła np. użądlenie przez owada

5 znaczny obrzęk błony śluzowej krtani i gardła w przebiegu chorób zakaźnych

6 połknięcie ciała obcego

7 połknięte duże ciało obce może uciskad na dno

8 zaduszenie lub utopienie

9 powieszenie i uduszenie

10 choroby dróg oddechowych (astma oskrzelowa)

Bezdech ośrodkowy:

1 uszkodzenia czaszkowo-mózgowe i uszkodzenia rdzenia kręgowego

2 zatrucia (środki nasenne i przeciwbólowe)

3 przy uszkodzeniach ośrodka oddechowego zanikają bodźce oddechowe,

spowolnienie częstotliwości oddechu i spłycenie oddechu a to prowadzi do bezdechu

( standardowo ok. 70 razy uderzenie serca na minute i 15-16 oddechów na minute)

Inne zaburzenia to: mała ilośd tlenu w powietrzu, działanie prądu elektrycznego,

zaburzenie wymiany gazowej, obrzęk, odma opłucnowa, zablokowanie hemoglobiny,

zatrucie tlenkiem węgla, zablokowanie oddychania wewnętrznego, działanie wysokich

lub niskich temperatur, udar cieplny, przechłodzenie.

Cechy charakterystyczne bezdechu

Utrata przytomności, sino-blada twarz (wyjątkiem jest zatrucie tlenkiem węgla

wtedy twarz jest różowa i zatrucie cyjanowodorem wtedy nie jest sina), niewyczuwalny

przepływ powietrza, niewidoczne ruchy.

W przypadku bezdechu już po 3-5 minutach następują nieodwracalne uszkodzenia.

Należy przeprowadzid reanimacje. Szanse na przeżycie są większe im szybciej po

bezdechu się zacznie reanimacje. Sztuczne oddychanie zastępuje oddychanie.

Powietrze wydychane zawiera jeszcze ok. 17% tlenu i to wystarcza.

Ostre zatrzymanie krążenia

Śmierd kliniczna- mózg pracuje a serce nie, może ulec odwróceniu

Śmierd biologiczna- mózg i serce nie pracują, nieodwracalna

Nagłe zatrzymanie krążenia może wystąpid jako skutek przy ciężkich schorzeniach

serca (zator, zawał), w nie zatamowanym krwawieniu, po uszkodzeniu mózgowo-

czaszkowym, zatruciach, porażeniach prądem elektrycznym, przy uszkodzeniu

stymulatora serca, odruchowe przy nagłym zanurzeniu się w zimnej wodzie, w

uczuleniach. Występuje nagle ale najczęściej jest odwracalnym zjawiskiem.

Masaż serca wykonuje się tylko wtedy gdy stwierdzono na pewno zatrzymanie

krążenia czyli: utrata przytomności, zatrzymanie oddechu, blado-szara barwa skóry(z

wyjątkiem zatrucia cyjanowodorem i tlenkiem węgla), brak tętna nad tętnicami

szyjnymi, rozszerzone, sztywne źrenice.