1

Zagadnienia z polityki ekonomicznej

1. Podział i charakter zasobów gospodarczych.

1. Naturalne

• Odnawialne (podlegające recyklingowi, woda, gleba, lasy)
• Nieodnawialne (paliwa kopalniane: węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny
• Częściowo odnawialne

2. Kapitałowe

• Rzeczowe (środki pracy tj. maszyny, narzędzia, instalacje, urządzenia itp.)
• Finansowe (środki pieniężne wyst. w różnych postaciach: gotówka, dewiza, papiery wartościowe)

3. Osobowe (siła robocza,ludzie, ich umiejętności i doświadczenia. Cechą kapitału ludzkiego są

zdolności człowieka do uczenia się i ciągłego rozwijania wiedzy. Rozwój wiedzy człowieka jest
głównym czynnikiem postępu technicznego i organizacyjnego. Człowiek jest innowatorem, tzn.
odkrywa i stosuje nowe narzędzia pracy, tworzy nowe systemy organizacji pracy.)

4. Technologiczne (pozwala na wytworzenie produktów przy mniejszym użyciu surowca)
Zasoby odnawialne należy tu między innymi woda, która krąży i nieustannie odnawia się w tak
zwanym cyklu hydrologicznym. Parująca znad mórz woda transportowana jest atmosferą w kierunku
lądu, gdzie spada w postaci deszczu lub śniegu, a następnie z powrotem przemieszcza się ku morzu.
Odnawialnym bogactwem naturalnym może być również dobrze uprawiana gleba, ponieważ
wierzchnie warstwy litej skały ulegają ciągłemu wietrzeniu, dzięki czemu warstwa gleby niejako
"przyrasta" od dołu. Podobnie, właściwie zarządzane lasy zabezpieczają stałe dostawy drewna.
Zasoby nieodnawialne tworzyły się wiele milionów lat. Powstają tak powoli, że z perspektywy
długości ludzkiego życia ich zapasy są skończone, wyczerpywane. Do surowców nieodnawialnych
należą między innymi paliwa kopalne (węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny), które potrzebowały wielu
milionów lat na powstanie z materii organicznej. Wydobyte z wnętrza ziemi są albo spalane i
zamieniane na energię, albo są surowcem do produkcji różnych tworzyw, np. plastiku i farb, nie
nadających się do powtórnego przetworzenia. Za nieodnawialne uważa się również metale, chociaż nie
są one spalane jak paliwa, to jednak raz użyte, z punktu widzenia środowiska, do którego miałyby
wrócić, są niczym więcej niż złomem. W ciągu ostatnich dwudziestu lat ludzie stali się bardziej
świadomi ogromnego marnotrawstwa surowców naturalnych. W wielu krajach znaczną część
surowców wykorzystuje się powtórnie. Aluminiowy i żelazny złom staje się głównym źródłem
surowców dla stale rozwijającego się przemysłu. Powtórne wykorzystanie metali pomaga również
zaoszczędzić energię.
Zasoby osobowe nazywane pracą, które tworzą ludzie siłą swoich mięśni i wykorzystaniem zdolności
umysłowych. Istnieje w literaturze przedmiotu kilka definicji pojęcia zarządzania zasobami ludzkimi.
Jest to aktywność konieczna dla pozyskania i utrzymania niezbędnych dla firmy osób oraz zapewnienia
wysokiej wydajności pracy. Jest to też proces na który składają się: planowanie zasobów ludzkich,
rekrutacja, zwolnienia, selekcja i dobór pracowników, identyfikacja i dobór kompetencji pracowników,
ukierunkowanie i rozwój zawodowy, dyscyplina, przygotowanie awansów, ocena wykonania pracy,
utrzymania dobrych relacji kierownictwo - pracownicy.
Zarządzanie zasobami ludzkimi może być inaczej określone jako polityka personalna czyli sfera
zarządzania polegająca na formułowaniu zasad kształtowania potencjału społecznego organizacji. Ten
potencjał to kwalifikacje, motywacja i mentalność pracowników, kształtowany jest przez tworzenie
portfela kompetencji, stymulowanie i właściwe ukierunkowanie motywacji pracowników.
Żadna organizacja nie może prawidłowo funkcjonować bez odpowiednio dobranego personelu, którego
umiejętności potrafią być odpowiednio wykorzystane, a przy tym pracownicy mają szansę własnego
rozwoju. Każdy pracodawca bądź kadra kierownicza powinna zdawać sobie z tego sprawę przy
doborze przyszłych pracowników. Od niej to bowiem zależy również czy zasób wiedzy i kompetencji
danego pracownika ma właściwe zastosowanie na jego stanowisku pracy czy też nie.

2

Zasoby kapitałowe, dobra, które zostały wyprodukowane po to, aby je wykorzystać do produkcji
innych dóbr i usług a ich przykładami mogą być autostrady, budynki, samoloty, linie produkcyjne,
fabryki. Zasoby kapitałowe zawierają również kapitał ludzki czyli zakumulowanie umiejętności i
wiedze ludzi nabytą dzięki edukacji i szkoleniu. Wymienione czynniki określane są mianem kapitału.
Środki pracy i przedmioty pracy
Środki pracy, część kapitału rzeczowego (realnego) uczestnicząca w procesie produkcji, obejmująca
dobra materialne, przy pomocy których człowiek oddziałuje na przedmioty pracy w celu wytworzenia
produktów zaspokajających jego potrzeby.
Wśród środków pracy wyróżnia się narzędzia pracy (narzędzia proste, maszyny, urządzenia, aparaturę)
bezpośrednio przekształcające przedmiot pracy oraz materialne warunki produkcji (hale fabryczne,
budynki administracyjne, infrastrukturę techniczną), które nie biorą bezpośredniego udziału w
wytwarzaniu produktów, ale są niezbędne do ich powstawania.
Dla potrzeb rachunkowości środki pracy dzieli się na środki trwałe, podlegające amortyzacji (o
wartości przekraczającej określony przepisami poziom i okresie użytkowania dłuższym niż jeden rok)
oraz przedmioty nietrwałe, nie podlegające amortyzacji (o wartości niższej niż wartość środków
trwałych lub okresie użytkowania krótszym niż jeden rok).

2. Podział i charakterystyka czynników produkcji.

1)

Jeden z podziałów czynników produkcji.

CZYNNIKI PRODUKCJI

Człowiek Środki pracy Przedmioty pracy
(praca żywa) (środki rzeczowe, narzędzia pracy, (materia występująca
urządzenia np. budynki, budowle, w przyrodzie, na którą
niebezpośrednio związane z produkcją) oddziaływuje człowiek)


Siły wytwórcze Środki produkcji

2)

Inny podział czynników produkcji.

Czynniki współczesnego rozwoju- decydujące o możliwościach i efektywności produkcji, klasyfikuje
się:

a) czynniki ekonomiczne

♦ cz. o charakterze tradycyjnym np. bogactwa naturalne, zasoby pracy żywej, majątek trwały.
♦ Cz. o charakterze nowoczesnym:

(1) postęp organizacyjny, techniczny i naukowy,
(2) przekształcenia struktury społeczno-gospodarczej,
(3) czynniki rynku i rosnącego popytu ludności,
(4) międzynarodowy podział pracy, a zwłaszcza rozwój specjalizacji i kooperacji wraz z

handlem zagranicznym.

b) czynniki specjalne,

♦ rytmiczne i wyrównane tempo wzrostu,
♦ bardziej proporcjonalna (harmonijna) struktura gospodarki narodowej,
♦ wyrównywanie się poziomu rozwoju ekonomicznego poszczególnych krajów.

c) czynniki społeczne.

♦ wzajemne powiązanie infrastruktury ekonomicznej, społecznej i technicznej,

3

♦ podstawowe elementy i wskaźniki rozwoju społecznego i kulturowego,
♦ czynniki socjologiczne.

3. Różnica miedzy intensywnym i ekstensywnym rozwojem.

Rozróżniamy dwa podstawowe typy wzrostu gospodarczego:
a) ekstensywny – wzrost ekonomiczny uzyskuje się głównie dzięki dodatkowemu zatrudnieniu,

dodatkowym surowcom i materiałom, dodatkowym inwestycjom i dodatkowym maszynom i
urządzeniom wprowadzanym do gospodarki, a powstających głównie na dotychczasowym
poziomie technicznym. Mamy do czynienia z przewagą parametrów ilościowych dóbr, które
zaspokajają nasze potrzeby. Występuje to zazwyczaj, gdy aspekt jakościowy nie odgrywa roli
(okres realnego socjalizmu), np. wzrost produkcji roślinnej wynikający ze wzrostu areału, a nie z
wzrostu wydajności z l ha, bez zmian technologicznych.

b) intensywny – dokonuje się głównie dzięki wzrostowi wydajności pracy, lepszemu niż dotąd

wykorzystaniu środków produkcji i doskonaleniu ich cen jakościowych, wzrostowi kwalifikacji
czynnika osobowego, doskonaleniu organizacji produkcji i pracy, a co z tym się ściśle wiąże
następuje wzrost efektywności produkcji. To działanie mające na celu spadek kosztów produkcji
przez wykorzystanie nowych środków produkcji, technologii. Wzrost ekstensywny powinien
przekształcać się we wzrost intensywny. W tym przypadku występuje zmiana proporcji - mały
wzrost ilościowy, a duży wzrost jakościowy. Wzrost intensywny jest charakterystyczny dla
gospodarki wolnorynkowej.

Różnice:
Ekstensywny wzrost

Intensywny wzrost

osiągany przez zwiększenie wykorzystania
zasobów,

osiągany przez zwiększenie efektywności
wykorzystania zasobów,

ma na celu zwiększenie dochodów poprzez
większe zużycie zasobów, przy zachowaniu
tych samych środków produkcji, technologii,

ma na celu spadek kosztów produkcji przez
wykorzystanie nowych środków produkcji,
technologii,

charakterystyczny

dla

gospodarki

socjalistycznej,

charakterystyczny

dla

gospodarki

wolnorynkowej,

4. Elementy infrastruktury społeczno-ekonomicznej.

Infrastruktura – tworzą ja podstawowe urządzenia i instytucje wraz z niezbędnym wyposażeniem
rzeczowym i osobowym, służące do zapewnienia materialnych i społecznych warunków jakiejkolwiek
działalności w ramach całej gospodarki lub jej poszczególnych działów, gałęzi i jednostek
podstawowych.

Podział infrastruktury:
1. z punktu widzenia elementów składowych:

a) inf. społeczna – w jej skład wchodzą urządzenia i instytucje świadczące usługi w dziedzinie

prawa, bezpieczeństwa, kształcenia, oświaty, kultury, rekreacji, służby zdrowia, ochrony
zdrowia i inne, których zadaniem jest stworzenie społecznych i organizacyjnych warunków
rozwoju,

b) inf. ekonomiczna – w jej skład wchodzą urządzenia transportowe, energetyczne, melioracyjne i

komunalne (np. wodociągi, kanalizacja, gazociągi), które umożliwiają i rzeczowo zabezpieczają
procesy produkcji, wymiany i inne formy działalności,

2. ze względu na zakres działalności:

4

a) inf. ogólną,
b) inf. branżową,

3. ze względu na obszar działalności:

a) inf. międzynarodową,
b) inf. państwową,
c) inf. regionalną,
d) inf. lokalną,

4. ze względu na lokalizację przestrzenną:

a) inf. punktową (skupiona w 1 miejscu, np. szkoła),
b) inf. liniową (np. autostrada, drogi, koleje).

Cechy inwestycji infrastrukturalnych:
1. kapitałochłonność,
2. kompleksowość,
3. długi czas eksploatacji.

3 warianty budowy inwestycji infrastrukturalnych:
1. rozwój infrastruktury nie nadąża za rozwojem gospodarczym,
2. infrastruktura jest rozbudowana równocześnie, równolegle,
3. rozwój infrastruktury wyprzedza rozwój gospodarczy.

5. Rodzaje postępu i relacje miedzy nimi.

Postęp, progres - ogół zmian prowadzących do poprawy życia lub stanu rzeczy. Jest przeciwieństwem
regresu. Gwałtowny postęp określa się mianem rewolucji (np. rewolucja neolityczna, rewolucja
przemysłowa).

Wyróżniamy:
Postęp organizacyjno-techniczny – obejmuje postęp organizacyjny i postęp techniczny. Przynosi
wiele korzyści, z których najważniejsze to: zwiększenie wydajności pracy i zmniejszenie uciążliwości
wykonywanych prac, pojawienie się nowych produktów, dzięki czemu następuje lepsze zaspokojenie
potrzeb konsumentów.
Postęp organizacyjny – proces wprowadzania usprawnień w zakresie organizacji pracy i metod
zarządzania w celu zwiększenia efektywności gospodarowania. Wiąże się często z postępem
technicznym, ponieważ wdrażanie nowych rozwiązań technicznych możliwe jest często jedynie po
wprowadzeniu zmian w zakresie organizacji pracy. Postęp organizacyjny występuje w różnych
formach, a najważniejsze z nich to:

- dokonywanie usprawnień w zakresie właściwego podziału pracy,
- doskonalenie współdziałania pracowników,
- zwiększenie efektywności zarządzania przez tworzenie lub doskonalenie systemów

informacyjnych, systemów informatycznych, ułatwiających podejmowanie optymalnych
decyzji,

- doskonalenie struktur organizacyjnych przez łączenie, likwidację lub tworzenie nowych

komórek organizacyjnych.

Postęp techniczny – proces zastępowania pracy ludzkiej ciągle doskonalonymi maszynami i
urządzeniami, a także wszelkie usprawnienia techniczne w zakresie czynności wykonywanych w
przedsiębiorstwie, podejmowane w celu zwiększenia efektywności działania lub zmniejszenia
pracochłonności. Do głównych kierunków postępu technicznego należą: mechanizacja, automatyzacja,
modernizacja, normalizacja, chemizacja, informatyka i elektronika. Dużą rolę w procesie tworzenia i
wdrażania postępu technicznego odgrywają prace naukowo-badawcze oraz racjonalizacja pracy i

5

wynalazczość. Postęp techniczny wiąże się ściśle z postępem organizacyjnym i często w mowie
potocznej

używa

się

określenia

postęp

organizacyjno-techniczny.

Postęp społeczny – ukierunkowany ciąg zmian korzystnych dla danej zbiorowości. Natomiast
ukierunkowany ciąg zmian niekorzystnych dla danej zbiorowości określany jest mianem regresu
społecznego. Postęp społeczny to przechodzenie (np. w odniesieniu do warunków i jakości życia) od
stanów gorszych do lepszych - bardziej pożądanych ze względu na jakieś kryterium. Postęp społeczny
powinien się charakteryzować działaniem na rzecz przekształceń warunków bytu i pracy, stosunków
międzyludzkich, struktury społecznej, osobowości ludzkiej. Ponadto powinien się charakteryzować
dążeniem w kierunku określonego ideału.

6. Warunki efektywności działań.

Działanie jest wówczas efektywne, gdy w jego wyniku uzyskuje się większy efekt (korzyści) od

poniesionych nakładów, czyli, gdy wartość produkcji jest większa od poniesionych kosztów produkcji-
wówczas jest spełniony warunek efektywności.

Są dwa sposoby obliczenia tego warunku:

I sposób Efekt/nakład * 100 > 100% działanie efektywne
Im poziom efektywności jest wyższy, tym działanie jest bardziej efektywne

7. Warianty racjonalności działań.

Warunki racjonalności działań
Racjonalne działanie to działanie rozumne, logiczne, celowe, lepsze niż poprzednie.
Zasada racjonalnego działania polega na tym, aby przy danym nakładzie środków w maksymalnym
stopniu osiągnąć cel- jest to wariant największego efektu (największej wydajności) albo przy danym
stopniu osiągnięcia celu użyć minimalnego nakładu środków- jest to wariant największej oszczędności
(minimalnego nakładu).
Racjonale działanie gospodarcze polega na optymalnym, czyli najlepszym w danych warunkach i
danym czasie zużycie środków (nakładów) wykluczających ich marnotrawstwo.

8. Rodzaje ekonomii.

Wg E. Taylora profesora Uniwersytetu Poznańskiego ekonomia polityczna dzieli się na:

ekonomikę ogólną

ekonomikę szczegółową - dyscyplina naukowa mieszcząca się w ramach nauk ekonomicznych,

a zajmująca się specyficznymi aspektami: określonej branży gospodarki, określonej dziedziny
działalności człowieka, określonego rodzaju obiektów społecznych lub ekonomicznych.

Racjonalne działanie

Wariant największej
efektywności

Wariant największej
oszczędności

Określony
nakład
środowiska

Maksymalny
efekt
użyteczności

Określony efekt
użyteczności

Maksymalny nakład
środowiska

6

O. Lange wyróżniał ekonomię jako:

naukę teoretyczną,

ekonomię opisową - zajmującą się badaniem konkretnych przebiegów współczesnych procesów

gospodarczych.

T. Kotarbiński wszystkie dyscypliny naukowe, a więc także ekonomie, dzieli z punktu widzeniach
zadań na:

teoretyczne - służące celom poznawczym

stosowane - zajmujące się projektami zmian rzeczywistości. Nauki stosowane mają znajdować

sposoby praktycznego wykorzystywania poznanych praw naukowych oraz przedstawiać
projekty racjonalnego działania, zmierzającego do przekształcania rzeczywistości.

Ekonomia dzieli się także na:

ekonomię pozytywną - ma za zadanie wyjaśnianie zjawisk ekonomicznych, jest oparta na

obiektywnej wiedzy o rzeczywistości. Bada zjawiska gospodarcze takie, jakimi są. Analizuje
skutki zmian warunków ekonomicznych lub wariantów uprawianej polityki gospodarczej, bez
formułowania sądów wartościujących. Jest stosowana przez ekonomistów, którzy efekty swojej
pracy przedstawiają wyłącznie jako zdarzenie gospodarcze, prezentując dane empiryczne i
budując niewartościujące teorie. Powszechnie jako naukę pozytywną traktuje się ekonomię
polityczną.

ekonomię normatywną – zajmuje się sądami wartościującymi, wskazuje możliwe i pożądane

kierunki oraz sposoby przeobrażania rzeczywistości. W ekonomii normatywnej formułowane są
tezy oparte na własnych systemach wartości badacza i często przyjmują formy zaleceń czy
przekształcają się w odrębne szkoły ekonomiczne. Do nauk normatywnych zalicza się m.in.
politykę ekonomiczną.

Ekonomia polityczna, w Polsce nazywana ogólnie ekonomią, dzieli się również na:

mikroekonomię - zajmuje się badaniem zachowań indywidualnych konsumentów,

przedsiębiorstw i rynków. W badaniach mikroekonomicznych gospodarkę danego kraju bądź
regionu traktuje się jako zbiór podmiotów, nie zaś jako jeden organizm (jak w makroekonomii).

makroekonomię - posługuje się wielkościami agregatowymi (zbiorczymi, dotyczącymi całej

gospodarki) do badania prawidłowości występujących w gospodarce jako całości.
Makroekonomia bada gospodarkę, zarówno narodową jak i światową, jako ogół zależności,
występujących między najważniejszymi agregatami gospodarczymi, takimi jak: łączny
(globalny) popyt i podaż produktów i usług, średni poziom cen, poziom zatrudnienia, wielkość
konsumpcji i inwestycji, czy dochody i wydatki budżetu państwa.

9. Miary oceny wzrostu i rozwoju gospodarczego.

Pomiaru gospodarki narodowej możemy dokonywać w sposób:

a) statyczny – gospodarkę ocenia się głównie takimi wskaźnikami jak: wskaźnik bogactwa

narodowego, majątku narodowego ujmowanymi na pewien moment np. na koniec roku;

b) dynamiczny – gospodarkę ocenia się wskaźnikami absolutnymi lub przyrostowymi, stosuje się

takie mierniki, jak: wskaźnik produktu i wzrostu narodowego, wskaźnik inflacji i bezrobocia,
eksportu, wskaźniki poziomu życia.

Do pomiaru gospodarki bardzo często wykorzystywane są informacje statystyczne, których dostarcza
w Polsce GUS czy EUROSTAT. Pomiar takich informacji może być nierzetelny lub można jedną
informację przedstawić w sposób pozytywny albo negatywny. Urzędy statystyczne przedstawiają nam
informacje uśrednione, czyli zaokrąglone, dlatego trzeba wiedzieć, jak z nich korzystać, jak je czytać,

7

żeby nie dochodziło do manipulacji informacji. Analizując dane statystyczne należy pamiętać o ich
względności.
Podstawowe mierniki oceny gospodarki to:

1) bogactwo naturalne – które obejmuje wszystkie dobra materialne i pozamaterialne, którymi

rozporządza dane społeczeństwo bez względu na formę własności oraz rozpoznane i dostępne
do eksploatacji zasoby naturalne danego państwa. Wycena bogactwa jest szacunkowa, niepełna,
a czasami pomija się w niej pozamaterialne dobra;

2) majątek narodowy – który obejmuje materialną część bogactwa narodowego, a więc wszystkie

nagromadzone w czasie procesu rozwoju historycznego dobra materialne i finansowe
znajdujące się w granicach danego kraju, należące do danego państwa i jego obywateli lub
innych państwa. Przy badaniu istotne jest określenie jego wartości, dynamiki i struktury oraz
stopnia nowoczesności i deprecjacji (zużycia). Wyceny tego majątku dokonuje się poprzez spis
powszechny, co kilka lat. Z punktu widzenia ekonomicznego, najistotniejszym elementem
majątku narodowego jest majątek produkcyjny, służący do produkcji i reprodukcji efektów
gospodarczych. Majątek produkcyjny obejmuje środki produkcji i przedmioty pracy
nagromadzone historycznie. Wycenia się go na podstawie aktualnej wartości bądź tego, ile jest
w stanie ten majątek wyprodukować. W warunkach globalizacji, internacjonalizacji i
międzynarodowego podziału pracy, taka wycena jest nieaktualna, gdyż istnieje swoboda
przepływu kapitałów. Wycena majątku narodowego ma charakter międzynarodowy.

Podane powyżej wskaźniki wykorzystywane są do statycznej oceny gospodarki. Z kolei do
dynamicznej oceny gospodarki potrzebne jest podawanie tych wskaźników w przeliczeniu na 1
mieszkańca. Wtedy otrzymane wskaźniki są bardziej porównywalne, gdyż przeliczenie na 1
mieszkańca niweluje różnice pomiędzy państwami pod względem powierzchni i liczby mieszkańców.
Miernikiem poziomu życia jest wskaźnik dochodu narodowego na 1 mieszkańca.
Do pozostałych mierników zaliczamy:

3) produkt globalny (PG) – jest to suma produkcji fizycznej wyrobów i usług wszystkich

sektorów w państwie w ciągu założonego okresu, najczęściej jest to 1 rok. Obejmuje zarówno
produkty finalne (konsumpcyjne), jak i niefinalne (niezakończone) przeznaczonego do dalszego
przetwórstwa;

4) produkcja globalna – która wyrażona jest w jednostkach pieniężnych i stanowi wartość

globalną;

5) produkt krajowy brutto (PKB) – jest suma dóbr i usług wytworzonych przez czynniki

produkcji wszystkich sektorów. PKB jest rezultatem działalności wszystkich podmiotów
zlokalizowanych w kraju, rodzimych i zagranicznych. Jest pomniejszony o wartość dóbr i usług
zużytych na jego wytworzenie. Obejmuje również amortyzację (fizyczne zużywanie majątku
trwałego). PKB pomniejszony o wielkość amortyzacji tworzy produkt krajowy netto (PKN).
Uwzględniając napływ i odpływ kapitału z kraju uzyskuje się produkt narodowy brutto (PNB),
a po uwzględnieniu amortyzacji produkt narodowy netto (PNN). PKB powinien być liczony w
wartościach realnych a nie nominalnych. Według wartości realnej w obliczeniach powinniśmy
uwzględnić skutki zmiany cen (inflację) lub zmian aprecjacji wartości pieniądza. W tym celu
wykorzystuje się tzw. delatory, które są miarą przeciętnego wzrostu lub spadku cen w kraju na
wszystkie dobra i usługi, które wchodzą w skład PKB.

Innymi sposobem mierzenia aktywności produkcyjnej gospodarki jest obliczanie dochodu narodowego
(DN).

6) dochód narodowy – jest równowartością produktu narodowego netto (PNN) oczyszczonego z

podatków pośrednich (w cenach rynkowych zawarte są takie podatki pośrednie, jak: VAT,
akcyza, cło). Żeby pozbyć się wartości cenotwórczej, musimy odjąć podatki pośrednie od PNN
i wtedy otrzymamy DN. DN jest to nowowytworzna wartość, czyli suma produktów finalnych
przekazana społeczeństwu do wykorzystania i skonsumowania. DN ma 2 oblicza:

8

- wartościowe (pieniężne),
- rzeczowe.
Jest to istotne zwłaszcza z punktu widzenia podziału, dlatego, że dochód narodowy po
wytworzeniu podlega podziałowi na spożycie (indywidualne i zbiorowe) i akumulację
(inwestycje, zapasy i obsługę długu publicznego).

produkt krajowy brutto 100%

spożycie 75% akumulacja 25%

- spożycie indywidualne 60% - inwestycje 15%
- spożycie zbiorowe 15% - zapasy 1%

-obsługa

długu

publicznego 8%

Środki inwestycyjne są niezbędne do zagwarantowania stabilności gospodarki, pozwalają się rozwijać
gospodarce. Zapasy też są ważne w momencie wystąpienia nieprzewidywanych wypadków. Należy je
traktować jako zapasy narodowe.
Podział PKB musi być przed wszystkim sprawiedliwy, dlatego rząd powinien określać na co będą
przeznaczane środki w długim okresie czasu. Ważna jest również struktura PKB, czyli to, co się w
danym kraju wytwarza, czy są to produkty potrzebne i jak mogą one zaspokajać potrzeby
społeczeństwa. Istotną sprawą jest, jaka część PKB może być zbyta na rynku, jest to ważne z punktu
widzenia stabilności gospodarki. Procesy związane z wytwarzaniem produktów wpływają na stan
gospodarki, jak i na poziom życia. Jeżeli struktura PKB jest niewłaściwa, to na rynku mogą wystąpić
problemy z zakupem niektórych towarów. W ramach konsumpcji nowe produkty powinny mieć
określone parametry jakościowo – użytkowe, które określa US po to, żebyśmy wiedzieli, jak jest ich
siła nabywcza. Na funkcjonowanie gospodarki duży wpływ wywiera deficyt handlu zagranicznego,
gdyż takie zadłużenie muszą spłacać kolejne pokolenia.
W każdej gospodarce czynnikami wzrostu gospodarczego mogą być oszczędności. Jeżeli rosną
oszczędności społeczeństwa, to rośnie ich zasobność i następuje wzrost inwestycji. Oszczędności
należy oceniać pozytywnie, a rząd powinien robić wszystko, żeby ludzie oszczędzali np. zwiększać
stopę %, co spowoduje spadek inflacji. Państwo może zmniejszać słoności do oszczędzania poprzez
obniżkę stopy %, co spowoduje wzrost konsumpcji. Za pomocą stale zmieniających się instrumentów,
państwo powinno realnie wpływać na stopy % i na skłonność do oszczędzania i akumulowania.
Kraje rozwijające się powinny charakteryzować się mniejszą stopą spożycia a większą słonością do
akumulacji, a kraje rozwinięte na odwrót. Trzeba uważać, żeby wytworzony majątek narodowy nie
został „przejedzony”, czyli, żeby nie wystąpiła sytuacja, w której więcej konsumujemy niż
produkujemy.

10. Sposoby pomiaru dobrobytu społecznego.

Mierniki społecznego dobrobytu winny określać stopień zaspokajania potrzeb społecznych. W tym

celu należy wyodrębnić i sklasyfikować potrzeby, określić sposób ich zaspokajania, określić sposób
mierzenia ich poziomu oraz odpowiednio zinterpretować wyniki.

• Metoda genewska UNRISD - klasyfikuje potrzeby według następujących grup: wyżywienie,

mieszkanie, zdrowie, wykształcenie, rekreacja, zabezpieczenie społeczne, zabezpieczenie materialne.
Stopień zaspokojenia danej grupy potrzeb jest mierzony za pomocą trzech mierników, z których jeden
określa ilościowy stan nasycenia potrzeby, a dwa pozostałe -jakościowy stan jej nasycenia. W metodzie
tej nie uwzględniono zjawiska substytucyjności niektórych potrzeb. Dodatkowo należy uwzględnić

9

fakt, że wybór jest uzależniony od subiektywności podejścia badającego. Może to w konsekwencji
prowadzić do zaniżenia miernika finalnego.

• Indeks rozwoju ludzkości HDI - przedstawia liczbę dorosłej ludności umiejącej czytać i pisać oraz

średnią długość życia z poziomem dochodów. Dla otrzymania tzw. zmiennej wykształcenia zestawia
się przeciętną liczbę lat nauki z liczbą dorosłej ludności umiejącej pisać i czytać. HDI opiera się na
skali od l do 100 i oznacza:

a) poniżej 50 punktów - kraje o niskim rozwoju ludzkości,
b) od 50 - 79 punktów - kraje o średnim rozwoju ludzkości,
c) powyżej 80 punktów - kraje o wysokim rozwoju ludzkości.

• Społeczne mierniki trwałego rozwoju ONZ - obejmują następujące kategorie: zwalczanie ubóstwa,

demografia a trwałość, promocja edukacji, świadomości społecznej i szkoleń, ochrona i promocja
zdrowia, promocja rozwoju trwałego osadnictwa

37

. W ramach poszczególnych kategorii również

wyróżnia się mierniki: przyczyn, stanu i reakcji. Społeczne wskaźniki zrównoważonego rozwoju nie są
zapisami sformalizowanymi.

• Wskaźnik biedy społecznej HPI - oblicza się w następujący sposób:

a) w krajach Trzeciego Świata wyznacznikami biedy są: odsetek mieszkańców, którzy nie dożywają

40 roku życia, proporcja ludzi dorosłych nie umiejących czytać i pisać, odsetek ludności bez
dostępu do czystej wody i służby zdrowia oraz dzieci do lat pięciu z niedowagą,

b) w krajach rozwiniętych - na podstawie: odsetek ludzi, którzy nie dożywają do 60 roku życia,

proporcja ludzi dorosłych nie umiejących w dostatecznym stopniu posługiwać się słowem pisanym
oraz liczba ludzi żyjąca poniżej granicy biedy, tj. osiągających dochód niższy niż 50% średnich
do chodów w danym kraju w ogólnej liczbie ludności. Uwzględnić także należy odsetek osób
pozostających bez pracy ponad rok.

• Wskaźnik relacji rozwoju społecznego kobiet i mężczyzn GDI – oblicza się na podstawie tych

samych danych, co wskaźnik HDI - w celu ukazania różnicy pomiędzy tempem rozwoju społecznego
kobiet i mężczyzn w danym kraju. Im ta różnica jest większa, tym współczynnik GDI jest niższy w po-
równaniu

do

HDI

danego

kraju.

GDI

uwidacznia,

w

jakim

stopniu

kobiety

biorą czynny udział w życiu politycznym i gospodarczym danego kraju poprzez ich procentowy udział
- w porównaniu z udziałem mężczyzn - wśród: parlamentarzystów, kadry kierowniczej,

specjalistów i pracowników technicznych, w wytwarzaniu dochodu narodowego.

• Kolejnym wskaźnikiem społecznym jest obszar ubóstwa, który wyznacza się poprzez

następujące wskaźniki:

a) minimum socjalne wyrażające cenę koszyka towarów i usług uznanych za niezbędne do

zaspokojenia potrzeb człowieka w zakresie wyżywienia, przystosowania do warunków
naturalnych otoczenia (odzież, mieszkanie, transport i łączność), higieny i ochrony zdrowia,
oświaty i wychowania, potomstwa oraz wypoczynku i rekreacji (na niskim poziomie, ale nie ogra-
niczającym uczestnictwa w procesie pracy i życiu społecznym),

b) minimum egzystencji wyznacza się na poziomie:

» degradacji cywilizacyjnej: 70% wartości koszyka minimum socjalnego. Wielkość ta nie

zapewnia środków na odtwarzanie dóbr trwałych w gospodarstwach domowych, ale
uwzględnia uczestnictwo w pracy.

« degradacji biologicznej: 50%-60% wartości koszyka minimum socjalnego. Zabezpiecza przed

głodem i biologicznym wyniszczeniem organizmu.

Instytucjonalne mierniki jakości życia
• Indeks wolności gospodarczej IWG zestawia się na podstawie 10 wskaźników obrazujących, jak
rząd może ograniczać stosunki gospodarcze pomiędzy podmiotami gospodarczymi.
Tymi wskaźnikami są:

10

- polityka monetarna, regulacyjna oraz handlowa, system podatkowy, system bankowy, prawo

dotyczące własności oraz inwestycji zagranicznych, wielkość produkcji gospodarczej zużywanej przez
państwo, wielkość gospodarki nieformalnej (czarnego rynku), stopień kontroli płac i cen. Każdy kraj
może być oceniany w każdej z tych kategorii w skali od l do 5, gdzie: l punkt oznacza kraj najbardziej
wolny gospodarczo; 5 - kraj najmniej wolny gospodarczo.
• Instytucjonalne wskaźniki trwałego rozwoju ONZ artykułowane są przez następujące kategorie:

integrację środowiska i rozwoju w procesach podejmowania decyzji, naukę dla trwałego rozwoju,
krajowe mechanizmy i współpracę międzynarodową na rzecz rozbudowy potencjału gospodarczego
krajów rozwijających się, międzynarodowe powiązania instytucjonalne, międzynarodowe
mechanizmy i instrumenty prawne, informację dla procesów podejmowania decyzji, wzmacnianie
roli ważniejszych grup społecznych. Wymienione kategorie uszeregowane zostały w trzech grupach
funkcjonalnych: przyczyny, stanu i reakcji.

Analiza porównawcza mierników stosowanych w strategii wzrostu gospodarczego i w rozwoju

zrównoważonym prowadzi do następujących wniosków:

1) we wzroście gospodarczym podstawowymi miernikami dobrobytu są PNB oraz PKB. Nie

odzwierciedlają one jednak faktycznego stanu dobrobytu, bowiem uwzględniają tylko jego wąsko
rozumiany aspekt ekonomiczny, nie uwzględniają struktury podziału dochodów w społeczeństwie
oraz wymagań, w których winien być realizowany rozwój zrównoważony i trwały zgodnie z jego
definicją udokumentowaną w dokumentach światowych,

2) we wzroście gospodarczym akcent oceny spoczywa na szybkości działania, wyniku syntetycznym,

globalnym,

3) w rozwoju zrównoważonym i trwałym przedmiotem oceny są przede wszystkim elementy

jakościowe i strukturalne procesu rozwoju,

4) do mierzenia osiągnięć gospodarczych wskazane jest stosowanie jednego, syntetycznego

miernika, dlatego wykorzystuje się również mierniki PNB, PKB i DEN. Różnica polega na
sposobie liczenia, a właściwie w liczbie uwzględnionych elementów. Modyfikacje mają na celu
sformułowanie PNB, tak aby mierzył faktyczny stan dobrobytu realizowanego nie tylko w
wymiarze ekonomicznym, ale także w innych wymiarach.

5) mierniki cząstkowe nie są zbiorami całkowicie rozłącznymi. Analiza wskazuje przykładowo, że w

miernikach ekonomicznych usiłuje się uwzględnić obszar ekologiczny, a w miernikach
ekologicznych - obszar ekonomiczny. Są to działania pożądane, zapewniają bowiem integralność i
odzwierciedlają wpływ każdego zjawiska na pozostałe sfery rozwoju zrównoważonego i trwałego.

11.Pojecie wzrostu i rozwoju gospodarczego.

Wzrost gospodarczy- jest procesem tworzenia i powiększania rzeczywistych rozmiarów produktu
społ. Procesowi temu towarzyszą zmiany struktury produktu narodowego i całej gospodarki. Wzrost
gospodarczy oraz towarzyszące mu zmiany strukturalne określamy mianem rozwoju gospodarczego.
Wzrost gospodarczy to baza dla rozwoju gospodarczego.
Wzrost to tylko zmiana wskaźników ilościowych. Rozmiary wzrostu jest stosunkowo łatwo obliczyć.
Rozwój to zmiany o charakterze jakościowym, które tez mają prowadzić do zmian ilościowych.
Dynamika wzrostu gospodarczego wymusza też zmiany strukturalne, dlatego zwiększenie lub
zmniejszenie wzrostu gosp. Prowadzi do dynamizowania lub zahamowania zmian strukturalnych.
Istotnym zagadnieniem jest wyprzedzające eliminowanie nieefektywnych struktur gosp., gdyż w
przyszłości mogą one zahamować wzrost i rozwój gosp. Rozwój gosp. Jest pojęciem szerszym od
wzrostu gosp.
Wzrost i rozwój gosp. W gospodarce rynkowej nie zawsze przebiegają równomiernie. Wyróżnia się
dwa typy występujące w gospodarce rynkowej:

1. dynamiczne zmiany poziomu aktywności gosp. znajdujące wyraz w ogólnej tendencji

rozwojowej-charakterystyczny jest trend

11

2. wahania występujące wobec tego podstawowego kierunku mogą mieć charakter sezonowy,

cykliczny, przypadkowy.

12.Modele rozwoju.

Koncepcje wykorzystywane w rozwoju lokalnym:

a) Rozwój endogeniczny
• Jest to rozwój oparty na zewnętrznych czynnikach i impulsach.
• Rozwój zależy od pozycji zajmowanej w ramach większego systemu, np. województwa.
• Występuje korzystny transfer kapitału obcego na rzecz szybkiego tempa rozwoju.
b) Rozwój spolaryzowany
• Rozwój pojawiający się w wybranych, uprzywilejowanych miejscach, powodujący

wykreowanie czynników wzrostu.

• Rozwój nierównomierny.
• Rozwój wspierany finansowo przez centra decyzyjne
c) Rozwój zintegrowany
• Rozwój wieloaspektowy i wielowymiarowy
• Oparty na strategicznych planach rozwojowych
d) Koncepcja samorealizacji
• Zintegrowana społeczność lokalna na rzecz na rzecz realizacji strategii ekorozwoju
• Naturalna autonomia każdego systemu, umiejętność korzystania z zasobów otoczenia
• Jest to rozwój oparty na paradygmacie ewolucyjnym
e) Rozwój endogeniczny
• Przeciwieństwo rozwoju endogenicznego
• Rozwój oparty na wewnętrznych potencjałach firm
• Rozwój zakorzeniony we , oparty na samorządności i inicjatywie oddolnej
• Brak motywacji i przekonania o zasadności poszukiwania zewnętrznych partnerów do

finansowania rozwoju

f) Rozwój samopodtrzymujący się
• Rozwój trwały automatycznie przywracający równowagę w skali lokalnej
• Rozwój bazujący na stabilnym systemie wartości

13.Funkcje minimalne państwa.

Są to funkcje związane z zabezpieczeniem podstawowych dóbr publicznych.
Zaliczamy do nich:

♦ Obronność – związana jest z bezpieczeństwem kraju i z utrzymaniem wojsk
♦ Praworządność – związana jest z utrzymaniem policji i sądów
♦ Prawo własności – polega na zabezpieczeniu praw majątkowych obywateli
♦ Zarządzanie makroekonomiczne – związana jest administracją całego kraju
♦ Powszechna opieka zdrowotna – związana jest z Narodowym Funduszem Zdrowia i całym

Ministerstwem Zdrowia i Opieki Społecznej

♦ Programy walki z ubóstwem – są to wszelkiego rodzaju dotacje i świadczenia dla rodzin o

niskich dochodach, chodzi tu o całą opiekę socjalną państwa

♦ Pomoc w przypadku klęsk żywiołowych

14.Instrumenty wspierania lokalnej gospodarki.
15.Doktryny społeczno-ekonomiczne.

12

Definicja: Jako doktryny społeczno-ekonomiczne określamy zbiór uporządkowanych założeń,
twierdzeń i poglądów na temat określonej dziedziny wiedzy lub działalności. W doktrynach występują
tezy związane ze światopoglądem . Doktryny narzucają również kierunki, cele oraz jak należy
postępować aby te cele osiągnąć. Wskazują również na pewne wartości w zależności od tego jaki cel
chcemy osiągnąć. Od teorii doktryna różni się brakiem pełnego uzasadnienia przesłanek, wniosków z
nich płynących.
Merkantylizm- XII w. – aktywne uczestnictwo państwa w oddziaływaniu na gospodarkę szczególnie
w zakresie promocji własnych produktów zagranicą . Aktywna rola handlu w rozwoju gospodarczym.
Państwo ogranicza nadmierny import.
Doktryna liberalizmu gosp.- XIII w. – ograniczenie interwencji państwa w sprawy gosp. do
minimum; wywodzi się z teorii klasycznej. Zakłada że rynek powinien wszystko regulować, a państwo
nie powinno się w to wiązać. Popyt, podaż i ceny decydują o wszystkim; teoria ta zakłada, że jeżeli
państwo nie będzie ingerować w gospodarkę to rynek doskonale wykształci rynek i strukturę produkcji.
Interwencjonizm państwowy- XX w.- stworzona przez Keynsa który przedstawił swój plan wyjścia z
kryzysu gosp. w USA poprzez pobudzenie efektywnego popytu. Zaproponował on system prac
publicznych, dzięki którym zredukowano bezrobocie, inflację i pobudzono gospodarkę. System ten
przetrwał do lat 70-tych, a potem wróciły doktryny neoliberalne, zmniejszające zbyt dużą ingerencję
państwa.
Doktryna marksistowska- podporządkowana społeczeństwu , spełniła funkcje ideologiczne np. w
socjalizmie; silne oddziaływanie państwa także w aspekcie ideologicznym, silne oddziaływanie władzy
na państwo i społeczeństwo, pełnienie ścisłej kontroli. Doktryny te zakładały m.in. bardzo wysoki
poziom centralizacji władzy. Modyfikacja tych doktryn są programy Partii Socjaldemokratycznych.
Katolicka nauka społeczna- odnosząca się do komunizmu. Krytycznie podchodzi do własności i
podziału konsumpcji, czyli do liberalizmu.
Doktryna wolnego handlu- zniesienie wszelkich ograniczeń w wymianie międzynarodowe ( brak ceł,
opłat) i jest popierana przez kraje wysoko rozwinięte ze względu na wysoka efektywność produkcji,
które mimo wszystko chcą bronić swój wewnętrzny rynek.
Sowiecka doktryna industrializacji- odgrywała ważną rolę podczas rozwoju przemysłu ciężkiego (
przemysł stoczniowy, militarny) co potem wykorzystało ZSRR.

16.Systemy gospodarowania i ich charakterystyka.

System gospodarowania utożsamiany jest na ogół z gospodarką jednego kraju. W systemie tym który
daje się wyodrębnić z otoczenia i składa się z podsystemów wzajemnie na siebie oddziałujących
wyróżniamy dwa zasadnicze rodzaje procesów:

• REALNE – (materialne, fizyczne – np. produkcja, usługi, konsumpcja)
• REGULACYJNE – (postrzeganie, przekazywanie)

W systemach gospodarowania najważniejsze są organizacje i jednostki.
Organizacja to twór społeczny składający się z osób połączonych dla wykonywania określonych
funkcji ekonomicznych (np. przedsiębiorstwo czy dział w przedsiębiorstwie).
Jednostki są tworami abstrakcyjnymi służącymi opisywaniu procesów regulacyjnych i realnych
zachodzących w systemie. Jednostki SA niepodzielnymi elementami systemu i zachowują się z
określoną regularnością, w szczególności w sposób regularny reagują na bodźce zewnętrzne np.
dopływy

produktów

lub

informacji.

Otrzymują

one

pewną

porcję

informacji.

Z powyższych informacji wynika, że wszelkie działania w zakresie polityki i systemu gospodarczego
należeć będą do sfery regulacji, wiążąc się z przepływem informacji. Wyróżniamy rodzaje informacji:

• Przepływy pieniądza
• Informacje cenowe
• Informacje niecelowe

13

Od powyższych funkcji zależy rodzaj podejmowanych decyzji. Możemy mieć do czynienia z
decyzjami standardowymi – powtarzającymi się okresowo, wymagającymi niewielu informacji i
podstawowymi – wymagają obfitej informacji i dłuższego okresu przygotowania.
Często możemy mieć do czynienia z systemami gospodarowania w którym próbuje się pokonać brak
zasobów w ujęciu realnym bądź też z innym w którym podejmowane są wysiłki na rzecz zmniejszenia
bariery popytu. Można na rynkach wyjaśnić, że występuje aspiracja sprzedaży ze strony sprzedających
i kupna ze strony kupujących. Jeżeli przeważają aspiracje kupujących na skutek niedoborów zasobów
to system ten zdominowany jest przez tzw. Ssanie, natomiast zdominowany przez sprzedających
nazywany ciśnieniem.

KRYTERIUM OCENY

Punkt widzenia sprzedawcy
CIŚNIENIE

Punkt widzenia kupującego
SSANIE

Nakłady

Częściowe niewykorzystanie
zasobów

Pełne

wykorzystanie

zasobów

Jakość

Stymuluje

wprowadzenie

nowych produktów

Nie stymuluje wprowadzenia
nowych produktów

Konkurencja

Sprzedawcy

konkurują

o

nabywcę

Nabywcy

konkurują

o

sprzedawcę

Przystosowanie

W krótkim okresie producent
dostosowuje

się

do

konsumenta

W

krótkim

okresie

konsument dostosowuje się
do producenta

Selekcja

Nabywca dokonuje selekcji

Selekcji

dokonuje

sprzedawca

Niepewność

Ciężar niepewności ponosi
sprzedawca

Ciężar niepewności ponosi
nabywca

Analizując powyższą tabelę możemy dojść do wniosku, że ciśnienie jest bezsprzecznie korzystniejsze,
choć nie jest to stan trwale idealny. Przesłanki do zapewnienia dynamicznego sposobu funkcjonowania
systemów gospodarowania istnieją tylko wtedy, gdy dominuje w nim ciśnienie. System taki jednak
charakteryzuje się występowaniem barier popytu i barier finansowych z intensywnością zależną
najczęściej od fazy cyklu koniunkturalnego. Zajmowanie się polityką gospodarowania w systemach
zdominowanych przez tak zwane SSANIE w którym nie występują cykle koniunkturalne lecz stały
kryzys ma już na szczęście w Polsce znaczenie coraz bardziej historyczne. Jedynie system CIŚNIENIE
możemy rozwijać i doprowadzać do jeszcze większej efektywności.

17.Cele i dziedziny polityki ekonomicznej.

CELE POLITYKI GOSPODARCZEJ
Państwo ingeruje w sprawy gospodarcze w imię realizacji określonych celów.
Cele polityki gospodarczej można sklasyfikować na wiele rodzajów. Główny podział celów polityki
gospodarczej:
1)cele generalne- powszechnie uznawane wartości takie jak :suwerenność narodowa, sprawiedliwość
,postęp społeczny, wolność i prawa człowieka ,równość szans
2)cele ustrojowo-systemowe i polityczne-dotyczą kształtowania stosunków społeczno-ekonomicznych
,umacniania istniejącego ustroju społeczno-gospodarczego i zapewnienie jego ewolucji
3) cele ekonomiczne-wiążą się z pomnażaniem bogactwa kraju i powiększaniem materialnych podstaw
dobrobytu społecznego.

14

Zaliczymy do nich przede wszystkim wzrost gospodarczy i związane z nim dążenie do dobrobytu ,
rozwój przedsiębiorczości, inicjatywności i innowacyjności podmiotów funkcjonujących w
gospodarce, wzrost udziału każdego państwa w międzynarodowym podziale pracy, restrukturyzacja
gospodarki i jej dostosowanie do aktualnych potrzeb, a przede wszystkim zapewnienie równowagi
wewnętrznej (budżetowej) i zewnętrznej (wymiany z zagranicą) .
Kolejnym celem jest dążenie do umacniania zdolności konkurencyjnej gospodarki kraju wobec
otoczenia i zwiększania jej udziału w międzynarodowym podziale pracy. Kraje tworzące wielkie
międzynarodowe wspólnoty gospodarcze np. Unię Europejską w swojej wspólnej polityce
ekonomicznej coraz silniej akcentują interesy wspólnoty współzawodniczącej z innymi potęgami
ekonomicznymi świata .
Wśród celów polityki ekonomicznej istotne miejsce zajmuje równowaga gospodarcza jako wizerunek
sprawnego funkcjonowania systemu gospodarczego. Interwencje zmierzające do jej przywrócenia lub
utrzymania mogą obejmować oddziaływania na ceny, popyt oraz podaż. W ujęciu długookresowym
oddziaływania na podaż wiążą się z kształtowaniem dynamiki i struktury gospodarki w układzie
działowo-gałęziowym i terytorialnym. W ujęciu krótkookresowym oddziaływania te zwykle
prowadzone są w ramach polityki pieniężnej, budżetowej i cenowo-dochodowej. Istotne miejsce
zajmuje tu przeciwdziałanie tendencjom inflacyjnym, które precyzuje się w formie tzw. celu
inflacyjnego, czyli uznanej za dopuszczalną w danym czasie stopę inflacji
W zbiorze celów polityki ekonomicznej ujmowane są także założenia dotyczące przekształceń
strukturalnych gospodarki. Cele polityki strukturalnej wiążą się z preferowaniem rozwoju gałęzi
będących nośnikami postępu naukowo-technicznego, zdolnych do ekspansji na rynku światowym. Do
powyższych celów zaliczmy także przekaszałcenia struktury własnościowej w państwach
postkomunistycznych oraz cele polityki przestrzennego zagospodarowania kraju i rozwoju
regionalnego.

4) cele społeczne- Cele społeczne także wiążą się z pojęciem dobrobytu, a co za tym idzie obejmują
kwestie związane z podziałem dochodu narodowego. Na odczuwanie stanu dobrobytu przez
społeczeństwo wpływa nie tylko wysoki poziom dochodów, zabezpieczenia warunków życia itp., lecz
również stan przestrzegania zasad sprawiedliwości przy podziale dochodów, gwarancje zatrudnienia
zgodnie z kwalifikacjami i godziwe wynagrodzenia za pracę. Ważne jest też wyrównywanie szans w
dostępie do rezultatów działalności gospodarczej i społecznej, zapobieganie wykluczeniu i reintegracja
osób wykluczonych, zapewnienie ochrony zdrowia itp.
Przeciwieństwem dobrobytu jest niedostatek, powodujący stan społecznego niezadowolenia. Oprócz
nikłej produkcji dóbr materialnych i usług, przesileń gospodarczych, marnotrawstwa zasobów oraz
braku ładu w gospodarce, stan ten tworzą : bezrobocie, niskie płace, wielkie nierówności dochodów,
niesprawiedliwość relacji praca-płaca, brak szans awansu. Źródłem niedostatku są też błędy polityki
ekonomicznej.
Polityka ekonomiczna musi jednocześnie dbać o osłonę najsłabszych grup społecznych i jednostek,
wszystkim zapewniając minimum standardu życiowego, zwalczając nędzę i przeciwdziałając
tendencjom głębokiego rozwarstwiania się społeczeństwa.
Ponadto do celów społecznych zaliczymy: dostęp do dóbr kulturalnych i oświaty, zapewnienie ochrony
zdrowia.
5) Cele ekologiczne to ochrona istniejących zasobów środowiska w ramach tzw. zrównoważonego
rozwoju, ekorozwoju i rekultywacja obszarów zniszczonych. We współczesnym świecie oznacza to
przede wszystkim, że polityka ta powinna być elementem równoważenia rozwoju kraju i
harmonizowania z celami ochrony środowiska celów gospodarczych i społecznych. Oznacza to także,
że realizacja polityki ekologicznej państwa w coraz większym stopniu powinna dokonywać się poprzez
zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i
energochłonności gospodarki oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk

15

gospodarowania, a dopiero w dalszej kolejności poprzez typowo ochronne, tradycyjne działania takie
jak oczyszczanie gazów odlotowych i ścieków, unieszkodliwianie odpadów

.

6)cele obronno-militarne to przede wszystkim powiększanie potencjału gałęzi o znaczeniu obronnymi
zapewnienie niezbędnych rezerw mocy produkcyjnych i środków produkcji. Charakterystyczną cechą
celów tego rodzaju jest ich konkurencyjność wobec wszelkich innych .Im więcej środków kieruje
polityka ekonomiczna na cele militarne, tym mniej może ich przeznaczyć w danym czasie na
realizacje pozostałych celów.

GŁÓWNE DZIEDZINY POLITYKI GOSPODARCZEJ
Wyróżniamy analogiczny jak w ekonomii podział na politykę makroekonomiczną, której istotą są
działania zmierzające do promowania wzrostu, kształtowania oszczędności i kierunków ich
wykorzystania, osiągania wyższej efektywności, racjonalizacji podziału, stabilizacji gospodarki i
właściwych stosunków z zagranicą oraz politykę mikroekonomiczną, która zajmuje się regulacją
konkretnych zagadnień gospodarki, jej poszczególnych gałęzi, rodzajów produkcji, rynków na
określone towary i usługi .
Inny podział akcentuje rodzaje problemów, które polityka gospodarcza podejmuje. W krajach
niezamożnych podstawowym problemem w ujęciu długookresowym jest rozwój gospodarczy. W
polityce gospodarczej musimy więc podkreślić znaczenie polityki wzrostu i polityki

strukturalnej.

Funkcją polityki wzrostu jest dynamizowanie społecznego procesu gospodarczego w skali
długookresowej, przeciwdziałanie siłom i zjawiskom, które mogłyby ten wzrostu hamować czy
osłabiać.
Polityka strukturalna zmierza do przekształcenia układu relacji i proporcji występujących miedzy
poszczególnymi sektorami, działami i gałęziami gospodarki oraz działami produkcji społecznej a jej
całością, przez wspieranie rozwoju wybranych sektorów i gałęzi. Polityka strukturalna ma na uwadze
również

inne

proporcje

występujące

w

gospodarstwie

narodowym

(typu

społecznego,

technologicznego, terytorialnego) . Uwzględnienie w celach i uwarunkowaniach polityki gospodarczej
zróżnicowań terytorialnych na obszarze kraju pociąga za sobą wyodrębnienie polityki regionalnej.
Pojęciem tym określa się zwykle działalność państwa oraz występujących w jego imieniu władz
centralnych i regionalnych, mającą na celu wspieranie procesu rozwoju oraz zagospodarowania
przestrzennego regionów.
Waga narastających zniszczeń i zagrożeń środowiska naturalnego znalazła odzwierciedlenie w
wyodrębnieniu i rozwoju polityki ekologicznej.
W nowoczesnych ujęciach polityka wzrostu, polityka strukturalna, polityka regionalna i ekologiczna są
ze sobą integrowane i stanowią części składowe ogólnej polityki rozwoju społeczno-gospodarczego .
Inne podsystemy (dziedziny) polityki ekonomicznej
Kryterium przedmiotowe:

1)Polityka sektorowa- oddziaływanie państwa na procesy gospodarcze zachodzące w
poszczególnych działach i gałęziach gospodarki narodowej. Obejmuje ona:
• Politykę przemysłową
• Politykę rolną
• Politykę handlową
• Politykę handlu zagranicznego i współpracy z zagranicą
• Politykę komunikacyjną
• Politykę komunalną
Podział ten ,opierając się na przedmiocie oddziaływań rządu jest skorelowany z podmiotowym
podziałem zadań między organy rządowe, czyli ministerstwa: przemysłu, rolnictwa ,handlu itd.
2) Polityka społeczna, która obejmuje :politykę oświatową ,ochrony zdrowia, mieszkaniową
demograficzną ,migracyjna

16

Kryterium instrumentacji-bierzemy pod uwagę rodzaj sposobów ,mechanizmów i czynników, które
polityka ekonomiczna używa w oddziaływaniu na gospodarkę .Ze względu na to kryterium
wyróżniamy:

• Politykę pieniężną (obejmującą politykę emisyjną i politykę kadrową)
• Politykę ubezpieczeń
• Polityka cenowo-dochodowa
• Polityka budżetowa ( wspierana przez politykę podatkową i polityka celną)
• Polityka inwestycyjna(powiązana z nią polityka lokacyjna)
• Polityka zatrudnienia
• Polityka naukowa i innowacyjna

18.wskazniki rozwoju lokalnego.

Wskaźniki rozwoju lokalnego – są to mierniki dzięki, którym możemy określić wzrost rozwoju:
-wzrost gospodarczy i zmniejszająca się stopa bezrobocia
-wzrost dobrobytu i jakości życia mieszkańców
-wzrost atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej
-restrukturyzacja i dywersyfikacja podmiotów gospodarczych
-rozwój sektora usługowego
-wzrost mobilności zawodowej i społecznej
-rozwój infrastruktury instytucjonalnej (urzędy, instytucje)
-poprawa wizerunku gminy oraz procesy integracyjne w społecznościach lokalnych

19. Czynniki i bariery rozwoju.

Wzrost gospodarczy oznacza sytuację, w której produkcja dóbr i usług, mierzona wzrostem PKB,
rośnie z okresu na okres. Wzrost gospodarczy zależy od wielu powiązanych ze sobą czynników:

• Postęp techniczny - zależy od poziomu innowacji i badań naukowych. Zwiększa rentowność

kapitału i pozwala stawić czoła konkurencji rozwiniętych gospodarek. Jednak warunkiem
wykorzystania innowacji technologicznych i wyników badań naukowych jest zaplecze
finansowe. Tylko silny i bogaty kraj może sobie pozwolić na finansowanie badań naukowych, a
następnie wdrożenie wyników tych badań. Jest to czynnik, który powoduje długoterminowy
wzrost gospodarczy.

• Praca - zarówno pod względem ilości, jak i jakości (na ogół okresy spadku liczby ludności

odpowiadają okresom mniejszego wzrostu lub stagnacji ekonomicznej). Poziom wykształcenia
polepsza jakość i zwiększa rentowność pracy. Bardzo duże znaczenie mają koszty pracy, czyli
koszty, które musi ponosić pracodawca z tytułu zatrudnienia pracownika (na przykład
ubezpieczenia zdrowotne i świadczenia socjalne). Kolejnym czynnikiem wpływającym na
efektywność pracy jest zakres jej automatyzacji oraz stopień rozwoju technologicznego kraju.
Im on jest wyższy tym wyższy jest wskaźnik efektywności wykorzystania czasu pracy i
potencjału pracowników.

• Kapitał - to zasoby środków wykorzystane w procesie wytwarzania produkcji. Podstawowe

formy kapitału produkcyjnego to kapitał rzeczowy, kapitał finansowy i kapitał ludzki. Kapitał
rzeczowy jest tym większy, im większy jest kapitał finansowy w gospodarce. Kapitał rzeczowy
stanowi bowiem formę lokowania (inwestowania) kapitału finansowego. W gospodarkach
rozwiniętych wolnym kapitałem finansowym (tj. możliwym do zamiany na kapitał rzeczowy)
dysponują instytucje finansowe. Do instytucji finansowych zaliczamy banki, fundusze
inwestycyjne czy emerytalne, pełniące funkcje instytucji pośrednictwa finansowego, ale także
takie podmioty, jak giełda, Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, czy inne wykonujące

17

specyficzne funkcje na rynkach finansowych. Sposób organizacji tych instytucji, instrumenty
finansowe, którymi dysponują, a także przyjęte w gospodarce zasady ich funkcjonowania
tworzą system finansowy. System finansowy decyduje o zdolności gospodarki do efektywnego
transformowania kapitału finansowego w kapitał rzeczowy. Słabo rozwinięty system finansowy
ogranicza możliwości szybkiego powiększania rozmiarów kapitału rzeczowego. W ostatnich
latach coraz większego znaczenia dla gospodarki nabiera kapitał intelektualny.

• Otoczenie zewnętrzne - żaden kraj nie może rozwijać się sam. Gospodarka krajowa prowadzi

ze światem zewnętrznym wymianę towarów, kapitałów, wyników badań naukowych.

20.Kryteria wyboru systemu gospodarczego

Wybrane zagadnienia choć dość szeroko omijają odpowiedzi na pytanie są ważne z punktu widzenia
kolokwium( nie wiadomo czego ten d.b. będzie wymagał) dlatego wszelkie emaile z krytyką mojej
pracy tudzież uwagami kwestionującymi wielkość dokumentu będą z cała mocą olewane oraz nie brane
pod dalsze rozważania. (Przyp.)autor

Dotychczas panował pogląd, ze na świecie występują dwa przeciwstawne modele gospodarki: model
socjalistyczny i kapitalistyczny.

SYSTEM określany również jako USTRÓJ lub MODEL jest to wyodrębniony z otoczenia zbiór
elementów materialnych lub abstrakcyjnych, mających wzajemne powiązania wewnątrz systemowe i z
zewnętrznym otoczeniem, w którego ramach i na rzecz którego działa. Wymagają ciągłej ingerencji by
działać w sposób zorganizowany.

1.Cechy systemów gospodarczych:

 Złożoność,
 Ograniczona zdolność do samorealizacji,
 Dynamiczność.

Złożoność systemu wynika przede wszystkim z występowania bardzo dużej liczby elementów,
połączeń oraz związków między nimi.
Ograniczona zdolność samorealizacji systemu gospodarczego przejawia się tym, że często działają w
sposób zawodny i występują odchylenia od pierwotnych założeń, które nie naprawiają się same.
Dynamiczność systemu polega na jego zmianie w czasie, przestrzeni oraz na adaptowaniu do nowych
uwarunkowań. To również możliwość wpływania na zmiany otoczenia, gdy niekorzystnie działa na
system.

2.Istotą kształtowania systemu gospodarczego jest zmienność, polegająca na tzw. kreacji i
destrukcji.
KREACJA polega na rozwoju nowych, postępowych, innowacyjnych i efektywnych elementów i
rozwiązań w systemie.
DESTRUKCJA polega na ograniczeniu lub eliminacji tych, którzy przestali być w systemie
nośnikami postępu technicznego, organizacyjnego, ekonomicznego lub innego.

3.Przy wyborze modelu gospodarczego bardzo ważnym elementem jest prywatyzacja. Wyróżniamy
trzy motywy prywatyzacji ( pragmatyczny, ideologiczny oraz ekonomiczny )

4.Poniżej znajduje się modele funkcjonujące w gospodarce światowej pod względem efektywności i
szans rozwoju.

18

Klasyczna gospodarka rynkowa

Kapitalizm polityczny

N

ie

ró

w

n

e

Społeczna gospodarka rynkowa

„Państwo dobrobytu”

R

ó

w

n

e

S

za

n

se

ro

zw

o

ju

Wysoka

Niska

Efektywność systemu

5.Najefektywniejszym systemem jest Klasyczna Gospodarka Rynkowa

KLASYCZNA GOSPODARKA RYNKOWA – jeden z pierwszych modeli ekonomicznych
funkcjonujących na świecie. Jest systemem i założeniem w2zorcowym, w którym mechanizmy
rynkowe określają w sposób alternatywny rodzaje i sposoby produkcji oraz pomiaru ograniczonych
zasobów.

6. Cechy idealnego systemu gospodarczego :

 Pełnym liberalizmem gospodarczym i deregulacją gospodarki,
 Znaczną przewagą własności prywatnej nad państwową w majątku produkcyjnym i

pozaprodukcyjnym,

 Decyzyjną samodzielnością produkcyjną i konsumpcyjną przedsiębiorstw i społeczeństwa,
 Przewaga cen i wycen prawdziwych, które działają optymalizująco na rozwój gospodarczy, na

alokację zasobów, na konsumpcję i na racjonalne zachowanie,

 Wolność zawierania umów, wchodzenia i wychodzenia z rynku, prowadzenia działalności

gospodarczej, wyboru zawodu i miejsca pracy,

 Swoboda konkurencji,
 Ostre finansowanie gospodarki narodowej i jej podmiotów – np. brak ulg podatkowych,
 Znikomy zakres interwencjonizmu państwowego w sterowaniu rozwojem i w funkcjonowanie

gospodarki,

 Występowanie pozytywnych destrukcji przejawiająca się upadłościami nieefektywnych

jednostek gospodarczych.

SPOŁECZNA GOSPODARKA RYNKOWA – to system z uporządkowanym (nadzorowanym)
przez państwo interwencyjnym liberalizmem gospodarczym i społeczną opiekuńczością nad
społeczeństwem. Jest systemem preferującym wolność osobistą i rynkową z socjalną
odpowiedzialnością ziemia.

System ten charakteryzuje się:

 Solidaryzmem społecznym akceptującym redystrybucją PKB,
 Występuje wielosektorowość z dominacją własności prywatnych,
 Zasady uczciwej konkurencji w funkcjonowaniu gospodarki przy równoczesnych

ograniczeniach prawnych chroniących pracowników w miejscach pracy,

 Konsensus (umowa) społeczny w sprawie proporcji podziału wypracowanych dochodów na

rzecz budżetu centralnego, budżetów terenowych, pracodawców, pracowników i konsumentów,

 Demokratyczne procedury tworzenia zasad zapobiegania i rozstrzygania konfliktów,
 Demokratyczne i jawne formułowanie programów rozwoju gospodarczego,

19

 Oddziaływanie państwa na ograniczania bezrobocia i tworzenie nowych miejsc pracy, na

stabilizację wartości pieniądza i ograniczanie wysokiej inflacji, na ograniczanie nadmiernych
bankructw i innych zjawisk patologicznych przez stosowanie pomocy publicznej i społecznej
(socjalnej) wobec osób będących w potrzebie.