ĆWICZENIA Z ZOOLOGII BEZKRĘGOWCÓW

BIOLOGIA – STUDIA STACJONARNE

Prowadzący – dr Katarzyna Dancewicz

– dr Elżbieta Roland

Ćwiczenie 1 - Techniki pracy laboratoryjnej

•

Zasady pracy podczas ćwiczeń.

•

Zasady zaliczenia ćwiczeń.

•

Zasady prowadzenia zeszytu ćwiczeń.

•

Budowa i zasada działania mikroskopu świetlnego i stereoskopowego.

•

Zasady mikroskopowania i wykonywania rysunku biologicznego.

•

Techniki przygotowania preparatów przyżyciowych.

•

Zakładanie hodowli bezkręgowców (hodowla „sienna”, „zastałe”

akwarium).

Ćwiczenie 2 - Pierwotniaki

•

Cechy charakterystyczne i przegląd systematyczny protista zwierzęcopodobnych.

•

Ogólny plan budowy (budowa komórki zwierzęcej) i czynności życiowe pierwotniaków
(pinocytoza, fagocytoza, wchłanianie, taksje, osmoregulacja).

•

Sposoby rozmnażania bezpłciowego i płciowego pierwotniaków.

•

Cykle życiowe pierwotniaków diploidalnych i haploidalnych (mejoza post-
i pregamiczna).

•

Koniugacja u orzęsków i cykl rozwojowy zarodźca malarii.

•

Znaczenie pierwotniaków w przyrodzie i gospodarce człowieka.

•

Pasożytnicze pierwotniaki – żywiciele i choroby.

Ćwiczenie 3 - Gąbki. Parzydełkowce

•

Cechy charakterystyczne zwierząt.

•

Klasyfikacja bezkręgowców oparta na podobieństwach ich budowy i rozwoju:



morulopodobne, blastulopodobne, dwuwarstwowe, trójwarstwowe,



beztkankowce i tkankowce,



pierwouste i wtórnouste,



acelomatyczne, pseudojamowce i wtórnojamowce.

•

Cechy charakterystyczne (mezoglea) i podział systematyczny gąbek.

•

Typy komórek budujących gąbki (choanocyty, pinakocyty, porocyty, amebocyty).

•

Typy budowy gąbek (askon, sykon, leukon) i rodzaje ich szkieletu.

•

Rozmnażanie gąbek (podziały, fragmentacja, gemmule).

•

Cechy charakterystyczne i podział systematyczny parzydełkowców.

•

Postacie ciała parzydełkowców – polip (stułbia, obelia, ukwiał), meduza (chełbia modra
i obelia).

•

Budowa ściany ciała parzydełkowca (rodzaje komórek, penetranty, wolwenty,
glutynanty).

•

Rozmnażanie (planula, scyfistoma, strobilizacja, efyry) i cykle rozwojowe stułbi płowej,
obelii, chełbi modrej.

•

Przegląd systematyczny parzydełkowców.

Ćwiczenie 4 - Płazińce

•

Cechy charakterystyczne płazińców (parenchyma, protonefrydia, hermafrodytyzm),

•

Systematyka i środowisko życia.

•

Morfologiczne i anatomiczne cechy płazińców na przykładzie wypławka białego
(cefalizacja, nabłonek orzęsiony).

•

Budowa przywr na przykładzie motylicy wątrobowej.

•

Budowa tasiemców na przykładzie tasiemca uzbrojonego (proglotydy, strobila).

•

Przystosowania do pasożytniczego trybu życia u płazińców.

•

Cykle rozwojowe (żywiciel pośredni, żywiciel ostateczny, monokseniczność,
i polikseniczność) i stadia larwalne pasożytów:



motylicy wątrobowej,



motyliczki,



przywry kociej,



tasiemca uzbrojonego i nieuzbrojonego,



mózgowca ( tasiemiec kręćkowy),



tasiemca bąblowcowego,



bruzdogłowiec szeroki,

•

Choroby wywołane przez pasożytnicze płazińce - sposoby zakażenia i objawy.

Ćwiczenie 5 - Wrotki. Nicienie

•

Cechy charakterystyczne wrotków (schizocel, eutelia, cyklomorfoza, partenogeneza,
anabioza, heterogonia) i nicieni (schizocel, kutikula, dymorfizm płciowy).

•

Systematyka i środowisko życia nicieni.

•

Morfologiczne i anatomiczne cechy nicieni na przykładzie glisty ludzkiej.

•

Przystosowania do pasożytniczego trybu życia u nicieni.

•

Cykle rozwojowe pasożytów :



mątwika burakowca,



glisty ludzkiej,



włośnia krętego,



owsika,



włosogłówki,



tęgoryjca dwunastnicy.

•

Choroby wywołane przez pasożytnicze nicienie (nematodozy) - sposoby zakażenia
i objawy.

Ćwiczenie 6, 7 - Pierścienice

•

Przegląd systematyczny i środowisko życia pierścienic.

•

Progresywne cechy typu (cefalizacja, metameria, parapodia, somity, metanefrydia,
trochofora) na przykładzie przedstawiciela wieloszczetów – nereidy.

•

Budowa morfologiczna i anatomiczna dżdżownicy ziemnej i pijawki lekarskiej.

•

Specyficzne cechy trybu życia i rozmnażania się przedstawicieli poszczególnych
gromad pierścienic.

•

Stanowisko filogenetyczne pierścienic i ich rola w filogenezie stawonogów
i mięczaków.

•

Znaczenie pierścienic w przyrodzie i gospodarce człowieka.

Ćwiczenie 8, 9 - Stawonogi – skorupiaki i pajęczaki

•

Cechy charakterystyczne typu i specjalizacja poszczególnych podtypów i gromad
(skleryty, tagmy, rodzaje odnóży, rodzaje aparatów gębowych, narządów oddechowych
i wydalniczych).

•

Budowa morfologiczna i anatomiczna skorupiaka (rak rzeczny) i pajęczaka (pająk
krzyżak).

•

Strategie rozrodcze skorupiaków i pajęczaków – rozwój prosty i złożony, stadia
larwalne.

•

Znaczenie skorupiaków i pajęczaków w przyrodzie i gospodarce człowieka.

Ćwiczenie 10, 11 - Stawonogi – wije i owady

•

Cechy charakterystyczne i przegląd systematyczny tchawkodysznych (skleryty, tagmy,
rodzaje odnóży, rodzaje aparatów gębowych, narządów oddechowych i wydalniczych).

•

Budowa morfologiczna i anatomiczna owada i wija.

•

Przystosowania owadów w budowie morfologicznej do różnych typów środowisk
(modyfikacje aparatów gębowych, skrzydeł, odnóży i czułek).

•

Rozmnażanie się i rozwój owadów (stadia rozwojowe, przeobrażenie niezupełne
i zupełne).

•

Regulacja hormonalna rozwoju i proces linienia.

•

Znaczenie owadów w przyrodzie i gospodarce człowieka.

Ćwiczenie 12, 13 - Mięczaki
1. Cele ćwiczenia:

•

Systematyka i środowisko życia mięczaków.

•

Cechy charakterystyczne typu i specjalizacja poszczególnych gromad (muszla, części
ciała, płaszcz, ktenidia, radula).

•

Budowa morfologiczna ślimaka, małża i głowonoga.

•

Rozmnażanie i rozwój mięczaków (stadia larwalne).

•

Przegląd mięczaków i ich rola w przyrodzie i gospodarce człowieka.

Ćwiczenie 14 - Szkarłupnie

•

Cechy charakterystyczne (układ ambulakralny) i podział systematyczny szkarłupni.

•

Budowa i czynności życiowe rozgwiazd i jeżowców.

Ćwiczenie 15 – Zaliczenie

LITERATURA

•

Jura Cz. 2002. Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i
filogenezy. PWN, Warszawa

•

Solomon E.P., Berg L.R., Martin D.W., Villee C.A. 2000. Biologia. MULTICO
Oficyna Wydawnicza, Warszawa

•

Lewiński W. 1996. Zoologia. Wydawnictwo „OPERON”

•

Rajski A. 1988. Zoologia. PWN, Warszawa

•

Moraczewski J., Riedel W., Sołtyńska M., Miński T. 1984. Ćwiczenia z zoologii
bezkręgowców. PWN, Warszawa

•

Czapik A. 1980. Podstawy protozoologii. PWN, Warszawa

•

Kołodziejczyk A., Koperski P. Bezkręgowce słodkowodne Polski. Wyd. Uniwersytetu

Warszawskiego, Warszawa

•

Kuczyńska E. 2007. Mikroskopia świetlna w badaniach komórki roślinnej. PWN,

Warszawa

•

Melosik M., Prabucki J., Rajski A. 1989. Ćwiczenia z zoologii dla zootechników. PWN,

Warszawa

•

Rybak J. I. 2000. Bezkręgowe zwierzęta słodkowodne. Przewodnik do rozpoznawania.
PWN, Warszawa