0QJFLVOXEPNVQPNPDZTQPFD[OFK
5FDIOJDZJJOOZvSFEOJQFSTPOFM
2
Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich, projekt „Opracowanie i upowszechnienie krajowych
standardów kwalifikacji zawodowych”.
KRAJOWY STANDARD KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH
Opiekun w domu pomocy społecznej (346102)
Autorzy
–
mgr Małgorzata Kuc
Dom Pomocy Społecznej, Radom
–
mgr Anna Kicior
Wojewódzki Urząd Pracy, Filia w Radomiu
Konsultant ds. metodologii
–
mgr Hanna Całuń
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom
Recenzenci
–
dr Maria Gagacka
Prywatna Wyższa Szkoła Ochrony Środowiska, Radom
–
dr hab. Katarzyna Głąbicka, prof. PR
Politechnika Radomska
Ewaluatorzy zewnętrzni
–
mgr Grażyna Jabubczyk
Dom Pomocy Społecznej, Radom
–
mgr Barbara Siara
Dom Pomocy Społecznej „Dom Kombatanta”, Łaziska
–
mgr Aldona Metlerska
Radomskie Towarzystwo Dobroczynności
Komisja zatwierdzająca
–
mgr Dariusz Rajczyk – przewodniczący
Stowarzyszenie Menedżerów Opieki Zdrowotnej
Dyrektor Naczelny Szpitala Specjalistycznego nr 2, Bytom
–
mgr Marek Ciofani
Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe, Katowice, Stacja w Gliwicach
–
piel. Iwona Zygmuntowicz
Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe, Katowice, specjalista pielęgniarstwa ratunkowego
–
mgr Joanna Garasimowicz
Dyrektor Szkoły Policealnej nr 1, Bytom, kształcenie średnich kadr medycznych
–
mgr Ewa Frenkiel-Zydek
Wielospecjalistyczny Szpital Powiatowy, Tarnowskie Góry, pielęgniarka naczelna
© Copyright by Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, 2007
ISBN 978-83-7204-503-4 [124]
Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji – PIB
26-600 Radom, ul. K. Pułaskiego 6/10, tel. (048) 364-42-41, fax (048) 364-47-65
e-mail: instytut@itee.radom.pl http://www.itee.radom.pl
3
SPIS TREŚCI
Wstęp
................................................................................................................ 4
1.
Podstawy prawne wykonywania zawodu .................................................. 9
2.
Syntetyczny opis zawodu .......................................................................... 10
3. Stanowiska
pracy
...................................................................................... 12
4. Zadania
zawodowe .................................................................................... 12
5.
Składowe kwalifikacji zawodowych......................................................... 12
6. Korelacja
między zadaniami zawodowymi
a składowymi kwalifikacji zawodowych.................................................. 13
7. Kwalifikacje
ponadzawodowe .................................................................. 13
8.
Specyfikacja kwalifikacji ogólnozawodowych, podstawowych
i specjalistycznych dla zawodu ................................................................. 15
4
Wstęp
Gospodarka oparta na wiedzy i współczesny rynek pracy potrzebują instru-
mentów wspierających rozwój zasobów ludzkich. W związku z tym duże nadzieje
wiąże się z ustanowieniem norm kwalifikacyjnych, które pozwoliłyby z jednej
strony zwiększyć przejrzystość kwalifikacji zawodowych potrzebnych gospodarce,
a z drugiej strony mogłyby być wykorzystywane do poprawy jakości kształcenia
i doskonalenia zawodowego w systemie szkolnym i pozaszkolnym.
Podstawę prawną tworzenia w Polsce systemu krajowych standardów kwali-
fikacji zawodowych stanowi Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrud-
nienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 99, poz. 1001 z późn. zm.),
w której określono m.in. (Art. 4), że:
„…Minister właściwy do spraw pracy realizuje zadania na rzecz rynku pracy
przez dążenie do uzyskania wysokiego poziomu i rozwoju zasobów ludzkich,
w szczególności przez:
–
prowadzenie badań i analiz rynku pracy,
–
ustalanie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy,
–
koordynowanie opracowywania standardów kwalifikacji zawodowych dla za-
wodów występujących w klasyfikacji zawodów i specjalności oraz prowadzenie
baz danych o standardach kwalifikacji…”.
W Polsce nadzorem i koordynacją opracowywania standardów kwalifikacji
zawodowych o randze krajowej zajmuje się Departament Rynku Pracy Minister-
stwa Pracy i Polityki Społecznej. Będą one uaktualniane okresowo w miarę potrzeb
i zmian w wykonywaniu zawodu.
Zbiór sukcesywnie opracowywanych krajowych standardów kwalifikacji zawo-
dowych jest udostępniany w internetowej bazie danych, założonej na serwerze Mini-
sterstwa Pracy i Polityki Społecznej
http://www.standardyiszkolenia.praca.gov.pl
.
Opis standardu zawiera następujące elementy:
1.
Podstawy prawne wykonywania zawodu (zawierają przepisy związane ściśle
z wykonywaniem zawodu).
2.
Syntetyczny opis zawodu.
3.
Wykaz stanowisk pracy z przyporządkowaniem do pięciu poziomów kwalifikacji.
4.
Wykaz zadań zawodowych.
5.
Wykaz składowych kwalifikacji zawodowych.
6.
Zbiory umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych pracownika przy-
porządkowane do:
–
pięciu poziomów kwalifikacji zawodowych,
–
grup kwalifikacji: ponadzawodowych, ogólnozawodowych, podstawo-
wych i specjalistycznych.
W obecnym stanie prawnym standardy kwalifikacji zawodowych nie są obli-
gatoryjnym dokumentem. Aktualnie opracowane standardy funkcjonują na zasa-
dzie dokumentu rekomendowanego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
i mogą być wykorzystywane przez zainteresowane osoby i instytucje do różnych
celów, np. poradnictwa zawodowego, dostosowania ofert pracy do kwalifikacji
5
osób poszukujących pracy, oceny „luki kwalifikacyjnej” osób bezrobotnych i po-
szukujących pracy, opracowania programów staży i praktyk zawodowych w ra-
mach przygotowania zawodowego, przygotowania podstaw programowych kształ-
cenia w zawodzie, programów kształcenia i doskonalenia zawodowego.
Model krajowych standardów kwalifikacji zawodowych przedstawia rys. 1.
Rys. 1. Model krajowych standardów kwalifikacji zawodowych
KLASYFIKACJA
ZAWODÓW
I SPECJALNOŚCI
Standard
kwalifikacji
dla zawodu 1
Standard
kwalifikacji
dla zawodu 2
kolejne zawody ....
!
Nazwa zawodu zgodnie z klasyfikacją
!
Słownik pojęć
!
Podstawy prawne wykonywania zawodu
!
Syntetyczny opis zawodu
!
Stanowiska pracy
!
Zadania zawodowe
!
Składowe kwalifikacji zawodowych
!
Specyfikacja kwalifikacji zawodowych według grup
i poziomów:
Standard
kwalifikacji
dla zawodu 3
Standard
kwalifikacji
dla zawodu 4
ponadzawodowe
ogólnozawodowe
podstawowe
specjalistyczne
–
umiejętności
–
wiadomości
–
cechy
psychofizyczne
POZIOM 1
ponadzawodowe
ogólnozawodowe
podstawowe
specjalistyczne
–
umiejętności
–
wiadomości
–
cechy
psychofizyczne
POZIOM 2
ponadzawodowe
ogólnozawodowe
podstawowe
specjalistyczne
–
umiejętności
–
wiadomości
–
cechy
psychofizyczne
POZIOM 5
(itd. ...)
6
* * *
Krajowy standard kwalifikacji zawodowych powstaje w oparciu o analizę za-
wodu, która polega na wyodrębnieniu zakresów pracy w zawodzie oraz typowych
zadań zawodowych Z-n (n = 1, 2, 3…). Przyjęto, że zakres pracy ma odpowiadać
potrzebom rynku pracy, tzn. powinna istnieć możliwość zatrudnienia pracownika
w danym zakresie pracy, na jednym lub kilku stanowiskach. Zakresom prac przy-
porządkowano tzw. składowe kwalifikacji zawodowych K-i (i = 1, 2, 3…). Każ-
dej składowej kwalifikacji zawodowych przyporządkowano co najmniej jedno
(najczęściej kilka) zadań zawodowych. Korelację między zadaniami zawodowymi
a składowymi kwalifikacji zawodowych przedstawia tabela 2 opisu standardu.
W kolejnym kroku analizy każde zadanie zawodowe rozpisane zostało na
zbiory: umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych. W grupie kwalifikacji
podstawowych dla zawodu i specjalistycznych poszczególnym umiejętnościom,
wiadomościom i cechom psychofizycznym przyporządkowano oznaczenia tych
składowych kwalifikacji zawodowych K-i, w których dana umiejętność, wiado-
mość i cecha jest wykorzystywana. W grupie kwalifikacji ogólnozawodowych
i ponadzawodowych nie indeksuje się umiejętności, wiadomości i cech psychofi-
zycznych symbolami K-i, gdyż z definicji są one przypisane do wszystkich skła-
dowych kwalifikacji zawodowych K-i.
Rysunek 2 przedstawia etapy analizy zawodu.
Rys. 2. Etapy analizy zawodu
Zbiory umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych przypisane zostały
do czterech grup kwalifikacji: ponadzawodowych, ogólnozawodowych, podsta-
wowych dla zawodu i specjalistycznych, które różnią się zasięgiem i stopniem
ogólności.
Kwalifikacje ponadzawodowe opisane są zbiorami umiejętności, wiadomo-
ści i cech psychofizycznych wspólnych dla branży lub sektora gospodarki, w której
zawód funkcjonuje (np. branża budowlana, informatyczna). Kwalifikacje po-
nadzawodowe obejmują także kwalifikacje kluczowe, które definiuje się jako
wspólne dla wszystkich zawodów. Kwalifikacje ogólnozawodowe są wspólne dla
wszystkich zakresów pracy w zawodzie, czyli dla tzw. składowych kwalifikacji
ZAWÓD
ZAKRES PRACY
(SKŁADOWA KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH)
ZADANIE ZAWODOWE
UMIEJĘTNOŚCI – WIADOMOŚCI
– CECHY PSYCHOFIZYCZNE
7
zawodowych K-i. Kwalifikacje podstawowe dla zawodu są charakterystyczne dla
jednej lub kilku (ale nie wszystkich) składowych kwalifikacji zawodowych. Kwali-
fikacje specjalistyczne także są charakterystyczne dla jednej lub kilku (ale nie
wszystkich) składowych kwalifikacji zawodowych, ale ponadto są to umiejętności,
wiadomości i cechy psychofizyczne rzadziej występujące w zawodzie, które wy-
konuje stosunkowo mała grupa pracowników wyspecjalizowanych w dość wąskiej
działalności w ramach zawodu. Rysunek 3 przedstawia zasięg poszczególnych
rodzajów kwalifikacji zawodowych.
W Krajowym Standardzie Kwalifikacji Zawodowych zdefiniowano pięć po-
ziomów kwalifikacji. Uporządkowanie kwalifikacji zawodowych według pozio-
mów ma na celu ukazanie złożoności pracy, stopnia trudności i ponoszonej odpo-
wiedzialności. Zasadą było niemieszanie ze sobą dwóch kwestii: wykształcenia
towarzyszącego zdobywaniu kwalifikacji zawodowych oraz umiejętności wyma-
ganych do wykonywania pracy na typowych stanowiskach pracy w zakładach pra-
cy. Przyjęto nadrzędność wymagań stawianych pracownikom na stanowiskach
pracy nad wymaganiami określonymi w podstawach programowych kształcenia
w zawodzie i wynikającymi z nich wymaganiami programów nauczania oraz wy-
maganiami zewnętrznych egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe.
GOSPODARKA
(Klasyfikacja zawodów i specjalności)
Kwalifikacje kluczowe (np. porozumiewanie się w języku obcym, umiejętność wyszukiwania
i przetwarzania informacji, przedsiębiorczość, umiejętność pracy zespołowej itp.)
BRANŻA (SEKTOR GOSPODARKI)
Kwalifikacje ponadzawodowe
ZAWÓD
Kwalifikacje ogólnozawodowe
ZAKRES PRACY
(SKŁADOWA KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH)
Kwalifikacje podstawowe i specjalistyczne
ZADANIE ZAWODOWE
Kwalifikacje podstawowe i specjalistyczne
Rys. 3. Zasięg rodzajów kwalifikacji zawodowych
Na poziomie pierwszym umieszcza się umiejętności towarzyszące pracom
prostym, rutynowym, wykonywanym pod kierunkiem i pod kontrolą przełożonego.
Najczęściej jest to praca wykonywana indywidualnie. Do wykonywania pracy na
poziomie pierwszym wystarcza przyuczenie. Osoba wykonująca pracę ponosi za
nią indywidualną odpowiedzialność za działania zawinione.
8
Poziom drugi wymaga samodzielności i samokontroli przy wykonywaniu ty-
powych zadań zawodowych. Pracownik potrafi pracować w zespole pod nadzorem
kierownika zespołu. Ponosi indywidualną odpowiedzialność za działania zawinione.
Na poziomie trzecim kwalifikacji zawodowych pracuje pracownik, który wy-
konuje złożone zadania zawodowe. Złożoność zadań generuje konieczność posia-
dania umiejętności rozwiązywania nietypowych problemów towarzyszących pracy.
Pracownik potrafi kierować małym, kilku- lub kilkunastoosobowym zespołem
pracowników. Ponosi odpowiedzialność zarówno za skutki własnych działań, jak
i za działania kierowanego przez siebie zespołu.
Poziom czwarty wymaga od pracownika umiejętności wykonywania wielu
różnorodnych, często skomplikowanych i problemowych zadań zawodowych. Za-
dania te mają charakter techniczny, organizacyjny i specjalistyczny oraz wymagają
samodzielności powiązanej z poczuciem ponoszenia wysokiej osobistej odpowie-
dzialności. Pracownik musi potrafić kierować zespołami średniej i dużej liczebno-
ści, od kilkunastu do kilkudziesięciu osób, podzielonymi na podzespoły.
Poziom piąty reprezentują pracownicy, którzy kierują organizacjami i podej-
mują decyzje o znaczeniu strategicznym. Potrafią diagnozować, analizować i pro-
gnozować złożoną sytuację gospodarczą i ekonomiczną oraz wdrażać swoje pomy-
sły do praktyki organizacyjnej i gospodarczej. Są w pełni samodzielni, działający
w sytuacjach przeważnie problemowych, ponoszący odpowiedzialność i ryzyko
wynikające z podejmowanych decyzji i działań. Pracownicy ci ponoszą także od-
powiedzialność za bezpieczeństwo i rozwój zawodowy podległych im osób i całej
organizacji.
9
1. Podstawy prawne wykonywania zawodu
1
–
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593
z późn. zm.).
–
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. Nr 122,
poz. 1143).
–
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U.
z 1994 r. Nr 111, poz. 535 z późn. zm.)
–
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finanso-
wanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135).
–
Ustawa z dnia 8 grudnia 2006 r., o finansowym wsparciu tworzenia lokali so-
cjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych (Dz. U.
Nr 251, poz. 1844).
–
Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 61,
poz. 124 z późn. zm.).
–
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 października 2005 r.
w sprawie domów pomocy społecznej (Dz. U. Nr 217, poz. 1837).
–
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2005 r.
w sprawie wydawania i cofania zezwoleń na prowadzenie działalności gospo-
darczej w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę
(Dz. U. Nr 86, poz. 739).
–
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2005 r.
w sprawie wydawania i cofania zezwoleń na prowadzenie w ramach działalności
statutowej placówki zapewniającej całodobową opiekę (Dz. U. Nr 86, poz. 740).
–
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 28 lipca 2005 r. w sprawie
rodzinnych domów pomocy (Dz. U. Nr 153, poz. 1276).
–
Rozporządzenie Ministra Pracy Socjalnej z 31 lipca 1995 r. w sprawie szczegó-
łowego sposobu działania w sprawach przyjęcia do domu pomocy społecznej
oraz wypisania z domu pomocy społecznej osoby chorej psychicznie i upośle-
dzonej umysłowo (Dz. U. Nr 92, poz. 460 z późn. zm.).
–
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 23 marca 2005 r. w sprawie
nadzoru i kontroli w pomocy społecznej (Dz. U. Nr 61, poz. 543).
–
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 7 października 2005 r.
w sprawie progu interwencji socjalnej (Dz. U. Nr 211, poz. 1762).
–
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 4 kwietnia 2005 r. w sprawie
określenia ramowego wzoru umowy o realizację zadania z zakresu pomocy spo-
łecznej (Dz. U. Nr 61, poz. 545).
–
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 8 marca 2005 r. w sprawie okre-
ślenia wzoru sprawozdania z realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej
(Dz. U. Nr 44, poz. 428).
–
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 8 marca 2005 r. w sprawie domów
dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży (Dz. U. Nr 43, poz. 418).
1
Stan prawny na dzień 31 marca 2007 r.
10
–
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października
2001 r. w sprawie szczegółowych zasad opracowywania programu wychodze-
nia z bezdomności oraz zakresu i sposobu jego realizacji (Dz. U. Nr 126,
poz. 1390).
–
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r.
w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz. U. Nr 189, poz. 1598).
–
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 30 marca 2004 r. w sprawie ro-
dzaju placówek zajmujących się opieką, rehabilitacją lub edukacją osób niepeł-
nosprawnych uprawnionych do uzyskania karty parkingowej oraz trybu jej wy-
dawania tym placówkom (Dz. U. Nr 66, poz. 617).
–
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 19 kwietnia 2005 r. w sprawie
rodzinnego wywiadu środowiskowego (Dz. U. Nr 77, poz. 672).
–
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 7 kwietnia 2005 r. w sprawie
przyznawania nagród specjalnych w zakresie pomocy społecznej (Dz. U. Nr 74,
poz. 658).
–
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 sierpnia 2005 r. w sprawie zasad wy-
nagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach orga-
nizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 146, poz. 1222
z późn. zm.).
–
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 30 czerwca 2000 r.
w sprawie szczegółowych zasad i form współdziałania administracji publicznej
z innymi podmiotami oraz wzorów ofert, umów i sprawozdań z realizacji zadań
pomocy społecznej (Dz. U. Nr 55, poz. 662).
–
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 czerwca 2001 r.
w sprawie kwalifikacji osób wykonujących z upoważnienia wojewody zadania
w zakresie pomocy społecznej (Dz. U. Nr 72, poz. 754).
2. Syntetyczny opis zawodu
Opiekun w domu pomocy społecznej, jako pracownik pierwszego kontaktu,
podejmuje profesjonalne działania ukierunkowane na zaspokojenie potrzeb pod-
opiecznych przebywających w różnego rodzaju placówkach opiekuńczych. Stymu-
luje rozwój i aktywizuje osoby przebywające w domu pomocy społecznej i innych
placówkach opiekuńczych, wykorzystując w tym celu różnorodne metody i narzę-
dzia rehabilitacji lub terapii. Aktywnie włącza się i wzmacnia profesjonalne dzia-
łania w zakresie realizacji indywidualnego planu pracy i pomocy osobie przebywa-
jącej w domu pomocy społecznej lub innej instytucji opiekuńczej.
Do zadań opiekuna w domu pomocy społecznej należy: pomoc i towarzysze-
nie podopiecznemu w codziennych czynnościach z zakresu samoobsługi i higieny
osobistej, pielęgnowanie oraz dbanie o zdrowie i higienę osobistą osób chorych
i niesamodzielnych, aktywizowanie podpieczonego do zwiększenia samodzielności
życiowej, doradzanie w zakresie planowania wydatków lub sposobu spędzania
czasu wolnego, mobilizowanie podopiecznego do aktywnego spędzania czasu wol-
nego oraz rozwijania zainteresowań, udzielanie pierwszej pomocy w sytuacjach
11
zagrożenia zdrowia lub życia podopiecznego, aktywne uczestniczenie w procesie
rehabilitacji i aktywizacji oraz wykonywanie określonych zadań pod nadzorem lub
na zlecenie lekarza bądź terapeuty, kształtowanie pozytywnych relacji interperso-
nalnych w najbliższym otoczeniu podopiecznego, udzielanie wsparcia w sytu-
acjach trudnych, kryzysowych.
Praca w zawodzie opiekuna w domu pomocy społecznej to stały kontakt
z ludźmi w różnym wieku, w tym z osobami w starszymi, chorymi, samotnymi,
pokrzywdzonymi przez los. Dlatego wymaga dużej wrażliwości, cierpliwości,
życzliwości, odpowiedzialności, a przede wszystkim gotowości niesienia pomocy.
Praca w zawodzie opiekuna w domu pomocy społecznej wymaga również współ-
pracy z lekarzami, rehabilitantami, terapeutami, rodziną podopiecznego oraz róż-
nego rodzaju instytucjami i organizacjami, co wiąże się z koniecznością posiadania
zdolności nawiązywania kontaktów i współpracy w zespole. Ludzkie zachowania
są często nieprzewidywalne, dlatego opiekun musi być tolerancyjny, umieć prze-
rzucać się z jednej czynności na drugą oraz łatwo przystosowywać się do zmienia-
jącej się sytuacji. W ośrodkach dla bezdomnych i samotnych matek, gdzie praca
opiekuna ma również charakter wychowawczy, musi on umieć wpływać na zmianę
postaw i zachowań podopiecznych, dlatego ważna jest komunikatywność. Duże
znaczenie ma również dobra kondycja psychofizyczna i odporność na stres.
Praca opiekuna wykonywana jest w domach pomocy społecznej różnych ty-
pów dla osób w podeszłym wieku, przewlekle somatycznie chorych, osób przewle-
kle psychicznie chorych, dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie, dzieci i mło-
dzieży niepełnosprawnej intelektualnie, osób niepełnosprawnych fizycznie, w śro-
dowiskowych domach samopomocy, w ośrodkach wsparcia dla rodzin z osobami
niepełnosprawnymi, w domach dla samotnych matek i kobiet w ciąży lub ośrod-
kach dla bezdomnych. Opiekun przebywa głównie w pokojach podopiecznych jak
również w świetlicy, jadalni czy łazience, pomagając mniej sprawnym osobom.
Wiele z wykonywanych zadań wymaga wyjścia poza teren domu opieki, np. towa-
rzyszenie podopiecznym podczas spaceru czy wizyty u lekarza, robienie im drob-
nych zakupów.
Typowymi stanowiskami pracy w zawodzie opiekuna są m.in.: młodszy opie-
kun, starszy opiekun, specjalista ds. opiekuńczo-terapeutycznych, kierownik działu
opiekuńczo-medycznego i opiekuńczo-terapeutycznego w domach i ośrodkach po-
mocy społecznej. Ponadto opiekun może pracować na stanowisku opiekuna
w ośrodkach dla bezdomnych, samotnych matek, kobiet w ciąży, gdzie poza opieką
pomaga w załatwianiu spraw administracyjno-prawnych oraz uzyskaniu podstawo-
wych wiadomości i nabyciu umiejętności, np. w opiece nad niemowlętami.
12
3. Stanowiska pracy
Tabela 1. Przyporządkowanie stanowisk pracy do poziomów kwalifikacji zawodowych
Poziom
kwalifikacji
zawodowych
Typowe stanowiska pracy
UWAGI
1
*
)
2
*
)
3
–
Młodszy opiekun.
–
Starszy opiekun.
–
Opiekun w ośrodkach dla bezdomnych.
–
Opiekun w ośrodkach dla samotnych matek.
4
–
Kierownik działu opiekuńczo-medycznego.
–
Kierownik działu opiekuńczo-terapeutycznego.
–
Specjalista ds. opiekuńczo-terapeutycznych.
5
*
)
*
)
Nie zidentyfikowano w badaniach.
4. Zadania zawodowe
Z-1.
Organizowanie środowiska i otoczenia podopiecznego.
Z-2.
Organizowanie i planowanie pracy na własnym stanowisku.
Z-3.
Przygotowanie podopiecznego do samoopieki.
Z-4.
Pomaganie i towarzyszenie podopiecznemu w codziennych czynnościach
z zakresu samooobsługi.
Z-5.
Podstawowe pielęgnowanie podopiecznych, chorych i niesamodzielnych.
Z-6.
Pomaganie przy usprawnianiu ruchowym chorego/niepełnosprawnego.
Z-7.
Kontaktowanie się z różnego rodzaju instytucjami i organizacjami społecz-
nymi w celu rozwiązywania problemów zdrowotnych, materialnych, miesz-
kaniowych, rodzinnych i prawnych podopiecznego.
Z-8.
Rozwiązywanie problemów dotyczących spraw administracyjno-prawnych
podopiecznych.
Z-9.
Zapewnienie jakości opieki i przestrzegania procedur.
5. Składowe kwalifikacji zawodowych
K-1.
Pielęgnowanie podopiecznego w podstawowym zakresie.
K-2.
Organizowanie otoczenia podopiecznego.
K-3.
Organizowanie pracy własnej.
K-4.
Stosowanie procedur zapewnienia odpowiedniej jakości opieki.
K-5.
Podejmowanie współpracy z zespołami rehabilitacyjnymi, terapeutycznymi,
instytucjami i organizacjami wsparcia.
13
6. Korelacja między zadaniami zawodowymi a składowymi
kwalifikacji zawodowych
Tabela 2. Korelacja między zadaniami zawodowymi a składowymi kwalifikacji zawodowych
Składowe kwalifikacji zawodowych
Zadania
zawodowe
K-1 K-2 K-3 K-4 K-5
Z-1
X
X X X X
Z-2
X X X X
Z-3
X X
Z-4
X X X
Z-5
X X X X X
Z-6
X X X
Z-7
X X X X
Z-8
X X
X
Z-9
X X X X
7. Kwalifikacje ponadzawodowe
UWAGA: Kwalifikacje na poziomie wyższym zawierają kwalifikacje z poziomów
niższych
Tabela 3. Przyporządkowanie kwalifikacji ponadzawodowych do poziomów kwalifikacji
Poziom
kwalifikacji
zawodowych
Kwalifikacje ponadzawodowe
UMIEJĘTNOŚCI
1
*
)
2
*
)
3
−
Stosuje zasady, przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciw-
pożarowej i ochrony środowiska.
−
Wykonuje zadania zawodowe zgodnie z zasadami ergonomii.
−
Udziela pomocy przedmedycznej.
−
Komunikuje się z ludźmi.
−
Doskonali metody pracy własnej i dokonuje jej samooceny.
−
Rozwiązuje problemy organizacyjne na stanowisku pracy.
−
Przestrzega zasad współżycia społecznego.
−
Przestrzega zasad etyki zawodowej.
−
Przestrzega tajemnicy zawodowej.
−
Wykorzystuje obowiązujące przepisy prawa w działalności zawodowej.
−
Sporządza podstawowe pisma i dokumenty.
−
Posługuje się sprzętem komputerowym w zakresie niezbędnym do gromadzenia
i opracowania danych, sporządzania pism i dokumentów.
4
−
Inicjuje oraz wprowadza zmiany organizacyjne w obszarze swojego działania.
−
Opracowuje i wprowadza w życie odpowiednie zarządzenia i procedury zmian
w systemie organizacji pracy.
−
Systematycznie kontroluje podejmowane działania.
14
Poziom
kwalifikacji
zawodowych
Kwalifikacje ponadzawodowe
5
*
)
WIADOMOŚCI
1
*
)
2
*
)
3
−
Przepisy, zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska.
−
Zasady ergonomii.
−
Zasady udzielania pomocy przedmedycznej.
−
Techniki komunikacji.
−
Techniki rozwiązywania problemów.
−
Metody rozwiązywania problemów na stanowisku pracy.
−
Zasady współżycia społecznego.
−
Zasady etyki zawodowej.
−
Elementy prawa.
−
Zasady sporządzania pism i wypełniania podstawowych dokumentów.
−
Obsługa komputera i urządzeń peryferyjnych.
4
−
Kierowanie zespołem (tworzenie zespołu, systemy motywacyjne, zasady, kryte-
ria, narzędzia systemu kontroli i oceny pracowników).
−
Zasady pracy zespołowej.
−
Systemy i metody oceniania pracy.
5
*
)
CECHY PSYCHOFIZYCZNE
1
*
)
2
*
)
3
−
Samodzielność.
−
Odpowiedzialność.
−
Tolerancja.
−
Rzetelność i sumienność.
−
Serdeczność.
−
Cierpliwość.
−
Potrzeba samodoskonalenia.
−
Odporność emocjonalna i zrównoważenie.
4
−
Zdolności kierownicze.
−
Zdolność współpracy w zespole.
−
Uzdolnienia organizacyjne.
−
Gotowość do wprowadzania zmian.
−
Odpowiedzialność za innych.
5
*
)
*
)
Nie zidentyfikowano w badaniach.
15
8. Specyfikacja kwalifikacji ogólnozawodowych,
podstawowych i specjalistycznych dla zawodu
UWAGA: Kwalifikacje na poziomie wyższym zawierają kwalifikacje z poziomów
niższych
POZIOM 1
–
Nie zidentyfikowano.
POZIOM 2
–
Nie zidentyfikowano.
POZIOM 3
Kwalifikacje ogólnozawodowe
Umiejętności
–
Podejmuje samodzielnie decyzje w zakresie swoich kompetencji.
–
Przestrzega zasad etyki, uznanych norm kulturowych i praw człowieka.
–
Szanuje obyczaje, wartości i wierzenia religijne jednostki/rodziny.
–
Stosuje zasady indywidualizacji
w opiece.
–
Promuje zdrowy styl życia, wspierający zdrowie podopiecznego.
–
Dostrzega i reaguje na stan, samopoczucie lub ryzyko zagrożenia zdrowia i ży-
cia podopiecznego.
–
Rozwiązuje problemy na stanowisku pracy.
Wiadomości
–
Proces podejmowania decyzji.
–
Ustawodawstwo prawne w opiece społecznej.
–
Etyka w pracy zawodowej.
–
Prawa człowieka, prawa pacjenta.
–
Polityka społeczno-zdrowotna.
–
Odpowiedzialność zawodowa.
–
Formy i metody motywowania do podejmowania działań prozdrowotnych.
–
Społeczne uwarunkowania zdrowia i choroby.
–
Zasady postępowania w stanach zagrożenia życia.
–
Problemy prawne, moralne, organizacyjne.
16
Cechy psychofizyczne
–
Szacunek dla godności człowieka.
–
Uczciwość.
–
Zaangażowanie.
Kwalifikacje podstawowe dla zawodu
Umiejętności
–
Organizuje bezpieczne środowisko opieki i pracy (K-2, K-3).
–
Organizuje warunki mieszkaniowe zgodnie z potrzebami podopiecznego (K-2,
K-5).
–
Planuje i organizuje pracę własną (K-3).
–
Dokumentuje swoje działania i pracę z podopiecznym (K-2, K-4).
–
Stosuje techniki informacyjne w praktyce (K-2, K-4).
–
Utrzymuje higienę otoczenia i miejsca zamieszkania podopiecznego (K-1, K-2,
K-3).
–
Planuje zakres opieki i pomocy podopiecznemu (K-1, K-2).
–
Różnicuje sposoby sprawowania opieki nad podopiecznym w zależności od cho-
roby (K-1, K-2).
–
Aktywizuje podopiecznego do samodzielności życiowej (K-1, K-2).
–
Mobilizuje podopiecznego do aktywnego spędzania czasu wolnego i rozwijania
zainteresowań (K-1, K-2).
–
Mobilizuje podopiecznego do udziału w terapii zajęciowej (K-2, K-4, K-5).
–
Identyfikuje potrzeby podopiecznego w zakresie usprawniania i relaksacji (K-1,
K-2).
–
Nawiązuje kontakt z podopiecznym (K-1, K-2).
–
Rozpoznaje potrzeby podopiecznego (K-1, K-2, K-5).
–
Rozpoznaje sytuację zdrowotną i problemy zdrowotne podopiecznego (K-1,
K-2, K-4).
–
Identyfikuje stan psychiczny podopiecznego (K-1).
–
Rozpoznaje i wykorzystuje możliwości środowiska rodzinnego oraz lokalnego
(K-2, K-5).
–
Rozwiązuje problemy z udziałem podopiecznego i jego rodziny (K-1, K-2).
–
Dostosowuje metody pracy do możliwości środowiska, w którym pracuje
i stanu psychofizycznego podopiecznego (K-2, K-3, K-4).
–
Kształtuje u podopiecznych poczucie odpowiedzialności za własne zdrowie
(K-1, K-2).
–
Stosuje w praktyce uznane standardy opieki (K-1, K-2, K-4).
Wiadomości
–
Środowisko biologiczne, kulturowe i społeczne (K-5).
–
Diagnoza środowiskowa (K-2, K-5).
17
–
Zasady, techniki i metody pielęgnowania podstawowego oraz organizowania
opieki nad podopiecznym (K-1).
–
Podstawy planowania przestrzeni mieszkaniowej podopiecznego (K-2, K-5).
–
Rodzaje dokumentów w pracy opiekuna (K-3, K-4).
–
Sposoby dokumentowania działań opiekuńczych (K-2, K-4).
–
Techniki informacyjne w pracy opiekuna (K-2, K-4).
–
Zakres i rodzaje pomocy prawnej, zdrowotnej i socjalnej państwa (K-1, K-2).
–
Zasady opieki w placówkach opieki społecznej, ośrodkach interwencji (K-1).
–
Zasady aktywnej terapii (K-2, K-4, K-5).
–
Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka (K-1, K-2, K-4).
–
Procesy starzenia się organizmu (K-1, K-2, K-4).
–
Metody oceny rozwoju człowieka (K-1, K-2, K-4).
–
Metody pracy z chorymi/niepełnosprawnymi, samotnymi matkami, bezdomny-
mi (K-1, K-2, K-4).
–
Metody i sposoby kształtowania odpowiedzialności za własne zdrowie (K-1, K-2).
–
Standardy opiekuńczo-terapeutyczne (K-1, K-2, K-4).
Cechy psychofizyczne
–
Spostrzegawczość (K-1, K-2).
–
Kultura osobista (K-1, K-2, K-5).
–
Wytrwałość (K-1, K-2, K-4, K-5).
Kwalifikacje specjalistyczne dla zawodu
Umiejętności
–
Doradza podopiecznemu w zakresie planowania i organizacji czasu wolnego
(K-2, K-5).
–
Organizuje czas wolny podopiecznego (K-2, K-5).
–
Towarzyszy podopiecznemu na spacerach (K-2).
–
Dobiera ćwiczenia rekreacyjne odpowiednie do wieku i sprawności fizycznej
podopiecznego (K-2, K-5).
–
Wykonuje podstawowe zabiegi pielęgnacyjne w
sytuacjach ograniczonej
sprawności podopiecznego (K-1).
–
Pomaga podopiecznemu w wykonywaniu czynności fizjologicznych (K-1).
–
Pomaga podopiecznemu w ubieraniu się (K-1).
–
Pomaga podopiecznemu w opanowaniu określonych czynności samoobsługo-
wych (K-1, K-2).
–
Pielęgnuje włosy i paznokcie podopiecznego (K-1).
–
Ściele łóżko i zmienia pościel podopiecznemu (K-1).
–
Zakłada, zmienia opatrunki, kompresy, okłady (K-1).
–
Oklepuje plecy podopiecznemu (K-1).
–
Karmi podopiecznego w sytuacjach ograniczonej sprawności (K-1).
18
–
Pomaga podopiecznemu w przygotowaniu posiłków (K-2).
–
Podaje podopiecznemu leki zgodnie z zaleceniem lekarza (K-1).
–
Pomaga w uzyskaniu podstawowych wiadomości i nabyciu umiejętności opieki
nad niemowlętami samotnym matkom przebywającym w ośrodkach (K-1, K-2,
K-4).
–
Dobiera środki techniczne ułatwiające podopiecznemu wykonywanie prostych
prac (K-1, K-2).
–
Stosuje środki techniczne ułatwiające poruszanie się podopiecznego (K-2, K-5).
–
Prowadzi z podopiecznym proste ćwiczenia fizyczne uzgodnione z lekarzem,
rehabilitantem i terapeutą (K-1, K-2, K-5).
–
Dokonuje drobnych zakupów na potrzeby podopiecznego (K-2).
–
Inicjuje pozytywne relacje międzyludzkie w najbliższym otoczeniu podopiecz-
nego, a zwłaszcza ze współmieszkańcami (K-2, K-5).
–
Utrzymuje bliską więź z rodziną podopiecznego (K-1, K-2).
–
Dobiera formy komunikacji z podopiecznym i jego rodziną (K-2, K-4).
–
Komunikuje się z podopiecznym, jego otoczeniem i rodziną w ramach sprawo-
wanej opieki (K-1, K-2, K-5).
–
Komunikuje się z zespołami terapeutycznymi oraz interdyscyplinarnym na po-
trzeby planowania i realizowania opieki (K-1, K-2, K-5).
Wiadomości
–
Metodyka organizowania czasu wolnego (K-2, K-5).
–
Wydolność fizyczna i psychiczna organizmu (K-2, K-5).
–
Metody, sposoby, techniki i procedury stosowane w opiece (K-1, K-2, K-4).
–
Metodyka wykonywania podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych (K-1, K-4).
–
Kompleksowa opieka, metody pracy z chorymi/niepełnosprawnymi (K-1, K-2,
K-4).
–
Potrzeby fizjologiczne osób chorych i niesamodzielnych (K-1).
–
Zasady codziennej pielęgnacji skóry, włosów, paznokci (K-1).
–
Rodzaje narzędzi pracy, środków i materiałów pielęgnacyjnych (K-1, K-2).
–
Zasady zapobiegania powikłaniom związanym z brakiem higieny osobistej (K-1).
–
Zapobieganie odleżynom (K-1).
–
Zasady karmienia w różnych schorzeniach (K-1, K-2).
–
Podstawowe zasady prawidłowego żywienia (K-1, K-2).
–
Zasady prawidłowego żywienia w zależności od dysfunkcji podopiecznego
(K-1, K-2).
–
Zasady podawania, przechowywania i wprowadzania leków (K-1).
–
Zasady i metody opieki nad niemowlętami (K-1, K-2, K-4).
–
Rodzaje środków technicznych ułatwiających poruszanie się podopiecznego
(K-1, K-2, K-5).
–
Układ kostno-stawowy człowieka (K-1, K-2, K-5).
–
Profilaktyka i rehabilitacja osób chorych i niepełnosprawnych (K-1, K-2, K-5).
–
Rola ćwiczeń rehabilitacyjnych w usprawnianiu ruchowym (K-1, K-2, K-5).
–
Teorie i modele komunikacji (K-1, K-2, K-4, K-5).
19
Cechy psychofizyczne
–
Sprawność fizyczna (K-1, K-2, K-5).
–
Zdolność podejmowania szybkich i trafnych decyzji (K-1, K-2, K-5).
–
Zdolność pracy w szybkim tempie (K-1, K-2, K-5).
–
Komunikatywność (K-1, K-2, K-4, K-5).
–
Delikatność (K-1, K-2, K-5).
POZIOM 4
Kwalifikacje ogólnozawodowe
Umiejętności
–
Rozpoznaje bariery w komunikowaniu się i przeciwdziała im.
–
Rozpoznaje uwarunkowania kulturowe zachowań podopiecznego.
–
Nawiązuje kontakty z organizacjami społecznymi i instytucjami wsparcia.
–
Inicjuje i koordynuje stosowanie programów zapewniania odpowiedniej jakości
w opiece.
–
Zarządza jakością świadczeń opiekuńczych.
–
Opracowuje i wdraża standardy opieki oraz procedury działań opiekuńczych.
–
Opracowuje kryteria i dobiera narzędzia oceny jakości opieki.
–
Wykorzystuje uzyskane wyniki kontroli dla organizowania działań zmierzają-
cych do podniesienia jakości sprawowanej opieki.
Wiadomości
–
Bariery w komunikacji, techniki poprawy skuteczności komunikacji.
–
Problemy i kwestie społeczne oraz sposoby ich rozwiązywania.
–
Instytucje wsparcia w pomocy społecznej.
–
Zarządzanie jakością świadczeń zdrowotnych.
–
Metodologia tworzenia standardów i kryteriów opieki.
–
Kryteria i narzędzia oceny jakości opieki.
Cechy psychofizyczne
–
Inicjatywność.
–
Kreatywność.
–
Niezależność.
20
Kwalifikacje podstawowe dla zawodu
Umiejętności
– Analizuje i syntetyzuje dokumenty (K-2, K-3).
– Określa bieżące i miesięczne harmonogramy pracy (K-1, K-2, K-3).
–
Redaguje indywidualne plany wsparcia (K-1, K-2, K-3).
–
Współpracuje w projektowaniu planów wychowawczo-terapeutycznych dla
podopiecznych (K-2, K-5).
–
Przygotowuje schemat tygodniowego programu działań (K-2, K-3).
–
Opracowuje harmonogram czynności z określeniem czasu i sposobu ich reali-
zacji (K-2, K-3).
–
Reprezentuje podopiecznego w kontaktach z urzędnikami, reprezentuje w są-
dach, kuratoriach, organach administracyjnych (K-2, K-5).
–
Pomaga przygotować dokumenty związane z uregulowaniem sytuacji prawnej
podopiecznego (K-2, K-5).
–
Pomaga osobom samotnym, bezdomnym w załatwieniu niezbędnych formal-
ności związanych ze znalezieniem pracy, mieszkania (K-2, K-5).
–
Pomaga formułować pisma urzędowe (K-2, K-5).
–
Pomaga wypełniać dokumenty związane z poszukiwaniem pracy (K-2, K-5).
–
Prowadzi negocjacje w sprawach istotnych dla podopiecznego (K-2, K-5).
–
Współpracuje z opiekunami prawnymi podopiecznego (K-5).
–
Współpracuje z kuratorami sądowymi (K-5).
–
Współpracuje z zespołem rehabilitantów i terapeutów (K-2, K-5).
–
Dobiera metody, techniki i narzędzia kontroli (monitoring, ewaluacja itp.) po-
szczególnych etapów opieki (K-4).
–
Monitoruje oraz ocenia efekty podejmowanych działań w opiece
(K-4).
–
Dokonuje pomiaru jakości opieki oraz nadzoruje jakość prowadzonej dokumen-
tacji zawodowej (K-3, K-5).
Wiadomości
–
Wybrane elementy organizacji i zarządzania (K-2, K-3, K-5).
–
Polityka społeczna państwa z elementami organizacji pomocy społecznej oraz
ochrony zdrowia (K-2, K-5).
–
Przepisy regulujące zakres i rodzaje pomocy prawnej, zdrowotnej i socjalnej
państwa (K-2, K-5).
–
Założenia redagowania planów wsparcia (K-3, K-5).
–
Formy wsparcia podopiecznych i ich rodzin (K-3, K-5).
–
Zasady sporządzania pism i wypełniania dokumentów (K-3).
–
Instytucje wsparcia i zasady ich funkcjonowania (K-5).
–
Dyżury osób i instytucji pierwszego kontaktu (K-2, K-5).
–
Metody i zasady prowadzenia negocjacji (K-5).
–
Standardy jakości w prowadzonej dokumentacji zawodowej (K-3, K-4).
–
Metody, techniki, narzędzia realizacji oraz kontroli (monitorowanie, ewaluacja)
poszczególnych etapów i form opieki (K-4).
21
Cechy psychofizyczne
–
Zdolność nawiązywania kontaktów (K-2, K-3, K-5).
–
Zdolność przekonywania i negocjowania (K-2, K-3, K-4, K-5).
Kwalifikacje specjalistyczne dla zawodu
–
Nie zidentyfikowano.
POZIOM 5
–
Nie zidentyfikowano.