PIERWSZA POMOC MEDYCZNA-ĆWICZENIA3

Ułożenie boczne

Obrażenia klatki piersiowej i jamy brzusznej

Przy otwartych ranach klatki piersiowej lub pęknięciach miąższu płucnego powstaje łączność między wnętrzem klatki piersiowej a powietrzem atmosferycznym. Działanie tępego urazu prowadzi z reguły do powstania zamkniętego obrażenia klatki piersiowej. Zaistniałym uszkodzeniom nie towarzyszą rany zewnętrzne ani otwarcie klatki piersiowej.

Otwarte zranienie klatki piersiowej to najczęściej rany kłute lub postrzałowe. Gdy rana drąży tak głęboko że narusza nie tylko skórę i mięśnie lecz również opłucną ścienną i opłucną płucną oraz samo płuco, elastyczne elementy miąższu płucnego mogą spowodować zapadnięcie się płuca. W chwili gdy powietrze dostaje się do przestrzeni między opłucnowej rozpoczyna się odklejanie powierzchni płuca od wewnętrznej ściany klatki piersiowej. Rozmiar zapadnięcia się płuca zależy od ilości nagromadzonego powietrza a ilość tego powietrza od wielkości uszkodzenia i okresu trwania komunikacji z otoczeniem. Zapadnięcie się płuca i przedostanie powietrza do jamy opłucnej nazywamy odmą opłucnową (pneumothorax). Odma zwykle dotyczy jednej strony. Jeżeli drugie płuco jest zdrowe i nie zmienione to wystarcza na utrzymanie wydolności oddechowej pod warunkiem nie wykonywania przez chorego żadnych wysiłków. Ostry stan groźny dla życia powstaje wówczas gdy w ranie ściany klatki piersiowej wytwarza się tzw. mechanizm wentylowy! Polega on na tym, że przy wdechu, powietrze przenika do zranionej połowy klatki piersiowej, lecz w fazie wydechowej nie może wydostać się na zewnątrz. W takim przypadku powietrze gromadzi się nadal Nawe wówczas gdy płuco uległo już całkowitemu zapadnięciu. Powstałe nadciśnienie przesuwa narządy mieszczące się w śródpiersiu w stronę drugiego nieuszkodzonego płuca. Mechanizm ten sprawia, że śródpiersie wraz z mieszczącymi się w nim narządami zostaje poddane uciskowi. Ucisk dużych naczyń i serca pogarsza z minuty na minutę krążenie i oddech chorego. Powstaje stan groźny dla życia a powodem tego jest odma opłucnowa z nadciśnieniem. Zamknięte uszkodzenia klatki piersiowej występuje najczęściej w czasie wypadków samochodowych gdy nie przypięty kierowca uderza klatką piersiową w kierownicę lub tablicę rozdzielczą. Przy zamkniętych uszkodzenia klatki piersiowej często nie stwierdza się żadnej rany lub najwyżej podskórne podbiegnięcia krwawe. Najczęstszym uszkodzeniem są pęknięcia i złamania żeber. Złamanie żebra jest bardzo bolesne ale w zasadzie nieszkodliwe jeżeli nie uszkadza naczynia powierzchni płuca. W przypadku gdy złamaniu ulega większa liczba żeber powoduje to utratę sztywności klatki piersiowej co zaburza normalne ruchy oddechowe. W czasie wdechu pozbawiona sztywności ściana klatki piersiowej zostaje wciągnięta do wewnątrz przez powstałe podciśnienie nie pozwalając na rozprężenie się płuca.

Urazowe uszkodzenie większego naczynia może spowodować krwawienie wewnętrzne do jamy opłucnowej. Narastająca ilość krwi powoduje stopniową utratę zdolności rozprężania się płuca uciskając je od zewnątrz. Występuje silna duszność, która łącznie z utratą krwią wywołuje wstrząs krwotoczny. Wszelkie zranienia klatki piersiowej charakteryzują się dusznością spowodowaną bólowym ograniczeniem wdechu i wydechu. Ranny usiłuje sam zmniejszyć duszność przyjmując pozycje półsiedzącą ułatwiająca oddychanie. Za uszkodzeniem płuca przemawiają bardzo silne duszności oraz ukazująca się często przy kaszlu żywo czerwona pienista krew. Postępujące pogorszenie się krążenia i wzrastające objawy wstrząsu, duszność i ślady obrażeń klatki piersiowej nasuwają podejrzenie krwawienia wewnętrznego do jamy opłucnej. Szybkie narastanie niewydolności krążenia i oddechu nasuwa podejrzenie odmy opłucnowej. Jednym z najważniejszych środków postępowania w przypadku duszności jest przybranie przez chorego pozycji półsiedzącej ułatwiającej oddychanie. Przy uniesionym tułowiu jest lepsza wentylacja. W tej pozycji łatwiej można mobilizować mięśnie.

Urazy czaszkowo-mózgowe

Charakterystyczną cechą tkanki mózgowej jest jej wrażliwość na ucisk i niedotlenienie. Uszkodzenia czaszko-mózgowe stanowią stosunkowo najczęstszą przyczynę zgonu w nagłych wypadkach. Uszkodzenie czaszkowo-mózgowe powstaje na skutek nagłego urazu mechanicznego głowy. W zależności od ostrego czy tępego urazu powstają otwarte albo zamknięte uszkodzenia czaszkowo-mózgowe. Uraz głowy powoduje różnego rodzaju obrażenia mózgu jak: wstrząśnienie, otwarte zranienie czaszkowo-mózgowe lub uszkodzenie pnia mózgu. Mogą one również występować w różnych kombinacjach. Występujące wówczas objawy współuczestniczących uszkodzeń nakładają się na siebie a zagrożenia się sumują.

Zamknięte uszkodzenie czaszkowo-mózgowe.

W przeważającej liczbie przypadków urazu głowy nie stwierdza się bezpośredniego zetknięcia tkanki mózgowej z otoczeniem. Siła uderzenia przenosi się jednak w postaci fali uderzeniowej na zawartość czaszki czyli na mózg. Taki przypadek nazywamy wstrząśnieniem mózgu. Zaburzenia czynności nerwowych powoduje utratę przytomności. Czas utrzymywania się tego stanu i jego głębokości zależą od rozmiaru uszkodzenia. Stłuczona tkanka mózgowa ulega obrzękowi, który wywołuje dalsze zaburzenia czynności mózgu. W większości przypadków są one całkowicie odwracalne. Uszkodzony mechanicznie podczas wypadku mózg jest szczególnie wyczulony na niedostatek tlenu.

Wstrząśnienie mózgu - całkowita utrata przytomności!

Po mocnym, tępym urazie głowy stanowi decydujący objaw wstrząśnienia mózgu. Następuje zwiotczenie mięśni, wypadanie odruchów obronnych, brak reakcji na wszystkie bodźce, z kontuzjowanym nie można nawiązać kontaktu słownego. W różnym czasie całkowita utrata przytomności ustępuje. Występują bóle głowy, zawroty, wymioty- są to już objawy obrzęku mózgu. Częstym objawem po wstrząśnieniu mózgu jest luka pamięci obejmująca zdarzenia jakie miały miejsce bezpośrednio przed wypadkiem.

Po każdym wstrząśnieniu lub urazie mózgu choremu zagraża wiele niebezpieczeństw: krwawienie mózgu, utrata przytomności, zachłyśnięcie, bezdech.

1 Krwawienie mózgu

Uraz głowy może uszkodzić naczynia krwionośne. Najczęściej dotyczy to naczyń biegnących między powierzchnią mózgu a kostna pokrywą czaszki. Wynaczyniona krew nie mając drogi odpływu uciska coraz mocniej na tkanki mózgowe. W zależności od intensywności krwawienia do wnętrza czaszki miękka masa mózgu jest poddawana coraz większemu ciśnieniu (wzrost ciśnienia śródczaszkowego). Objawy ucisku mózgu mogą się pojawić nawet po dłuższym czasie po urazie. Pacjent odzyskuje na krótko utraconą świadomość tzw. „przerwa jasna” po czym ponownie popada w stan nieprzytomności gdy niewielkie ale nasilające się krwawienie powoduje ucisk mózgu.

2 Utrata przytomności

Narastający ucisk na mózg powoduje uciśnięcie określonych ośrodków mózgowych i przesunięcie włókien nerwowych łączących ze sobą poszczególne okolice mózgu. Dochodzi do zaburzenia świadomości a potem do jej utraty.

3 Zachłyśnięcie

Wchłonięcie do drzewa oskrzelowego. U nieprzytomnego zanikają odruchy obronne i spada napięcie mięśniowe. Mogą ulec zatkaniu drogi oddechowe ciałem obcym lub nasada zapadniętego języka. Przy równoczesnym urazie kości twarzy, krwawień jamy ustnej czy gardła u pacjenta leżącego w niekorzystnej pozycji krew napływając do dróg oddechowych powoduje ich niedrożność.

4 Bezdech

Bezdech może być obwodowy i ośrodkowy.

Bezdech obwodowy: przyczyną bezdechu może być wchłonięcie ciała obcego do dróg oddechowych które z powodu braku odruchu obronnego nie może zostać wyksztuszone.

Bezdech ośrodkowy: przyczyną jest nasilający się ucisk na mózg. Następuje przesunięcie się względem siebie poszczególnych części mózgu. Wtedy dolna partia móżdżku zostaje wklinowana do wielkiego otworu potylicy uciskając na rdzeń kręgowy w miejscu przejścia mózgu w rdzeń kręgowy gdzie znajduje się ośrodek oddechowy.

Zasadniczym działaniem w przypadku urazu mózgowo-czaszkowego jest ochrona pacjenta przed dodatkowymi uszkodzeniami mózgu, które mogą zaistnieć na skutek niedoboru tlenu lub ucisku mózgu. Pierwszą czynnością jaką wykonujemy jest kontrola oddechu. Jeżeli samoistny oddech jest w normie stosuje się ułożenie boczne dla utrzymania drożności dróg oddechowych. Jeżeli oddech jest chrypliwy rzężący lub towarzyszą mu inne nieprawidłowe szmery świadczy to o mechanicznej przeszkodzie w oddychaniu. Należy ją usunąć przez oczyszczenie jamy ustnej i wygięcie głowy ku tyłowi. Obowiązuje stała kontrola oddechu i tętna w kilku minutowych odstępach. Brak oddechu wymaga bezzwłocznego zastosowania sztucznego oddychania. Natychmiast wzywamy pogotowie ratunkowe. Nawet gdy u chorego powraca świadomość powinien nadal leżeć i najmniej się poruszać ponieważ wciąż grożą mu niebezpieczeństwa: ucisk mózgu, ponowna utrata przytomności, zakrztuszenie i bezdech. Po każdym przypadku wstrząśnienia mózgu pacjent powinien ca najmniej 24 h przebywać w szpitalu.

Otwarte zranienie czaszkowo-mózgowe

Gdy w czasie urazu siła koncentruje się na stosunkowo małej powierzchni dochodzi do uszkodzenia skóry, kości czaszki i mózgu. Nazywamy to otwartym złamaniem czaszko-mózgowym. Krwawiące rany najczęściej spotyka się na czole i owłosionej skórze głowy.

Uszkodzenie powierzchni mózgu może prowadzić do obrzęku mózgu i utraty przytomności. Przy ograniczonym uszkodzeniu miejscowym określonych pól mózgowych mogą również wystąpić kurcze. Gdy po zranieniu wytworzy się duży ubytek kostny w pokrywie czaszki może wystąpić wybrzuszenie na zewnątrz obrzękniętego mózgu, zwykle w postaci zakrwawionego „grzyba tkanki mózgowej” . Zasada postępowania: każdą ranę głowy należy traktować jako uszkodzenie czaszkowo-mózgowe ze wszystkimi grożącymi niebezpieczeństwami (zachłyśnięcie, bezdech, rana, możliwość zakażenia).

Najważniejszym zadaniem pierwszej pomocy jest utrzymanie lub wznowienie czynności oddechowej.

Ranę na głowie przykrywa się bez ucisku luźnym i suchym jałowym materiałem opatrunkowym. Sterczące w ranie czaszki ciała obce pozostawia się zabezpieczając, obowiązuje stała kontrola tętna i oddechu, natychmiast wzywamy karetkę. Nakładając opatrunek nie należy nacisnąć uszkodzonej okolicy czaszki czy obnażonej tkanki mózgowej. Wpadniętego fragmentu mózgu nie wolno dotykać ani wciskać go z powrotem do wnętrza czaszki.

Złamanie podstawy czaszki

Powstaje w wyniku przekroczenia granicy elastyczności podstawy czaszki przez działanie ucisku na dużej powierzchni. Dochodzi do szczelinowatych złamań kostnych w miejscach najbardziej podatnych na uszkodzenia. Typowym mechanizmem tego uszkodzenia jest uderzenie głową w przednią szybę samochodu podczas zderzenia czołowego. Linie złamań uszkadzają naczynia i nerwy oraz okolice mózgu stykające się z podstawa czaszki. Częstym objawem jest wyciek z nosa, uszu i ust. Wyciekiem jest krew z płynem mózgowo-rdzeniowym. Obserwuje się obustronne podbiegnięcia krwawe w luźnej tkance oczodołów oraz na powiekach tzw. okulary. Często dochodzi do utraty przytomności ale nie jest to warunek koniczny do rozpoznania. Naruszenie tkanki mózgowej może powodować zaburzenia świadomości oraz oddechu. Nieregularność oddechu i krwawienie z jamy ustnej mogą spowodować zachłyśnięcie i bezdech. Grozi także zakażenie powłok czaszki i mózgu. Obowiązuje kontrola oddechu i tętna co kilka minut. Nie opatrujemy krwistego wycieku z nosa, ust i uszu. Padaczka, Epilepsja.

Padaczka jest występującym napadowo schorzeniem mózgowym. Istnieje wiele rodzajów i stopni nasilenia padaczki różniących się siłą, częstością i odstępami czasowymi między napadami. Napady padaczkowe występują samoistnie i łączą się zazwyczaj z utratą przytomności. Napady padaczkowe są związane z niekontrolowanym wyładowaniem elektrycznym w mózgu, których przyczyna nie została w pełni wyjaśniona. Występuje najczęściej po przebytych urazach mózgu, guza mózgu lub bez przyczyny. Ciężkie napady padaczki charakteryzują się nagłym załamaniem chorego często z towarzyszeniem krzyku. Typowy jest początkowy bezdech i sinica. Kolejny okres drgawkowy rozpoczyna się zesztywnieniem przechodzącym z drgawki, które w sposób niekontrolowany trwają kilka sekund, minut ale i dłużej. Na usta występuje piana, mimowolne moczenie się, rozszerzone źrenice, niemożno0śc mówienia. Po okresie drgawek chory popada w głęboki sen, z którego trudno go wybudzić. Niebezpieczeństwo zachłyśnięcia. Choremu grożą urazy, których może doznać przypadkowo padając na ziemię lub w wyniku niekontrolowanych ruchów w ataku. Bardzo często przygryza sobie język lub wargi.

Należy: zabezpieczyć chorego przed dodatkowymi urazami, należy usunąć z bezpośredniego otoczenia wszelkie przedmioty, przenieść chorego w bezpieczne miejsce, próbować wcisnąć w usta chusteczkę. Obowiązkowa kontrola oddechu, ułożenie w miarę możliwości na boku. Nie wolno unieruchamiać!

Bezdech

Zaburzenie oddechu staje się groźne dla życia wówczas gdy czynności oddechowe nie wystarczają do nasycenia krwi tlenem wystarczającym na zapotrzebowanie. Poszczególne narządy maja zdolność przezwyciężania niedoboru tlenu bez doznania istotnych uszkodzeń. Najbardziej wyczulony na brak tlenu jest mózg gdzie już po 2-3 minutach obumierają komórki mózgowe. Ze względu na to że ani tlen ani energia nie mogą być magazynowane w znaczących ilościach konieczne jest ciągłe i nieprzerwane zaopatrzenie w tlen. Przy zaburzeniach oddychania dwutlenek węgla nie zostaje w znacznym stopniu wydalony. We krwi wzrasta zawartość kwasu węglowego, dochodzi do zakwaszenia tkanek co doprowadza do dalszych uszkodzeń komórek. Na skutek dłużej trwającego bezdechu musi dojść do zatrzymania czynności sercowo-krążeniowej.

Przyczyny bezdechu

Bezdech obwodowy:

1 zatkanie dróg oddechowych

2 zapadnięcie się nasady języka u nieprzytomnego leżącego na wznak

3 wchłonięcie przy wdechu wymiocin, krwi, śluzu, cząsteczek pokarmów i zatkanie prze to dróg oddechowy

4 obrzęk błony śluzowej gardła np. użądlenie przez owada

5 znaczny obrzęk błony śluzowej krtani i gardła w przebiegu chorób zakaźnych

6 połknięcie ciała obcego

7 połknięte duże ciało obce może uciskać na dno

8 zaduszenie lub utopienie

9 powieszenie i uduszenie

10 choroby dróg oddechowych (astma oskrzelowa)

Bezdech ośrodkowy:

1 uszkodzenia czaszkowo-mózgowe i uszkodzenia rdzenia kręgowego

2 zatrucia (środki nasenne i przeciwbólowe)

3 przy uszkodzeniach ośrodka oddechowego zanikają bodźce oddechowe, spowolnienie częstotliwości oddechu i spłycenie oddechu a to prowadzi do bezdechu

( standardowo ok. 70 razy uderzenie serca na minute i 15-16 oddechów na minute)

Inne zaburzenia to: mała ilość tlenu w powietrzu, działanie prądu elektrycznego, zaburzenie wymiany gazowej, obrzęk, odma opłucnowa, zablokowanie hemoglobiny, zatrucie tlenkiem węgla, zablokowanie oddychania wewnętrznego, działanie wysokich lub niskich temperatur, udar cieplny, przechłodzenie.

Cechy charakterystyczne bezdechu

Utrata przytomności, sino-blada twarz (wyjątkiem jest zatrucie tlenkiem węgla wtedy twarz jest różowa i zatrucie cyjanowodorem wtedy nie jest sina), niewyczuwalny przepływ powietrza, niewidoczne ruchy.

W przypadku bezdechu już po 3-5 minutach następują nieodwracalne uszkodzenia. Należy przeprowadzić reanimacje. Szanse na przeżycie są większe im szybciej po bezdechu się zacznie reanimacje. Sztuczne oddychanie zastępuje oddychanie. Powietrze wydychane zawiera jeszcze ok. 17% tlenu i to wystarcza.

Ostre zatrzymanie krążenia

Śmierć kliniczna- mózg pracuje a serce nie, może ulec odwróceniu

Śmierć biologiczna- mózg i serce nie pracują, nieodwracalna

Nagłe zatrzymanie krążenia może wystąpić jako skutek przy ciężkich schorzeniach serca (zator, zawał), w nie zatamowanym krwawieniu, po uszkodzeniu mózgowo-czaszkowym, zatruciach, porażeniach prądem elektrycznym, przy uszkodzeniu stymulatora serca, odruchowe przy nagłym zanurzeniu się w zimnej wodzie, w uczuleniach. Występuje nagle ale najczęściej jest odwracalnym zjawiskiem.

Masaż serca wykonuje się tylko wtedy gdy stwierdzono na pewno zatrzymanie krążenia czyli: utrata przytomności, zatrzymanie oddechu, blado-szara barwa skóry(z wyjątkiem zatrucia cyjanowodorem i tlenkiem węgla), brak tętna nad tętnicami szyjnymi, rozszerzone, sztywne źrenice.