1. Pojęcie polityki gospodarczej. Różne ujęcia.



Polityka gospodarcza = polityka ekonomiczna (rządzący powinni kierować się zasadami
ekonomii jako dziedziny nauki)



Wojciech Roszkowski (wg profesora definicja niepełna)

PG to działania zmierzające do poprawy struktury oraz koniunktury gospodarczej w celu
szeroko rozumianego rozwoju społeczno – ekonomicznego ( mierzonego przez wskaźniki tj.
długość życia, wykształcenie, konsumpcja, poziom dochodów realnych)



K. Secomski (czasy PRL - podkreślenie roli państwa)

PG to bezpośrednie kierowanie gospodarką narodową przez państwo lub pośrednie
oddziaływanie państwa na funkcjonowanie i rozwój tej gospodarki
Minusy definicji:
-przedmiot oddziaływania jest zbyt ogólny
-obecnie są też inne podmioty polityki, które należy uwzględnić np. organizacje
międzynarodowe



Winiarski

a) Początek l. 90

PG oznacza oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową:
- na jej dynamikę (koniunkturę)
- na jej strukturę (oddziaływanie na proporcje między jej fragmentami np. własność,
określenie jakie gałęzi gospodarki dominują)
- na stosunki ekonomiczne w państwie (na relacje pomiędzy wszystkimi uczestnikami
życia gospodarczego – obywatele, konsumenci, producenci, pracodawcy, pracownicy)
- na jego relacje gospodarcze z zagranicą
To są 4 zasadnicze obszary konstytuujące politykę gospodarczą (!)

b) Po 2000 r.

PG to światowe oddziaływanie władz państwowych oraz instytucji i organizacji
międzynarodowych na gospodarkę oraz jej strukturę



STEFAN STĘPIEŃ:
PG to oddziaływanie władz państwowych oraz instytucji i organizacji
międzynarodowych na gospodarkę – na jej dynamikę i koniunkturę, strukturę, stosunki
ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje z zagranicą celem szeroko rozumianego
rozwoju społeczno – ekonomicznego (ważny jest aspekt społeczny, bo gospodarka nie jest
sama dla siebie)

2. Instrumenty polityki gospodarczej i ich klasyfikacja

.

W gospodarce występują 4 grupy instrumentów:

1. Klasyczne (pośrednie) – preferowane przez klasyczną szkołę ekonomii (liberalizm

ekonomiczny – Adam Smith); stosowane przez państwa o odmiennych systemach
ustrojowych (od zarania państwa)
a) Podatki (kiedyś: daniny)
b) Cła (nie są instrumentem klasycznym gdy są zaporowe)
c) Opłaty skarbowe (kiedyś: stemplowe)

* sterowanie obiegiem pieniądza (operowanie stopami procentowymi) – w istocie to
interwencyjny instrument, ale ze względu na jego rolę neoliberałowie dopuszczają go

2. Interwencyjne – interwencja państwa w rynek i jego mechanizmy np. UE-Polska; podstawa:

teoria keynesizmu – liberalizm socjalny; oddziaływanie poprzez popyt, jego kreacja; założenia
lewicy, ruchy socjaldemokratyczne; przykład historyczny: „Rerum novarum” ;
a)Subwencje b) dopłaty eksportowe

c)dotacje

d)limity produkcyjne

e) regulowanie kształtu, rozmiaru produktu

f) standaryzacja produkcji

g) koncesje, zezwolenia, zgody, licencje

h) regulacje dot. wykonywania zawodów

i) polityka socjalna (np. zasiłki)

j)wpływanie na płacę

min./maksymalną k)oddziaływanie na cenę (ustalanie pułapu maksymalnego)
l) skup interwencyjny (hamując podaż ogranicza wzrost cen)

ł) ustalanie kursu walutowego

m) preferencyjne kredyty

n) polityka regionalna i spójności (finansowanie szkoleń, aktywne zwalczanie bezrobocia)
o) system powszechnych (czyli przymusowych) ubezpieczeń
p) ulgi w podatkach (np. budowlane, remontowe)

r) specjalne strefy ekonomiczne

s) podatek „bykowy” – czasy PRL (polityka prorodzinna)

3. Etatystyczne – fr. Miejsce pracy finansowane przez państwo; bezpośrednia ingerencja

państwa, które staję się podmiotem gosp., wytwórcą, prowadzi działalność gospodarczą,
konkuruje z obywatelem – liberalizm nie dopuszcza takiej możliwości, ponieważ to nierówna
konkurencja, bo państwo jest silniejsze ; interwencja państwa w stosunki własnościowe

4. Nakazowo – administracyjne – okresy wojny i powojenne;

Sztywny kurs walut + ustalenie konkretnych cen (za pomocą instrumentów admin.)

3. Pojęcia: system gospodarczy, gospodarka rynkowa, rynek



System gospodarczy

oznacza ogólne zasady, według których organizowana jest aktywność

ekonomiczna społeczeństwa, a w szczególności mechanizmy podejmowania decyzji
gospodarczych, własność i sposoby wykorzystania czynników produkcji oraz najważniejsze
zasady funkcjonowania gospodarki



Gospodarka rynkowa - jeden z dwóch głównych współczesnych systemów
gospodarczych;

zasadniczą rolę w mechanizmie podejmowania decyzji ekonomicznych

odgrywają sygnały płynące z rynku, na którym panują zasady konkurencji. Umowy pomiędzy
podmiotami gospodarczymi mają charakter dobrowolny i podejmowane są w zależności od
kształtowania się zmiennych rynkowych: popytu, podaży i cen
a) Zasadnicza forma organizacji działalności: prywatne przedsiębiorstwo
b) Większość kapitału produkcyjnego: w posiadaniu gospodarstw domowych
c) Aktywność państwa ograniczona do : działań regulacyjnych + do wpływu na pożądany

przebieg procesów gospodarczych i podziału dochodów za pośrednictwem instrumentów
pośrednich (np. podatków)

d) System konkurujący: gospodarka centralnie planowana
e) XX wiek: przewaga systemu gospodarki rynkowej nad systemem gospodarki centralnie

planowanej



Rynek

jest umownym miejscem, na którym osoby i instytucje chcące kupić dobra (towary,

usługi, aktywa) spotykają się z tymi, którzy pragną te dobra sprzedać

- można też rozumieć jako całokształt dokonywanych transakcji kupna/sprzedaży danego
towaru, usługi lub aktywa
- rynek jest miejscem gdzie popyt spotyka się z podażą, dzięki czemu zostaje ustalona cena
danego towaru lub usługi i przeprowadzona transakcja kupna-sprzedaży.
- W gospodarce rynkowej cena zapewnia zazwyczaj na rynku równowagę, zrównując popyt z
podażą.
- Rynek pełni kluczową rolę w funkcjonowaniu gospodarki rynkowej – reguluje zachowanie i
działania wszystkich podmiotów gospodarczych; istnieje w niej równolegle wiele rynków:
rynek towarów i usług, rynek pieniężny i kapitałowy, rynek pracy.
Każdy ma swoją specyfikę, ale na każdym występują trzy podstawowe elementy: popyt,
podaż i równoważące je cena.

* Źródło do tego pytania: Portal edukacji ekonomicznej NBP

4. Rodzaje i podstawowe cechy spółek handlowych



spółki prawa handlowego:
- spółki osobowe
- spółka jawna
- spółka partnerska
- spółka komandytowa
- spółka komandytowo-akcyjna



spółki kapitałowe
- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
- spółka akcyjna

Spółka jawna
Jest bardzo podobna do spółki cywilnej. Wszyscy wspólnicy odpowiadają zarówno za działalność
spółki, jak i jej zobowiązania (również majątkiem osobistym). Spółka jawna ma jednak prawo
do posiadania swojego własnego majątku oraz nazwy.

Spółka partnerska
Jest to forma spółki stworzona specjalnie z myślą o ludziach wykonujących wolne zawody –
prawników, lekarzy, doradców podatkowych itp. Wszystkie kwestie związane z reprezentacją spółki
na zewnątrz oraz odpowiedzialnością za zobowiązania reguluje umowa spółki.

Spółka komandytowa
Spółka komandytowa jest korzystną formą w sytuacji, gdy niektórzy wspólnicy (tak zwani
komandytariusze) są gotowi zainwestować swoje pieniądze w spółkę i mieć swój udział w jej zyskach,
ale nie godzą się na odpowiadanie własnym majątkiem za zobowiązania spółki (nie godzą się
na ryzyko większe, niż wniesiona przez nich suma pieniędzy, tzw. kwota komandytowa). Pozostali
wspólnicy (komplementariusze) gotowi są prowadzić i reprezentować przedsiębiorstwo oraz ponosić
za nie pełną odpowiedzialność, jak również pokrywać ewentualne straty firmy ze swojego majątku.

Spółka komandytowo-akcyjna
Przedsiębiorstwo, w którym są dwa rodzaje wspólników – komplementariusze, którzy reprezentują
spółkę na zewnątrz i odpowiadają za jej prowadzenie (odpowiadają również za zobowiązania spółki),
oraz akcjonariusze, czyli posiadacze akcji spółki, mający jedynie prawo do części zysków. Jest to
forma korzystna, kiedy chcemy zdobyć kapitał na rozwój firmy (sprzedając jej akcje), jednocześnie

zachowując wpływ na firmę. Najczęściej stosowana jest w spółkach rodzinnych, taka forma chroni
bowiem spółkę przed wrogim przejęciem polegającym na wykupieniu dużego pakietu akcji przez
jedną osobę lub jedno przedsiębiorstwo i uzyskaniu przez to wpływu na decyzje podejmowane
w spółce.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Ma ona osobowość prawną, czyli prowadzi działalność we własnym imieniu, płaci podatki od
dochodu, który osiąga (w spółce osobowej opodatkowaniu podlegają właściciele spółki, a nie sama
spółka), może być stroną w sądzie, ma prawo do nazwy, może posiadać własny majątek. Wspólnikami
są osoby, które wniosły odpowiedni wkład kapitałowy lub rzeczowy. Za zobowiązania spółki
odpowiadają oni do wysokości tego wkładu, ich osobisty majątek nie jest zagrożony.
Firmę reprezentuje i zarządza nią Zarząd, który może składać się ze wspólników, ale mogą w nim
zasiadać również osoby wynajęte przez nich do prowadzenia spółki. Wspólnicy tworzą tzw.
Zgromadzenie Wspólników, które podejmuje najważniejsze decyzje dotyczące np. podziału zysku
i ma prawo oceny działalności Zarządu.

Spółka akcyjna
Jest to forma dla spółek dużych i bardzo dużych. Właścicielami spółki są osoby posiadające akcje
danej firmy. Akcje podlegają ciągłemu obrotowi na giełdzie papierów wartościowych – łatwo można
je kupić lub sprzedać, więc właściciele firmy ciągle się zmieniają. Każdy właściciel akcji ma prawo
uczestniczenia w Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy – najważniejszym organie decydującym
o firmie. Decyzje podejmowane podczas Walnego Zgromadzenia dotyczą przede wszystkim podziału
zysku spółki (część można zainwestować w firmę, część wypłacić właścicielom akcji w formie
dywidendy) oraz oceny pracy Zarządu spółki. Zarząd jest organem zarządzającym spółką na co dzień.
Podczas Walnego Zgromadzenia wszystkie decyzje podejmowane są drogą głosowania – każdy ma
tyle głosów, ile ma akcji, największy wpływ na to, co dzieje się w firmie, mają właściciele tzw.
pakietu kontrolnego, czyli takiej liczby akcji, która pozwala przegłosować wszystkich innych podczas
Walnego Zgromadzenia.
Właściciele akcji nie odpowiadają za zobowiązania spółki, jeśli firma ma długi, sama za nie
odpowiada, a gdy zbankrutuje, również nie dotyka to akcjonariuszy. Tracą oni tylko tyle pieniędzy, ile
zapłacili za akcje danej firmy.

5. Rodzaje i podstawowe cechy spółek osobowych



przedsiębiorstwa, których działalność reguluje prawo cywilne:
- indywidualna działalność gospodarcza
- spółka cywilna

Indywidualna działalność gospodarcza
Przedsiębiorstwo takie jest prowadzone i reprezentowane przez właściciela i to on jest wyłącznym
właścicielem całego zysku firmy. Odpowiada on jednak również, jako jedyny, za wszystkie
zobowiązania swojej firmy. Zobowiązania te mogą być pokrywane również z majątku osobistego
właściciela. Przedsiębiorstwo tego typu bardzo łatwo założyć i zlikwidować. Jest to forma
odpowiednia dla małych przedsiębiorstw, które nie wymagają dużych inwestycji. Założenie tego typu
firmy jest bardzo proste, wymaga wypełnienia jednego formularza oraz złożenia go w urzędzie
gminy.

Spółka cywilna
Spółka cywilna to najstarsza znana forma spółki, powstaje ona na podstawie umowy między małą
liczbą wspólników, którzy wnoszą do spółki jakiś kapitał lub wkład niepieniężny, np. pomieszczenie
biurowe, działkę pod budowę, swój własny opatentowany wynalazek lub po prostu pomysł. Taki
wkład rzeczowy nazywamy aportem. Wszyscy wspólnicy mają równe prawo do podejmowania
decyzji i reprezentowania spółki na zewnątrz, czyli np. podpisywania umów w jej imieniu. Wszyscy
też mają takie samo prawo do zysków i odpowiadają swoim osobistym majątkiem za zobowiązania
przedsiębiorstwa.
Spółka cywilna nie jest podmiotem prawa, są nimi natomiast poszczególni wspólnicy.
Każdy z nich ma swój własny odrębny wpis do ewidencji działalności gospodarczej.

6. Formy prawno-organizacyjne działalności gospodarczej

Istnieje wiele różnych form organizacyjno-prawnych przedsiębiorstw. Zakładając przedsiębiorstwo,
musimy zdecydować, która z form będzie najodpowiedniejsza dla naszych celów. Aby podjąć
właściwą decyzję, należy wziąć pod uwagę szereg różnych czynników.

Po pierwsze, musimy zdecydować, czy firmę chcemy prowadzić sami, czy z innymi, czyli czy chcemy
mieć wspólników. Jeśli wybierzemy drugi wariant, musimy zdecydować, jak zostanie rozłożona
między wspólników odpowiedzialność za sprawy spółki, kto będzie spółkę reprezentował, jak będą
dzielone zyski oraz kto i w jakim zakresie będzie odpowiadał za zobowiązania spółki (jej długi).

Im bardziej chroniony jest majątek własny wspólników (mamy tu na myśli majątek osobisty, czyli
dom, samochód, oszczędności itp.), tym bardziej skomplikowane są sprawy związane z założeniem
spółki i jej prowadzeniem, oraz tym wyższy kapitał jest potrzebny, by taką spółkę założyć.
Najprościej, najtaniej i najszybciej zakłada się małą firmę jednoosobową, natomiast założenie np.
spółki akcyjnej wymaga ogromnych nakładów czasu i pieniędzy na przygotowanie wszystkich
wymaganych dokumentów, rejestrację spółki w sądzie, przygotowanie emisji akcji itd.

Przy wyborze formy przedsiębiorstwa ważna jest jego wielkość. Jeśli chcemy prowadzić niewielką
działalność usługową, nie jest nam potrzebna firma, która będzie zarządzana przez kilkuosobowy
zarząd – w tym przypadku potrzebna jest nam firma o prostej strukturze. Jeśli jednak zakładamy, że
firma będzie prowadziła działalność na dużą skalę, korzystniejsza może okazać się któraś z bardziej
skomplikowanych form prowadzenia przedsiębiorstwa. Niektóre rodzaje działalności, np. banki,
zgodnie z przepisami prawa, muszą być prowadzone w formie spółek kapitałowych.

Innym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę, jest możliwość rozwoju firmy, np. zmiana liczby
wspólników czy pozyskanie nowego kapitału. Jeśli prowadzimy spółkę cywilną i chcemy dołączyć
jeszcze jednego wspólnika, który wniesie do spółki kapitał pozwalający na jej rozwój, musimy
zamknąć nasze przedsiębiorstwo i otworzyć nowe – z nowym składem wspólników. Dlatego, jeśli
przewidujemy rozwój naszej firmy, lepiej wybierzmy formę organizacyjną pozwalającą na zmianę
składu wspólników, np. spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Wybór określonej formy prawnej przedsiębiorstwa pociąga za sobą również określone decyzje
dotyczące sposobów opodatkowania działalności, stosowanej mniej lub bardziej skomplikowanej
formy księgowości czy konieczności ujawniania danych dotyczących spółki, np. publikowania bilansu
spółki.

Opracowano na podstawie:
S. Sudoł, Przedsiębiorstwo. Podstawy nauki o przedsiębiorstwie. Zarządzanie przedsiębiorstwem.
PWE, Warszawa 2006.

Wysłane od dr Drabchuk.

7. Makroekonomiczne cele polityki gospodarczej

Na ogół przyjmuje się, że do makroekonomicznych należą te cele polityki gospodarczej, które
obejmują swym zasięgiem wszystkie podstawowe podmioty systemu gospodarczego lub ich
zasadniczą część. Niekiedy też wskazuje się, że są to takie cele, które dotyczą całości gospodarki.
Takie ujęcie sprawia, że niekiedy mogą rodzić się wątpliwości, czy mamy faktycznie do czynienia z
celami makro-, czy mikroekonomicznymi. Jednakże w literaturze ukształtowała się już pewna tradycja
w rozróżnianiu obu grup celów. Na przykład, do makroekonomicznych celów polityki gospodarczej
zalicza się z reguły cztery podstawowe rodzaje celów:



systemowe,



strukturalne,



redystrybucyjne



stabilizacyjne.

8

. Cele redystrybucyjne

Istotą redystrybucyjnych celów polityki gospodarczej jest dążenie państwa do korygowania
pierwotnych dochodów społeczeństwa.

Powszechnie uznaje się, że tak rozumiane cele redystrybucyjne zostały po raz pierwszy odkryte pod
koniec XIX wieku przez niemieckiego ekonomistę Adolfa Wagnera. Wagner rzeczywiście jako
pierwszy sformułował w literaturze ekonomicznej postulat wykorzystania przez państwo podatków dla
niwelowania nierówności dochodowych społeczeństwa. Jest on także autorem sformułowanych w
1880 r. słynnych czterech grup zasad podatkowych, których przestrzeganie miało zapewniać ochronę
mniej zamożnych grup społeczeństwa. Jednakże praktyka oddziaływania państwa na podział
dochodów ma znacznie głębsze korzenie, gdyż jest ona nierozerwalnie związana ze zjawiskiem
poboru podatków. Podatki zawsze prowadzą bowiem do korygowania pierwotnych dochodów
społeczeństwa.

Jeżeli w danym systemie gospodarczym pierwotne dochody społeczeństwa reguluje rynek, to
realizacja celów redystrybucyjnych sprowadza się do pomniejszenia tych dochodów poprzez podatki i
inne obciążenia, a następnie do powiększenia dochodów wybranych podmiotów systemu
gospodarczego lub warstw ludności drogą wydatków budżetowych. Skala celów redystrybucyjnych
zależy zatem w dużym stopniu od aktywności gospodarczej państwa. Jeżeli państwo ma aspiracje do
prowadzenia rozbudowanej polityki społecznej i angażowania się w działalność gospodarczą, to skala
obciążenia podatkowego społeczeństwa musi być adekwatna do skali wydatków budżetowych. Jeżeli
natomiast państwo nie ma takich aspiracji i kieruje się w polityce gospodarczej ideami liberalizmu, to
ogranicza ingerencję w pierwotny podział dochodów społeczeństwa.

9.

Cele stabilizacyjne

Stabilizacyjnymi celami polityki gospodarczej określa się dążenia państwa do zapewnienia:

a) wysokiego stopnia wykorzystania czynników wytwórczych,

b) stabilnego w czasie poziomu cen.

c) równowagi bilansu płatniczego.

d) wysokiego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego.

Zalecenia w odniesieniu do celów stabilizacyjnych:

- bezrobocie nie powinno przekraczać 4%

- powinno dążyć się do zerowej stopy wzrostu cen

- PKB powinno wzrastać 3% rocznie

Cele stabilizacyjne polityki gospodarczej nie zawsze muszą być zgodne, lecz mogą mieć nawet
sprzeczny charakter. Na przykład w teorii ekonomii dość powszechnie uznaje się, że nie można
jednocześnie osiągać stanu pełnego wykorzystania czynników produkcji, mierzonego zazwyczaj
poziomem bezrobocia, oraz utrzymywać stabilnego systemu cen. Bezrobocie jest bowiem konsekwen-
cją niedostatecznego popytu, a wzrost cen nadmiernego popytu. Jeżeli zatem dąży się do zmniejszenia
bezrobocia poprzez pobudzanie popytu, to nie można jednocześnie osiągać stabilności cen, i
odwrotnie. Zjawisko to często ilustruje się tzw. krzywą Philipsa, która pokazuje, że wraz ze spadkiem
bezrobocia następuje wzrost cen, a spadek cen oznacza wzrost bezrobocia.

Genezę celów polityki stabilizacyjnej wiąże się z reguły z okresem kryzysu w gospodarce światowej
w latach trzydziestych XX w. W tym czasie nastąpił w wielu krajach nawrót do polityki protekcyjnej.
Zaistniał także zakrojony na szeroką skalę interwencjonizm państwowy w gospodarce rynkowej.

Po drugiej wojnie światowej państwa zachodnie realizowały różne cele stabilizacyjne. Zakres tych
celów był oczywiście różny w poszczególnych państwach. Zmieniał się też w czasie, w zależności od
skali takich zjawisk, jak bezrobocie, inflacja, tempo wzrostu gospodarczego, saldo wymiany
zagranicznej, deficyt budżetowy itd.

10. Cele systemowe i strukturalne polityki zagranicznej.



Cele systemowe i strukturalne obok redystrybucyjnych i stabilizacyjnych są to cele polityki

makroekonomicznej – należą do niej te cele polityki gospodarczej, które obejmują swym
zasięgiem wszystkie podstawowe podmioty systemu gospodarczego lub ich zasadniczą część.

Cele systemowe (oddziaływanie na strukturę):



Są to dążenia podmiotów polityki gospodarczej do ustanowienia lub zmiany określonych
elementów i rozwiązań systemu gospodarczego



Mogą dotyczyć:

1. układu organizacyjnego gospodarki – dążenie do powoływania podmiotów publicznych,

zmiany struktury własnościowej w gospodarce, zakresu centralnych decyzji
przedmiotowych

2. układu regulacji – zmiany obowiązujących reguł systemu finansowego, zakresu

centralnych parametrów regulacyjnych, reguł systemu pobudzania i zasilania podmiotów



pojawiają się gdy w gospodarce narastają negatywne zjawiska hamujące wzrost gospodarczy,
a organy nie dostrzegają przyczyn tego zjawiska w wadach systemu gospodarczego



Polska po II WŚ – cele systemowe zostały narzucone Polsce przez ZSRR, który dążył do tego
aby państwa objęte jego hegemonią funkcjonowały na takich samych zasadach. Nie wszystkie
cele zostały zrealizowane więc polski system nie stał się sowieckim, ale ujawniły się jego
wady i pojawił się bunt społeczeństwa. Wprowadzano więc cele systemowe, które usiłowano
realizować w ramach reform. Cele te sprowadzały się wyłącznie do drobnych korekt nie
naruszających systemu scentralizowanego. Stan ten trwał do lat 80, kiedy pojawiły się cele
zmierzające do poważnych zmian systemu (okres transformacji ustrojowej) – przejście od
systemu scentralizowanego do rynkowego. Obejmowało to m.in. zmiany struktury
podmiotowej i własnościowej gospodarki. Po 1989 roku w Polsce system planowania ulegał
likwidacji.



Z wykładu  np. w III RP były celami podstawowymi, jedne z głównych (dokonywanie
zmiany systemu), całkowita zmiana systemu – budowa nowego gdy stary już jest na nic
(efektywność i zaspokajanie potrzeb jako miernik systemu) lub częściowa zmiana systemu –
zmiana mechanizmów regulacyjnych lub struktury gospodarczej np. w NBP – zmienił zasady
swojego funkcjonowania w stosunku do czasów PRL-u (teraz instytucja niezależna od rządu)

Cele strukturalne:



Dwie definicje:

1. Oznaczają oddziaływanie na strukturę wytwarzanego produktu społecznego oraz

czynników wytwórczych zaangażowanych w procesie wytwarzania tego produktu

2. Dążenia podmiotów polityki gospodarczej do kształtowania wszelkich proporcji w

gospodarce



Obejmują dążenia do:

1. osiągania określonej struktury podmiotowej, własnościowej i decyzyjnej
2. zapewnienia:
- określonej struktury dóbr i usług dostępnych w gospodarce,
- czynników zaangażowanych w procesy wytwarzania,
- podziału produktu społecznego
- terytorialnego rozmieszczenia działalności gospodarczej



często związane są z innymi celami polityki gospodarczej – różne grupy celów mogą się
na siebie nakładać:
- cele systemowe pokrywają się ze strukturalnymi – cele polegające na dążeniach do
zmiany elementów systemu organizacyjnego wiążą się ze zmianami strukturalnymi
- redystrybucyjne z natury są jednocześnie strukturalnymi choć traktowane są jako
oddzielne cele

11. Rodzaje polityki makroekonomicznej. Różne klasyfikacje.



Poszczególne rodzaje polityki gospodarczej mogą nakładać się na siebie (stabilizacyjna
może być realizowana za pomocą monetarnej, budżetowej, dochodowej)

Rodzaje polityki makroekonomicznej:

I.

Kryterium doktrynalne – do jakiej doktryny ekonomicznej odwołuje się
a. Liberalna – ogranicza rolę państwa w procesie kształtowania życia gospodarczego
b. Antyliberalna – doktryny zakładają interwencjonizm państwa np. polityka

prowadzona za pomocą instrumentów etatystycznych

II.

Kryterium celu:
a. Systemowa – własnościowa (przekształceń własnościowych – III RP), kształtowanie

struktury podmiotów gospodarczych, decyzyjnej struktury gospodarczej

b. Strukturalna
c. Redystrybucyjna – budżetowa, podatkowa (fiskalna), socjalna(III RP)
d. Stabilizacyjna – antyrecesyjna, zatrudnienia, antyinflacyjna, deflacyjna, równowagi

zewnętrznej i wewnętrznej, wzrostu gospodarczego

e. Ekologiczna etc.

III.

Kryterium stosowanych narzędzi (instrumentów):
a. Celowa
b. Płacowa
c. Stopy procentowej
d. Kursu walutowego
e. Celna
f. Podatkowa

IV.

Kryterium zbiorcze:
a. Monetarna – 2 obszary prowadzenia = pieniężna i kursu walutowego
b. Budżetowa
c. Dochodowa
d. Zagraniczna polityka gospodarcza

12. Funkcje gospodarcze państwa.

Konieczność interwencjonizmu państwa ze względu na następujące niesprawności rynku:



Nieefektywna alokacja zasobów i obniżenie dobrobytu spowodowane załamaniami w
gospodarce, istnieniem monopoli, niedoskonałej informacji i ograniczonej mobilności
czynników wytwórczych



Negatywne efekty zewnętrzne – np. zanieczyszczenie środowiska, których eliminacja
spowodowałaby podniesienie kosztów produkcji (zmniejszenie zatruciem)



Potrzeba dostarczania niezbędnych dóbr i usług publicznych



Na rynku mogą być wytwarzane dobra niemoralne (broń, narkotyki etc.)



Rozwarstwienie, napięcia społeczne spowodowane różnicami dochodowymi

Interwencjonizm zakłada przeciwdziałanie wadom wolnego rynku i przejęcie tych zadań przez
państwo, których rynek nie jest w stanie skutecznie wypełnić.

Przeciwnicy interwencjonizmu uważają m.in., że prowadzi on do:



maksymalizacji kosztów,



deficytu budżetowego,



ogranicza wzrost gospodarczy,



prowadzi do systemowej nieskuteczności polityki gospodarczej

Formy interwencjonizmu państwowego:

1. określanie strategii rozwoju społeczno – gospodarczego
2. formułowanie planów makroekonomicznych
3. prawodawstwo gospodarcze (cel – kształtowanie ustroju gospodarczego)
4. redystrybucja dochodów
5. sterowanie gospodarką
6. produkcja oraz zakup dóbr i usług

Państwo spełnia funkcje społeczne, zarządcze i ekonomiczne w dziedzinach tj.:



zapewnienie bieżącej równowagi makroekonomicznej



przeciwdziałania wahaniom cyklicznym, bezrobociu



tworzenie warunków do długotrwałego rozwoju



dystrybucja dochodów, badania naukowe



ochrona środowiska



budowa infrastruktury społecznej i technicznej



przekształcenia strukturalne w gospodarce

Funkcje ekonomiczne:

1. funkcja stabilizacyjna – przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom (inflacja, bezrobocie,

deficyt bilansu płatniczego)

2. funkcja alokacyjna – przeciwdziałanie zjawiskom monopolistycznym i wzmacnianie

konkurencji

3. funkcja redystrybucyjna – korygowanie podziału dochodu z zachowaniem minimum

egzystencji

4. funkcja adaptacyjna – państwo dostosowuje gospodarkę do uwarunkowań zewnętrznych i

wewnętrznych

Funkcje zarządcze: kontrola, administrowanie i planowanie w gospodarce

Funkcje społeczne: działania negocjacyjne państwa (np. poziomu płac) i działania wychowawcze
(kształtowanie pożądanych zachowań konsumenckich)

13. Polityka pieniężna. Pojęcie, cele i instrumenty jej prowadzenia.

Polityka pieniężna(monetarna) to jeden z filarów polityki makroekonomicznej, który polega na
wpływie państwa na podaż pieniądza w celu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej(czyli
państwo wpływa na ilość pieniądza w gospodarce, tak aby nie było go za dużo/za mało, starając się w
ten sposób wpływać na poziom zatrudnienia, stabilność cen, stóp procentowych i rynków finansowych
i walutowych, wzrost gospodarczy). Państwo prowadzi tę politykę za pośrednictwem Banku
Centralnego.

Sam Bank Centralny ma trzy funkcje: 1). Emituje pieniądz(stąd inna nazwa to bank emisyjny) 2). Jest
bankiem dla banków prywatnych(trzyma ich rezerwy pieniężne i udziela kredytów), 3). Jest bankiem
państwa(czyli sprawuje kontrolę nad podażą pieniądza). Banki centralne mają zazwyczaj duży zakres

niezależności od rządu. Przykłady banków centralnych: NBP, EBC(Europejski Bank Centralny),
Rezerwa Federalna, Bank Anglii.

Bezpośrednim celem polityki pieniężnej jest ustalenie poziomu inflacji(czyli ograniczenie ilości
pieniądza do odpowiedniego poziomu, by mógł spełniać swoje funkcje). Dążąc do spełnienia tego celu
ustala się też cele pośrednie(dostosowanie wzrostu podaży pieniądza do poziomu przewidywanej
aktywności gospodarczej, oddziaływanie na poziom stóp procentowych, oddziaływanie na kurs
walutowy, oddziaływanie na dochód nominalny(wyznaczenie określonego poziomu PNB i reakcji na
odchylenia poziomu PNB w rzeczywistości. To działanie nie znajduje na razie zastosowania w
praktyce, bo nie ma instrumentów umożliwiających kontrolę dochodu nominalnego)).

Bank centralny ogłasza bezpośredni cel inflacyjny zakładając jaka będzie inflacja w danym roku. Jeśli
prognozy sygnalizują wzrost inflacji ponad poziom założony przez bank centralny, to bank
wykorzystuje narzędzia pośrednie(np. zmianę stóp procentowych).

Instrumenty polityki pieniężnej dzielą się na:

1). Pośrednie(za ich pomocą bank centralny oddziałuje na podaż kredytów i ich koszt, bo wpływa na
podaż pieniądza. Gdy bank centralny chce zwiększyć podaż pieniądza prowadzi
ekspansywną(miękką) politykę pieniężną, a gdy chce zmniejszyć podaż pieniądza prowadzi
restrykcyjną(twardą) politykę pieniężną. Instrumenty pośrednie to klasyczne instrumenty polityki
pieniężnej. Wyróżniamy z nich trzy instrumenty:

a) zmiana stopy dyskontowej – stopa dyskontowa to stopa procentowa stosowana przez bank
centralny przy udzielaniu kredytów bankom komercyjnym(tzw. kredyty dyskontowe/kredyty na
koniec dnia). Bank centralny oddziałuje na wielkość kredytów poprzez zmianę stopy
dyskontowej(czyli ceny kredytu) i zmianę wielkości udzielanych kredytów. Podniesienie stopy
dyskontowej sprawia, że banki zaciągają mniej kredytów(bo koszt pieniądza banku centralnego się
zwiększa) a obniżenie stopy dyskontowej działa odwrotnie. Zmiana stopy dyskontowej ma zapewniać
w teorii kontrolę nad płynnością bankową(ale nie zawsze się to udaje, bo bank centralny nie może zbyt
często zmieniać stopy dyskontowej, bo banki straciłyby do niego zaufanie, bank centralny nie może
zmusić banków do wzięcia kredytu, banki nauczyły się przerzucać koszta zmian stopy dyskontowej na
kredyty udzielane swoim klientom). Kredyty banku centralnego są też pożyczką ostatniej instancji, np.
dla upadających banków. Poprzez te kredyty bank centralny daje bankom komercyjnym dostęp do
rezerw bankowych.

b) operacje otwartego rynku – wpływają na poziom stóp procentowych i wysokość rezerw
bankowych, a tym samym na rozmiar dostępnego kredytu i ilość pieniądza w obiegu. Polegają na
kupnie/sprzedaży przez bank centralny publicznych papierów wartościowych. Gdy bank kupuje –
zwiększa się rezerwa gotówkowa banków komercyjnych, a więc zwiększa się ilość pieniądza, więc
obniżają się też stopy procentowe. W przypadku sprzedaży dzieje się odwrotnie – jest mniej pieniądza
w rezerwie i wzrastają stopy procentowe.

c) ustalanie poziomu rezerw obowiązkowych – rezerwy obowiązkowe to ta część rezerw banku,
której nie można wykorzystać do udzielania klientom pożyczek. Wyraża się je w procentach
wybranych depozytów bankowych. Zwiększenie rezerw obowiązkowych powoduje zmniejszenie
depozytów używanych do tworzenia pieniądza przez bank(przez udzielanie kredytów) oraz
zmniejszenie podaży pieniądza. Spadek rezerw prowadzi zaś do ekspansji kredytowej, bo banki mają
wolne środki wtedy i chcą je rozdać jako kredyty, żeby zarobić nową kasę. Zmiana poziomu rezerw
obowiązkowych jest taka sama dla wszystkich banków w kraju.

2). Typu administracyjnego(bezpośrednia kontrola banku centralnego nad systemem kredytowym
banków, np. racjonowanie kredytów, czyli ograniczanie wzrostu kredytów bankowych sposobami
administracyjnymi, administrowanie długiem publicznym)

14.Polityka kursowo-walutowa. Istota i rodzaje kursu walutowego.

Polityka kursowo – walutowa to działalność państwa związana z kształtowaniem kursu walutowego i
warunków działania rynku walutowego. Nie jest częścią polityki pieniężnej państwa!, choć jest z nią
powiązana. Polityka ta realizowana jest w środowisku międzynarodowego systemu walutowego, jako
że kurs walutowy odnosi się do walut zagranicznych.

Kurs waluty to cena jednej waluty wyrażona w drugiej walucie. Kurs waluty ma funkcję
informacyjną(informuje o cenie walut obcych w danym kraju) oraz cenotwórczą(wpływa
bezpośrednio na ceny towarów w handlu zagranicznym oraz pośrednio na ceny towarów
przeznaczonych na rynek wewnętrzny).

Rodzaje kursu walutowego:

1). Kryterium amplitudy wahań:

- kurs sztywny(kurs ustalony przez oficjalny organ państwa, nie podlega żadnym wahaniom, stale
utrzymuje się na takim samym poziomie)

- kurs stały(ulega zmianom wskutek wahań po stronie podaży i popytu, jednak granice jego wahań są
ściśle określone. Zmiany kursów stałych mogą nastąpić poprzez dewaluację(urzędowe zmniejszenie
kursu danej waluty względem innych) lub rewaluację(urzędowe zwiększenie kursu))

- kurs płynny(zmienny, floating – kurs kształtuje się jedynie pod wpływem podaży i popytu, wahań
jego nie ograniczają przepisy. Kursy płynne można zmienić poprzez aprecjację(zwiększenie wartości
waluty względem innych) lub deprecjację(zmniejszenie wartości waluty względem innych))

2). Kryterium liczebności:

- kurs jednolity(całość obrotów z zagranicą odbywa się po jednolitym kursie)

- kurs dualny(podwójny – istnieją dwa odmienne kursy: np. jeden reguluje przepływy towarowe, drugi
kapitałowe)

- kurs zróżnicowany(rozwinięta forma kursu dualnego; polega na istnieniu większej liczby różnych
kursów walutowych w różnych przekrojach (geograficznym, podmiotowym, przedmiotowym)

3). Kryterium stosunku do kursu długookresowej równowagi rynkowej:

- kurs nadwartości owy(przeszacowany – kurs wyższy od kursu równowagi długookresowej)

- kurs podwartościowy(niedoszacowany – kurs niższy od kursu równowagi długookresowej)

4). Kryterium stosunku do inflacji:

- kurs nominalny(zawiera stopę inflacji)

- kurs realny(nominalny skorygowany o stopę inflacji)

5).Kryterium sposobu ustalania:

- kurs fixing(ustalany raz na jakiś czas, np. raz dziennie)

- kurs ciągły(może się zmieniać z sekundy na sekundę)

6). Kryterium kierunku przeprowadzanych transakcji:

- kurs kupna(po jakim kursie kupujemy)

- kurs sprzedaży(po jakim kursie sprzedajemy)

15.Polityka budżetowa - istota, główne instrumenty, rodzaje wydatków i
dochodów budżetowych.

Polityka budżetowa – gromadzenie środków przez Państwo i wydawanie ich na realizację zadań
Państwa. W ujęciu wąskim polityka budżetowa to regulowanie wysokości i proporcji dochodów i
wydatków budżetowych, a w ujęciu szerszym obejmuje polityka podatkowa i polityka wydatków
budżetowych.

Podstawą jej realizacji jest budżet, czyli plan finansowy państwa, zestawiający przychody i wydatki na
dany okres, zazwyczaj rok budżetowy. Projekt budżetu(preliminarz budżetowy) po zatwierdzeniu
przez parlament i prezydenta, przyjmuje formę ustawy budżetowej, wykonywanej przez rząd. W
przypadku kłopotów z uchwaleniem budżetu, do czasu jego uchwalenia dopuszcza się oparcie polityki
budżetowej o tzw. prowizorium budżetowe.

Do instrumentów polityki budżetowej zaliczamy: podatki, dotacje, subwencje. Głównym
instrumentem polityki budżetowej po stronie przychodów jest system podatkowy. Zajmuje się nim
polityka fiskalna. Może ona wpływać na poziom dochodów społeczeństwa, cen towarów i usług a
przez to na popyt i podaż dóbr i usług. Podatek to przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne świadczenia
pobierane przez państwo celem pokrycia obciążeń publicznych. W systemie podatkowym wyróżniamy
opodatkowanie bezpośrednie(podatki dochodowe, majątkowe, podatki od spadków i darowizn) i
pośrednie(VAT, akcyza, cła itp.)

Dochody budżetowe:

1). Dochody krajowe(pochodzą z PKB i dochodów zagranicznych, zazwyczaj w formie pożyczek)

2). Dochody bieżące(pochodzą z bieżącej działalności podmiotów gospodarczych) oraz
majątkowe(ze sprzedaży i dzierżawy składników majątkowych, odsetki od pożyczek i lokat)

3). Dochody podatkowe(z podatków dochodowych, majątkowych i konsumpcyjnych) i
niepodatkowe(z własności publicznej, dywidendy)

Wydatki budżetowe dzielą się na:

1). Wydatki finalne(środki pieniężne skierowane do sektora publicznego, przeznaczone na zakup
określonych dóbr i usług. Część ma charakter bezosobowy, część osobowy(wynagrodzenie za pracę w
sektorze publicznym). Wydatki te najczęściej przeznacza się na utrzymanie organów władzy i

administracji publicznej, sektora bezpieczeństwa publicznego, obronę narodową, sektor zdrowia,
edukację, kulturę itp.)

2). Transfery budżetowe(wydatki kierowane do sektora prywatnego gospodarki, na które składają się
świadczenia socjalne(emerytury, renty, zasiłki dla bezrobotnych, chorobowe, rodzinne, świadczenia w
formie pomocy społecznej), subsydia(państwowe dotacje dla podmiotów prywatnych/publicznych),
obsługa długu publicznego(czyli koszta ponoszone za minioną politykę budżetową).

16. Polityka dochodowa - pojęcie i instrumenty.

Pod pojęciem polityki dochodowej na ogół rozumie się oddziaływanie państwa na kształtowanie się
w gospodarce poziomu płac, dochodów pozapłacowych oraz cen, a więc dochodów realnych
społeczeństwa. Niekiedy politykę dochodową definiuje się także jako ingerencję państwa w
całokształt stosunków podziałowych. W obu tych ujęciach polityka dochodowa w dużym stopniu
pokrywa się zatem z polityką budżetową. Jednakże często traktuje się ją jako odrębną dziedzinę
polityki gospodarczej, co jest uzasadnione tym, że niektóre z instrumentów polityki dochodowej nie
wchodzą w zakres polityki budżetowej. (J.Kaja)

Przez pojęcie „polityka dochodowa” rozumieć należy ogół tych wszystkich narzędzi, za pomocą
których państwo dąży do określenia granic rocznego, bezinflacyjnego wzrostu wszystkich rodzajów
dochodów. Podstawowym celem polityki dochodowej będzie zatem zahamowanie wzrostu ogólnego
poziomu cen za pośrednictwem kontrolowania zmiennych oddziałujących na popyt. Inne cele :
zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów, zmniejszenie regionalnych dysproporcji
rozwojowych, stymulacja wydajności pracy, przeciwdziałanie bezrobociu. (Włudyka)

Instrumenty polityki dochodowej można podzielić :

a) ze względu na przedmiot oddziaływania, na trzy grupy:

- instrumenty regulacji płac

Regulacja płac może odbywać się w sposób pośredni i bezpośredni. Pierwszy polega na tym, że
podmioty polityki gospodarczej ustalają stawki płacowe obowiązujące w gospodarce. Takie
rozwiązanie może być jednak z reguły zastosowane wyłącznie w odniesieniu do sektora publicznego,
gdyż narzucenie prywatnym pracodawcom centralnego systemu płac stanowi ewidentne naruszenie
swobody rynkowej. W praktyce polityki płacowej zdarzają się jednakże przypadki ustalania przez
państwo minimalnych stawek płac, obowiązujących w skali gospodarki lub jej wybranych sektorów.
Trzeba jednak, że taka praktyka zawsze stanowi przejaw sprzecznej z zasadami liberalizmu ingerencji
państwa w mechanizmy rynkowe.

Regulacja płac musi być traktowana a jako przejaw ingerencji państwa w mechanizm rynkowy.
Jednakże od czasu powszechnego zastosowania w polityce gospodarczej podatku dochodowego, tego
typu regulacja zawsze występuje w realnym systemie rynkowym.

- instrumenty regulacji dochodów pozapłacowych - tj. emerytury i renty, dochody z tytułu
pozarolniczej działalności gospodarczej, dochody majątkowe oraz dochody rolnicze. Dwa pierwsze z
wymienionych dochodów zawsze stanowią przedmiot regulacji bezpośredniej, gdyż stawki
podstawowych rent i emerytur z natury są ustalane przez państwo. Jednocześnie renty i emerytury,
podobnie jak wszystkie dochody, podlegają na ogół regulacji pośredniej, poprzez obowiązujący
system podatkowy.

- instrumenty regulacji cen dóbr i usług dostępnych w gospodarce.

Z jednej strony, mogą być one bowiem kontrolowane przez państwo poprzez bezpośrednie ustalanie
ich obowiązującego poziomu. Państwo może także ustalać minimalny lub maksymalny poziom cen. Z
drugiej strony, państwo może regulować ceny w sposób pośredni poprzez podatki pośrednie, cła oraz
inne podatki i opłaty graniczne. W praktyce spotykane są także rozwiązania polegające na
interwencyjnym zakupie przez państwo towarów w okresach ich nadprodukcji i sprzedaży tych
towarów w okresie niedoborów.

Występowanie w polityce gospodarczej elementów polityki cenowej zawsze stanowi przejaw
ingerencji państwa w system cen rynkowych. Trzeba jednak zauważyć, że od czasu pojawienia się
powszechnej praktyki opodatkowania pośredniego, polityka cenowa na trwałe została związana z
rzeczywistością każdego systemu gospodarczego.

b) Jeżeli natomiast za kryterium podziału instrumentów przyjmiemy sposób ich stosowania, to
można je dzielić na bezpośrednie lub pośrednie.

17.Zagraniczna polityka gospodarcza - rodzaje i instrumenty.

Zagraniczna polityka gospodarcza to oddziaływanie państwa na stosunki wymiany gospodarczej z
zagranicą. Jest to zatem polityka skierowana na regulację przepływu między danymi państwami
towarów, usług, kapitału finansowego i ludzkiego. Polityka zagraniczna państwa z reguły nie
ogranicza się jednak tylko do spraw czysto gospodarczych. Może ona bowiem polegać także na
kształtowaniu określonych stosunków politycznych z różnymi państwami, dbaniu o bezpieczeństwo
własnego państwa poprzez udział w różnego rodzaju organizacjach międzynarodowych, kształtowaniu
wizerunku państwa w świecie itp.

W praktyce zagranicznej polityki gospodarczej mogą być stosowane różne instrumenty, które można
dzielić na:

a) bezpośrednie - wszelkie bariery utrudniające lub wykluczające dopływ do gospodarki
wspomnianych wyżej czynników, bądź także ich odpływ (cła przywozowe i wywozowe, różnego
rodzaju podatki i opłaty graniczne, kontyngenty, koncesje i licencje, wizy wjazdowe, ograniczenia
wyjazdowe itd.),

b) pośrednie - sterowanie kursem walutowym.

Rodzaje zagranicznej polityki gospodarczej: (Włudyka)

a) polityka protekcyjna – ma na celu ochronę rynku wewn. i rodzimych przedsiębiorstw przed
zagraniczną konkurencją. Poprzez regulacje administracyjne państwo przeciwdziała napływowi
konkurencyjnych zagranicznych towarów, siły roboczej i kapitału, ochraniając krajową produkcję i
rynek pracy. Natomiast poprzez aktywne wspieranie eksportu, państwo stwarza korzystne warunki
przedsiębiorstwom krajowym do ekspansji na zagraniczne rynki. Celem polityki protekcjonistycznej
jest zapewnienie jak największych jednostronnych korzyści z ekonomicznej wymiany handlowej.

W swojej skrajnej postaci protekcjonizm przybiera postać polityki autarkii (samowystarczalność
gospodarcza kraju + ograniczenie stosunków handlowych z zagranicą do minimum). Jest często
pochodną niedemokratycznego systemu politycznego (Kuba, Korea Północna) , prowadzi z reguły do
długotrwałego kryzysu gospodarczego.

Protekcjonizm ekonomiczny występuje jednak w wielu państwach demokratycznych, których
gospodarka oparta jest na zasadach rynkowych. Uzasadnieniem wprowadzenia ograniczeń w
międzynarodowej wymianie handlowej może być : polepszenie bilansu płatniczego i zapobieżenie
odpływowi dewiz za granicę, zapewnienie ochrony nowym gałęziom krajowego przemysłu, poprawa
warunków wymiany w obrocie handlowym, zapewnienie budżetowi dodatkowych dochodów z tytułu
pobierania ceł.

b) polityka wolnego handlu – obejmuje działania państwa mające na celu zniesienie ograniczeń dla
międzynarodowej wymiany towarów, usług i przepływu czynników produkcji. Są to m.in. : likwidacja
barier celnych i administracyjnych, rezygnacja ze stosowania subwencji eksportowych ułatwiająca
krajowym przedsiębiorstwom ekspansję na obce rynki.

Polityka swobodnej wymiany międzynarodowej stanowi jeden z paradygmatów ekonomii klasycznej
(A.Smith, D. Ricardo), który mówił, o tym że wolny rynek oparty na swobodnej konkurencji
niezależnych producentów i konsumentów daje największe korzyści wszystkim państwom
uczestniczącym w wymianie międzynarodowej, niezależnie od stopnia rozwoju ich gospodarki, a
interwencja państwa w te procesy powoduje więcej szkód niż pożytku.

+ J. Kaja – świętość dla prof.

Protekcjonizm po raz pierwszy zastosowano w państwach europejskich u schyłku feudalizmu, ale
przed narodzinami gospodarki typu kapitalistycznego. W państwach europejskich w dużym stopniu
były wówczas rozpowszechnione doktryny merkantylne, których wspólną cechą było m.in. dążenie do
uzyskania maksymalnie dodatniego bilansu handlowego. Takiemu celowi miała służyć ochrona
producentów krajowych przed konkurencją zagraniczną. Po pewnym czasie okazało się jednak, że
protekcjonizm zaczął hamować rozwój gospodarczy państw, które go stosowały. W XIX w. furorę
zaczęła zatem robić doktryna wolnego handlu i wiele państw okresowo zarzuciło prowadzenie
radykalnej polityki protekcyjnej, zastępując ją liberalną polityką zagraniczną. Okazało się jednak, że
już w drugiej połowie XIX w. niektóre państwa, nie radząc sobie z konkurencją zagraniczną,
powróciły do protekcyjnej polityki zagranicznej. Generalny powrót do koncepcji protekcjonizmu
rozpoczął się na szeroką skalę w latach trzydziestych XX w., kiedy to, dążąc do przełamania recesji,
wiele państw zaczęło powszechnie praktykować podnoszenie ceł, wprowadzanie zakazów przywozu
określonych towarów, obniżanie parytetu waluty krajowej itp.

Polityka protekcjonizmu, jako zjawisko, do dziś utrzymuje się w gospodarkach wielu państw,
choć jej skala, zakres i narzędzia są różne w poszczególnych państwach. Przynosi też różne
efekty w konkretnych przypadkach. Dość powszechny jest np. pogląd, że stosowana przez długi
okres polityka protekcyjna prowadzi do osłabienia rozwoju gospodarczego, gdyż gasi ważną siłę
gospodarki rynkowej, jaką jest konkurencja. Rzeczywiście pierwsza próba zastosowania radykalnej
polityki protekcyjnej, choć zaowocowała początkowo znacznym postępem gospodarczym, zakończyła
się upadkiem systemu feudalnego, a liberalizacja polityki zagranicznej doprowadziła do rozkwitu
gospodarczego niektórych państw. Jednakże trzeba zwrócić uwagę, że największym orędownikiem
idei wolnego handlu była Anglia w okresie swej największej potęgi na rynku światowym. Państwa
słabsze gospodarczo szybko wycofywały się natomiast z polityki liberalnej. Państwo silne nie musiało
bowiem bać się otwarcia na obce towary. Dla słabych natomiast, zalew zagranicznymi towarami mógł
oznaczać zagrożenie likwidacją rodzimej produkcji.

W XX wieku również obserwujemy zjawiska, które niejednoznacznie świadczą o przewadze liberalnej
lub protekcyjnej polityki zagranicznej. Na przykład za odpowiedź na negatywne skutki polityki
protekcyjnej trzeba uznać powołanie :



w 1947 r. GATT (General Agreement on Tariffs and Trade), której zadaniem od początku
była liberalizacja handlu, mająca na celu ożywienie gospodarki światowej.

Za zjawisko potwierdzające przewagę liberalnej polityki zagranicznej można też uważać pojawienie
się w drugiej połowie XX w. zjawisk polegających na dążeniach różnych państw do integracji :



Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) - została powołana na mocy porozumienia
zawartego w 1951 r. przez sześć państw europejskich: Belgię, Francję, Holandię,
Luksemburg, NRF i Włochy. Porozumienie to weszło w życie od 1952 r. Jego celem było
preferencyjne tiakto wanie produktów przemysłu hutniczego i węglowego państw
członkowskich po przez stworzenie wspólnego rynku tych produktów oraz wspólną politykę
produkcyjną, cenową, transportową oraz inwestycyjną.



Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) - Te same państwa stały się członkami EWG,
powołanej do życia traktatem rzymskim 1 stycznia 1957 r. Kolejne rozszerzenia: 1972 Dania,
Wielka Brytania i Irlandia. 1980 Grecja. 1986 Hiszpania i Portugalia. Celem EWG od
początku jej istnienia było dążenie do zniesienia na obszarze stowarzyszonych państw
wszelkich ograniczeń w ruchu towarów i usług, kapitału i siły roboczej.



Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) - Organizację EFTA utworzyły
natomiast w 1960 r. niektóre państwa europejskie, które nie należały wówczas do EWG. Były
to: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja i Wielka Brytania. Powstanie
tego stowarzyszenia było w owym czasie reakcją na obawy związane z niesprostaniem przez
kraje założycielskie konkurencji gospodarczej z EWG.

Praktyka pokazała, że w historii Europy drugiej połowy XX w. większą rolę w procesach
integracyjnych odegrała EWG, która okazała się znacznie bardziej ekspansywną organizacją niż
EFTA. Kolejne terytorialne rozszerzenie zakresu Wspólnoty Europejskiej nastąpiło w 1991 r. w
wyniku zjednoczenia Niemiec. W tymże roku w grudniu został zawarty tzw. traktat z Maastricht, który
stał się dokumentem otwierającym drogę do utworzenia przez zrzeszone państwa Unii Europejskiej
(UE). Nie oznaczał on jednak natychmiastowego powstania rzeczywistej unii, lecz zapoczątkował
procesy ratyfikacyjne jego postanowień w poszczególnych państwach. Dopiero po ratyfikacji traktatu
społeczeństwa poszczególnych państw stawały się z prawnego punktu widzenia obywatelami Unii
Europejskiej, która w latach dziewięćdziesiątych poszerzyła się o kolejne trzy państwa: Austrię,
Finlandię i Szwecję plus dążenia państw Europy Środkowej.

Przytoczony przykład procesów integracyjnych może być zatem wykorzystywany jako argument na
rzecz liberalnej polityki zagranicznej państwa. Jednocześnie, w trakcie powstawania UE, wystąpiły
zjawiska, które podważają taką tezę, np. trudności związane z ratyfikacją postanowień traktatu z
Maastricht, obserwowane w niektórych państwach. Ujawniły się one w Niemczech (zarzucano
zapisom traktatu ich antynarodowy charakter, stanowiący zagrożenie dla tożsamości tamtego
społeczeństwa), Danii i we Francji. Wiele kontrowersji wywołała także kwestia utworzenia unii
walutowej, której stworzenie wymagało zastąpienia walut narodowych wspólną walutą obowiązującą
na obszarze UE. Konieczna była zmiana systemu bankowego, polegająca m.in. na pozbawieniu
autonomii banków centralnych poszczególnych państw (Europejski Bank Centralny).

Praktyka polityki gospodarczej niektórych państw członkowskich UE pokazuje także, że działania
integracyjne mają czasem bardziej deklaratywny charakter niż ich rzeczywiste efekty. Obserwować to
można choćby na przykładzie protekcyjnej polityki wobec rodzimego rolnictwa w wielu państwach.

Jak zatem widać, na gruncie tradycyjnej ekonomii nie da się formułować jednoznacznej opinii
na temat przewagi liberalnej polityki zagranicznej nad protekcyjną. W niektórych przypadkach
protekcjonizm hamuje rozwój gospodarczy, w innych zaś stanowi jego siłę napędową.

18.Polityka mikroekonomiczna i jej rodzaje

Mikroekonomiczne cele polityki gospodarczej, w przeciwieństwie do makroekonomicznych,
ograniczają się do wybranych dziedzin gospodarki i są adresowane do selektywnie wybranych grup
podmiotów systemu gospodarczego. Przejawiają się one w dążeniach państwa do pobudzania lub
hamowania rozwoju określonej działalności gospodarczej. Mogą być zatem związane z przemysłem,
budownictwem, rolnictwem, transportem i łącznością. Cele mikroekonomiczne przejawiają się także u
przedsięwzięciach państwa podejmowanych w sferze edukacyjnej, zdrowotnej, mieszkaniowej,
ekologicznej, kulturalnej i socjalnej. (J. Kaja)

Pojawienie się w praktyce polityki gospodarczej celów mikroekonomicznych było związane z
pojawieniem się również polityki o takim właśnie charakterze. Dlatego w ramach polityki
mikroekonomicznej wyodrębnia się m.in. takie jej rodzaje, jak :

- polityka przemysłowa,

- polityka inwestycyjna,

- polityka rolna,

- polityka transportowa,

- polityka edukacyjna,

- polityka zdrowotna,

- polityka mieszkaniowa,

- polityka ekologiczna.

19. Polityka Rolna

RYNEK – całokształt stosunków wymiany i sprzedaży – miejsce zawierania transakcji.

Rynek rolny:

Wąskie znaczenie: wyłącznie rynek produktów rolnych.

Szersze znaczenie: obejmuje również rynek środków produkcji rolnej.

W poszczególnych państwach kształtują się różne cele polityki rolnej, np.:

a) dążenie do intensyfikacji i wzrostu produkcji rolniczej,

b) ograniczenie jej rozmiarów

c) utrzymanie tego sektora gospodarki

CEL – dążenie do zapewnienia takiej dochodowości działalności rolniczej, która byłaby
wystarczająco konkurencyjna wobec innych rodzajów działalności zarobkowej.

INSTRUMENTY:

1) określone systemy podatkowe, sformułowane specjalnie dla podmiotów zajmujących się
rolnictwem;

2) specjalne systemy kredytowania działalności rolniczej;

3) systemy emerytalne rolników; także:

4) Instrumenty regulacji i struktury produkcji rolniczej:

a) Instrumenty polityki protekcyjnej handlu zagranicznego – do określonych produktów rolnych

b) Parametry cenowe

c) Interwencyjne zakupy produktów rolnych, dokonywane przez państwo

d) Reglamentacja obszaru upraw określonych płodów rolnych, także w skali hodowli.

(wykorzystywane w ramach tzw. polityki ograniczeń produkcji rolniczej).

Reglamentacja - wprowadzone na stałe lub czasowo ograniczenie wolnego obrotu pewnymi dobrami
lub towarami, spowodowane przeważnie niedostatkiem tych dóbr lub towarów i koniecznością ich
racjonowania; zjawisko typowe dla gospodarki okresu wojennego i tuż po wojnie, a także, w różnych
formach, dla ekonomiki państw socjalistycznych.

WSPÓLNA POLITYKA ROLNA (WPR) - najlepiej rozwinięty i najbardziej kosztowny sektor
polit. gosp. UE. Zasady ustalone w Traktacie Rzymskim.

Podstawowy cel: wspieranie harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej, umacnianie stabilności,
podnoszenie poziomu cen życia, ustanowienie ściślejszych stosunków z państwami członkowskimi
(państwa EWG dążyli do zapewnienia stałej podaży żywności i poprawy życia ludności wiejskiej).

Pozostałe cele:

- zwiększenie wydajności produkcji rolnej w drodze rozwoju postępu technicznego

- zapewnienie racjonalnego rozwoju produkcji rolnej, pełnego wyk. czynników produkcji

- zapewnienie odpowiedniego poziomu życia rolnikom (zwiększenie zatrudnienia)

- stabilizacja rynków rolnych

- zapewnienie ciągłości dostaw żywności

- zapewnienie odpowiednich cen konsumentom

- usuwanie różnic miasto-wieś

ZASADY WPR:

1. Jednolitość rynku: zniesienie ograniczeń handlu pomiędzy krajami Wspólnoty i wprowadzenie

jednakowych regulacji (wspólne ceny, przepisy, reguły konkurencji)

2. Preferencji krajów członkowskich i ochrony rynków przed importem z zewnątrz.

3. Solidarności finansowej – wspólne, solidarne ponoszenie kosztów prowadzenia WPR

Dwa komponenty WPR: system organizacji rynków rolnych i system wspierania przemian
strukturalnych w rolnictwie i na obszarach wiejskich.

Realizacja WPR (w skrócie):

1957-1967 – jednolite mechanizmy interwencji, wspólne ceny itp. – rozkwit rolnictwa  nadwyżki
produkcji, kosztowna realizacja polityki.

1968-85: Plan Mansholta – likwidacja nadwyżek poprzez powiększenie wielkości gospodarstw
rolnych, dokonywanych poprzez likwidację słabych gospodarstw.

1985-1992: obniżano realny poziom cen wspólnotowych; stabilizatory rolnicze – określenie progu
gwarancji, gdzie po przekroczeniu gwarancje państwowe podlegały ograniczeniu, a koszty nadwyżek
obarczane są na producenta (zasada współodpowiedzialności).

1992-1996: Plan Mac Sharry’ego. I etap: wprowadzenie cen regulowanych na podstawowe produkty
rolne (w ciągu 3 lat 15-30%), subwencje bezpośrednie (rekompensata dochodów w związku z obniżką
cen), wspieranie ochrony środowiska, emerytury pomostowe (dla tych, co ukończyli 55 lat i przekazali
ziemię innym rolnikom). II Etap (1996-1997): kontynuacja.

1999 - Agenda 2000: promowanie rolnictwa wielofunkcyjnego, rozwój wsi (decentralizacja i
elastyczność planowania).

INSTRUMENTY WPR:

1. Wspólne ceny rolne – główny regulator dochodów rolniczych – ustalane na poziomie wyższym niż
ceny rynkowe – w ich skład wchodzą:



ceny interwencyjne – zapobiegają nadmiernemu spadkowi cen w okresie zwiększonej podaży

na produkty rolne. Obowiązuje kilka miesięcy w roku i jest gwarantem dla producenta, że nie
dostanie mniej kasy, niż ona wynosi.



ceny docelowe – służą do kalkulowania innych cen rolniczych



ceny bazowe – ceny bazowe, pozwalają na osiągnięcie spodziewanego zysku bez tworzenia

nadwyżek żywności; podstawa do uruchomienia dopłat.



ceny wejścia – stosowana w obrocie z podmiotami spoza UE. Cena minimalna stanowiąca
podstawę do uruchomienia dopłat celnych. Ma uchronić wspólny rynek przed tańszym
importem.

2. Interwencyjny skup produktów rolnych – stabilizacja wspólnego rynku. Upoważnione Krajowe
Agencje Interwencyjne – zakup, wtórna redystrybucja. Uruchomiany jest, gdy wysoka podaż zagraża,
że cena rynkowa spadnie poniżej określonego poziomu. Coraz mniejsze znaczenie, gdyż kolejne
reformy dążą do ograniczenia interwencjonizmu.

3. Dopłaty za prywatne przechowywanie produktów rolnych – celem utrzymywanie równowagi na
rynku produktów rolno-spożywczych poprzez czasowe niewprowadzanie na rynek produktów, czyli
udzielenie dopłaty do przechowywanych nadwyżek.

4. Limitowania produkcji rolnej



kwotowanie produkcji – ustalenie górnego pułapu produkcji dla poszczególnych producentów

– przekroczenie granicy może skutkować utratą gwarancji cenowej – jest niesprawiedliwy, bo
utrudnia wejście na rynek nowym wytwórcom



wyłączenie gruntów z produkcji rolnej i zalesianie – powiązane z systemem dopłat
rekompensujących; wycofywanie nadwyżek.

5. Dopłaty bezpośrednie – ma przejąć funkcję interwencji.

6. Subwencjonowanie konsumpcji i przetwórstwa - mają na celu powiększenie rynku zbytu i
zagospodarowanie nadwyżek produkcyjnych poprzez stworzenie dodatkowego popytu

7. Handel zagraniczny – regulacje mają na celu stabilizację handlu wewnętrznego. Aby to uzyskać
stosuje się następujące INSTRUMENTY: wydawanie i rozliczanie pozwoleń na przywóz i wywóz
świadectw refundacji, wypłacanie refundacji wywozowych, naliczanie opłat wywozowych, nakładanie
kar administracyjnych, pobieranie ceł i opłat wozowych.

20. Polityka Przemysłowa

Polityka przemysłowa to działalność interwencyjna państwa wobec przemysłu. Polega na modyfikacji
alokacji, dokonywanej przez rynek.

Alokacja - przyporządkowanie zasobów czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału) do gałęzi
produkcji i przedsiębiorstw, dóbr konsumpcyjnych do gospodarstw domowych, dochodów do
podmiotów gospodarczych;

Może mieć charakter:

1) wertykalny (selektywny), czyli zajmować się określoną częścią przemysłu, oddziaływać na

wybrane dziedziny przemysłu, zmierzające do wspierania bądź hamowania rozwoju
określonych sektorów przemysłu. Bywa często określany mianem polityki sektorowej lub
strukturalnej

2) horyzontalny (generalny), czyli obejmować pewne zagadnienie we wszystkich rodzajach

działalności przemysłowej.

I CELE POLITYKI PRZEMYSŁOWEJ

Wg Włudyki:



Przyspieszenie efektywnego rozwoju przemysłu



Podniesienie konkurencyjności



Pobudzanie rozwoju postępu technicznego



Zmniejszenie bezrobocia,



Ochrona środowiska

Jan Kaja podzielił je na:

Ekspansywne



Występują zazwyczaj w państwach o znaczącym potencjale gospodarczym.



Przykładem może być dążenie państwa do pobudzenia wzrostu produkcji przemysłu, który
wytwarza towary konkurencyjne na rynku światowym



Taki cel może być związany z dążeniami do wzrostu eksportu i osiągania znaczącej pozycji na
rynku światowym



To determinuje zaś takie cele, jak dążenie do pobudzania wysokiej efektywności w sferze

produkcji przemysłowej, pobudzanie szybkiego postępu technologicznego w procesach
wytwarzania, wysokiej innowacyjności wytwarzanych produktów itd.



Jeżeli cele tego rodzaju są osiągane to zawsze stanowią siłę napędową, która sprzyja
umacnianiu potencjału gospodarczego państw. Skuteczna polityka realizacji celów
ekspansywnych generuje sukcesy w zapewnieniu wysokiego poziomu dobrobytu i utrzymaniu
trwałej przewagi gospodarczej.

Zachowawcze



Występują zazwyczaj w państwach słabszych gospodarczo, czyli nie mających szans sprostać
konkurencji na światowym rynku produkcji przemysłowej.



Polegają na dążeniu do zapewnienia protekcji rodzimemu przemysłowi, do czasu aż będzie on
w stanie sprostać zagranicznej konkurencji.

II RODZAJE POLITYKI PRZEMYSŁOWEJ:

1) Aktywna - pobudzanie zmian w przemyśle, oddziaływanie na konkurencyjność

2) Pasywna - podejmowanie działań ochronnych wobec przemysłu

III INSTRUMENTY POLITYKI PRZEMYSŁOWEJ:

Wg Włuduki:

Polityka gospodarcza posługuje się instrumentami polityki monetarnej, fiskalnej dochodowej i
cenowej. Posiada jednak, także narzędzia swoiste, które można podzielić na 3 grupy:

a) Bodźcowe - oddziałują na wielkość produkcji, ceny, czy sytuację finansową przedsiębiorstw.

Są to: subsydia, ulgi podatkowe i celne, kredyty preferencyjne czy gwarancje eksportowe.

b) Regulacyjne - ich celem jest takie przekształcenie produkcji, które pozwala na obniżenie

kosztów, likwidacje barier rozwoju czy wprowadzanie zmian technologicznych. Regulacja
odbywa się gł. Poprzez ustawodawstwo.

c) Bezpośrednie - państwo bezpośrednio oddziałuje na gospodarkę, jako odbiorca dóbr i usług.

Przykładem jest aktywność państwa w gospodarce, jako właściciela przedsiębiorstw.

Wg Kaji:

 zaliczenie określonego instrumentu do którejś grupy czasem jest możliwe na podstawie

rozpoznania celów, jakim dany instrument ma służyć.

Można je podzielić na:

a) Ekspansywne i protekcyjne.

- dotacje i inne zasilenia kapitałowe, gwarancje kredytowe czy ulgi podatkowe – w zależności od
celów mogą należeć do instrumentów ekspansywnych, jak i protekcyjnych.

- instrumenty polityki handlu zagranicznego, które ograniczają możliwości importowe przemysłowych
towarów konkurencyjnych dla produkcji krajowej, z reguły należy traktować jako narzędzia polityki
protekcyjnej.

b) Globalne i selektywne

Globalne – dotyczące całego przemysłu. Przykładowo: sterowanie kursem waluty krajowej, które
pobudzają lub osłabiają zdolności eksportowe gospodarki

Selektywne – stosowane w odniesieniu do poszczególnych sektorów produkcji przemysłowej.
Przykładem może być: uznaniowe instrumenty pomocy państwa dla podmiotów przemysłowych, np.
zasilenia kapitałowe, gwarancje kredytowe itp.

Również mogą to być zamówienia rządowe, wiążące się z celowym wsparciem określonych
podmiotów działających w przemyśle.

IV ROLA POLITYKI PRZEMYSŁOWEJ:

Przemysł spełnia w każdej gospodarce role podstawową.



Produkuje dobra



Tworzy miejsca pracy i daje dochód największej liczbie mieszkańców



Jest nośnikiem postępu technologicznego i gł. źródłem eksportu



Najbardziej przyczynia się do wzrostu dochodu narodowego.

21. Cele, zadania i funkcje polityki budżetowej

Zasadniczymi celami, jakie państwo stara się osiągnąć stosując instrumenty polityki budżetowej,
powinny być:

1) Zapewnienie stabilnego i trwałego wzrostu gospodarczego

2) Efektywne wykorzystanie czynników produkcji

3) Zapobieganie inflacji.

4) Zapewnienie równowagi budżetowej między dochodami a wydatkami,

5) Operowanie wydatkami i przychodami państwa – a więc gromadzenie i pobieranie dochodów,

6) Wydatkowanie środków publicznych, jak również regulowanie ich wysokości i struktury,

7) Finansowanie deficytu,

8) Zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne

9) Zarządzanie środkami i długiem publicznym.

Wg Winiarskiego:

W czasach, gdy państwo powstrzymywało się od aktywnej ingerencji w funkcjonowanie gospodarki,
polityka budżetowa była ukierunkowana głównie na realizację określonych zadań.

I społeczno-ustrojowe, tj.:

 Ochrona praw własności, ochrona przed przestępstwami, wymierzanie sprawiedliwości,

zapewnianie ochrony narodowej, krzewienie oświaty

Stopniowo się zmieniał, powstały zadania:

II Administracyjno-polityczne

 Administracja, policja, armia, dyplomacja

III Socjalno-kulturalne:

 Służba zdrowia, kultura

IV Zadania Ekonomiczne

FUNKCJE POLITYKI BUDŻETOWEJ:

I Funkcja alokacyjna

Celem działań władzy publicznej jest alokacja zasobów, czyli oddziaływanie na podział czynników
wytwórczych między sektor publiczny, a sektor prywatny, a następnie dalsza ich alokacja wewnątrz
tych sektorów.

Realizacji funkcji alokacyjnej służą zarówno dochody, jak i wydatki budżetowe, jednak zasadniczym
odzwierciedleniem alokacji jest wydatkowa strona budżetu.

W sektorze publicznym proces alokacji następuje przez bezpośrednie określenie ilości środków
przeznaczonych na konkretne zadania, co w konsekwencji przesądza o zakresie i formie wytwarzania
poszczególnych rodzajów usług publicznych.

W sektorze publicznym wśród usług wyodrębnia się:

a) świadczenia publiczne konieczne - dostarczane obywatelom całej ich zbiorowości - np.

administracja publiczna, bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne

b) świadczenia publiczne pożądane (mają na tyle zindywidualizowany charakter, np. oświata,

że mogą być odpłatnie świadczone przez sektor prywatny)

W sektorze prywatnym proces alokacji dokonuje się pośrednio, poprzez wpływanie na decyzje
przedsiębiorców i konsumentów za pomocą systemu zachęt i obciążeń publiczno- prawnych.
Korygowanie cen dóbr, usług i czynników produkcji za pomocą dotacji (subsydiów) i podatków.

Prywatyzacja zadań publicznych polega na przejmowaniu przez podmioty prawa prywatnego, spółki,
fundacje, organizacje społeczne niektórych zadań należących do podmiotu publicznego.

II Funkcja Redystrybucyjna (wyrównawcza):

Funkcja redystrybucyjna polityki budżetowej to świadome oddziaływanie przez państwo na ostateczny
podział dochodów indywidualnych poprzez ich redukowanie (podatki) lub uzupełnianie (transfery
socjalne).

Korygowanie rynkowego podziału dochodów przez organy publiczne może odbywać się:

a) W sposób bezpośredni (bezpośrednia redystrybucja dochodów pieniężnych) za pomocą

podatków (ulg i zwolnień podatkowych) oraz transferów socjalnych (zasiłki dla bezrobotnych,
renty, emerytury, zasiłki rodzinne).

b) W sposób pośredni, polegający na bezpłatnym lub częściowo odpłatnym zaspokajaniu

pewnych potrzeb społecznych przez sektor publiczny (oświata, ochrona zdrowia).

c) Oddziaływanie na warunki, w jakich kształtuje się pierwotna dystrybucja dochodów (np.

wydatki na szkolenie zawodowe). Przedmiotem działania jest kształtowanie warunków
rynkowego podziału dochodów.

 Zasadnicze znaczenie dla wypełnienia redystrybucyjnej funkcji polityki budżetowej ma

redystrybucja bezpośrednia dokonywana przez działanie systemu podatkowo-
transferowego.

 Realizacja funkcji redystrybucyjnej odbywa się przy użyciu takich instrumentów jak: podatki

(decydująca rola), dotacje, subwencje

III Funkcja stabilizacyjna:

Funkcja stabilizacyjna polityki fiskalnej polega na oddziaływaniu za pomocą narzędzi budżetowych na
przebieg procesów gospodarczych dla osiągnięcia celów makroekonomicznych, do których należy:

 Przeciwdziałanie cyklicznym wahaniom koniunkturalnym,

 Pełne wykorzystanie potencjału wytwórczego,

 Zapewnienie stabilnego poziomu cen,

 Zapewnienie stabilnego bilansu płatniczego w obrotach z zagranicą.

 Ograniczenie bezrobocia – wykorzystanie potencjału wytwórczego.

Za najbardziej skuteczne narzędzie funkcji stabilizacyjnej uważa się zmiany w obciążeniach
podatkowych w zależności od sytuacji koniunkturalnej. Instrumenty mogą pobudzać wzrost
gospodarczy poprzez odliczanie kosztów inwestycji od podlegającego opodatkowaniu dochodu osób
fizycznych i społecznego, a także ulgi podatkowe związane z eksportem, stymulujące rozwój gałęzi
produkujących na eksport.

 Teoretycznym uzasadnieniem stabilizacyjnej funkcji polityki fiskalnej są poglądy i prace J.M.

Keynesa oraz przedstawicieli tzw. szkoły keynesowskiej. A oni propagowali aktywną politykę
gospodarczą.

Aktywna Polityka Budżetowa (wiem, że może to być za dużo, uznałam jednak, że to warto
przeczytać chociaż)

 Zakładała, że mechanizm wolnorynkowy nie jest w stanie zapewnić zrównoważonego wzrostu

gospodarczego (cykliczne wahania oraz powstanie tzw. luki produktu narodowego brutto
(PNB) – oznacza ona różnicę pomiędzy rzeczywistym poziomem produkcji, a poziomem
potencjalnym, który byłby możliwy do osiągnięcia przy pełnym wykorzystaniu czynników
produkcji.

 Aby zapewnić stały rozwój gosp. i skrócić proces powracania gosp. do stanu równowagi przy

pełnym wykorzystaniu zasobów, należy pobudzić zagregowany popyt, czyli wzrost
globalnych wydatków

 Ewentualny deficyt budżetowy podczas sytuacji, gdy istniejący popyt ogranicza aktywność

gospodarczą, może być pokryty poprzez rożnego rodzaju pożyczki od krajowych lub
zagranicznych instytucji, które natomiast potem mogą być spłacone poprzez wyższe wpływy
podatkowe, uzyskane właśnie dzięki wzrostowi aktywności gospodarczej.

 Aktywna polityka fiskalna realizowana jest głownie przez wydatki inwestycyjne,

przeznaczone dla inwestycji bezpośrednio produkcyjnych (inwestycje w branżach
kontrolowanych przez państwo, jak energetyka), pośrednio produkcyjnych (infrastruktura
drogowa, budownictwo) oraz nieprodukcyjnych (roboty publiczne).

 Aktywna polityka gosp. ma również na celu zapobieżenie niebezpieczeństwu „przegrzania”

koniunktury, co między innymi grozi inflacją.

 Krytyka aktywnej polityki fiskalnej opiera się głównie na fakcie zadłużenia większości państw

stosujących aktywną politykę fiskalną. Wydatki państwowe finansowane długiem, wcale nie
przyczyniały się do ożywienia gosp., lecz jedynie do gwałtownego wzrostu cen.
Spowodowało to powstanie zjawiska tzw. Stagflacji.

Pasywna polityka fiskalna jest oparta na działaniu tzw. automatycznych stabilizatorów koniunktury.

 Stabilizatory te to określone elementy dochodów i wydatków budżetowych, które są zdolne do

samoczynnego reagowania na zmiany sytuacji gosp. wyzwalając przeciwstawne impulsy
kompensujące wahania koniunktury i popytu globalnego.

 Siła i moment ich działania wynikają wyłącznie z rozwoju sytuacji gospodarczej. Do

najważniejszych automatycznych stabilizatorów zalicza się progresywny system podatku
dochodowego, podatki pośrednie oraz zasiłki z tytułu bezrobocia i inne świadczenia socjalne.
Zaletą stabilizatorów jest szybkość reagowania na zmiany sytuacji gosp.

 Z punktu widzenia budżetu państwa stabilizatory mają ten skutek, że w okresie ekspansji

gosp. wywołują tendencje do powstania nadwyżki budżetowej, a w okresie recesji -
przyczyniają się do powstania deficytu budżetowego.

22. Inflacja, stopy procentowe, podatki a wzrost PKB

Inflacja to proces wzrostu ogólnego poziomu cen w gospodarce w pewnym (danym) okresie

Wzrost cen części produktów nie musi oznaczać inflacji

Inflacja to zjawisko nierozerwalnie związane z pieniądzem papierowym

Zerwanie z pieniądzem złotym (po wielkim kryzysie gospodarczym 1929 – 1933) spowodowało
nasilenie tendencji inflacyjnych w świecie.

Powiększenie przyrostu PKB jest zazwyczaj skorelowane z adekwatnym przyspieszeniem wzrostu
sprzedanej produkcji przemysłowej oraz usług, a także spadkiem stopy bezrobocia. Gwałtowny wzrost
PKB może oznaczać wzrost inflacji, co jest zjawiskiem niekorzystnym.

Przyczyny inflacji:



Sfera gospodarki realnej (keynesisci) – zjawiska zachodzące w sferze realnej, kształtowanie
się popytu,

podaży, zatrudnienia i płac



Sfera pieniężna (monetaryści – Milton Friedman) – wzrost podaży (ilości) pieniądza
niedostosowany do tempa wzrostu dochodu narodowego; powodowana przez błędna politykę
banku centralnego

Skutki inflacji:



Spadek siły nabywczej pieniądza



Skomplikowanie rachunku ekonomicznego przedsiębiorstw



„ucieczka od pieniądza”, osłabienie skłonności do oszczędzania



Wzrost obciążenia podatkowego (dzięki inflacji budżet przez krótki czas może uzyskiwać
wyższe dochody, jednak wzrosną również wydatki budżetowe, bo wrosną ceny i koszty
utrzymania = spirala wzrostu inflacji i podatków)



Deprecjacja waluty krajowej = spadek kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych,



w rezultacie podrożenie kosztów importu



Ucieczka kapitału za granice – obce waluty stabilniejsze



Wzrost interwencjonizmu państwa na rynku, czego skrajnym przejawem jest zamrożenie płac
i cen

Zwalczanie inflacji:



Instrumentarium z zakresu polityki pieniężnej w celu dostosowania wzrostu podaży pieniądza
do dynamiki PKB



Polityka fiskalna – przestrzeganie przez rząd dyscypliny budżetowej, ograniczanie wydatków,
redukcja deficytu budżetowego i zadłużenia



Polityka ochrony i wzmacniania konkurencji w gospodarce

Sposoby walki z inflacja

Środki polityki gospodarczej



restrykcyjna polityka monetarna,



restrykcyjna polityka dochodowa (np. wprowadzenie opodatkowania wzrostu wynagrodzeń
ponad pewien, wyrażony w procentach, próg),

Stopa procentowa – cena użyczenia pieniądza na dany okres

Nominalna stopa procentowa – aktualna rynkowa cena pieniądza z uwzględnieniem aktualnego
poziomu inflacji

Realna stopa procentowa – stopa nominalna – istniejąca bądź oczekiwana inflacja (cena
„oczyszczona”

z wpływu inflacji)

Naturalna stopa procentowa – optymalna cena pieniądza przy której gospodarka jest stabilna i nie ma
inflacji

Podatki można klasyfikować na podstawie różnych kryteriów:

1. Do podatków państwowych należą przede wszystkim podatki dochodowe (PIT i CIT),

podatek od towarów i usług (VAT) oraz podatek akcyzowy.

2. Do podatków samorządowych należą m.in. podatek od nieruchomości, podatek rolny i leśny,

podatek od spadków i darowizn, podatek od czynności cywilnoprawnych.

3. Wyróżnia się również podatki przychodowe, dochodowe, majątkowe i od wydatków.

4. Ostatnie kryterium wyróżnia podatki bezpośrednie (obciążają bezpośrednio dochód lub

majątek) i pośrednie (obciążają dochód lub majątek pośrednio, w wyniku dokonania zakupów
towarów lub usług obciążonych podatkiem).



Zasadniczy cel każdego podatku ma charakter fiskalny i podlega na dostarczaniu związkom
publicznoprawnym dochodu, przy uwzględnieniu zdolności podatkowej podmiotu
obciążonego.



Bezpośrednim efektem podatku jest transfer funduszy od budżetu państwa do przedsiębiorstw.
Struktura systemu podatkowego może zmienić rzeczywiste decyzje dot wielkości inwestycji,
rodzaju aktywów, wyboru miejsca lokalizacji inwestycji.



Skala opodatkowania dochodów

sektora prywatnego

(przedsiębiorstw i gospodarstw

domowych) nazywana jest także stopniem fiskalizmu. Kraje o wysokich podatkach cechuje
silny fiskalizm, kraje o niskich podatkach – słaby.



Dla ekonomistów nie ulega wątpliwości, że niskie podatki dobrze służą wzrostowi
gospodarczemu. Niskie podatki powodują, że sektor prywatny przekazuje mniejszą część
swego dochodu do budżetu. Jeśli jednak PKB szybciej wzrasta, łączny dochód rośnie, a zyski
sektora prywatnego są zdecydowanie większe, niż straty poniesione przez

budżet państwa

.



Dlaczego niskie podatki służą szybszemu wzrostowi gospodarczemu?
1. Niskie podatki zachęcają do rozwoju przedsiębiorczości i do większej aktywności
ekonomicznej mieszkańców kraju. Im większą część dodatkowego dochodu, który osiąga się
skutkiem dodatkowego wysiłku (np. podjęcia dodatkowej pracy) zabiera budżet, tym mniejsza
zachęta do tego wysiłku;
2. Niskie podatki oznaczają zazwyczaj również niższe wydatki państwa. A niższe wydatki, to
mniejsze poczucie bezpieczeństwa socjalnego obywateli. Przykro stwierdzić, ale to właśnie
brak bezpieczeństwa socjalnego zmusza ludzi do większej aktywności ekonomicznej, podczas
gdy pełne bezpieczeństwo rozleniwia (przykładowo, bardzo wysokie i łatwo dostępne zasiłki
dla bezrobotnych mogą powodować, że ludzie nie poszukują intensywnie pracy);
3. Niższe podatki oznaczają mniejszą zachętę do ucieczki w szarą strefę. A szara strefa, choć
na krótką metę pomaga stworzyć dodatkowe miejsca pracy i przynieść dodatkowy dochód, w
dłuższym czasie przeszkadza w rozwoju. Skoro bowiem duża część przedsiębiorców i
pracowników unika płacenia podatków, ludzie w pełni uczciwi są obciążani coraz wyższymi
stawkami podatkowymi. A to tworzy presję na dalszą ucieczkę do szarej strefy, zmieniając
sytuację w błędne koło.
4. Niższe podatki zachęcają do napływu kapitału z zagranicy, podczas gdy podatki wysokie
skłaniają ludzi i ich dochody do ucieczki z kraju. Firmy przenoszą się do miejsc oferujących
niższe podatki i do realizacji zysków zwłaszcza w „

rajach podatkowych

”. Bogaci ludzie

uciekają ze swoimi dochodami za granicę i płacą podatki tam, gdzie im się to najbardziej
opłaca. Inwestorzy wybierają te kraje, które oferują im największe zachęty w postaci niskich
podatków.



Niższe podatki prowadzą do szybszego wzrostu produkcji i dochodów, a więc do wzrostu
zamożności społeczeństwa, choć mogłoby to odbywać się (przejściowo) skutkiem niższych
dochodów budżetowych. Z czasem bogatsi obywatele zapłaciliby globalnie więcej podatków,
nawet przy niższych stawkach podatkowych, z wyjątkiem sytuacji, w której niższym
dochodom budżetu nie towarzyszyłyby niższe wydatki budżetowe, bo koszt pojawiającego się
wtedy deficytu budżetowego mógłby łatwo przekroczyć wszystkie możliwe korzyści (np.
pojawiłyby się wówczas zjawiska inflacji lub wzrostu kosztów obsługi długu publicznego).



W wyniku obniżki podatków średni dochód mieszkańca kraju z czasem rośnie, zmienia się
jednak struktura tych dochodów budżetowych. Podatki i wydatki budżetowe służą zazwyczaj,

choć nie zawsze, wspieraniu grup ekonomicznie najsłabszych. Przy niższych podatkach,
wyższy przeciętny dochód łączy się więc z większym zróżnicowaniem dochodów, co może
prowadzić do wzrostu nierówności dochodowych i ubóstwa.

23. Czynniki wzrostu PKB



Zasoby wiedzy i kapitału ludzkiego



Polityka ekonomiczna państwa sprzyjająca aktywności gospodarczej i pomnażaniu zasobów
wiedzy



Przewaga początkowa- osiągnięty już stopień rozwoju (nowoczesne technologie)



W przypadku Polski dodatkowo:



Efekty związane z procesem transformacji:

- zmiany w strukturze własności( dynamiczna prywatyzacja- 60% udziału w wartości dodanej brutto
sektora prywatnego w pierwszych latach transformacji)

- w strukturze działalności ekonomicznej

- w strukturze przemysłowej

- zmiany w zachowaniu podmiotów gospodarczych



Przystąpienie do UE

Czynników wzrostu gospodarczego jest wiele np.:



Nakłady pracy i jej wydajność



Zasoby naturalne



Kapitał produkcyjny - budowle, maszyny



Kapitał finansowy



Technologia - wiedza o tym, jak wykorzystać pracę i kapitał do wytwarzania dóbr i usług



Postęp organizacyjny



Nauka



Czynniki rynkowe, np. rozwój rynków finansowych



Polityka gospodarcza państwa



Stabilność polityczna

Jednak ekonomiści wymieniają cztery podstawowe czynniki wzrostu gospodarczego (cztery „siły
napędowe” wzrostu).

Są to:

1.Postęp techniczny – to wszelkiego rodzaju zmiany w metodach wytwarzania i produktach, w
wyniku, których uzyskane efekty przewyższają poniesione na nie nakłady. Dokonuje się on poprzez
odkrywanie nowej wiedzy, czyli wynalazki, oraz zastosowanie nowej wiedzy w procesie
wytwórczym, czyli innowacji. Postęp techniczny zależy od poziomu innowacji i badań naukowych.
Zwiększa rentowność kapitału i pozwala stawić czoła konkurencji rozwiniętych gospodarek. Jednak
warunkiem wykorzystania innowacji technologicznych i wyników badań naukowych jest zaplecze
finansowe. Tylko silny i bogaty kraj może sobie pozwolić na finansowanie badań naukowych, a
następnie wdrożenie wyników tych badań. Jest to czynnik, który powoduje długoterminowy wzrost
gospodarczy. Do postępu technicznego możemy też zakwalifikować wiedzę techniczną. Wiedza
techniczna jest jednym z najważniejszych czynników wzrostu gospodarczego. Część tej wiedzy
zapisano w książkach i dokumentacji technicznej. Jednak w dużej części wiedza techniczna jest
zawarta jednak w praktycznych umiejętnościach i kwalifikacjach, będących efektem żmudnego
zdobywania doświadczenia zawodowego.

W tym przypadku wzrost produkcji nie wynikł na skutek zmiany zasobu kapitału, lecz dzięki
postępowi wiedzy technicznej.

2.Praca - zarówno pod względem ilości, jak i jakości (na ogół okresy spadku liczby ludności
odpowiadają okresom mniejszego wzrostu lub stagnacji ekonomicznej). Poziom wykształcenia
polepsza jakość i zwiększa rentowność pracy. Bardzo duże znaczenie mają koszty pracy, czyli koszty,
które musi ponosić pracodawca z tytułu zatrudnienia pracownika (na przykład ubezpieczenia
zdrowotne i świadczenia socjalne). Kolejnym czynnikiem wpływającym na efektywność pracy jest
zakres jej automatyzacji oraz stopień rozwoju technologicznego kraju. Im on jest wyższy tym wyższy
jest wskaźnik efektywności wykorzystania czasu pracy i potencjału pracowników.

Dlatego też wzrost gospodarczy zależy także od zatrudnionej w gospodarce siły roboczej. Możemy
wywnioskować więc, że tempo wzrostu gospodarczego zależy także od tempa wzrostu zatrudnienia i
tempa wzrostu wydajności pracy oraz że wykorzystanie potencjalnych zasobów ludności zdolnej do
pracy, a więc do pomnażania dochodu narodowego zależy m. in. od stopnia aktywności zawodowej
ludności, poziomu i wykorzystania kwalifikacji pracowników.

3.Kapitał - to zasoby środków wykorzystane w procesie wytwarzania produkcji.(maszyny, fabryki,
ludzie, wiedza itp.)

Podstawowe formy kapitału produkcyjnego to:

-Kapitał rzeczowy- kapitał rzeczowy jest tym większy, im większy jest kapitał finansowy w
gospodarce. Kapitał rzeczowy stanowi, bowiem formę lokowania (inwestowania) kapitału
finansowego.

-Kapitał finansowy- w gospodarkach rozwiniętych wolnym kapitałem finansowym (tj. możliwym do
zamiany na kapitał rzeczowy) dysponują instytucje finansowe. Do instytucji finansowych zaliczamy
banki, fundusze inwestycyjne czy emerytalne, pełniące funkcje instytucji pośrednictwa finansowego,
ale także takie podmioty, jak giełda, Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, czy inne wykonujące
specyficzne funkcje na rynkach finansowych. Sposób organizacji tych instytucji, instrumenty
finansowe, którymi dysponują, a także przyjęte w gospodarce zasady ich funkcjonowania tworzą
system finansowy. System finansowy decyduje o zdolności gospodarki do efektywnego
transformowania kapitału finansowego w kapitał rzeczowy. Słabo rozwinięty system finansowy

ogranicza możliwości szybkiego powiększania rozmiarów kapitału rzeczowego. -Kapitał ludzki- są to
ludzie zdolni i chętni do pracy. -Kapitał intelektualny- w ostatnich latach coraz większego znaczenia
dla gospodarki nabiera właśnie ten kapitał.

Przy danej liczebności siły roboczej wzrost całkowitych zasobów kapitału i kapitału przypadającego
na 1 zatrudnionego pozwala na zwiększenie produkcji. Jednak w miarę upływu czasu kapitał się
zużywa. Do utrzymania istniejącego zasobu kapitału konieczna jest określona wielkość inwestycji.
Inwestycje te muszą być odpowiednio duże, jeśli przy wzroście zatrudnienia chcemy utrzymać na
niezmienionym poziomie wielkość kapitału przypadającego na 1 zatrudnionego. Przy jeszcze
większych rozmiarach inwestycji wzrośnie techniczne uzbrojenie pracy, co pozwoli zwiększyć
wydajność pracy, czyli wielkości produkcji wytwarzanej przez 1 zatrudnionego. Wzrost zasobu
kapitału jest zatem jednym z podstawowych czynników wzrostu gospodarczego.

4.Otoczenie zewnętrzne - żaden kraj nie może rozwijać się sam. Gospodarka krajowa prowadzi ze
światem zewnętrznym wymianę towarów, kapitałów, wyników badań naukowych. Dlatego też
otoczenie ma również ważny wpływ na rozwój gospodarki.

24. Kryteria spójności UE

U podstaw utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej legły zapisy Traktatu z Maastricht z 1992 roku,
który ustanowił mechanizm funkcjonowania Unii Europejskiej.
Istota UGiW wymaga stosunkowo wysokiego poziomu konwergencji gospodarczej państw
członkowskich. Dlatego też art.104 C i 109 J oraz protokoły dodatkowe Traktatu z Maastricht
przewidują 5 kryteriów konwergencji, które musi wypełnić kraj kandydujący do UGiW.

Kryteria te dotyczą następujących obszarów:



inflacja w państwie starającym się o członkostwo w Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW)
obserwowana przez cały rok przed procesem kwalifikacyjnym nie może być wyższa od
poziomu wyznaczonego przez średnią inflację obliczoną dla trzech państw o najniższej inflacji
wśród państw aspirujących do UGW, powiększoną o 1,5 punktu procentowego



deficyt budżetowy nie może przekraczać 3% PKB danego kraju



dług publiczny nie może przekraczać 60% PKB danego kraju



długoterminowa stopa procentowa (mierzona na bazie 10-letnich obligacji skarbowych o
stałym oprocentowaniu) nie może być wyższa niż 2 punkty procentowe od średniej
odpowiednich stóp procentowych w trzech państwach Unii Europejskiej o najniższej inflacji



kurs walutowy powinien być stabilny przez 2 lata poprzedzające przystąpienie danego
państwa do UGiW, innymi słowy dany kraj powinien przestrzegać normalnego przedziału
wahań (+/-15%) swej waluty w ramach ERM i w ciągu co najmniej dwóch lat przed procesem
kwalifikacyjnym nie może z własnej inicjatywy zdewaluować swojej waluty wobec waluty
innego kraju członkowskiego



niezależność banku centralnego

Od momentu wejścia do Unii Europejskiej Polska (podobnie jak inne nowe kraje członkowskie) przez
pewien okres członkostwa uczestniczyć będzie w Unii Gospodarczej i Walutowej (UGiW) jako kraj
członkowski objęty derogacją. Oznacza to, iż nasz kraj nie wchodzi w skład obszaru euro. Stosowny

zapis umieszczony został w Traktacie Akcesyjnym(art.4 Aktu Przystąpienia). Niemniej jednak Polska
zobowiązana jest do przestrzegania szeregu wymogów związanych z udziałem w UGiW, np. do
traktowania swojej polityki gospodarczej, jako przedmiotu wspólnej troski i koordynowania jej w
ramach Rady UE na podstawie Ogólnych Wytycznych Polityki Gospodarczej (OWPG) oraz do
unikania nadmiernego deficytu (a więc deficytu finansów publicznych przekraczającego 3% PKB oraz
długu publicznego przekraczającego 60% PKB), a także przygotowania programu konwergencji
przedstawiającego założenia planowanej polityki gospodarczej w średnim okresie, zorientowanej na
spełnienie warunków niezbędnych do przyjęcia wspólnej waluty. Pamiętać ponadto należy, iż zgodnie
z postanowieniami Paktu Stabilności i Wzrostu nowe kraje członkowskie – podobnie jak
dotychczasowe –są zobligowane m.in. do zaplanowania w programach konwergencji, a następnie
realizacji, polityki fiskalnej, która ma umożliwić osiągnięcie i utrzymanie w średnim okresie salda
budżetowego bliskiego równowagi lub charakteryzującego się nadwyżką.

Członkostwo w UGiW oznacza jednolitą politykę pieniężną, prowadzoną przez Europejski Bank
Centralny oraz ścisłą koordynaację polityk gospodarczych krajów członkowskich. Prowadzenie
wspólnej polityki monetarnej w państwach należących do strefy euro oznacza zastąpienie ich
dotychczasowych walut narodowych jednolitą walutą euro oraz przekazanie uprawnień do
formułowania i realizacji samodzielnej polityki pieniężnej na rzecz EBC.

25. Konstytucyjne zasady ustroju gospodarczego (w podziale na ogólne i
szczegółowe)

Zasady ogólne:

1. Zasada demokratycznego państwa prawa

-musi przenikać wszystkie obszary życia gospodarczego

-demokracja nie może być częściowa

-hierarchia aktów prawnych( pierwszeństwo ustawy oraz zastrzeżenie ustawy jako podstawy
ingerencji państwa w gospodarkę)

-ochrona praw podstawowych przez władzę

-tworzenie przez władzę gwarancji w dochodzeniu praw w przypadkach gdy zostały naruszone

-działanie wszystkich organów administracji państwowej na podstawie prawa i w jego granicach

-zakres interwencji państwa w gospodarkę( np. w sytuacjach trudności gospodarczej) powinien być
określony przez ustawę zasadniczą

-zasada zaufania obywateli do państwa i prawa

-stworzenie przez państwo instytucji zapewniających obywatelom ochronę interesów socjalnych m.in.
ochronę pracy

-zapewnienie demokratycznej gospodarki poprzez współdziałanie państwa i podmiotów
gospodarczych(samorząd gospodarczy)

- Obowiązuje zasada vacatio legis, dzięki której podmioty gospodarcze nie są zaskakiwane nowym
stanem prawnym. Chronione są prawa nabyte i budowana jest zaufanie obywateli do państwa

2. Zasada równości

-jest konsekwencją realizacji zasady demokratycznego państwa prawa

-równość podmiotów gospodarczych, uczestników życia gospodarczego- zarówno
producentów jak i konsumentów

- traktowanie wszystkich podmiotów( bez względu na typ własności) jednakową miarą bez

faworyzowania i dyskryminowania.

-równość warunków konkurencji(przykład-rząd Hanny Suchockiej wprowadził zmniejszone
dywidendy dla przedsiębiorców państwowych)

- równość to także akceptacja różnego traktowania przez prawo różnych podmiotów. Różne
traktowanie powinno być uzasadnione przez zastosowanie odpowiednich kryteriów różnicujących
podmioty prawa

-korektą zasady równości na korzyść obywateli będących w najtrudniejszej sytuacji
ekonomicznej jest zasada sprawiedliwości społecznej

- wiąże się z tym także założenie sprawiedliwości rozdzielczej. Jest to idea jednakowego traktowania
wszystkich ludzi w obrębie określonej kategorii. Nie oznacza to otrzymania równych udziałów
rozdzielanych dóbr, ale stosowanie takiej samej miary wobec wszystkich. Ocenianie ich sytuacji wg.
tych samych kryteriów( np. kryterium formy własności: państwowe, prywatne etc. )

- równość to nie identyczność

3. Zasada państwa społecznego

-składa się na nią: wolność osobista, godność ludzka, sprawiedliwość socjalna i nadaje zasadzie
państwa prawa materialny charakter.

- jedocześnie istnieje konflikt, która zasada jest ważniejsza. Jedni uważają je za równorzędne,
natomiast oponenci, priorytet przyznają zasadzie państwa prawa i uważają, że zasada państwa
społecznego często stoi w sprzeczności z tą pierwszą.

- zasada państwa społecznego wiąże się także z zasadą równości- pozwala ja kontrolować i określać
jej zakres. Zastosowanie zasady państwa społecznego , łączy się czasem z odstępstwem od zasady
równości (przykład preferencyjne warunki dla przedsiębiorstw zatrudniających niepełnosprawnych)

- w praktyce użycie zasady państwa społecznego w gospodarce ograniczyła się do dwóch zakresów:
polityki w sferze podatkowej oraz powstrzymania państwa od zbyt dalekiej interwencji w sferę
prywatnej ekonomiki.

- państwo socjalne to takie, które posiada odpowiednie środki interwencyjne takie jak: subwencje,
plany, instrumenty zabezpieczenia społecznego i jest przeciwieństwem państwa liberalnego.

- często w literaturze zamiast terminu państwo społeczne używa się określenia „państwo o orientacji
społecznej”, a celem takiego państwa jest zapewnienie dobrobytu i rozwoju gospodarczego metodami
demokratycznymi, dzięki odpowiedniej polityce społeczno- ekonomicznej.

4. Zasada pomocniczości

- w preambule to inaczej zasada subsydiarności

-jest to zarówno zasada prawna jak i moralna- u jej podstaw leży chrześcijańska koncepcja człowieka

- M. Spieker wyróżnia trzy wymiary zasady pomocniczości :

*pozytywny- państwo ma obowiązek do świadczenia pomocy podległym podmiotom w tym celu aby
mogły one wspierać obywateli w rozwoju życia

*negatywny- zabrania się interweniowania w życie i działanie niższych podmiotów, jeśli są one w
stanie działać samodzielnie

* chroni państwo i inne podmioty przed nadmiernym obciążaniem się zadaniami.

- zasada pomocniczości wyklucza podejmowanie przez wspólnotę nadrzędną( np. państwo) zadań,
które mogą być wykonane przez mniejsze grupy(np. obywatele) Innymi słowy zasada ta przeczy
tendencji do zrzucania wszystkiego na sektor publiczny i chroni przed powstaniem totalnego państwa
opiekuńczego

- zasada pomocniczości dotyczy także samej organizacji państwa. Oznacza takie rozłożenie zadań,
zgodnie z którym państwo jako całość wykonuje tylko te zadania, które nie mogą być realizowane
przez samorządy terytorialne

-do rozwoju stosowania zasady pomocniczości niewątpliwie przyczynił się proces integracji
europejskiej. Traktat z Maastricht w art. 3b zawiera stwierdzenie, że zasada pomocniczości jest linią
przewodnią dalszej integracji europejskiej.

- zasada pomocniczości pozostaje także w ścisłym związku z innymi zasadami. Ma być „złotym
środkiem” między wolnością a równością.

-modelowo pomocnicza działalność państwa ma się ograniczać do tworzenia warunków gospodarczej
samodzielności, popierania zdolnych przedsiębiorców, udzielania preferencyjnych kredytów,
tworzenia infrastruktury gospodarczej, kreowania polityki pieniężno-budżetowej. Bezpośrednia
ingerencja nie jest mile widziana, chyba że w nadzwyczajnych sytuacjach jak choćby kryzys.

- z jednej strony państwo nie powinno konkurować z obywatelami ani obciążać go nadmiernie(I
wymiar). Z drugiej przedsiębiorstwa powinny mieć zagwarantowaną pomoc w wyjątkowych
sytuacjach klęsk żywiołowych czy w innych przypadkach (II wymiar)

Zasady szczegółowe

1. zasada społecznej gospodarki rynkowej

- określona w art. 20 Konstytucji RP

- idea społecznej gospodarki rynkowej wprowadzona została przez niemieckich ordoliberałów po II
wojnie światowej a głowni myśliciele to Alfred Müller- Armack i Ludwig Erhard

- ordoliberałowie wychodzili z założenia, że rynek nie jest doskonałą instytucją i wymaga wielu
korekt, jednak nie da się go zastąpić niczym innym.

- dwie najważniejsze zasady to:

*wolny rynek- umożliwia dynamiczną aktywność człowieka i prowadzi do wzrostu wydajności

*opieka społeczna- ma zapewnić tym którzy nie mogą podołać wyzwaniom rynkowym , możliwość
godnego życia

- społeczna gospodarka rynkowa miała być „trzecią drogą”- połączeniem gospodarki rynkowej i
państwa socjalnego

- społeczna gospodarka rynkowa zakłada socjalny charakter państwa, a nie rynku. Państwo przez
odpowiednie ustawy socjalne ma uzupełnić to czego gospodarka rynkowa nastawiona na wydajność
nie może zapewnić.

- Potrzebne jest zachowanie równowagi. Z jednej strony jednostka nie może być całkowicie zależna
od państwa bo to prowadzi do zaniku odpowiedzialności za własne czyny. Z drugiej strony nie
wszystkie sprawy mogą być regulowane tylko przez rynek. Za dystrybucję np. edukacji czy opieki
zdrowotnej powinno być odpowiedzialne państwo.

2. Zasada wolności gospodarczej

- nie jest zasadą bezwzględną, oznaczającą nieograniczona wolność takiej działalności

-wolność w prowadzeniu działalności jest podstawową zasadą chociaż może być ograniczona w
wyjątkowych sytuacjach( na mocy ustawy, która określa zakres wolności i rodzaje wyjątków)

-istnieje 5 warunków, które mogą wpłynąć na jej ograniczenie wolności: zagrożenie dla
bezpieczeństwa państwa, godzenie w porządek publiczny, względy związane z ochrona środowiska, z
ochrona zdrowia, naruszenie moralności publicznej.

- najdalej idącą ingerencją państwa może być wywłaszczenie, ale tylko dla dobra publicznego

-jeśli jednak państwo pozbawia obywatela danego dobra musi mu wypłacić „słuszne odszkodowanie”,
które równa się cenie tego dobra na rynku w danym regionie

-zasada wolności gospodarczej to swoisty nakaz dla organów państwowych do dążenia do
zapewnienia jak największej swobody działalności gospodarczej.

3. Zasada własności prywatnej

-jedna z głównych gwarancji swobód obywatelskich

-prawo do własności nie jest absolutne i niczym nie ograniczone. Z jednej strony istnieje swoboda
korzystania z własnej rzeczy a z drugiej pewne ograniczenia tej swobody aby nie naruszyć praw
innych obywateli.

4. Zasady: solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych

- stanowią swego rodzaju zobowiązanie wzajemne partnerów społecznych do współpracy przez dialog
w duchu solidarności społecznej

-wykluczają jako zasadę porządkującą społeczeństwo zarówno indywidualizm jak i kolektywizm a
starają się z znaleźć złoty środek między nimi.

-zasad tych nie można narzucić prawnie, ich przestrzeganie zależy wyłącznie od dobrej chęci
obywateli

-zasada solidarności i dialogu powinna być bliższa koncepcji korporacjonizmu, która powstała latach
70 i głównym założeniem jest stwierdzenie, że we współczesnym społeczeństwie przemysłowym
państwo jest nie tylko adresatem wpływów związkowych, ale odgrywa także rolę interwencyjną

5. Uznanie rodzinnych gospodarstw rolnych za podstawę struktury agrarnej kraju –

- przy tworzeniu polityki gospodarczej państwa , interes rodzinnych gospodarstw rolnych powinien
być szczególnie brany pod uwagę.

-Za rodzinne gospodarstwo rolne uznaje się takie, które spełnia następujące warunki:

*praca w gospodarstwie stanowi główne źródło utrzymania dla członków rodziny

*w gospodarstwie nie pracują dodatkowi pracownicy najemni

*gospodarstwo daje prace wszystkim członkom rodziny

*właściciel gospodarstwa posiada kwalifikacje rolnicze

6. Zasada niezależności banku centralnego od rządu – Narodowy Bank Polski ma wyłączność na
emisję pieniądza i prowadzenie polityki pieniężnej. Zdanie rządu nie musi być przy tym brane pod
uwagę. Niezależność NBP zabezpieczona jest przez sposób powoływania jego organów.

7. Konstytucyjny katalog praw gospodarczych – zawarty jest w dwóch pierwszych rozdziałach, z
naciskiem na rozdział II.

26. Postanowienia Okrągłego Stołu dotyczące bieżącej polityki gospodarczej

Za najważniejszy cel uznano oparcie całej gospodarki, na zasadach rynkowych. W związku z tym
równolegle ze znoszeniem monopoli i reglamentacji środków produkcji, ceny miały być kształtowane
przez relacje popytu i podaży, a dotacje sukcesywnie ograniczane i przekazywane konsumentom.

Najważniejsze w bieżącym roku zadania polityki gospodarczej to:

-jakościowa i ilościowa poprawa zaopatrzenia rynku konsumpcyjnego,

-poprawa warunków dokonywania zakupów w sklepach i obsługi w zakładach usługowych.

Realizacja tych zadań miała następować poprzez:

-zwiększanie podaży za pomocą pobudzania aktywności gospodarczej przedsiębiorstw we wszystkich
sektorach własnościowych;

-oszczędności w wydatkach państwowych;

-dostosowanie globalnego popytu przedsiębiorstw i ludności z uwzględnieniem jej ochrony przed
skutkami inflacji do możliwości podażowych gospodarki.

Inne istotne zadania do zrealizowania:

- dostawy krajowych towarów rynkowych i usług miały rosnąć, poczynając od bieżącego roku, w
tempie nie niższym od tempa wzrostu dochodu narodowego wytworzonego. Znacząco wzrośnie podaż
obuwia, odzieży oraz podstawowych artykułów trwałego użytku.

- część przemysłu obronna miała zostać przestawiona na produkcję artykułów konsumpcyjnych i
zaopatrzeniowych. Już w bieżącym roku przemysł ten zwiększył dostawy na potrzeby cywilne o co
najmniej 110 mld zł

-zmniejszany miał być udział kompleksu pa1iwowo-energetycznego i surowcowego w całości
nakładów na inwestycje. Oszczędności z tego tytułu miały być skierowane przede wszystkim na
przedsięwzięcia zmniejszające energochłonność gospodarki, a także na potrzeby gospodarki
żywnościowej, mieszkaniowej, na ochronę środowiska naturalnego oraz poprawę warunków

-przeciwdziałanie narastającej dolaryzacji gospodarki poprzez wycofywanie ze sprzedaży za waluty
obce w obrocie wewnętrznym towarów i usług krajowych oraz ograniczenia liczby przedsiębiorstw
uprawnionych do sprzedaży za waluty obce w sferze rynku detalicznego.

Plany ograniczenia inflacji

-w ciągu dwóch trzech lat nastąpić miało zrównoważenie budżetu centralnego.

-został zastosowany ostry reżim oszczędnościowy w odniesieniu do wydatków państwowych -
wydatki budżetu na dotacje zostaną zmniejszone w związku z upadłością lub likwidacją
przedsiębiorstw trwale nierentownych.

-zapoczątkowany został proces pokrywania deficytu budżetowego państwa z nieinflacyjnych źródeł,
tj.z dochodów ze sprzedaży i dzierżawy mienia państwowego: mieszkań, ziemi, sklepów itd.

- miał zmniejszyć się udział budżetu centralnego w dochodach i wydatkach państwowych na rzecz
budżetów terenowych.

-ustawowo od 1990 roku zakazana miała być praktyka pokrywania wydatków państwa „pustym
pieniądzem”. Ewentualny deficyt budżetowy nie będzie więc finansowany automatycznym kredytem
bankowym

- Głównym narzędziem była indeksacja płac ustalona na poziomie 0,8 co oznacza, że na każdy 100%
wzrostu inflacji gwarantowano 80% wzrostu płac.

Problem zadłużenia

- Po wyborach z 4 czerwca 1989 roku, rząd Rakowskiego nadal działał. Przygotował w porozumieniu
z ekspertami z Międzynarodowego Funduszu Walutowego oraz Banku Światowego program
gospodarczy na lata 1989 – 1992. Do dymisji podał się 4 lipca 1989 roku jednak została ona przyjęta
przez Sejm 1 sierpnia 1989 roku

- Poważnym problemem było także zadłużenie Polski wobec ZSRR. Uznano za celowe
kontynuowanie rozmów z władzami ZSRR w sprawie odroczenia spłaty zobowiązań na dalsze lata po
1995 r.

27. Postanowienia okrągłego stołu dotyczące przebudowy systemu
gospodarczego Polski.

Gospodarka państwowo- monopolistyczna-->> gospodarka rynkowa

Obrady Okrągłego Stołu rozpoczęły się 6 lutego 1989 roku w Warszawie. Powołano wtedy trzy
zespoły robocze: do spraw gospodarki i polityki społecznej, do spraw pluralizmu związkowego i do
spraw reformy politycznej. Obrady trwały do 5 kwietnia 1989 roku. Postanowienia pochodzące z
zespołu roboczego do spraw gospodarki i polityki społecznej, na którego czele stali Władysław Baka
(z ramienia rządu) i Witold Trzeciakowski (z ramienia opozycji) obejmowały założenia tworzące
nowy ład ekonomiczny:

- rozwój samorządności i partycypacji pracowniczej- likwidacja ograniczeń samorządów
pracowniczych wprowadzonych po 1981r (chciano przywrócenia ustawy o samorządzie
pracowniczym z 25 IX 1981r, która została uchwalona przez sejm, ale nie weszła w życie przez stan
wojenny); plan stworzenia odpowiedniego aktu prawnego dotyczącego partycypacji pracowników w
średnich i dużych przedsiębiorstwach prywatnych i spółkach; na szczeblu krajowym powołanie
Ogólnopolskiego Spotkania Samorządów Pracowniczych

- swobodne kształtowanie się struktury własnościowej, pluralizm własnościowy- ustanowienie
konstytucyjnych gwarancji trwałości pluralistycznej struktury własnościowej gospodarki (obok
własności państwowej, prywatna, samorządowa, spółdzielcza- wszystkie równouprawnione); udział
sektorów państwowego i prywatnego w gospodarce miał być zbliżony; dążenie do zmiany
przedsiębiorstw państwowych w spółki pracownicze, swobodnego kształtowania się i rozwoju
spółdzielczości.

- rozwój stosunków rynkowych i konkurencji- uwolnienie cen, które miały być kształtowane przez
relacje popytu i podaży- odchodzenie od administracyjnych metod zarządzania gospodarką; redukcja
bezpośrednich interwencji państwa w przedsiębiorstwa (ograniczone jedynie do funkcji regulacyjnej);
reforma systemu podatkowego; sukcesywne ograniczanie dotacji; wzrost dostaw krajowych towarów
rynkowych i usług; eliminowanie istniejących jeszcze, nie uzasadnionionych społecznie, przywilejów
w dostępie do dóbr konsumpcyjnych; równolegle ze znoszeniem monopoli i reglamentacji środków
produkcji, utworzenie giełdy papierów wartościowych

- likwidowanie pozostałości systemu nakazowo – rozdzielczego i ograniczanie planowania
centralnego do kształtowania polityki gospodarczej państwa, realizowanej za pomocą narzędzi
ekonomicznych- zmiana systemu podatkowego; przestawienie części przemysłu obronnego na
produkcję artykułów konsumpcyjnych i zaopatrzeniowych (o charakterze cywilnym); zrównoważenie
budżetu centralnego; zastosowanie ostrego reżimu oszczędnościowego w odniesieniu do wydatków
państwowych, w tym na administrację, resorty spraw wewnętrznych i obrony narodowej; zmniejszenie
udziału kompleksu pa1iwowo-energetycznego i surowcowego w całości nakładów na inwestycje;
zmniejszenie wydatków budżetu na dotacje w związku z upadłością lub likwidacją przedsiębiorstw
trwale nierentownych; zakaz praktyki pokrywania wydatków państwa „pustym pieniądzem”; nie
finansowanie ewentualnego deficytu budżetowego automatycznymi kredytami bankowymi;
uzdrawianie polityki kredytowo-depozytowej

- jednolita polityka finansowa wobec wszystkich przedsiębiorstw, niezależnie od panujących w nich
stosunków własnościowych- jednolite zasady w dostępie do rynku i kredytów; tworzenie nowych,
równych szans rozwoju dla podmiotów gospodarczych

- podporządkowanie systemu selekcji kadr kierowniczych w przedsiębiorstwach kryterium
kompetencji fachowych (w miejsce klucza partyjnego)

28. Polityka stabilizacyjna Leszka Balcerowicza

Polityka stabilizacyjna miała na celu przywrócenie równowagi na rynku, równowagi budżetowej i w
bilansie płatniczym. Wykorzystywano do tego instrumenty polit. monetarnej i z zakresu polit. celnej.

Zmniejszanie popytu:



kontynuacja procesu uwalniania cen- pod koniec 1989 ok 50% cen było juz rynkowych, od
1.01.1990 zezwolono na swobodne kształtowanie sie 90% cen.



podwyższenie cen towarów produkowanych przez państwo: węgla o 405%, paliw, gazu, prądu
elektrycznego (zredukowano dotacje do nośników energii), taryf kolejowych: pasażerskich i
towarowych



wprowadzenie częściowej, wewnętrznej wymienialności złotego i sztywnego kursu dolara, (co
hamowało inflację, zwiększało zaufanie do złotówki) - 9,5 tys zł za 1 dolara; jednocześnie
istnienie obowiązku wymiany dewiz uzyskanych z eksportu na złote polskie i zniesienie
ograniczenia zakupu dewiz na potrzeby płatności w imporcie. (dewiza- należność zagraniczna,
która może być traktowana jako środek płatniczy w obrocie międzynarodowym)

- zahamowanie wzrostu dochodów ludności--> popiwek- podatek od ponadnormatywnych wypłat
wynagrodzeń wprowadzony do przedsiębiorstw- państwo ustalało dopuszczalny limit wzrostu płac,
jeżeli przedsiębiorstwo sie do niego nie stosowało, groziły mu sankcje podatkowe

- obniżenie wskaźnika indeksacji 01.1990- 0,3, 02/03 1990- 0,2, potem 0.3 (ceny wzrastały o 100% a
dochody tylko o 20%)

- podniesienie stóp procentowych, co miało zahamować dostęp do kredytów

- podniesienie stóp depozytowych (oprocentowania lokat bankowych)- co miało zachęcić ludzi do
oszczędzania

- ograniczanie instytucji bankowych w udzielaniu kredytów, poprzez wprowadzenie wysokich stóp
rezerw obowiązkowych

- informowanie izb skarbowych o podwyższeniu cen artykułów żywnościowych (mąka, chleb)

---> polityka szokowa/ strategia szokowa zaproponowana z uwagi na kilkudziesięcioprocentową stopę
inflacji w skali miesiąca, polegała na ograniczeniu ilości pieniądza dopywającego do gospodarki,
obniżeniu pułapu wzrostu płac i ustaleniu stałego kursu waluty (na kilka miesięcy). Została tak
nazwana, ponieważ oznaczała de facto upadek wielu państwowych firm, a także katastrofę niektórych
gospodarstw domowych, pojawił się problem bezrobocia.

Zwiększenie podaży:

- likwidacja monopolu państwowego w handlu zagranicznym (monopol tylko na materiały o
charakterze strategicznym)

- liberalizacja handlu z zagranicą: zawieszanie lub obniżanie ceł (zyskiwał na tym import, ale tez
eksport innych państw) przez co udział towarów z importu zwiększał się: prywatne sklepiki, towary z
zagranicy na bazarach...

- ograniczenie eksportu dóbr deficytowych (ograniczenia administracyjne i wysokie opłaty garniczne)

Dążenie do zrównoważenie budżetu:

- zniesiono bądź bardzo zredukowano dotacje państwa do cen żywności

- ograniczono dostępność do kredytów preferencyjnych

- w wyniku wstępnego porozumienia z 17 państwami Klubu Paryskiego, reprezentującymi kredyty
gwarantowane przez rządy, w lutym 1990 osiągnięto zawieszenie na rok wszelkich polskich płatności,
a w 1991 nastąpiło ostateczne porozumienie: umorzono 20-30% polskiego zadużenia wobec
poszczegónych krajów oraz radykalnie zmniejszono spłatę odsetek. Negocjacje z Klubem Londyńskim
(z przedstawicielami banków komercyjnych) przeciągnęły sie do 1994r., osiągnięto 49% redukcję
zadłużenia, łącznie z zaległymi odsetkami.

Zwiększanie dochodów:

- zwiększony obowiązek podatkowy, nie było grup zwolnionych z podatku jak w PRL-u

- podniesienie wysokości dywidendy płaconej przez przedsiębiorstwa państwowe

- podwyższenie stawki podatku obrotowego (obecnie zastąpiony przez VAT)

- zlikwidowanie większości ulg, zwolnień podatkowych

- podniesienie składki na fundusz na ubezpieczenie społeczne

29. Założenia Planu Balcerowicza odnośnie zmian systemowych
(strukturalno-instytucjonalnych) w gospodarce Polski.

Plan Balcerowicza opierał się na założeniu, że w warunkach wolności politycznej możliwy jest
swobodny wybór ustroju ekonomicznego kraju. Przeważała opinia, że należy wybrać system
sprawdzony, oparty na prywatnej własności, konkurencji, mocnym i wymienialnym pieniądzu oraz
rozbudowanej wymianie z zagranicą, niezależny od biurokracji państwowej i nacisków związków
zawodowych; zamienić system gospodarki scentralizowanej w społeczną gospodarkę rynkową.
Reformy systemowe i instytucjonalne obejmowały:



likwidację pozostałości systemu centralnego kierownia gospodarką, reformowanie sfery
budżetowej (rozdzielenie budżetu centralnego i budżetów terenowych, powołanie izb i
urzędów skarbowych, wyposażonych w silną egzekutywę fiskalną), nie ingerowanie w
gospodarkę, uwolnienie wskaźników, aby rynek sterował nimi sam (jednak rząd nie prowadził
takiej polityki na całej linii, cały czas sterował kursem waluty),



reaktywowanie samorządu terytorialnego i własności komunalnej (jego podstawę
ekonomiczną stanowiła skomunalizowana część mienia państwowego i samodzielne budżety
gmin),



przeprowadzenie prywatyzacji, w połowie marca 1990 roku Rada Ministrów przyjęła dwa
projekty ustaw z tego zakresu – ustawę prywatyzacyjną i ustawę o powołaniu Ministra
Przekształceń Własnościowych. Stanowisko to objął jako pierwszy Waldemar Kuczyński.-----
> omówione dokładnie w pyt. 37



zmiany instytucjonalne upodabniające gospodarkę do systemu rynkowego, głównie
komercjalizacja systemu bankowego i ubezpieczeniowego- reforma systemu bankowego,
zapoczątkowana jeszcze przez gabinet Rakowskiego, opierała się na dokonaniu podziału NBP
na dziewięć państwowych banków komercyjnych oraz centralę NBP mającą z czasem nabrać
w pełni charakteru banku centralnego; Mazowiecki miał zamiar umocnić pozycję NBP jako
banku centralnego, usprawnić działanie państwowych banków komercyjnych oraz promować
procesy tworzenia nowych banków,



odrzucenie zasady automatycznego, centralnego finansowania przedsięwzięć i podmiotów
gospodarczych,



zmianę systemu podatkowego (wprowadzono jednoity podatek dochodowy od
przedsiębiorstw, powszechny podatek od dochodów osobistych i podatek od towarów i usług),



usamodzielnienie przedsiębiorstw państwowych,



wprowadzenie wymienialności pieniądza,



liberalizację handlu zagranicznego,



demonopolizację, powstał Urząd Antymonopolowy, którego celem było rozbicie wielkich
monopoli w sferze produkcji i handlu,



stworzenie rynku nieruchomości,



próba zagwarantowania warunków konkurencji,



likwidację przedsiębiorstw bankrutów i tych, które utraciły wiarygodność kredytową,



zorganizowanie rynku papierów wartościowych,



ułatwienia dla funkcjonowania inwestorów zagranicznych,



wprowadzenie osłony socjalnej dla bezrobotnych (zasiłek wypłacany zwykle przez 12m-cy w
wysokości 36% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce)

30.Międzynarodowe organizacje ekonomiczne i ich wpływ na politykę
gospodarczą Polski.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy - Polska jest członkiem od 1986r. Odegrał ważną rolę na pocz.
lat 90 XXw. w procesach urynkowienia gospodarek krajów EŚW, w tym Polski: współuczestniczył
w opracowywaniu i wdrażaniu programów gospodarczych, mających na celu liberalizację,
przywracanie równowagi i stabilizację gospodarki oraz finansował przejściowe deficyty płatnicze w
poszczególnych krajach. MFW stosował tzw. programy dostosowawcze, mające zlikwidować
makroekonomiczną i strukturalną nierównowagę tak, aby pobudzić wzrost gospodarczy i zapewnić
trwałą w średnim okresie równowagę w bilansie płatniczym. Sytuacja polskiej gospodarki różniła się
od sytuacji „typowych” wcześniej dla MFW (gospodarka nie była rynkowa!), pomimo to rząd

wprowadził jesienią 1989r. w życie uzgodniony z MFW program stabilizacyjny (plan Balcerowicza),
oparty na ostrych rygorach fiskalnych i pieniężno-kredytowych, głębokiej dewaluacji złotego i
zapowiadanych zmianach instytucjonalnych. Plan odbiegał nieco od standardów MFW: w pierwszej
kolejności skupiono się na przywróceniu równowagi wewnętrznej, zastosowano „szokowy” sposób
transformacji i radykalność zmian oraz wprowadzono „popiwek”. MFW przyznał Polsce kredyt stand-
by w wys. ok. 720mln USD na realizację programu stabilizacyjnego przez co uruchomiono też kredyty
rozwojowe BŚ (810mln USD) oraz otrzymano wsparcie od OECD, EWG i innych organizacji w
wysokości ok. 1mld USD.

Kolejne porozumienie z MFW Polska zawarła w 1991r. Dotyczyło ono 3-letniego programu
dostosowawczego na okres 1991-93. Polska otrzymała ok. 2,5mld USD, z czego część miała być
przeznaczona na finansowanie redukcji zadłużenia wobec banków komercyjnych po uzgodnieniu z
Klubem Londyńskim. Uzyskała też większy dostęp do kredytów międzynarodowych, podpisała układ
z Klubem Paryskim o redukcji i reorganizacji zadłużenia wobec państw wierzycielskich i przedłużyła
działanie funduszu stabilizacyjnego.

Generalnie Polska zawarła z MFW 4 porozumienia i otrzymała pożyczki w wys. ok. 1,8 mld USD.
Obecnie (po ich przedterminowym spłaceniu) Fundusz pełni rolę opiniotwórczą i doradczą.

Grupa Banku Światowego – jej nadrzędnym celem jest udzielanie pożyczek w celu zredukowania
biedy i poprawy warunków życia przez wspieranie rozwoju i inwestowanie w rozwój potencjału
ludzkiego, które to działania koordynowane są z MFW. Do 1999r. Polska otrzymała niemal 4 mld
USD kredytu (wykorzystała ok. 80%), natomiast po 2000r. Bank ograniczył zaangażowanie finansowe
na rzecz formułowania i realizacji polityki zapewniającej zrównoważony wzrost gosp., niezbędny dla
skutecznej integracji z UE, wsparcia finansowego i doradztwa w sektorach, w których przystosowanie
do warunków UE pociąga duże koszty i zmniejszania zakresu biedy i bezrobocia.

GATT/WTO – Polska jest członkiem GATT od 1967r., a WTO od 1 lipca 1995r. W związku z tym w
pewnym stopniu musi podporządkować swoją politykę handlową zasadom przyjętym przez
organizację (zasada równego niedyskryminacji i równego traktowania, zasada wzajemności tzn. żaden

członek nie jest zobowiązany do redukcji swoich stawek celnych ani do udzielania innych koncesji
bez uzyskania wzajemnych przywilejów od partnera, zasada określająca możliwość interwencji w
handlu – jedyną dopuszczalną formą interwencji są cła, klauzula narodowa – produkt importowany nie
powinien być traktowany gorzej niż analogiczne produkty krajowe). Ograniczenia te dają jednak
wymierne korzyści – dostęp do rynków zagranicznych jest bardziej pewny i zmniejsza się ryzyko
zawierania transakcji krajowych. System wielostronnych i jednolitych norm ułatwia bardziej rozwój
handlu niż porozumienia bilateralne. Polityka handlowa Polski jest jednak przede wszystkim
podporządkowana wspólnej polityce handlowej UE.

OECD – Polska została oficjalnie przyjęta w 1996r., a jednym z warunków potrzebnych do
członkostwa był wymóg przebudowy gospodarki centralnie planowanej w rynkową, z przewagą
własności prywatnej, posiadającą instytucje prawno-polityczne, sprzyjające konkurencji oraz
liberalizujące obrót czynnikami produkcji i handel zagraniczny. Przyjęcie Polski do OECD było
sygnałem, że gospodarka staje się bardziej stabilna i wiarygodna, co przyczyniło się do pobudzenia
inwestycji zagranicznych, łatwiejszego dostępu do kredytów i szerszego otwarcia się dla polskich
wyrobów państw OECD. Obecnie również pełni funkcje doradcze w zakresie realizacji kierunków
polit. gosp. przez kraje członkowskie.

Stowarzyszenie z EFTA – umowa o wolnym handlu artykułami przemysłowymi pom. Polską a EFTA
została podpisana w 1992r. Z uwagi na to, że kraje EFTA nie prowadzą wspólnej polityki handlowej
umowa wielostronna była uzupełniona dwustronnymi z poszczególnymi państwami ugrupowania,
dotyczącymi również handlu artykułami rolnymi, ochrony praw własności intelektualnej, monopoli
produkcyjnych i handlowych oraz zasad pomocy państwa.

CEFTA – w 1992r. ówczesna Czecho-Słowacja, Polska i Węgry podpisały Środkowoeuropejską
Umowę o Wolnym Handlu, która weszła w życie 1.03.1993. Szczególną cechą umowy był bilateralny
charakter uzgodnionych między kolejnymi krajami list towarowych, na które istnieje odpowiednio
zróżnicowany harmonogram redukcji środków polityki handlowej. W sprawie zakresu i kalendarza
liberalizacji przyjęto zasadę symetrii i ekwiwalentności wzajemnych ustępstw oraz korzyści. Towary
objęte liberalizacją ceł podzielono na 3 kategorie: A – surowce i mniej przetworzone wyroby
przemysłowe oraz towary niekonkurencyjne wobec produktów krajowych (cła na nie zniesiono w
momencie wejścia w życia porozumienia), C – towary wrażliwe (wyroby hutnicze, tekstylia,
elektronika, motoryzacja), których liberalizacja przebiegała najdłużej i najłagodniej oraz B – pozostałe
towary przemysłowe, na które cła były redukowane w 3 rocznych transzach (w 1995 do poziomu 2/3
roku 1992r., w 1996r. do 1/3 i w 1997 do zera). W 1996r. kraje CEFTA postanowiły znieść cła na
większość towarów rolnych i przemysłowych we wzajemnym handlu i obniżyć stawki na towary
wrażliwe. W 2004r. Polska wystąpiła z CEFTA z racji członkostwa w UE.

31. Podmioty polityki pieniężnej w Polsce i sposób ich powoływania.

Podmiotem polityki pieniężnej w Polsce jest Narodowy Bank Polski (bank centralny), którego
organami są Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego
Banku Polskiego (w skład którego wchodzą prezes NBP, jako przewodniczący, oraz od 6 do 8
członków Zarządu, w tym dwóch wiceprezesów NBP).

Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta
Rzeczypospolitej, na 6 lat. Ta sama osoba nie może być Prezesem NBP dłużej niż przez dwie kolejne
kadencje. Kadencja Prezesa NBP wygasa: po upływie okresu 6-letniego, w razie śmierci, złożenia
rezygnacji lub odwołania. Po wygaśnięciu kadencji Prezes NBP pełni obowiązki do czasu objęcia
obowiązków przez nowego Prezesa. Prezesa NBP w czasie nieobecności zastępuje wiceprezes NBP –
pierwszy zastępca Prezesa NBP.

W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako
przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w
równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.

32. Cele i zadania NBP i Rady Polityki Pieniężnej.

Narodowy Bank Polski:

Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym
wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

Do zadań NBP należy także:

1.organizowanie rozliczeń pieniężnych

2. prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi

3.prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami

4.prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa

5.regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie

6.kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego

7.opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji
inwestycyjnej

8.wykonywanie innych zadań określonych ustawami

NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej. Może
też być członkiem międzynarodowych instytucji finansowych i bankowych lub pokrywać ze środków
własnych wydatki związane z członkostwem w tych instytucjach.

Rada Polityki Pieniężnej:

RPP ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi
równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada składa
Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia
roku budżetowego. Rada dokonuje też ocen działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń
polityki pieniężnej.

Kierując się założeniami polityki pieniężnej Rada w szczególności:

1.ustala wysokość stóp procentowych NBP

2.ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych
i wysokość jej oprocentowania

3.określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w
zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych

4.zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP

5.przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP

6.ustala zasady operacji otwartego rynku.

33. Zagadnienie wolności gospodarczej w ustawie o wolności gospodarczej z
23 XII 1988 r.

Zagadnienie wolności gospodarczej w podstawowym zamyśle jest to wolność obywateli danego
państwa do podejmowania, organizowania (forma organizacyjno-prawna) i prowadzenia działalności
gospodarczej.

Ustawa ta jest określana mianem „Ustawy Wilczka” (od nazwiska jednego z autorów). W polskim
ustawodawstwie była ona najbardziej pro-przedsiębiorcza gdyż w myśl tej ustawy „Art. 1.
Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej jest wolne i dozwolone na równych prawach z
zachowaniem warunków określonych przepisami prawa.” a tym samym w najmniejszym możliwym
stopniu ograniczała wolność gospodarczą.

Podmiot gospodarczy mógł na zasadzie dobrowolności zrzeszać się w organizacjach podmiotów
gospodarczych (regulowane innymi ustawami). Niezależnie od typu własności przedsiębiorstwa na
równych prawach podlegały obciążeniom publicznoprawnym oraz miały taki sam dostęp do kredytów
i zaopatrzenia.
Część działalności gospodarczych nie wymaga wpisu do ewidencji jak np. wytwarzanie przedmiotów
użytku osobistego, naprawy i konserwacje przedmiotów użytku osobistego itd.
Dodatkowo nie trzeba ewidencjonować działalności w rolnictwie lub takich które w rozumieniu
ustawy wymagają koncesji np. wydobycie kopalin, przetwórstwa i obrotu metalami szlachetnymi,
handel bronią i amunicją. Koncesje wydawało się na czas nieokreślony chyba że chciał tego podmiot
lub wymagało tego np. bezpieczeństwo państwa.

Mówiąc krótko była to ustawa która dawała ogrom możliwości, była bardzo liberalna i w stosunkowo
minimalnym stopniu regulowała a tym samym ograniczała wolność gospodarczą.

34. Zagadnienie wolności gospodarczej w ustawie z 19 XI 1999 r. Prawo
działalności gospodarczej

Pojęcie wolności gospodarczej w tej ustawie ma to samo znaczenie co do poprzedniej. Niemniej
jednak ta wolność została mocno ograniczona. Poszerzony został zakres koncesji i wprowadzono
dodatkową kategorię czyli zezwolenie.

Nowa ustawa zawiera następujący katalog dziedzin działalności gospodarczej, której wykonywanie
wymaga uzyskania koncesji:
1. Poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowe
magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych
wyrobiskach górniczych,\
2. Wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o
przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,
3. Wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja i obrót paliwami i energią,
4. Ochrona osób i mienia,
5. Transport lotniczy oraz wykonywanie innych usług lotniczych,

6. Budowa i eksploatacja albo wyłącznie eksploatacja autostrad płatnych oraz dróg ekspresowych, do
których stosuje się przepisy o autostradach płatnych,
7. Zarządzanie liniami kolejowymi oraz wykonywanie przewozów kolejowych,
8. Rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych.

Ustawa sama w sobie w dużej mierze utrudniła możliwości otrzymywania koncesji rozszerzając
zakres o odwołania do innych ustaw, oraz liczbę wymaganych dokumentów przy składanie o nadaniu
koncesji. Ustawodawca dał sobie również więcej możliwości związanych z cofnięciem koncesji.
Przewidziane są również kontrole mające na celu sprawdzenie wykonywania koncesji należycie i
zgodnie z przepisami.

Podsumowując ustawa miała na celu uszczegółowienia zasad przyznawania koncesji, poszerzenie
zakres działalności gospodarczej podlegający koncesji oraz umożliwiła wnikliwą kontrolę jej
realizowania. Krótko mówiąc, utrudniła życie przedsiębiorcy w stosunku do uprzednio obowiązującej
ustawy.

35. Zagadnienie wolności gospodarczej w ustawie z 2 VII 2004 r. o
swobodzie działalności gospodarczej

Zgodnie z art. 6. ust. 1. Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 roku „Podejmowanie,
wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z
zachowaniem warunków określonych przepisami prawa.”. Decyzja właściwego organu w sprawie
podjęcia, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej nie może być uzależniona od
spełnienia nieprzewidzianych w prawie dodatkowych warunków.

Państwo udziela przedsiębiorcom pomocy publicznej z poszanowaniem zasad równości i konkurencji.
Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości opiera się na tworzeniu korzystnych warunków do
podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, zwłaszcza wobec mikro-, małych i średnich
przedsiębiorców. Informacje o warunkach oraz formach programów pomocowych są przekazywane
przez organy administracji publicznej do Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), która
publikuje je w Internecie.

Właściwy organ administracji publicznej wykonując swoje zadania, w szczególności w zakresie
nadzoru i kontroli, działa wyłącznie na podstawie i w granicach prawa, z poszanowaniem interesów
przedsiębiorcy.

Przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki
organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji sposobu zastosowania przepisów, z których
wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę podatków oraz składek na ubezpieczenia.

Osoby zagraniczne z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego
Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym
oraz osoby zagraniczne z państw niebędących stronami umowy o Europejskim Obszarze
Gospodarczym, które mogą korzystać ze swobody przedsiębiorczości na podstawie umów zawartych
przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, mogą podejmować i
wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy.

Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców
w Krajowym Rejestrze Sądowym albo do Ewidencji Działalności Gospodarczej. Spółka kapitałowa w
organizacji może podjąć działalność gospodarczą przed uzyskaniem wpisu do rejestru
przedsiębiorców.

Przedsiębiorca jest zobowiązany spełniać określone przepisami prawa warunki wykonywania
działalności gospodarczej, w szczególności dotyczące ochrony przed zagrożeniem życia, zdrowia
ludzkiego i moralności publicznej oraz ochrony środowiska. Towary wprowadzane do obrotu na
terytorium RP powinny zawierać informacje o firmie przedsiębiorcy i jego adresie oraz dane
identyfikujące towar.

Uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:

1) poszukiwania, rozpoznawania złóż węglowodorów oraz kopalin stałych objętych własnością

górniczą, wydobywania kopalin ze złóż, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania
substancji oraz podziemnego składowania odpadów;

2) wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i

technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym;

3) wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i

energią;

4) ochrony osób i mienia;

5) rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych, z wyłączeniem programów

rozpowszechnianych wyłącznie w systemie teleinformatycznym, które nie są rozprowadzane
naziemnie, satelitarnie lub w sieciach kablowych;

6) przewozów lotniczych;

7) prowadzenia kasyna gry.

Jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej, udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie
koncesji lub ograniczenie jej zakresu należy do ministra właściwego ze względu na przedmiot
działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji. Udzielanie koncesji może być
ograniczone liczbowo, o czym organ koncesyjny informuje w dzienniku urzędowym „Monitor
Polski”. Jeśli liczba przedsiębiorców spełniających warunki jest większa niż liczba koncesji
przewidzianych do udzielenia, udzielenie koncesji następuje w drodze przetargu.

Organ koncesyjny może odmówić udzielenia koncesji lub ograniczyć jej zakres w stosunku do
wniosku o udzielenie koncesji albo odmówić zmiany koncesji. Jest również uprawniony do kontroli
działalności gospodarczej w zakresie:

1) zgodności wykonywanej działalności z udzieloną koncesją;

2) przestrzegania warunków wykonywania działalności gospodarczej;

3) obronności lub bezpieczeństwa państwa, ochrony bezpieczeństwa lub dóbr osobistych

obywateli.

Przedsiębiorca, który zamierza podjąć działalność gospodarczą wymagającą uzyskania koncesji, może
ubiegać się o przyrzeczenie wydania koncesji, zwane „promesą”. W promesie uzależnia się udzielenie
koncesji od spełnienia warunków wykonywania działalności gospodarczej wymagającej uzyskania
koncesji.

Jeżeli inna ustawa stanowi, że dany rodzaj działalności jest działalnością regulowaną (działalność
regulowana - działalność gospodarcza, której wykonywanie wymaga spełnienia szczególnych
warunków, określonych przepisami prawa), przedsiębiorca może wykonywać tę działalność, jeżeli
spełnia szczególne warunki określone przepisami tej odrębnej ustawy i po uzyskaniu wpisu w rejestrze
działalności regulowanej. Rejestr działalności regulowanej jest jawny.

Koncesja, zezwolenie, zgoda, licencja albo wpis do rejestru działalności regulowanej uprawniają do
wykonywania działalności gospodarczej na terenie całego kraju i przez czas nieokreślony.

Kontrola działalności gospodarczej przedsiębiorców przeprowadzana jest na zasadach określonych w
tej ustawie, chyba że zasady i tryb kontroli wynikają z bezpośrednio stosowanych przepisów
powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo z ratyfikowanych umów
międzynarodowych. Przedsiębiorcy, który poniósł szkodę na skutek przeprowadzenia czynności
kontrolnych z naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej
przedsiębiorcy, przysługuje odszkodowanie.

Kontrolę przeprowadza się w siedzibie kontrolowanego lub w miejscu wykonywania działalności
gospodarczej oraz w godzinach pracy lub w czasie faktycznego wykonywania działalności
gospodarczej przez kontrolowanego. Czynności kontrolne powinny być przeprowadzane w sposób
sprawny i możliwie niezakłócający funkcjonowania kontrolowanego przedsiębiorcy. Przedsiębiorca
jest zobowiązany prowadzić i przechowywać w swojej siedzibie książkę kontroli oraz upoważnienia i
protokoły kontroli.

Nie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności
przedsiębiorcy. Nie dotyczy to sytuacji, gdy: 1) ratyfikowane umowy międzynarodowe stanowią
inaczej, 2) przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub
wykroczenia, 3) kontrola jest prowadzona w toku postępowania prowadzonego na podstawie
przepisów ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, 4)
przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska
naturalnego, 5) kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług przed
dokonaniem tego zwrotu, 6) przeprowadzenie kontroli jest realizacją obowiązków wynikających z
przepisów prawa wspólnotowego o ochronie konkurencji lub przepisów prawa wspólnotowego w
zakresie ochrony interesów finansowych Wspólnoty Europejskiej, 7) kontrola dotyczy zasadności
dokonania zwrotu podatku od towarów i usług na podstawie przepisów o zwrocie osobom fizycznym
niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym.

Czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie
może przekraczać:

1) w odniesieniu do mikroprzedsiębiorców – 12 dni roboczych;

2) w odniesieniu do małych przedsiębiorców – 18 dni roboczych;

3) w odniesieniu do średnich przedsiębiorców – 24 dni roboczych;

4) w odniesieniu do pozostałych przedsiębiorców – 48 dni roboczych.

Dla wykonywania działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorcy
zagraniczni mogą, na zasadzie wzajemności, o ile ratyfikowane umowy międzynarodowe nie stanowią
inaczej, tworzyć oddziały z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Przedsiębiorca zagraniczny tworzący oddział może wykonywać działalność gospodarczą wyłącznie w
zakresie przedmiotu działalności przedsiębiorcy zagranicznego. Jest on zobowiązany ustanowić osobę
upoważnioną w oddziale do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego. Może rozpocząć
działalność w ramach oddziału po uzyskaniu wpisu oddziału do rejestru przedsiębiorców. Obowiązany
jest również:

1) używać do oznaczenia oddziału oryginalnej nazwy przedsiębiorcy zagranicznego wraz z

przetłumaczoną na język polski nazwą formy prawnej przedsiębiorcy oraz dodaniem wyrazów
„oddział w Polsce”;

2) prowadzić dla oddziału oddzielną rachunkowość w języku polskim zgodnie z przepisami o

rachunkowości;

3) zgłaszać ministrowi właściwemu do spraw gospodarki wszelkie zmiany stanu faktycznego i

prawnego jeśli nastąpiło otwarcie likwidacji przedsiębiorcy zagranicznego, który utworzył

oddział, lub przedsiębiorca ten utracił prawo wykonywania działalności gospodarczej, w
terminie 14 dni od dnia ich wystąpienia.

36. Akty prawne (ustawy) składające się na Plan Balcerowicza

1. Ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych - umożliwiała przeprowadzenie
postępowania upadłościowego w przypadku nierentownych przedsiębiorstw państwowych, znosiła w
ten sposób gwarancję istnienia takich przedsiębiorstw niezależnie od ich wyników finansowych i
produkcji.

2. Ustawa o prawie bankowym - miała za zadanie ustabilizować sytuację na rynku pieniądza, w
szczególności poprzez zakaz emisji pieniądza bez pokrycia. Uniemożliwiono finansowanie deficytu
budżetowego przez Narodowy Bank Polski.

3. Ustawa o kredytowaniu - likwidowała preferencje kredytowe przysługujące przedsiębiorstwom
państwowym i uzależniała stopę oprocentowania od inflacji.

4. Ustawa o podatku od wzrostu wynagrodzeń - ustanowiła tzw. Popiwek, czyli limitację wzrostu płac
w firmach w stosunku do inflacji.

5. Ustawa o nowych zasadach opodatkowania - zawarto w niej jednolite zasady płacenia podatków we
wszystkich gałęziach gospodarki.

6. Ustawa o działalności gospodarczej prowadzonej przez inwestorów zagranicznych - umożliwiała
częściową swobodę przepływu kapitału, przynajmniej w zakresie wywozu za zagranicę zysków
generowanych przez przedsiębiorstwa zagraniczne w Polsce. Takie przedsiębiorstwa były zwolnione z
popiwku, zobligowano jedynie do odsprzedaży dewiz po kursie ustalonym przez Narodowy Bank
Polski.

7. Ustawa o prawie dewizowym - zapewnienie wymienialności wewnętrznej złotówki, likwidacja
monopolu państwa w handlu zagranicznym. Zobligowano w niej przedsiębiorstwa do odsprzedaży
państwu zarobionych dewiz.

8. Ustawa o prawie celnym - ujednolicono zasady clenia towarów importowanych dla wszystkich
podmiotów gospodarczych.

9. Ustawa o zatrudnieniu - unieważniła ustawę o osobach uchylających się od obowiązku świadczenia
pracy oraz zmodyfikowała zasady działania biur pośrednictwa pracy.

10. Ustawa o szczególnych warunkach zwalniania pracowników - wprowadzono ochronę osób
zwalnianych z pracy, szczególnie w drodze zwolnień grupowych. Przewidziano w niej takie
instrumenty, jak odprawa finansowa czy okresowe zasiłki dla bezrobotnych.

37. Przekształcenia własnościowe w III RP.

Formy przekształceń własnościowych:

a) nacjonalizacja

b) reprywatyzacja

c) uwłaszczenie

d) prywatyzacja

a) Nacjonalizacja przejmowanie na własność państwa prywatnych przedsiębiorstw

lub ziemi – przeciwieństwo prywatyzacji. W gospodarce rynkowej odbywa się ona drogą wykupu lub
wywłaszczenia za odszkodowaniem (gdy negocjacje z dotychczasowym właścicielem, dotyczące
wykupu, nie przynoszą rezultatu).

Przyczynami nacjonalizacji mogą być:



przeciwdziałanie niekorzystnym skutkom monopolizacji (monopol);



konieczność utrzymania i rozwoju tych dziedzin działalności gospodarczej, które stają się
mniej atrakcyjne dla właścicieli prywatnych ze względu na obniżające się zyski, a przynoszą
społeczeństwu określone korzyści i wpływają na poziom jego dobrobytu;



konieczność restrukturyzacji i unowocześnienia pewnych gałęzi produkcji, jeśli

przekracza to możliwości prywatnych przedsiębiorców, a jest korzystne ze

społecznego punktu widzenia (w tym przypadku po pewnym czasie następuje

ponownie reprywatyzacja).

b) Reprywatyzacja - zwrot majątku, przedsiębiorstw, byłym właścicielom, lub ich

spadkobiercom przejętego przez państwo w trybie wywłaszczenia. W ujęciu tym nie

jest ważne, czy przedsiębiorstwo było znacjonalizowane czy przekształcone np. w

spółdzielnię, natomiast istotne jest ponowne przejęcie jego majątku (w całości lub

części) przez byłych właścicieli.

Reprywatyzacja może być synonimem prywatyzacji wówczas, gdy przedsiębiorstwo

było przekształcone w inną niż państwowa formę własności, a obecnie jest ponownie

przekazywane inwestorom prywatnym - byłym właścicielom. W procesie nacjonalizacji dokonanej w
Polsce powojennej dokonywano naruszeń

prawa, wydawano przepisy nie zgodne z obowiązującym porządkiem prawnym, jak

również nie przyznano prawem przewidzianych odszkodowań. Ustawa reprywatyzacyjna ma służyć
usunięciu tego stanu, zadośćuczynieniu byłym

właścicielom za naruszenie ich prawa własności oraz realizacji konstytucyjnej zasady

ochrony tego prawa. Z uwagi na konieczność bezpiecznego pokrycia majątkowego istniejących
zobowiązań Skarbu Państwa, w tym reprywatyzacji, Rada Ministrów założyła obniżenie wartości
świadczeń reprywatyzacyjnych o 50% w stosunku do wartości roszczeń.

Polska jest dziś jedynym państwem prawa Europy Środkowo-Wschodniej, (oprócz Białorusi) w
którym reprywatyzacji nie przeprowadzono.

Fakt ten jest negatywnie postrzegany przez społeczność międzynarodową.

c) Uwłaszczenie - jedna z koncepcji polityczno-ekonomicznych zrodzona w krajach Europy Wsch. po
upadku komunizmu; wychodząc z założenia, że majątek narodowy wypracowany po wojnie jest
rezultatem pracy całego społeczeństwa, idea uwłaszczenia zmierzała do równomiernego obdzielenia
wszystkich dorosłych obywateli (w formie akcji, bonów, itp.); zostało zrealizowane m.in. na Litwie; w
Polsce referendum w tej sprawie (II 1996) nie uzyskało wymaganej frekwencji; ostatecznie, w obliczu
mało zachęcających rezultatów ekonomicznych. W innych krajach, przyjęto koncepcję stopniowego
uwłaszczania obywateli, z preferencją dla pracowników prywatyzowanych zakładów oraz zasileniem
dochodami z prywatyzacji skarbu państwa; pozostali obywatele zostali obdzieleni cząstką majątku
narodowego w ramach tzw. Narodowych Funduszy Inwestycyjnych.

d) prywatyzacja  akt przekazania prywatnemu właścicielowi państwowego mienia (patrz nast.
punkt)

38. Drogi prywatyzacji majątku państwowego w III RP.

Proces prywatyzacji rozpoczął się, ponieważ reformy systemu funkcjonowania gospodarki (w
stosunkach własnościowych z przewagą własności państwowej), nie przyniosły należytych rezultatów,
spowodowały natomiast wzrost inflacji. Z tego względu podstawą zwiększenia efektywności
gospodarowania mogła stać się przede wszystkim prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych.

Prywatyzacja przedsiębiorstwa państwowego polega udostępnieniu osobom trzecim akcji lub
udziałów w spółkach z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa powstałych z przekształcenia
przedsiębiorstwa, na zasadzie udostępnienia osobom trzecim mienia przedsiębiorstwa lub sprzedaży
przedsiębiorstwa. W tym celu przedsiębiorstwo państwowe może być przekształcone w spółkę lub
zlikwidowane na zasadach określonych ustawą.

Przekształcenie własnościowe nie jest celem samym w sobie, ma na celu przede wszystkim poprawę
funkcjonowania i podniesienie efektywności przedsiębiorstwa lub całej gospodarki  maksymalizacja
zysku.

Cele pośrednie, mające prowadzić do max. zysku:



wzrost wartości majątku



uniezależnienie procesów decyzyjnych od nacisków politycznych i biurokratycznych

Sposoby prywatyzacji:

Przed zmianą właściciela (zanim przedsiębiorstwo państwowe zmieni właściciela lub strukturę)
możliwe są dwa podejścia:



przedsiębiorstwo państwowe jest przekształcane w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, w
formie spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w późniejszym etapie
spółka ta jest prywatyzowana w drodze publicznej oferty sprzedaży akcji/udziałów, sprzedażą
tą zajmują się firmy doradcze wybrane wyłącznie na zasadzie publicznego przetargu; rola
Ministra Przekształceń własnościowych polega na nadzorowaniu ich pracy; w Polsce działania

te określa się jako prywatyzację kapitałową pośrednią, a najczęściej po prostu jako
prywatyzację kapitałową,



przedsiębiorstwo państwowe jest likwidowane, po czym może być w całości lub częściowo
sprzedane, wniesione jako udział do spółki lub w ramach umowy leasingu przekazana do
odpłatnego korzystania z niego przez inne jednostki; jest to tzw. “prywatyzacja bezpośrednia”;
określenie to zajęło miejsce wcześniej stosowanego pojęcia “prywatyzacja likwidacyjna”,
użytego w Ustawie o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z 13 lipca 1990r.\

Trzeba zwrócić tutaj uwagę na dwie różne sytuacje, w których jest mowa o likwidacji
przedsiębiorstwa:



przedsiębiorstwo o dobrej kondycji ekonomiczno - finansowej, na podstawie art. 37 Ustawy o
prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych; jest to tzw. “likwidacja w celu prywatyzacji” ,
nazywana również do 1994r. - niezbyt zręcznie - prywatyzacją likwidacyjną, a obecnie
prywatyzacją bezpośrednią, może mieć miejsce tylko wówczas, gdy znalazł się inwestor
chętny do zakupu przedsiębiorstwa lub utworzenia spółki. Likwidacja przedsiębiorstwa na
podstawie art. 37 Ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowych (obowiązującej do
czasu jej znowelizowania). W artykule tym jest mowa o trzech metodach “prywatyzacji
likwidacyjnej” w odniesieniu do przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części jego mienia.



przedsiębiorstwo o złej kondycji finansowo - ekonomicznej, na podstawie art. 19 Ustawy o
przedsiębiorstwach państwowych z 25 września 1981r.; jest to likwidacja za względu na brak
możliwości dalszego funkcjonowania przedsiębiorstwa z powodu rosnących strat z tym
związanych. Likwidacja przedsiębiorstwa na podstawie art. 19 Ustawy o przedsiębiorstwach
państwowych (ze względu na zły stan firmy). Organ założycielski przedsiębiorstwa z własnej
inicjatywy lub na wniosek rady pracowniczej może podjąć decyzję o likwidacji zakładu.
Minister Finansów oraz Minister Przekształceń Własnościowych mogą zgłosić sprzeciw
wciągu dwóch tygodni.

Podstawą wystąpienia z wnioskiem o likwidację mogą być następujące sytuacje:



zysk przedsiębiorstwa, po opłaceniu podatków nie wystarcza na opłacenie dywidendy
obligatoryjnej ;



przedsiębiorstwo zwolnione z dywidendy obligatoryjnej prowadzi działalność gospodarczą ze
stratą,



prawomocnym wyrokiem sądu lub ostateczną decyzją administracyjną zakazano
przedsiębiorstwu działania we wszystkich dziedzinach objętych dotychczasowym
przedmiotem działania, a firma nie podjęła działalności w innej dziedzinie.

Likwidator przedsiębiorstwa sprzedaje jego mienie, aby uzyskać środki na zabezpieczenie żądań
wierzycieli. Dopiero majątek, który pozostał po zakończeniu procesu likwidacji, może być sprzedany
lub wniesiony do nowej spółki. Decyduje o tym organ założycielski zlikwidowanego
przedsiębiorstwa.

W tym miejscu trzeba podkreślić, że nie istnieje metoda prywatyzacji przez komercjalizację. Jak
wynika z wcześniejszych rozważań, komercjalizacja należy do grupy działań przedprywatyzacyjnych,
polegających na utworzeniu jednoosobowej spółki Skarbu Państwa. Została ona wprowadzona po to,
by możliwe było:



ustanowienie przejrzystej struktury decyzyjnej i nadzorczej;



dopasowanie statusu prawnego przedsiębiorstwa do wymagań ewentualnego kapitału
zagranicznego,



powołanie przez Ministra Przekształceń Własnościowych rady nadzorczej spółki od czasu
pierwszego walnego zgromadzenia wspólników, kiedy to władze spółki zostają wybrane
zgodnie z normalnym trybem Kodeksu Handlowego,



zlikwidowanie rady pracowniczej, na której działanie w przedsiębiorstwie nie zezwala Kodeks
Handlowy.

Ustawa o prywatyzacji wyraźnie określa, jaki organ może wystąpić z wnioskiem o komercjalizację
konkretnego przedsiębiorstwa. Wniosek ten, składający się z oceny ekonomiczno - finansowej
zakładu, projektu aktu założycielskiego spółki zgodnego z Kodeksem Handlowym oraz zakresu
przewidywanych preferencji dla pracowników przedsiębiorstwa przy nabywaniu jego akcji, składany
może być przez:



dyrektora przedsiębiorstwa i radę pracowniczą, którzy kierują się m.in. opinią ogólnego
zebrania pracowników oraz organu założycielskiego,



organ założycielski, za zgodą dyrektora przedsiębiorstwa i rady pracowniczej,



Prezesa Rady Ministrów na wniosek Ministra Przekształceń Własnościowych.

Przekształcenia przedsiębiorstwa w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa - akcyjną lub z ograniczoną
odpowiedzialnością - dokonuje Minister Przekształceń Własnościowych. Wówczas nowo kreowana
spółka, która ma tylko jednego udziałowca - Skarb Państwa - może przystąpić do prywatyzacji, która
powinna zostać przeprowadzona w okresie nie dłuższym niż dwa lata. Ustawa traktuje jednakowo
możliwość sprzedaży takich przedsiębiorstw za pomocą jednej z metod prywatyzacji kapitałowej lub
w ramach Programu Narodowych Funduszy Inwestycyjnych (PPP).

39) Prywatyzacja i jej efekty w latach 1990-2009

Prywatyzacja pośrednia

Do 31 grudnia 2009 r. prywatyzacją pośrednią objęto 399 jednoosobowych spółek Skarbu Państwa
(Tablica nr 2). W 48 przypadkach udostępniono akcje w ofercie publicznej, w kolejnych 69
rozpoczęto zbywanie pierwszego pakietu akcji/udziałów w formie przetargu publicznego, w 280 w
trybie publicznego zaproszenia do negocjacji oraz w 20 w trybie niepublicznym za zgodą Rady
Ministrów (wniesienie akcji SP do innej spółki w zamian za objęcie akcji w podwyższonym kapitale
zakładowym tej spółki). W 18 spółkach zawarto podwójne transakcje tj. zbycie akcji w ofercie
publicznej oraz sprzedaż inwestorowi strategicznemu.

W 352 spółkach akcje/udziały nabyli inwestorzy strategiczni, z tego w 115 podmioty zagraniczne, a w
215 podmioty polskie, natomiast w 22 spółkach kapitał mieszany, w tym w 17 spółkach – zagraniczny
z udziałem kapitału polskiego oraz w 5 spółkach kapitał mieszany zagraniczny. Liczba spółek, w
których nastąpił proces zbywania akcji w ofercie publicznej stanowiła 12% wszystkich
prywatyzowanych SP, a 88% to spółki, w których akcje/udziały zbywane były inwestorom
strategicznym (krajowym i zagranicznym).

Z danych zamieszczonych w Tablicy nr 3 wynika, że ponad 69% prywatyzowanych spółek zajmowało
się przetwórstwem przemysłowym. Z kolei spośród spółek przemysłowych największym
zainteresowaniem inwestorów cieszyły się spożywcze oraz działające w przemyśle mineralnym i
maszynowym.

Spółki prywatyzowane metodą pośrednią rozmieszczone były we wszystkich województwach, z tym
najwięcej w województwach: mazowieckim - 53, śląskim – 52, dolnośląskim – 44, wielkopolskim -
35. Najmniej spółek sprywatyzowanych metodą pośrednią zlokalizowanych było w województwach:
warmińsko-mazurskim, podlaskim, lubuskim, lubelskim, zachodnio-pomorskim.

Zbycie akcji/udziałów poprzez nieodpłatne przekazanie akcji/udziałów na rzecz jednostek
samorządu terytorialnego lub związku jednostek samorządu terytorialnego

Zgodnie z ustawą o komercjalizacji i prywatyzacji od dnia 28 lipca 2006 r. do 31 grudnia 2009 r.
zbyto nieodpłatnie na rzecz jednostek samorządu terytorialnego akcje 16 jednoosobowych spółek
Skarbu Państwa, w tym w 2009 roku zbyto akcje 6 SP. Spółki, w których zbyto nieodpłatnie
akcje/udziały na rzecz jednostek samorządu terytorialnego zostały zakwalifikowane zgodnie z Polską
Klasyfikacją Działalności do dwóch sekcji: wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i
wodę oraz transport, gospodarka magazynowa i łączność.

Obejmowanie akcji w podwyższonym kapitale zakładowym SP

Objęcie akcji w podwyższonym kapitale zakładowym jednoosobowych spółek Skarbu Państwa
powstałych w wyniku komercjalizacji przez podmioty inne niż Skarb Państwa lub inne niż państwowe
osoby prawne (art. 1 ust. 2 pkt 1 ust. o kip) może nastąpić w drodze:



złożenia oferty przez spółkę i jej przyjęcie przez oznaczonego adresata – subskrypcja
prywatna,



zaoferowania akcji w drodze ogłoszenia skierowanego do osób, którym nie służy prawo
poboru – subskrypcja otwarta.

Od 2003 r. (tj. od momentu możliwości prawnej zastosowania tego trybu prywatyzacji) do końca 2009
r. Ministerstwo Skarbu Państwa zastosowało tryb subskrypcji prywatnej w 3 spółkach, natomiast w 8
spółkach tryb subskrypcji otwartej. W 2009 r. miały miejsce podwyższenia kapitału zakładowego
poprzez emisję akcji na GPW w Warszawie S.A. m.in. w takich spółkach jak: ENEA S.A., PGE
Polska Grupa Energetyczna S.A., Lubelski Węgiel Bogdanka S.A., PKO BP S.A.

Prywatyzacja bezpośrednia

Od początku realizacji procesów prywatyzacyjnych do dnia 31.12.2009 r. prywatyzacją bezpośrednią
objęto 2302 przedsiębiorstw państwowych, w tym 581 było prywatyzowanych poprzez sprzedaż, 253
poprzez wniesienie do spółki, 1401 oddano do odpłatnego korzystania. Wobec 67 przedsiębiorstw
zastosowano mieszane formy prywatyzacji bezpośredniej. Spośród 2304 zaakceptowanych przez
Ministra Skarbu Państwa wniosków o prywatyzację bezpośrednią z rejestru przedsiębiorców
wykreślono 2215 przedsiębiorstw państwowych, co stanowi 96% liczby wydanych akceptacji.

Do końca 2009 r. prywatyzacja bezpośrednia objęła głównie przedsiębiorstwa przetwórstwa
przemysłowego (głównie produkujące żywność i maszyny) – 43%, budowlane – 16,8% i handlowe –
18,3%, głównie z województw: mazowieckiego, dolnośląskiego, śląskiego, łódzkiego,
wielkopolskiego i małopolskiego. Prywatyzacja bezpośrednia dotyczyła przede wszystkim (podobnie
jak w latach ubiegłych) przedsiębiorstw o znaczeniu regionalnym lub lokalnym, zatrudniających
najczęściej od 50 do 249 pracowników.

\W analizowanym okresie, tj. od 1990 r. do 31 grudnia 2009 r., dokonano sprzedaży 581
przedsiębiorstw (25,2% ogólnej liczby przedsiębiorstw prywatyzowanych bezpośrednio), majątek 253
przedsiębiorstw wniesiono do spółki (11% wszystkich przedsiębiorstw prywatyzowanych
bezpośrednio) i majątek 1401 przedsiębiorstw oddano do odpłatnego korzystania (co stanowi 61%
wszystkich przedsiębiorstw prywatyzowanych bezpośrednio).

W 2009 r. do prywatyzacji bezpośredniej poprzez sprzedaż skierowano 3 przedsiębiorstwa, poprzez
wniesienie do spółki 1 przedsiębiorstwo, poprzez oddanie do odpłatnego korzystania również 1.

Sprzedaż przedsiębiorstwa

Do 31 grudnia 2009 r. sprzedaży dokonano łącznie w 581 przedsiębiorstwach, co stanowiło 25,2%
ogólnej liczby przedsiębiorstw prywatyzowanych bezpośrednio. Spośród wszystkich przedsiębiorstw
prywatyzowanych tą metodą prawie połowę stanowiły przedsiębiorstwa przetwórstwa przemysłowego
(43,2%), reprezentujące głównie przemysł spożywczy lub maszynowy. Przedsiębiorstwa
prywatyzowane w 2009 roku należały do sekcji: przetwórstwo przemysłowe - mechanizacji
budownictwa, robót wiertniczych i górniczych oraz gospodarki turystycznej.

Omawiane przedsiębiorstwa zlokalizowane były w województwach: lubuskim, łódzkim i
mazowieckim. W 2009 r. umowy z inwestorami podpisano w przypadku 3 przedsiębiorstw
prywatyzowanych w tym trybie.

W większości przedsiębiorstw prywatyzowanych bezpośrednio poprzez sprzedaż zatrudnienie nie
przekraczało 249 osób (łącznie 87,1%). Przedsiębiorstwa prywatyzowane w tym trybie w 2009 r.
należały w większości do grupy firm średnich (46,5%).

Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki

Do 31 grudnia 2009 r. 253 przedsiębiorstwa uzyskały akceptację na prywatyzację poprzez wniesienie
do spółki, co stanowiło 10,11% ogólnej liczby przedsiębiorstw prywatyzowanych bezpośrednio. W
roku 2009 zgodę na powyższą formę prywatyzacji uzyskało 1 przedsiębiorstwo.

Większość przedsiębiorstw prywatyzowanych tą metodą (59,7%) stanowiły przedsiębiorstwa
przetwórstwa przemysłowego w tym głównie produkujące artykuły spożywcze oraz maszyny i
urządzenia. Przedsiębiorstwa sprywatyzowane w tym trybie w 2009 roku prowadziły działalność
związaną z transportem osób.

Liczba zatrudnionych w przedsiębiorstwach prywatyzowanych tą metodą była zróżnicowana, ze
zdecydowaną przewagą przedsiębiorstw średnich zatrudniających od 50 do 249 osób (47,8%) oraz
zatrudniających od 250 do 499 osób (19,8%).

Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania

Do końca 2009 r. metodę oddania przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania zastosowano w
stosunku do 1401 przedsiębiorstw tj. do 60,9% wszystkich przedsiębiorstw prywatyzowanych
bezpośrednio. W roku 2009 Minister Skarbu Państwa zaakceptował 1 wniosek o prywatyzację w tym
trybie.

Przedsiębiorstwa przetwórstwa przemysłowego (głównie z branży spożywczej i maszynowej) oraz
przedsiębiorstwa budowlane stanowiły na koniec 2009 r. łącznie ponad połowę (57,5%) ogółu
przedsiębiorstw prywatyzowanych tą metodą. W roku 2009 przedsiębiorstwo prywatyzowane przez
oddanie do odpłatnego korzystania prowadziło działalność związaną z wykonywaniem robót
budowlanych drogowych i mostowych.

Według danych na koniec 2009 r. poziom zatrudnienia we wszystkich przedsiębiorstwach
prywatyzowanych tą metodą był zróżnicowany, z przewagą przedsiębiorstw zatrudniających od 50 do
249 osób (53%).

W sytuacji zaprzestania spłaty rat leasingowych przez spółkę powstałą poprzez oddanie majątku do
odpłatnego korzystania, głównie w związku z pogorszeniem się jej sytuacji płatniczej, umowa zawarta
pomiędzy spółką a Skarbem Państwa może zostać rozwiązana. Do końca 2009 r. rozwiązano umowy
w przypadku 84 spółek. Należy podkreślić, że sprawność realizacji zmian własnościowych metodą
prywatyzacji bezpośredniej mierzona liczbą zakończonych procesów prywatyzacyjnych do liczby

wydanych akceptacji w całym okresie przekształceń własnościowych jest cały czas wysoka - na
koniec 2009 r. wyniosła 96,5%.

Likwidacja i upadłość przedsiębiorstw państwowych

Likwidacja na podstawie art. 19 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (p.p.) z dnia 25 września
1981 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 18, poz. 80 z późn. zm.) zwana również likwidacją z przyczyn
ekonomicznych lub likwidacją upadłościową, przeprowadzana jest w przedsiębiorstwach
wykazujących długotrwałą stratę i nie rokujących szans na poprawę wyniku finansowego.

W pierwszym okresie transformacji własnościowej likwidacja z przyczyn ekonomicznych była
najczęściej stosowaną formą przekształceń. W kolejnych latach liczba podejmowanych procesów
likwidacyjnych systematycznie się zmniejszała. W latach 1990-91 rozpoczęto 535 likwidacji,
natomiast w ciągu ostatnich pięciu lat – średnio po 17 likwidacji rocznie.

Do dnia 31 grudnia 2009 r. Minister Skarbu Państwa nie zgłosił sprzeciwu wobec 1923 wniosków o
likwidację przedsiębiorstwa państwowego w trybie art. 19 ustawy o p.p., w tym w 132 przypadkach
likwidacja dotyczyła przedsiębiorstw podległych organom administracji centralnej. W przypadku 1125
przedsiębiorstw państwowych likwidację zakończono i wykreślono je z rejestru. Upadłość ogłoszono
w 683 przedsiębiorstwach, co stanowiło 35,6% wszystkich rozpoczętych procesów likwidacji.

W 2009 r. proces likwidacyjny rozpoczęto w 8 przedsiębiorstwach, zakończono zaś wykreśleniem z
rejestru w przypadku 19 przedsiębiorstw. W przedsiębiorstwach zlikwidowanych w 2009 r. czas
trwania procesu likwidacji wynosił ponad 5 lat i był bardzo zróżnicowany: najkrótszy proces
likwidacji trwał ponad 3 miesiące, najdłuższy ponad 15 lat.

Struktura branżowa przedsiębiorstw likwidowanych w trybie art. 19 ustawy o p.p. była bardzo
zróżnicowana. W większości dotyczyło to przedsiębiorstw zajmujących się przetwórstwem
przemysłowym – 34,4%, budowlanych – 18,3%, oraz firm prowadzących usługi związane z obsługą
nieruchomości i wynajmem – 16,2%. Wśród przedsiębiorstw likwidowanych w 2009 r. najliczniejszą

grupę stanowiły przedsiębiorstwa przetwórstwa przemysłowego – 75%, związane z budownictwem –
12,5% oraz rolnictwem – 12,5%.

W okresie od 1990 do dnia 31 grudnia 2009 r. likwidacją z art. 19 ustawy o p.p. objęto przede
wszystkim przedsiębiorstwa małe i średnie zatrudniające do 249 osób, które stanowiły 89,3 % ogółu
likwidowanych przedsiębiorstw państwowych. Przedsiębiorstwa poddane likwidacji w 2009 r.
zlokalizowane były głównie w województwach: dolnośląskim, łódzkim, świętokrzyskim i
zachodniopomorskim.

Likwidacja przedsiębiorstw państwowych z przyczyn ekonomicznych, ujmowana jako procentowy
udział procesów zakończonych poprzez wykreślenie z rejestru przedsiębiorstw państwowych w liczbie
rozpoczętych, była podobnie jak w latach ubiegłych dość niska w porównaniu do innych metod
prywatyzacji. Stosunkowo niska efektywność prowadzonych procesów likwidacji wynika przede
wszystkim z trudności w zbywaniu majątku likwidowanych przedsiębiorstw, spowodowanych głównie
skomplikowanym stanem prawnym lub ograniczeniami formalnymi związanymi z procedurami
likwidacyjnymi. Pozytywnym zjawiskiem obserwowanym od kilku lat jest zmniejszanie się liczby
rozpoczętych likwidacji przy jednoczesnym zwiększeniu efektywności procesu likwidacji mierzonego
liczbą wykreśleń z rejestru przedsiębiorców oraz spadkiem liczby przedsiębiorstw dla których proces
ten zakończył się ogłoszeniem upadłości.

Przedsiębiorstwa państwowe w latach 1990-2009

W ostatnim okresie zaobserwowano znaczny spadek liczby zarejestrowanych przedsiębiorstw
państwowych. Jako stan początkowy przyjęto 8453 przedsiębiorstwa, które istniały w dniu 31 grudnia
1990 r.1 Do końca 2009 r. procesami przekształceń własnościowych objęto 5960 (69,9%)
przedsiębiorstw w tym:

· 1716 skomercjalizowano,

· 2302 poddano prywatyzacji bezpośredniej (z tego wykreślono z rejestru przedsiębiorstw 2215),

· zaakceptowano 1923 wniosków o likwidację z przyczyn ekonomicznych, z czego zlikwidowano
1125 przedsiębiorstw, a w 683 ogłoszono upadłość.

Według stanu na koniec 2009 r. w Polsce istniały 174 przedsiębiorstwa sektora państwowego. Proces
kształtowania się liczby przedsiębiorstw od grudnia 1990 r. do grudnia 2009 r. obrazuje poniższy
wykres. Jak wynika z danych w nim zawartych, w analizowanym okresie liczba przedsiębiorstw
państwowych znajdujących się w rejestrze systematycznie maleje.

Na zmianę liczby przedsiębiorstw państwowych wpłynęła głównie realizacja ustaw dotyczących
przekształceń własnościowych. W wyniku tego do dnia 31 grudnia 2009 r. wykreślono z rejestru 5960
przedsiębiorstw państwowych, które zostały przekształcone w spółki prawa handlowego lub
zlikwidowane w trybie rozporządzenia wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi
przedsiębiorstwa poprzez sprzedaż przedsiębiorstwa, wniesienie przedsiębiorstwa do spółki lub
oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania. W 32,5% wydzielonych podmiotów zostało
wszczęte postępowanie likwidacyjne w trybie przepisów art. 19 ustawy o p.p. Trudności w zbyciu
majątku nieruchomego (przeważnie o nieuregulowanym stanie prawnym) prowadziły do wydłużania
procesów likwidacyjnych, wobec czego wiele przedsiębiorstw w których rozpoczęto proces likwidacji
w rezultacie upadło.

Proces prywatyzacji w Polsce w 2009 roku

W roku 2009 nastąpiło zderzenie z jednej strony wyjątkowo nasilonych potrzeb pożyczkowych
państwa i ambitnych założeń zapisanych w „Planie prywatyzacji na lata 2008- 2011”, z drugiej zaś
silnego osłabienia gospodarczego i trudnej sytuacji na rynkach finansowych, które skutecznie
hamowały możliwości pozyskania inwestorów i realizacji przyjętych założeń.

Na rok 2009 zaplanowano osiągnięcie przychodów z prywatyzacji w kwocie 12 mld zł. W historii
polskiej prywatyzacji tylko jeden raz, planując przychody z prywatyzacji na rok 2000, założono tak
wysoki poziom przychodów, chociaż w rzeczywistości został on przekroczony dwukrotnie, w latach
1999 i 2000.

W latach 1999-2000 nie stosowano jednak jeszcze trybu prywatyzacji poprzez objęcie akcji w
podwyższonym kapitale akcyjnym przez podmioty inne niż Skarb Państwa lub inne niż państwowe
osoby prawne, w wyniku którego kapitał pozyskuje prywatyzowana spółka, a nie Skarb Państwa.. W
2009 r. przychody, które uzyskały spółki Skarbu Państwa z tytułu ofert publicznych (pierwotne oferty
oraz nowa emisja akcji) wyniosły 11,53 mld zł. W rzeczywistości zatem zamierzenia Ministerstwa
Skarbu Państwa dotyczące wielkości kapitału pozyskanego z rynków finansowych w wyniku
uruchomienia procesów prywatyzacyjnych, były rekordowe. W celu usprawnienia procesów
prywatyzacyjnych w 2009 r. wprowadzono zmiany upraszczające procedury prywatyzacyjne, m.in.
ograniczono zakres obligatoryjnych analiz przedprywatyzacyjnych, zmieniono zasady aukcji
publicznej w celu umożliwienia szerszego jej stosowania oraz umożliwiono sprzedaż akcji na rynku
regulowanym bez konieczności uzyskania zgody Rady Ministrów. W celu zwiększenia przejrzystości
prywatyzacji wprowadzona została Karta prywatyzacji, udostępniająca jednolite, podstawowe
informacje o prowadzonych procesach prywatyzacyjnych dla wszystkich zainteresowanych.

W roku 2009, pomimo niesprzyjającej sytuacji na rynkach finansowych, zawarto 105 umów
prywatyzacyjnych, uzyskując przychody brutto z prywatyzacji w wysokości 4,90 mld zł oraz
dodatkowe dochody w wysokości 1,69 mld zł ze sprzedaży praw poboru akcji PKO BP S.A. i umowy
opcyjnej zawartej z Unicredit na akcje Pekao S.A. W 2009 r. objęto prywatyzacją 51 przedsiębiorstw
państwowych, z czego 36 skomercjalizowano, przygotowując do dalszej prywatyzacji poprzez
udostępnienie akcji/udziałów innym podmiotom, w przypadku 7 zaakceptowano wniosek o
rozpoczęcie prywatyzacji bezpośredniej, a wobec 8 wniosków o likwidację w trybie art. 19 ustawy o
przedsiębiorstwie państwowym (ze względu na zły stan ekonomiczno-finansowy) Minister Skarbu
Państwa nie wyraził sprzeciwu. W wyniku tych decyzji liczba przedsiębiorstw państwowych na
koniec 2009 r. zmniejszyła się do 174, z czego 42 były postawione w stan likwidacji, a 68 w stan
upadłości.

W roku 2009 rozpoczęto prywatyzację poprzez zbycie pierwszego pakietu akcji/udziałów w 20
jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa powstałych w wyniku komercjalizacji. Był to dobry wynik

biorąc pod uwagę fakt, że po 2003 r. liczba nowo rozpoczętych prywatyzacji wahała się w przedziale
6-11 (z wyjątkiem roku 2007, kiedy rozpoczęto prywatyzację 25 przedsiębiorstw). Spośród 20 spółek,
w których w 2009 r. rozpoczęto prywatyzację poprzez zbycie pierwszego pakietu akcji/udziałów, w 6
nastąpiło nieodpłatne zbycie akcji/udziałów na rzecz jednostek samorządu terytorialnego.

Tryb prywatyzacji polegający na nieodpłatnym przekazaniu akcji/udziałów na rzecz jednostek
samorządu terytorialnego został wprowadzony w 2007 r. i od momentu wprowadzenia do końca 2009
r. zastosowany został do prywatyzacji 24 spółek. W 12 jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa
rozpoczęto w 2009 r. prywatyzację pośrednią poprzez sprzedaż akcji/udziałów należących do Skarbu
Państwa (uzyskując z tego tytułu przychody w wysokości 423,7 mln zł), a w przypadku 2 podmiotów
prywatyzacja nastąpiła w wyniku objęcia akcji w podwyższonym kapitale zakładowym przez
podmioty inne niż Skarb Państwa lub inne niż państwowe osoby prawne. Ten ostatni sposób
prywatyzacji, wprowadzony w 2003 r., powoduje, że środki finansowe uzyskane od inwestorów
zewnętrznych są przeznaczone na dokapitalizowanie spółki umożliwiające realizację zamierzeń
inwestycyjnych. Pomimo rozpoczęcia procesu prywatyzacji finansowe korzyści dla budżetu są zatem
odsuwane w czasie, do momentu zbycia akcji należących do Skarbu Państwa.

W 2009 r. sprywatyzowano w tym trybie, poprzez sprzedaż akcji na giełdzie papierów wartościowych
(subskrypcja otwarta), dwie spółki: w czerwcu spółkę Lubelski Węgiel „Bogdanka” S.A., która z
podwyższenia kapitału pozyskała na inwestycje 528 mln zł, a w listopadzie spółkę PGE Polska Grupa
Energetyczna S.A., która z podwyższenia kapitału pozyskała niemal 6 mld zł.

W roku 2009 Ministerstwo Skarbu Państwa kontynuowało wcześniej rozpoczęte procesy
prywatyzacyjne poprzez zbycie kolejnych pakietów akcji/udziałów w spółkach z częściowym
udziałem Skarbu Państwa. Prywatyzację kontynuowano w 89 spółkach, czyli na podobnym poziomie
jak w latach wcześniejszych (79 w 2007 r., 94 w 2008 r.). Ważnym elementem tych działań
prywatyzacyjnych było wycofywanie się Skarbu Państwa z tzw. „resztówek”, czyli spółek, w których
posiadał on udziały mniejszościowe, poniżej 10%. Strategia ta wynikała z założeń przyjętych w Planie
prywatyzacji zakładających porządkowanie struktury własnościowej. W 2009 r., w ramach zbywania
„resztówek” Skarb Państwa sprzedał akcje 64 podmiotów, w tym 16 spółek notowanych na Giełdzie
Papierów Wartościowych w Warszawie za kwotę 2,26 mld zł. W grupie tej znalazły się m.in.
wszystkie banki giełdowe, w których Skarb Państwa posiadał udziały mniejszościowe (Bank Pekso
S.A., Bank Zachodni WBK S.A., Bank Handlowy w Warszawie S.A., Bank BPH S.A. i Bank
Millennium S.A.). Ze sprzedaży tych akcji Skarb Państwa pozyskał znaczące przychody w 2009 r.
(m.in. Bank Pekao S.A. - 1,3 mld zł, Bank Handlowy w Warszawie S.A. - 215 mln zł, Bank Zachodni
WBK – 167 mln zł), jednocześnie jednak utracił prawo do przyszłych dywidend, zwykle regularnie i
hojnie wypłacanych przez podmioty z sektora bankowego (dywidenda od Banku Pekao S.A., pomimo
iż Skarb Państwa posiadał zaledwie ok. 4- procentowy udział, wyniosła w 2008 r. 99,5 mln zł, co
dawało mu piątą pozycję na liście największych płatników dywidendy na rzecz Skarbu Państwa).

Przychody z prywatyzacji bezpośredniej, polegającej na rozporządzeniu wszystkimi składnikami
materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego poprzez sprzedaż, wniesienie
do spółki lub oddanie do odpłatnego korzystania, wyniosły w 2009 r. 104,3 mln zł. W zdecydowanej
większości (92,5% uzyskanej kwoty) była to spłata zobowiązań wynikających z umów zawartych w
latach poprzednich, a zaledwie 7,9 mln zł stanowiły przychody z 9 nowych umów o prywatyzację
bezpośrednią. Prywatyzacja bezpośrednia nie stanowi istotnego źródła przychodów, gdyż jest to tryb
prywatyzacji

stosowany do zmiany struktury własnościowej w małych i średnich przedsiębiorstwach. Odegrała ona
jednak w całym okresie prywatyzacji bardzo ważną rolę, umożliwiając przekształcenia własnościowe
zakończone wykreśleniem z rejestru przedsiębiorców 2215 przedsiębiorstw państwowych i powstania
na bazie ich majątku wielu rentownych spółek.

40) Podstawy prawne procesu prywatyzacji majątku państwowego



państwowe, bez względu na jego wielkość, rentowność czy pozycję na rynku, może być
poddane przekształceniom własnościowym. Ustawa przewiduje zróżnicowane metody
prywatyzacji w przypadku przedsiębiorstw dużych w dobrej kondycji finansowej oraz małych
i średnich. Ustawa dopuszcza następujące procedury prywatyzacji: kapitałową (pośrednią) lub
likwidacyjną (bezpośrednią).

Prywatyzacja podzielona jest również na makroekonomiczną i mikroekonomiczną.



Ustawa z 13 lipca 1990 r. o utworzeniu Ministra Przekształceń Własnościowych



Ustawa z 30 kwietnia 1993 r. o Narodowych Funduszach Inwestycyjnych i ich prywatyza

uchylona



Ustawa z 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacj

Ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 roku o komercjalizacji i prywatyzacji, polega na
przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa – w
formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej. Komercjalizacji
przedsiębiorstwa państwowego dokonuje minister właściwy do spraw Skarbu Państwa,
działający w imieniu Skarbu Państwa. Jeśli cel jest inny niż prywatyzacja, potrzebuje on
zgody Rady Ministrów.

41. Polityka kursowo-walutowa III RP

można ja podzielić na 3 fazy:

1 . 01.01.1990- 14.10.1991 roku – kurs sztywny, utrzymywany na tym samym poziomie, najpierw
wobec dolara a później koszyka 5 innych walut ;

2. 14.10.1991– 2000 roku, była stosowana polityka kursu elastycznego (realnego), w ujęciu do dolara.

3. 11.04.2000 roku, kurs płynny – określany za pomocą rynku.

W Polsce w latach 1990-91 obowiązywał kurs sztywny, później funkcjonowała forma pośrednia –
kształtowanie kursu na podstawie koszyka 5 walut, a 11 kwietnia 2000 roku doszło do całkowitego
upłynnienia kursu złotego.

W procesie transformacji politycznej i gospodarczej Polski po roku 1989, krajowy system
walutowy przechodził różne fazy rozwoju, wykorzystując po drodze niemal każdy możliwy sposób
kształtowania kursu. Przejście od kursu sztywnego do płynnego trwało przez okres, w którym
gospodarka borykała się z poważnym kryzysem i hiperinflacją, jednocześnie stojąc przed nowymi
wyzwaniami, które stawiał wolny rynek.

Rozpoczęcie transformacji ustrojowej spowodowało, że zaczęto rozpatrywać potrzebę istotnych
zmian również w kwestii ustalania kursu walutowego i samej wymienialności złotego. Stąd też dosyć
szybko dokonano zniesienia monopolu dewizowego państwa i wprowadzono tak zwaną
wymienialność wewnętrzną waluty na początku roku 1990.

Wymienialność wewnętrzna dawała rezydentom możliwość zakupu za cenę dyktowaną przez Bank
Centralny waluty obcej potrzebnej im do transakcji – taką sprzedaż realizowano w bankach
dewizowych i kantorach, prowadzonych przez osoby prywatne. Nierezydenci nie byli objęci tymi
regulacjami ustawowymi.

Na samych rezydentów nałożono istotne ograniczenia – istniał między innymi bezwzględny zakaz
płatności i fakturowania w walutach obcych. Ponadto podmioty gospodarcze musiały odsprzedawać
walutę obcą państwu. Było to regulowane przez ustawę prawo dewizowe z 1989, która mimo
wszystko stanowiła wyraźny krok w stronę zliberalizowania rynku w porównaniu z jej poprzednią
wersją z czasów PRL.

Z początkiem roku 1990 Polska wprowadziła kurs sztywny powiązany z dolarem amerykańskim
oraz znacznie ujednolicono kurs urzędowy i kantorowy. Takie rozwiązanie było powodowane tym, że
Polska, odziedziczyła po okresie realnego socjalizmu poważny kryzys z szalejącą inflacją, która
osiągnęła latem 1989 poziom 50% miesięcznie. Ustalony kurs sztywny miał stanowić kotwicę
antyinflacyjną, ponieważ ludzie już powszechnie uciekali od waluty krajowej i błyskawicznie spadało
do niej zaufanie oraz wiarygodność kredytowa samego państwa.

Ponadto zaczęły się poważne problemy z handlem zagranicznym, wynikające głównie z
przeorientowania się ze wschodu na zachód – także wygaśnięcia porozumień ze Związkiem
Radzieckim – co doprowadziło szybko do potrzeby wsparcia polskich eksporterów.

W celu zwalczenia tych problemów 1 stycznia 1990 zaczęto wprowadzać Plan Balcerowicza,
utożsamiany powszechnie z terapią szokową, którą miała przejść polska gospodarka. Naczelnym
elementem planu było zwalczanie hiperinflacji. Stąd sztywne powiązanie kursu walutowego
złotówki z dolarem oznaczało przypisanie jej roli nominalnej kotwicy antyinflacyjnej, to zaś miało
obniżyć oczekiwania inflacyjne i spowodować wzrost wartości złotowej importowanych dóbr – czyli
obniżyć siły pobudzające inflację.

17 maja 1991 roku istotnych zmian w sposobie ustalania kursu walutowego. W miejsce dolara jako
relacji do złotego pojawił się koszyk pięciu walut obcych, że w koszyku znalazł się dolar
amerykański, marka niemiecka, funt brytyjski, frank francuski i frank szwajcarski. Kurs pozostawał
sztywny w stosunku do całego koszyka, zaś ceny samych walut obcych w stosunku do krajowej
waluty ulegały zmianom na bieżąco.

System opierający się na koszyku walut nie wytrzymał jednak długo i już 15 października 1991
wprowadzono nowe, już zupełnie inne rozwiązanie eliminujące część wad kursu sztywnego.

Przede wszystkim w czerwcu 1995 zdecydowano się na wprowadzenie wymienialności złotego
według artykułu VIII Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Wprowadzenie do obrotu
międzynarodowego waluty euro wymusiło na Polsce zmianę na początku 1999 koszyka walut
względem którego obliczano kurs złotego. 12 stycznia 1999 weszła w życie nowa ustawa dewizowa,
która zapewniała po raz pierwszy zewnętrzną wymienialność złotego.

Polski system walutowy ewoluował przez wszystkie główne stadia rozwoju w błyskawicznym
tempie. Był to element terapii szokowej, jakiej podlegała polska gospodarka po rozpoczęciu
transformacji.

Polska gospodarka borykała się z poważnymi problemami w czasie kształtowania się III RP. Wybór
takich a nie innych rozwiązań wynikał więc głównie z chęci obrony przed inflacją, zagrożeniami dla
kursu złotego, a przy tym próby maksymalnego wydłużenia sztucznego podtrzymywania
konkurencyjności polskich towarów przez utrzymywanie kursu złotego na odpowiednim poziomie.

Polityka walutowa III RP

Uczynienie ze złotego waluty wewnętrznie wymienialnej było pomysłem ryzykownym. Pieniądz
polski pozostał wprawdzie walutą niewymienialną z punktu widzenia międzynarodowych standardów,
jednakże obszar zastosowanych ograniczeń dewizowych był wyjątkowo mały jak na walutę
niewymienialną i dawał się porównać z tym, który zwykle towarzyszy walucie zewnętrznie
wymienialnej. Równocześnie, stan gospodarki w końcu 1989r. uzasadniałby raczej wprowadzenie
znacznie szerszego zakresu reglamentacji walutowej. Gospodarkę cechował wówczas brak równowagi
pieniężnej i finansowej, inflacja sięgająca 250% w skali rocznej, długotrwały deficyt bilansu obrotów
bieżących oraz niski poziom oficjalnych rezerw walutowych, które nie przekraczały wartości 1-1,5-
miesięcznego importu.
Oprócz tego, polska gospodarka znajdowała się pod ciężarem bardzo dużego zadłużenia
zagranicznego, którego nie była w stanie na bieżąco obsługiwać. Perspektywy osiągnięcia jakiegoś
porozumienia z wierzycielami z Klubu Paryskiego i Klubu Londyńskiego wydawały się na przełomie
1989/1990 bardzo odległe.
Na tej podstawie można powiedzieć, że o przyjęciu koncepcji wewnętrznej wymienialności złotego
jako sposobu organizacji systemu dewizowego i stałego kursu złotego wobec dolara jako podstawy
polityki walutowej w początkowej fazie transformacji zadecydowały cele i kształt polityki
gospodarczej zainicjowanej w 1990 r.
„Terapia szokowa” polityki kursowej
Najważniejszymi celami tej polityki, określanej mianem „terapii szokowej”, było:
1) osiągnięcie makroekonomicznej stabilizacji,
2) tworzenie środowiska gospodarki rynkowej,
3) szybkie otwieranie polskiej gospodarki na świat.
Od dnia 2 marca 2005 r. obowiązuje Rozporządzenie MF w sprawie trybu wykonywania przez Prezesa
NBP kontroli określonej w przepisach ustawy – Prawo dewizowe, które dotyczy trybu kontroli w
zakresie obejmującym: udzielone przez Prezesa NBP zezwolenia dewizowe, działalność kantorową,
wykonywania przez rezydentów, dokonujących obrotu dewizowego z zagranicą, obowiązku
przekazywania NBP danych w zakresie niezbędnym do sporządzenia bilansu płatniczego oraz
międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, czynności wykonywane przez uprawnione banki w związku
z pośrednictwem w dokonywaniu przez rezydentów przekazów pieniężnych za granicę oraz rozliczeń
w kraju z nierezydentami, a także przy dokonywaniu przez nierezydentów przekazów gotówkowych
za granicę, wpłat gotówkowych na ich własne rachunki bankowe oraz rachunki bankowe innych
nierezydentów.

42. POLITYKA PIENIĘŻNA W III RP

Polityka pieniężna Polski jest realizowana w Polsce przez NBP i ministerstwo finansów.

Instrumentami polityki pieniężnej są: rezerwy obowiązkowe, oprocentowanie kredytu refinansowego,

określenie min i max stopy procentowej, operacje papierami wartościowymi.

Środki z tytułu rezerw obowiązkowych obligatoryjnie odprowadzane są na rachunek NBP przez

wszystkie banki krajowe, są nie oprocentowane.

W 1994 roku nastąpiło uśrednienie rezerw obowiązkowych i banki mogły cześć środków z rezerw

przeznaczyć na poprawę bieżącej płynności finansowej.

Maksymalne i minimalne stopy procentowe określa także sumę akcji kredytowej.

Od 1991 powstały w Polsce elementy rynku pieniężnego w formie obrotów papierami wartościowymi

a także lokat międzybankowych.

Bank centralny pełni role agenta emisji papierów wartościowych, bonów skarbowych.

Drugą grupa papierów wartościowych są bony pieniężne NBP. Celem emisji bonów pieniężnych przez

NBP było zagospodarowanie krótkoterminowych wolnych środków pieniężnych jakimi dysponowały

banki.

Narodowy Bank Polski realizuje założenia polityki pieniężnej stanowione przez Radę Polityki

Pieniężnej. Podstawowym zadaniem polityki pieniężnej jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen.

Od 1998 r. NBP stosuje strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. Od początku 2004 r. ciągły cel
inflacyjny wynosi 2,5 proc. z możliwością odchylenia do 1 punktu procentowego w górę lub w dół.
Oznacza to, że roczny wskaźnik CPI powinien w każdym miesiącu znajdować się jak najbliżej
2,5 proc.

NBP wpływa na poziom inflacji przede wszystkim poprzez określanie wysokości oficjalnych stóp
procentowych, które wyznaczają rentowności instrumentów polityki pieniężnej. W celu kształtowania
krótkoterminowych stóp procentowych na rynku pieniężnym NBP wykorzystuje nowoczesne
instrumenty polityki pieniężnej, w tym:



operacje otwartego rynku



operacje depozytowo-kredytowe



rezerwę obowiązkową

Operując wymienionymi instrumentami, NBP dąży do kształtowania takiego poziomu stóp
procentowych w gospodarce, który maksymalizuje prawdopodobieństwo osiągnięcia celu
inflacyjnego.

Obecnie polityka pieniężna w Polsce jest prowadzona przez Narodowy Bank Polski. W skrócie można
ją scharakteryzować jako ustalanie stóp procentowych na takim poziomie, by w kraju nie było inflacji.
Gdy Polska dołączy do strefy euro, stopy procentowe obowiązujące w Polsce będzie ustalać
Europejski Bank Centralny.

43. Polityka budżetowa w III RP.

Jej cechą charakterystyczną jest ciągły deficyt budżetowy ( z wyjątkiem roku 1990). Do 2004 r.
deficyt stale wzrastał, następnie malał do roku 2007, po którym nieustannie wzrasta.

1. Rząd Tadeusza Mazowieckiego 89/90 (MF- Leszek Balcerowicz). (na podst. wykładu)

Zmiany o charakterze stabilizacyjnym (Plan Balcerowicza) oraz zmiany systemowe i strukturalne.
Cel: doprowadzić do równowagi: M x V = P x Q = Y

Plan Balcerowicza ( „polityka szokowa”)

Działania prowadzące do ograniczenia popytu:

-kontynuacja procesu uwalniania cen do 90% wszystkich towarów oraz wzrost cen towarów
regulowanych przez państwo, np. cen węgla, taryf PKS

- wprowadzenie sztywnego kursu dolara- cena dolna wynosiła 9500 zł (tzw. Główna kotwica
antyinflacyjna)

-wprowadzenie popiwku

-obniżenie wskaźnika indeksacji (ceny rosły szybciej niż dochody)

- podniesienie stóp procentowych

- ustanowienie wysokich stóp rezerw obowiązkowych

-nałożenie na producentów obowiązku informowania Izb Skarbowych o zamiarze podniesienia cen
towarów powszechnego użytku

Działania prowadzące do zwiększenia podaży: likwidacja monopolu państwowego w handlu
zagranicznym.

Zredukowanie wydatków budżetu poprzez:

-zniesienie lub zredukowanie dotacji państwa do żywności, energii

-ograniczenie dostępności kredytów preferencyjnych

-w wyniku kompromisu z Klubem Paryskim rozłożono spłatę długu na 14 lat, 8 lat karencji

Zwiększenie dochodów budżetu poprzez:

-zmiany w systemie podatkowym – obowiązek podatkowy rozciągnięto na wszystkich, którzy
wykazywali jakiś dochód

-podniesienie wysokości dywidendy wypłacanej przez przedsiębiorstwa państwowe

-podwyższenie stawek podatku obrotowego

-zlikwidowanie większości ulg i zwolnień podatkowych

-podwyższono składki na ubezpieczenie społeczne

 W efekcie w 1990 r. zlikwidowano deficyt budżetowy (jedyny raz w historii).

Założenia planowe: spadek inflacji przy jednoczesnym spadku PKB, wzroście bezrobocia,
zmniejszeniu wysokości płac realnych.

[Na podstawie klasyfikacji Woźniaka]

2. Lata 1992-1993.

Rząd Hanny Suchockiej 92/93 (MF – Jerzy Osiatyński)

-działania zmierzające do zmniejszenia deficytu budżetowego

-negocjacje i podpisanie ze związkami zawodowymi Paktu o przedsiębiorstwie państwowym
(dotyczył warunków pracy, spraw socjalnych, powołanie Funduszu Świadczeń Pracowiniczych)

- wprowadzenie podatku VAT

- rozpoczęcie procesu prywatyzacji banków komercyjnych wydzielonych z NBP

-kontynuacja polityki przekształceń własnościowych

-powstrzymanie wzrostu bezrobocia

3. Lata 1994-1997 – przyspieszony wzrost gospodarczy – wzrost PKB w granicach 5-7%



Rząd Waldemara Pawlaka 93/95 (MF – Marek Borowski, Grzegorz Kołodko).

-31.03.1994 – zniesiono popiwek

-denominacja złotego

-umorzenie ponad 45% polskiego zadłużenia przez Klub Londyński i 50% przez Klub Paryski

- prywatyzacja, kontynuacja procesów modernizacyjnych

-„Strategia dla Polski” – obsługę zadłużenia postanowiono finansować z podstawowe nadwyżki
finansowej, wysokie stopy procentowe kredytów ( w celu zahamowania popytu inwestycyjnego)

-Główne problemy:



Rosnący deficyt bilansu handlowego



Powolna restrukturyzacja przedsiębiorstw państwowych, brak restrukturyzacji rolnictwa



Wysokie bezrobocie



Trudności z równoważeniem budżetu państwa



Niedofinansowanie oświaty, służby zdrowia i bezpieczeństwa publicznego

4. Lata 1998-2002.

-osłabienie tempa wzrostu PKB

-wzrost bezrobocia do poziomu 20%

-deficyt obrotów bieżących

-wzrost deficytu budżetowego z 2,7 % PKB w 1998 do 5,1 % w 2002 r.

 Czyli STAGNACJA GOSPODARCZA:

o

Gwałtowne, grożące katastrofą pogłębienie się nierównowagi finansów Państwa.

o

Znaczne pogorszenie warunków funkcjonowania polskich przedsiębiorstw.

o Gasnąca dynamika wzrostu gospodarczego( do poziomu około 1% w roku 2001)

o Narastanie bezrobocia.

o

Załamanie inwestycji, które w r. 2001 osiągnęły ujemną dynamikę.

o

Rosnące dysproporcje regionalne w zakresie poziomu życia i warunków rozwoju.

o Kryzys w rolnictwie.

o

Zmniejszające się poczucie bezpieczeństwa, przede wszystkim socjalnego.

 2002 r.: Strategia Przedsiębiorczość-Rozwój-Praca

*cele: powrót do 5 % wzrostu PKB, aktywizacja zawodowa społeczeństwa, skuteczne wykorzystanie
funduszy europejskich

*filary strategii:

-naprawa finansów publicznych

- strategia prowzrostowa poprzez stopniową redukcję podatków, likwidację barier biurokratycznych
dla przedsiębiorstw, zmianę struktury wydatków rządowych

-skuteczną absorpcję środków unijnych

5. Lata 2003-2008 – naprawa finansów publicznych.

-reorientacja polityki, wdrażanie strategii

-upraszczanie systemu podatkowego, redukcja 40% stawki podatku PIT

-wprowadzenie becikowego

- obniżenie składki na ubezpieczenie rentowe

-korzystanie z funduszy unijnych (w latach 2004-2010 było to 24,5 mld euro)

6. Lata 2008-2011.

 Plan Stabilizacji i Rozwoju- 11.2008 r. –przeczekanie kryzysu

 Pakiet Antykryzysowy – 05.2009 r. – uelastycznienie rynku pracy, dodatkowe reformy

systemu ubezpieczeń społecznych

-podwyższanie pułapów gwaranci depozytów

-subsydia na kredyty mieszkaniowe dla bezrobotnych

-podniesienie płacy minimalnej

 Wprowadzenie procedury nadmiernego deficytu

*ograniczenie wzrostu wydatków publicznych do max 1 % powyżej stopy inflacji

*podniesienie podatku VAT do 23%

*wprowadzenie kas fiskalnych dla prawników i lekarzy jeżeli przekroczą określony próg
dochodów

-nasilenie procesów prywatyzacji spółek państwowych

7. Rok 2012.

-podwyższenie wieku emerytalnego do 65 lat

Deficyt budżetowy w % PKB

90-91

92-93

94-97

98-03

04-08

09-10

-0,4

-4,4

-2,3

-6,2

-3,6

-7,6

44. Polityka podatkowa w III RP.

Polityka podatkowa jest częścią polityki budżetowej- obecnie VAT i akcyza dostarczają ponad 60%
wpływów budżetowych.

Obowiązujący obecnie system podatkowy składa się z następujących podatków, które można podzielić
na dwie grupy: na stanowiące dochód państwa i stanowiące dochód samorządu gminnego.

Ewolucja systemu podatkowego w III RP

1. Okres 1989-1991:

 ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (zrezygnowano z

powszechnie dotąd obowiązującego podziału podatków na obciążające tzw. jednostki gospodarki
uspołecznionej (przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie i pozostałe podmioty (przedsiębiorstwa
prywatne, osoby fizyczne, spółki z przewagą kapitału niepaństwowego))
2. Okres 1992-1996:



1991 r. - ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawa o podatku dochodowym od
osób prawnych Nowy podatek dochodowy od osób fizycznych zastąpił kilka obowiązujących
dotychczas przestarzałych podatków, tj. podatek dochodowy, podatek wyrównawczy, podatek od
wynagrodzeń i od płac. Wszystkie dochody osób fizycznych, z niewielkimi wyjątkami, zostały
objęte jednym w miarę nowoczesnym podatkiem dochodowym od osób fizycznych.  ograniczono
bardzo rozpowszechnione w PRL-u zryczałtowane formy opodatkowania dochodu.

 1991 r. ustawa o podatkach i opłatach lokalnych ( w której uregulowane zostały podatki i opłaty

stanowiące podstawowe dochody powołanego w tym roku na szczeblu gmin samorządu
terytorialnego; unormowano konstrukcję podatku od nieruchomości, od środków transportowych, od
posiadania psów oraz trzech opłat lokalnych: administracyjnej, miejscowej i targowej)

 5 lipca 1993 r. - wejście w życie ustawy o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym 

wprowadzenie podatku od wartości dodanej, który zastąpił archaiczny podatek obrotowy

 W 1996 r. gł. z uwagi na zarzuty UE i innych organizacji międzynarodowych z systemu podatkowego

usunięty został podatek importowy. Było to świadczenie obciążające dodatkowo, obok cła, VAT-u i
akcyzy, sprowadzanie towarów na polski obszar celny.

3. Okres 1997-1999:

 29 sierpnia 1997 r. - ustawa - Ordynacja podatkowaW akcie tym uregulowano w sposób

całościowy zasady powstawania, wykonywania i wygasania zobowiązań podatkowych oraz
postępowanie podatkowe.

Mankamenty Ordynacji podatkowej miały zostać usunięte w ramach generalnej reformy systemu

podatkowego przedstawionej przez Ministerstwo Finansów we wrześniu 1998 r. w dokumencie
zwanym Białą Księgą Podatków (jednak jej propozycje zostały odrzucone niemal w całości).

4. Okres 2000-2002:

Koniec roku 2001 przyniósł zmianę ekipy rządzącej i konieczność zmniejszenia deficytu

budżetowego, który, zdaniem byłego Ministra Finansów mógł sięgnąć kwoty 80 mld zł. Konieczność
zmniejszenia tego deficytu zadecydowała o wprowadzeniu od początku 2002 r. istotnych zmian
przede wszystkim w konstrukcji podatku dochodowego od osób fizycznych.

• od 1 marca 2002 r. 20-procentowemu podatkowi podlegają przychody osób fizycznych z odsetek od

środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych podatnika, odsetek i dyskonta
papierów wartościowych wyemitowanych przez Skarb Państwa i od obligacji jednostek samorządu
terytorialnego oraz dochody z tytułu udziału w funduszach kapitałowych.

• zamrożono w roku 2002 i 2003 skalę podatkową ale podwyższono tzw. kwotę wolną od podatku

oraz zryczałtowaną kwotę kosztów uzyskania przychodu ze stosunku pracy i stosunków
pokrewnych;

• zlikwidowano lub ograniczono część zwolnień od podatku;
• zastąpiono tzw. dużą ulgę budowlaną odliczeniem od dochodu odsetek od kredytów (pożyczek)

zaciągniętych na własne cele mieszkaniowe.

• opodatkowano VAT-em obrót licencjami i sublicencjami, który dotychczas nie podlegał temu

podatkowi.

• opodatkowano 7-procentową stawką sprzedaż nowych mieszkań, która dotychczas korzystała na

mocy rozporządzenia Ministra Finansów ze stawki 0%;

• z 7% do 12% podniesiono stawkę na niektóre towary dziecięce;
• opodatkowano niektóre budynki, korzystające dotychczas ze zwolnienia jako towary używane;
• wprowadzono zakaz odliczania podatku naliczonego z tytułu zakupu oleju napędowego oraz gazu do

samochodów osobowych;

• z wyrobów rękodzieła ludowego i artystycznego, objętych stawką w wysokości 3%, wyłączono

meble, od których będzie się płacić podatek według stawki wynoszącej 22%;

• za wyrób akcyzowy uznano energię elektryczną i opodatkowano podatkiem akcyzowym.

5. Okres 2003-2005:

2003 r. – obniżenie stawki podatku do 27% podstawy
Kolejne zmiany w podatku dochodowym od osób prawnych nastąpiły w 2004 r. Wśród nich należy
wyróżnić następujące regulacje:

• wprowadzono 19-procentową stawkę podatku od dochodów z dywidend oraz innych przychodów z

tytułu udziałów w zyskach osób prawnych mających siedzibę na terenie Polski,

• ustalono zasady odliczania darowizn na rzecz organizacji prowadzących działalność pożytku

publicznego oraz kultu religijnego,

• zwolniono dochody z tytułu dopłat bezpośrednich stosowanych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej.

2005 r. – obniżenie stawki podatku do 19% podstawy

6. Okres po 2006 roku:

Stabilizacja systemu podatkowego, dostosowywanie go do norm europejskich.

*Podatek PIT (Personal Income Tax)

-to podatek dochodowy od osób fizycznych- obejmuje uzyskiwane przez nie dochody

-w 2008 r. były 3 stawki PIT: 19%, 30%, 40%

-od 2009 r. obowiązuje stawka 18% (do 85 528 zł dochodu) – kwota zmniejszająca i 32% nadwyżki
ponad te 85 tysięcy + kwota stała

Ustawa o podatku PIT powstała w 1991 roku pod rządami Jana Krzysztofa Bieleckiego, a
wicepremierem i ministrem finansów był Leszek Balcerowicz. Wdrażanie ustawy i pierwsze składanie
deklaracji podatkowych przypadło na okres rządów Hanny Suchockiej, a urząd ministra finansów
piastował Jerzy Osiatyński.

*VAT - Podatek od towarów i usług (Value Added Tax)

- to podatek pośredni obrotowy

- wprowadzony przez ustawę z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku
akcyzowym

- nowa ustawa: o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004 roku (zmiany wymuszone
członkostwem w UE)

- minimalną podstawową kwotą podatku VAT w państwach UE jest 15%

- podstawową stawką w Polsce jest stawka 23% (w okresie od 1 stycznia 2011 do 31 grudnia 2013)

- dla niektórych towarów i usług przewidziano stawki obniżone: 8%, 7%, 5%(stawka 5% obejmuje
produkty żywnościowe, książki fizycznych oraz czasopisma)

- istnieje również stawka 0%, która obowiązuje przy wewnątrzwspólnotowej dostawie i eksporcie
towarów.

45. Zjawisko inflacji w III RP.

Średnia roczna inflacja w stosunku do roku poprzedniego
1989

251,1 %

1990

585,8 %

1991

70,3 %

1992

43,0 %

1993

35,3 %

1994

32,2 %

1995

27,8 %

1996

19,9 %

1997

14,9 %

1998

11,8 %

1999

7,3 %

2000

10,1 %

2001

5,5 %

2002

1,9 %

2003

0,8 %

2004

3,5 %

2005

2,1 %

2006

1,0 %

2007

2,5 %

2008

4,2 %

2009

3,5 %

2010

2,6 %

2011

4,1 %

2012 XI (wg GUS)

2,8 %

Najwyższy poziom w historii inflacja osiągnęła w 1990 roku. Stopniowe obniżanie jej w latach
późniejszych było efektem reformy Balcerowicza, gł. rygorystycznego stosowania popiwku oraz
bardzo niskiej indeksacji płac.  eliminacja tzw. Pustego pieniądza

Przyczyny hiperinflacji w 1990 r.:
-znaczna przewaga zasobów gotówki nad podażą
-liberalizacja cen, w sytuacji gdy nie zaczęło jeszcze działać ograniczenie wzrostu płac
-niski kurs złotego w stosunku do innych walut.

Analiza:
-po 1990 r. inflacja stopniowo malała, aż do 2004 r. (wówczas wzrost inflacji spowodowany był
wstąpieniem Polski do UE)
-po 2004 r. inflacja znów zaczęła maleć, aż do kryzysu w 2008 r.
-2011 rok to kolejny wzrost inflacji spowodowany spowolnieniem gospodarki Polski będący skutkiem
kryzysu.

Obecnie celem NBP jest utrzymanie inflacji na poziomie 2,5 %.

46. Dynamika wzrostu produktu krajowego w III RP.

Liczby  Patrz tabela nr 1 od Stefana

Ogólną właściwością dynamiki gospodarczej lat 1990-2012 była wysoka niestabilność PKB

zamykająca się w przedziale od -11,6% w 1990 do 7,0% w 1995.

Rosnąca i wysoka dynamika PKB była najmocniej powiązana ze wzrostem produkcji

przemysłowej. Oznacza to, że w okresie, kiedy w Polsce PKB wzrastał stosunkowo szybko, miał

Trzeba się tych danych nauczyd, bo
profesor pyta w teście o konkretne
liczby, albo jest uzupełnianka, np.
najniższy poziom inflacja osiągnęła
w …. roku

również miejsce wzrost udziału wartości dodanej brutto przemysłu w strukturze gałęziowej tworzenia
PKB (i zależność odwrotna). Wysoka dynamika PKB była powiązana przede wszystkim z wysoką
dynamiką popytu krajowego, w tym zwłaszcza inwestycyjnego (konsumpcyjnego w przypadku
spadającego tempa wzrostu gospodarczego).

W okresie przed akcesją do UE popyt zagranicy nie był w stanie amortyzować wahań

koniunktury gospodarczej. Dynamika PKB mogła spadać, gdy wzrastała dynamika eksportu, mogła
też rosnąć, gdy wolumen eksportu nie ulegał istotnym zmianom.

W Polsce wysokie tempo wzrostu gosp. umożliwiające skracanie dystansu rozwojowego do

przeciętnego poziomu PKB per capita osiąganego w krajach UE było możliwe wówczas, gdy siłami
napędowymi tej dynamiki były jednocześnie: konsumpcja gospodarstw domowych, inwestycje i
eksport. Zależało to jednak od poziomu nierównowagi wew i zew (więc w okresach pogarszania się
koniunktury światowej było to niemożliwe).

1990-1991

Realizacja programu stabilizacyjnego i przekształceń systemowych zasadniczo rozminęła się

z oczekiwaniami. Wystąpiła bezprecedensowa w historii powojennej głęboka recesja. Przejawem
szoku transformacyjnego w sferze realnej było największe w historii powojennej załamanie się
produkcji. PKB obniżył się niemal o 20%.
Głęboki spadek produkcji był bezpośrednio związany z szokowym procesem urynkowienia.

1992-93
Dopiero w 1992 niewielki wzrost PKB.

Przyjęte zasady polityki makroekonomicznej (propodażowe) w powiązaniu ze stopniowym

rozwojem dostosowań ekstensywnych przedsiębiorstw zapoczątkowały proces wychodzenia z recesji.
Jednak istniały bariery wzrostu produkcji m.in. brak postępów w restrukturyzacji gospodarki
narodowej, bezrobocie, symptomy napięć w bilansie handlowym, trudności w finansowaniu deficytu
budżetowego.

1994-98

Wejście na ścieżkę wysokiego i przyspieszonego tempa wzrostu gosp było możliwe dzięki:

ujawnieniu się skutków stopniowo upowszechnionych w ciagu poprzednich czterech lat aktywnych
dostosowań rynkowych podmiotów gosp, uregulowaniu problemu restrukturyzacj długu
zagranicznego i większy napływ kapitału zagranicznego, sprzyjającej koniunkturze gosp głownych
partnerów handlowych Polski (wyj. byłe republiki ZSRR), przyjęciu do realizacji 6letniego programu
" strategia dla Polski".

Niezwykle istotnym czynnikiem przyspieszenia tempa wzrostu gosp była polityka gosp

ukierunkowana na pobudzanie popytu, która - jak się później okazało- przyczyniła się do przegrzania
koniunktury gosp.

Założono, że redukowanie absorpcji krajowej zapewniającej dopływ obcej waluty w ilości

wystarczającej do spłaty odsetek w celu uzyskania nadwyżki bilansu handlowego można osiągnąć za
pomocą operowania poziomem stóp procentowych i kredytu, kursem walutowym, stawkami celnumi i
kwotami importowymi. Dzięki temu możliwe było spłacanie należnych odsetek od zadłużenia
zagraniacznego i jego ewentualnego zmniejszenia. Osadzona w opisanej polityce makroekonomiczniej
nowa staretegia gospodarcza zaowocowała przyspieszonym wzrostem PKB w granicach 5,2-7,0%.

W praktyce siłą napędową wysokiej dynamiki gosp od strony popytu był dynamiczny wzrost

inwestycji i popytu konsumpcyjnego ( odpowiednio około 66% i 23,7% w skali całej fazy), a także
eksport, choć w nieco mniejszym stopniu. Jednocześnie z utrzymywaniem sie wysokiego tempa
wzrostu PKB zmieniała się struktura działowa w wewnątrzgałęziowa tworzenia PKB, upodobniając
się do obserwowanej w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej. Ten szybki wzrost,
bezprecedensowy w porównaniu z innymi krajami przeprowadzającymi proces urynkowienia, zrodził
aspiracje kontynuowania go na poziomieco najmniej dwukrotnie wyższym niż w krajach UE. w
rezultacie nastąpiło znaczne wykorzystanie wolnych mocy produkcyjnych, redukcja bezrobocia o
4,9% ( ta część przydatna do pyt.47), wzrost poziomu rentowności produkcji i zakresu firm
rentownych, redukcja inflacji i deficytu budżetowego.

Upowszechnienie się aktywnych dostosowań rynkowych podmiotów gosp oraz uaktywnienie

przez państwo wszystkich popytowych lokomotyw wzrostu z preferencjami w kolejności: inwestycje,
konsumpcja krajowa, a także - w pewnym stopniu - popyt zagraniczny, skutkowało szybkim wzrostem
gosp. Głównym jego czynnikiem pozostawał jednak finalny popyt krajowy, zarówno inwestycyjny,
jak i konsumpcyjny.

Od 1995 wystąpiła jednak tendencja do znacznie szybszego tempa wzrostu popytu krajowego

od tempa wzrostu PKB. Na pocz. 1996 różnica między tmi wskaźnikami osiągnęła nawet 5%. Tak
dynamiczny wzrost PKB i zbyt szybki w stosunku do wzrostu PKB wzrost popytu krajowego był po
części wymikiem korzystnych zbiegów okoliczności m.in. uzyskania członkostwa w NATO, trudnej
syt społ-gosp Rosji i słabych rezultatów urynkowienia w wielu innych karajach posocjalistycznych, a
w zwiazku z tym korzystniejszego w Polsce klimatu inwestycyjnego oraz poprawy koniunktury gosp.
Wiązał się jednak przede wszystkim z likwidacją podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń, źle
funkcjonującymi mechanizmami negocjacji płac umożliwiającymi zbyt szybki w stosunku do PKB ich
wzrost, system ulg inwestycyjnych i budowlanych, eliminacją podatku importowego, wysiłkami rządu
na rzecz redukcji podatku dochodowego od przedsiębiorstw i stosunkowo luźną dyscypliną
budżetową.

Zbyt szybka w stosunku do możliwości eksportowych kraju ekspansja gospodarcza zrodziła

liczne napięcia i bariery kontynuacji zakładanych wskaźników stabilizacji i wzrostu gosp. Dylemat:
jak zminimalizować ciagle rosnące ryzyko przegrzania koniunktury gosp, aby nie spowodować
nadmiernego spadku dynamiki PKB.

1998-2002

Zderzenie zew szoku popytowego z zapowiedziami ochłodzenia koniunktury gosp przez rząd

musiało doprowadzić do osłabienia tempa wzrostu PKB i ujawnienia tendencji stagnacyjnych.
Pierwsze poważniejsze obniżenie tempa wzrostu gosp po wyjściu z tecesji transformacyjnej nastąpiło
w IV kwartale 1998. Bezpośrednim impulsem do osłabienia dynamiki PKB był kryzys finansowy w
Rosji, który rozpoczął się w sierpniu 1998 i spwodował załamanie się eksportu polskiego na ten rynek.

W 2000 tempo wzrostu gosp było zblizone do notowanego w 1999 i wynosiło 4,1%. W

kolejnych kwartałach 2000 obserwowano jednak sukcesywne osłabienie dynamiki PKB ( I kw - 5,9%,
II kw- 5%, III kw-3,1%, IV kw-2,4%), podczas gdy w 1999 z kwartału na kwartal notowano coraz
wyższy wzrost. Zwolnienie dynamiki PKB wiązało się z osłabieniem w kolejnych kwartałach 2000
wzrostu wartości dodanej brutto w przemyśle.

Przyjmowano, że strategicznym celem polityki gosp powinno być zwiększenie skali

oszczędności krajowych. Oscylujące wokół 20% oszczędności krajowe nie pozwalają na szybki
wzrost gosp w tempie 5-6% rocznie. Problemu zbyt niskich oszczędności krajowych nie rozwiążą
napływające oszczedności zagraniczne, gdyż ich skutkiem ubocznym jest wzrost deficytu handlowego
i obrotów bieżących. Przy istniejącej strukturze produkcji i niskiej zdolności konkurenycjnej
producentów krajowych gosp Polski nie jest w stanie wchłonąć wystarczających dla utrzymania
wysokiego tempa wzrostu PKB oszczędności zagranicznych, gdyż powodują one wzmocnienie waluty
krajowej, a w ślad za tym spadek opłacalności eksportu.

Stagnacja wolumenu eksportu, rosnące tempo likwidowania miejsc pracy wynikające z

restrukturyzacji przedsiębiorstw, a rozpoczęte w następstwie kryzysu rosyjskiego i późniejszego
osłabienia koniunktury światowej oraz spadek popytu krajowego w powiązaniu z luźną polityką
fiskalną i restrykcyjną polityką monetarną doprowadziły do załamania procesu inwestycyjnego.
powyższe czynniki legły u podstaw stagnacji gospodarczej w latach 2001-2002. Bezpośrednim ich
następstwem było zmniejszenie wzrostu PKB do 1,1% w 2001 i 1,4% w 2002.
Gospodarka Polski, mimo obniżenia się tempa wzrosto PKB, obroniła się przed recesją.

2003-2008

Silny jednorazowy impuls finansowy w II poł. 2002 i na pocz 2003 w postaci oddłużenia

ponad 60 tys. przedsiębiorstw, z tego ponad 99% małych i średnich firm prywatnych, okazał się
właściwym bodźcem antyrecesyjnym i zaowocował szybko odwróceniem się niekorzystnych
tendencji. Operacja oddłużeniowa w powiązaniu z postępami w jakości zarządzania
przedsiębiorstwami i efektami dostosowań aktywnych większości przedsiębiorstw spowodowały, że
PKB wzrósł w pol. 2003 już o 4%.

Lata 2004-2008 były kontynuacją wysokiego, blisko 6%owego tempa wzrostu PKB, był on

rezultatem: korzyści finansowych, instytucjonalnych i inwestycyjnych wynikających z akcesji do UE,
procesów naprawczych i prowzrostowych uruchomionych w poprzednich latach, postępującej
poprawy jakości zarządzania na szczeblu przedsiębiorstw, wspierania przedsiębiorczości i
stymulowania rozwoju regionalnego przez samorządy lokalne z funduszy strukturalnych i funduszu
spójności UE.

Akcesja do UE wysoki napływ bezzwrotnych środków finansowych z funduszy strukturalnych,
dotacji do rolnictwa i z funduszy spójności, które zasilą krajowy popyt inwestycyjny i konsumpcyjny,
a przez to uruchamiają efekty mnożnikowe wzrostu PKB.

2008-2012

Transfery finansowe z UE miały charakter łagodzący nierówności społ i skutki globalnego

kryzysu finansowego. Mimo to kryzys ten spowodował zmniejszenie stopy wzrostu PKB w podobnej
skali jak w krajach UE-15. Gospodarka Polski wkroczyła, podobnie jak wiele innych krajów, w fazę
spowolnionego wzrostu gosp. Jednak jako jedyny kraj UE nie doświadczyła recesji, gdyż spadek PKB
następował z wysokiego poziomu (6,8% w 2007 do 1,7% w 2009)

Przyjętej Strategii zewnętrznego finansowania inwestycji krajowych nie towarzyszył wzrost

stopnia faktycznej równowagi wew. Miał miejsce odpływ kapitału ludzkiego za granicę i przejściowy
jedynie spadek bezrobocia okupiony kosztami inwestycji ten kapitał w kraju. W warunkach obniżania
się tempa wzrostu PKB powróciły ponownie problemy zw. ze wzrostem stopy bezrobocia, utraty
możliwości wzrostu dochodów realnych ludności i presja inflacyjna.

47. Kształtowanie się zjawiska bezrobocia w III RP.

Liczby  Patrz tabela nr 13 od Stefana
Ogólnie
Wobec problemów wywołanych długookresowymi skutkami globalnego kryzysu główny akcent
powinien być położony na dostosowanie zasobów kapitału ludzkiego do popytu, a jego jakości do
wyzwań innowacyjnej gosp. Istotne znaczenie ma polityka ochrony miejsc pracy, między innymi
uelastycznianie rynków pracy i rozwój pracy tymczasowej.
Prawo pracy i rynek pracy nie mają dostatecznej liczby instrumentów, które pozwoliłyby złagodzić
skutki dekoniunktury.
Charakterystyczna dla Polski niska aktywność zawodowa i obniżona skłonność do pracy niektórych
grup społ.

1990-1991

Recesji towarzyszył bezprecedensowy , olbrzymi proces inflacyjny. W ślad za tym pojawiło

się ogromne narastające bezrobocie (11,8%). Powodem było niedopasowanie programu
stabilizacyjnego do realiów, jakie miały miejsce w Polsce.
Redukcja nadmiernego zatrudnienia przez przedsiębiorstwa.

1992-93

Tworzyły się wew. koniunkturalne przesłanki do rozwoju dostosowań aktywnych

przedsiębiorstw. Dzięki nim tempo wzrostu bezrobocia, które w 1993 osiągnęło 16,4%, zostało
powstrzymane. Mimo to, utrzymywał się wysoki poziom bezrobocia (16% w 1994) oraz jego
niekorzystne tendencje strukturalne.

1994-98
Patrz pytanie 46

1998-2002

Utrzymujące się osłabienie dynamiki gosp (zw. z kryzysem rosyjskim) w dwóch kolejnych

latach znacznie wpłynęło na pogorszenie się sytuacji na rynku pracy. Obniżenie się liczby pracujących

w gospodarce narodowej i przeciętnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw było również
związane ze wzrostem wydajności pracy w przemyśle.

Rozprzestrzenianie się zjawiska osłabiania się dynamiki gosp na kolejne sektory doprowadziło

ponownie do eskalacji bezrobocia, które w ciagu 5 lat niemal podwoiło się, osiągając najwyższy
poziom 20%.

Dodatkowo do wzrostu bezrobocja przyczyniło się rosnące tempo likwidowania miejsc pracy

wynikające restrukturyzacji przedsiębiorstw.

2.01.2002 przyjęta została przez RM kompleksowa strategia gospodarcza „Przedsiębiorczość-

Rozwój- Praca”, która zakładała aktywizację zawodową społeczeństwa i zwiększenie zatrudnienia, a
tym samym zmniejszenie zjawiska bezrobocia w Polsce. A także w celu powiązania inicjatyw
prowzrostowych z redukcją bezrobocia uruchomiono program „Pierwsza praca” ukierunkowany na
obniżenie kosztów pracy. Podejmowane również były inicjatywy na rzecz pobudzania
przedsiębiorczości m.in. wspieranie małych i średnich przeds., preferencje podatkowe oraz dotacje dla
tworzących nowe miejsca pracy, pomoc w znalezieniu pierwszej pracy itp. W ramach przedsięwzięć
pakietu „Przede wszystkim przedsiębiorczość” zw z uelastycznianiem rynku pracy i obniżeniem
kosztów pracy zaproponowano zmiany w kodeksie pracy i ustawach okołokodeksowych.

2003-2008
W wyniku oddłużenia itd. (patrz pyt 46) zaczęło rosnąć zatrudnienie.
Wejście Polski do UE i włączenie jej do polityki spójności.

2008-2011
Wysokie bezrobocie spowodowane kryzysem globalnym.
W ramach uzgodnionego przez Komisję Trójstronną i uruchomionego w sierpniu Pakietu
Antykryzysowego położono nacisk na uelastycznienie rynku pracy .
Z pyt 46 o Strategii zewnętrznego finansowania…

48. Zadłużenie zagraniczne Polski. Porozumienie z Klubem Paryskim i
Klubem Londyńskim.

Dane o zadłużeniu z tabelek od Stefana
+ zadłużenie na wrzesień 2012

http://www.mf.gov.pl/documents/766655/1170488/zsp_2012_09.pdf

Zadłużenie zagraniczne - istnienie na dany moment zobowiązań finansowych w stosunku do
zagranicy, wynikających z importu kapitału w różnych formach, na przykład emisji obligacji na rynek
światowy, pożyczek bankowych i rządowych, kupna towarów i usług na warunkach kredytowych.

Klub Paryski vs Klub Londyński
 Klub Paryski - nieformalna grupa wysokich urzędników do spraw finansów z 19 najbogatszych

państw świata, która zajmuje się usługami finansowymi, jak restrukturyzacja i umarzanie długów
państw ; zrzeszeni wierzyciele, którzy użyczając pożyczki mięli gwarancje rządowe; pożyczki
żyrowane przez własne rządy (zwrot, gdy Polska nie spłaci).

 Klub Londyński – grupa ok. 500 banków prywatnych, które od lat 70-tych udzielały wsparcia

krajom rozwijającym się i państwom byłego bloku wschodniego; banki, które na udzielone Polsce
kredyty nie miały poręczenia.

Polska odziedziczyła po gospodarce centralnie planowanej dług zew, który w 1990 wynosił aż 77,9%
PKB.
Restrukturyzacja długów:



1991 umorzenie 50% wobec Klubu Paryskiego



1994umorzenie 45% wobec Klubu Londyńskiego

W wyniku porozumienia z Klubem Paryskim – odroczenie spłaty odsetek ( 8 lat karencji, 14 lat
spłaty) co skutkowało zmniejszeniem obciążeń budżetu na obsługę kredytu.

Od Moraczewskiej:
1 Etap redukcji:

 1991 r. państwa Klubu Paryskiego zmniejszyły polskie zadłużenie o 30% (zwrot polskiego

długu wobec Klubu Paryskiego powinien nastąpić do 2014 r.)

2 Etap redukcji:

 1994 r. zmniejszenie zadłużenia o kolejne 20% porozumienie z Klubem Londyńskim (spłata

długu ma nastąpić do 2024 r.)

 1996 r. - umorzenie zadłużenia wobec ZSRR i innych krajów RWPG na zasadzie opcji

zerowej tj. kompensacji wzajemnych zobowiązań (5,8% całego polskiego zadłużenia

+ z rządem USA o 70%

*1992-93  brak ostatecznych rozstrzygnięć co do losów zadłużenia zagranicznego Polski zamykał
poszczególnym firmom i całej gospodarce dostęp do zagranicznych rynków kapitałowych na okres
negocjacji redukcji zadłużenia.

Uwaga! W książkach znalazłam trochę mało, więc skorzystałam też z neta (starałam się, żeby strony
były jak najbardziej wiarygodne). Kto chce ten doczytuje też z tego poniżej ;)

NBPortal

Większość zobowiązań polskich wynikała z kredytów udzielonych przez rządy lub instytucje rządowe
17 krajów zachodnich, a więc wierzycieli publicznych. Wierzyciele tacy prowadzili negocjacje z
krajami zadłużonymi według określonych zasad i procedur w ramach tak zwanego Klubu Paryskiego.
Sekretariat Klubu został zorganizowany przez francuskie Ministerstwo Skarbu, którego przedstawiciel
przewodniczył obradom z udziałem reprezentantów rządów krajów wierzycielskich i kraju
zadłużonego.

Natomiast mniejsza część polskich zobowiązań pochodziła z kredytów zaciągniętych w około 600
zachodnich bankach komercyjnych, czyli u wierzycieli prywatnych. Banki do rozmów z określonym
dłużnikiem delegowały swych przedstawicieli, którymi byli wyżsi urzędnicy z kilkunastu
największych banków wierzycielskich. Ze względu na dość często prowadzone negocjacje w
Londynie, zaczęto mówić o Klubie Londyńskim.

Regułą była konieczność wcześniejszego porozumienia z Klubem Paryskim, a następnie dopiero z
Klubem Londyńskim, zaś kolejne porozumienie w Paryżu było uwarunkowane zawarciem umowy z
bankami itd. Wierzyciele zwracali uwagę na porównywalność zawieranych umów, przy czym Klub
Paryski był skłonny niekiedy czynić ustępstwa w kwestii płatności odsetek i nie godził się na
udzielanie nowych kredytów. Klub Londyński domagał się pełnych płatności odsetkowych, ale
zgadzał się z kolei na udzielanie nowych kredytów, choć w bardzo ograniczonym zakresie

Polska podpisała z obiema grupami wierzycieli szereg porozumień regulujących spłaty swych
zobowiązań:



w kwietniu 1981 roku z Klubem Paryskim, ale po ogłoszeniu w Polsce stanu wojennego negocjacje

zawieszono do 1984 roku,



z Klubem Londyńskim w kwietniu i listopadzie 1982 roku, następnie w listopadzie 1983 roku i

lipcu 1984 roku,



w lipcu 1985 roku uzgodniono z Klubem Paryskim spłaty zobowiązań z lat 1982-1984, a w

listopadzie tego roku spłaty zobowiązań z lat 1985-1986, zaś w grudniu 1987 roku spłaty zobowiązań
z lat 1987-1989,



do kolejnych porozumień z Klubem Londyńskim doszło we wrześniu 1986 roku, lipcu 1988 roku i

czerwcu 1989 roku.

W lutym 1990 roku w porozumieniu z Klubem Paryskim uzyskano pewien postęp, ale odbiegał on od
oczekiwań. W umowie tej spłatę kwoty 10 mld dolarów odroczono na lata 1997-2004 (8 lat spłat po 6-
letniej karencji). Tymczasem dług rósł dalej. W końcu 1990 roku wynosił już 49,7 mld dolarów.

Dopiero w wyniku dalszych negocjacji z Klubem Paryskim uzgodnieniami objęto całość długu wobec
wierzycieli publicznych na sumę 29,9 mld dolarów. Porozumienie z kwietnia 1991 roku umożliwiło
częściową redukcję zobowiązań (50%) w dwóch etapach (lata 1991-1993 oraz 1994 rok i lata
następne). Ustalono spłaty długu wobec Klubu Paryskiego do 2014 roku.

Do całościowego rozwiązania kwestii zobowiązań wobec wierzycieli prywatnych doszło w
październiku 1994 roku. Umowa z Klubem Londyńskim, która objęła kwotę 14,4 mld dolarów,
umożliwiła podobną redukcję zobowiązań jak w przypadku Klubu Paryskiego (45%) i ustaliła spłaty
długu do 2024 roku.

Barbara Sokołowska, Obciążenia polskiej gospodarki zadłużeniem zagranicznym, efekty negocjacji z
klubem paryskim i londyńskim.

W efekcie rozpoczętych wiosną 1981 r. negocjacji zadłużeniowych z Klubem Paryskim i Klubem
Londyńskim podpisano szereg umów restrukturyzacyjnych o warunkach zbliżonych do tych, jakie
uzyskiwały inne kraje dłużnicze. Do 1989 r. włącznie podpisano 5 umów z Klubem Londyńskim i 4 z
Klubem Paryskim.

21 kwietnia 1991 r. została podpisana umowa o redukcji i reorganizacji długu wobec Klubu
Paryskiego. Podpisanie umowy zostało poprzedzone uzgodnieniem z MFW trzyletniego programu
gospodarczego, związanego z dostępem do Extended Fund Facility (EFF), a realizacja II etapu umowy
została uzależniona od pozytywnego rezultatu ostatniego przeglądu w ramach EFF. Umowa miała
bezprecedensowy charakter. Polsce przyznano 50% redukcję długu według net present value na 1
kwietnia 1991 r. Umową objęto zadłużenie o rozmiarach 33 mld USD. Pierwszy etap realizacji
rozpoczął się 1 kwietnia 1991 r. a drugi trzy lata później. W pierwszym etapie dokonano
natychmiastowej i bezwarunkowej redukcji długu o 30% NPV, a w drugim - po upływie 3 lat -
dodatkowej 20% redukcji.

Zgodnie z postanowieniami umowy z Klubem Paryskim, z kwietnia 1991 r. wierzyciele mieli do
wyboru trzy opcje:
a) częściowe umorzenie kapitału,
b) obniżenie stopy procentowej poniżej "właściwej stopy rynkowej",
c) jak w opcji b) plus częściowa kapitalizacja płatności odsetkowych wymagalnych w okresie karencji,
które są później płatne łącznie z kapitałem.

6 krajów wybrało opcję redukcji kapitału. Są nimi Niemcy, USA, Wielka Brytania, Holandia, Szwecja
i Finlandia. Pozostałych 11 państw wierzycielskich wybrało opcję b) (redukcja odsetek). Opcją c)
objęto tylko niewielką część (około 10%) zobowiązań wobec Japonii.

Wstępne porozumienie (Head of Terms) w sprawie umowy o redukcji zadłużenia wobec Klubu
Londyńskiego zawarto 10 marca 1994 r., a tekst oferty zawierający szereg opcji do wyboru dla
wierzycieli (Financing Proposals) został przedstawiony 23 maja 1994 r. 27 października 1994 r.
umowa została zrealizowana; dług został zredukowany i zamieniony na nowe instrumenty rynkowe
tzw. Brady bonds. Uzyskaną redukcję szacuje się na 45,2% w ujęciu NPV. Tym samym jest ona
porównywalna do tej z umowy o redukcji polskiego długu wobec Klubu Paryskiego, a głębsza niż
uzyskana przez inne kraje.

Puls Biznesu
Do uregulowania pozostało jeszcze niewielkie zadłużenie wobec Japonii, które według harmonogramu
ma być spłacone do 2014 r.

"Ostatnie raty płatności wobec Klubu Paryskiego (poza Japonią) zostały spłacone w 2009 r. W
październiku 2012 r. wykupiliśmy przed terminem ostatnie obligacje Brady'ego, na które zamieniono
zadłużenie wobec Klubu Londyńskiego" - powiedział Marczak.

Pytanie 49 Kasia Dzikoń ma skonsultować z dr Drabchuk i dać nam znać ;)

50.

Polityka gospodarcza polski w 1989 r.

Rok 1989 był ostatnim, który rozpoczął się w warunkach wyznaczonych przez ramy

scentralizowanego systemu gospodarczego. Od początku tegoż roku brak było aktów normatywnych
stanowiących podstawy centralnej regulacji zjawisk gospodarczych. Jedynym obowiązującym aktem
był Narodowy Plan Społeczno-Gospodarczy na lata 1986-1990, ale plany pięcioletnie w polskiej

praktyce gospodarczej zawsze były traktowane raczej jako atrapy. Brak było Centralnego Planu
Rocznego i ustawy budżetowej. Projekty tych dokumentów trafiły pod wspólnej obrady Prezydium
Rządu oraz przedstawicieli KW OPZZ dopiero 30 stycznia 1989 roku. Przedmiotem tamtych obrad
był również firmowany przez rząd Rakowskiego Plan Konsolidacji Gospodarki Narodowej na lata

1989-1990. Dzień później Sejm przegłosował uchwałę w sprawie konsolidacji gospodarki i
zaaprobował wspomniany plan jako program działania rządu. Sejm podjął tez uchwałę w sprawie
zgłoszonych przez rząd Rakowskiego zmian w NPGS na lata 1986-1990. Zostały też uchwalone
ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, o podatku dochodowym o osób

prawnych, o zmianie ustawy o podatku dochodowym, o kształtowaniu środków na wynagrodzenia w
sferze budżetowej. Znowelizowano również kodeks cywilny. Największe znaczenie dla gospodarki
miały wtedy dwie uchwalone ustawy: o prawie bankowym oraz o Narodowym Banku Polski.
Natomiast ustawa budżetowa została przyjęta przez Sejm na posiedzeniu 15 lutego.
W poniedziałek 6 lutego o godzinie 14:23 „obrady okrągłego stołu” w Pałacu Rady Ministrów w
Warszawie otworzył Czesław Kiszczak. Zostały powołane trzy zespoły:

1. Do spraw gospodarki i polityki społecznej ( pod przewodnictwem Władysława Baki i Witolda

Trzeciakowskiego

2. Do spraw pluralizmu związkowego ( Aleksander Kwaśniewski, Tadeusz Mazowiecki i

Romuald Sosnowski)

3. Do spraw reformy politycznej (Bronisław Geremek i Janusz Reykowski)

Obrady „okrągłego stołu” zakończyły się posiedzeniem plenarnym 5 kwietnia, na którym
zaakceptowano ustalenia wszystkich zespołów i podzespołów roboczych. Ogromna skala podjętych
obrad nie oznaczała jednak, że w ciągu tamtych 2 miesięcy życie polityczne toczyło się wyłącznie
wokół „okrągłego stołu”. Państwo było paraliżowane lawiną strajków generowanych przez narastające
konflikt płacowe. Panujące władze musiały zatem obawiać się nadchodzących wyborów. Chodź rząd
Rakowskiego do końca deklarował wole reform rynkowych, to jednak polityka gospodarcza nie
potwierdzała realności tych deklaracji. Nawet w schyłkowym okresie tamtego systemu pokutowała
wiara, że siła napędową gospodarki mogą być dyspozycje płynące z KC PZPR oraz zadania zapisane
w planie centralnym. Pierwsze, względnie wolne wybory odbyły się 4 czerwca 1989 r. Koalicja
rządowa odniosła olbrzymią porażkę. Władze nie dawały za wygraną, gdyż wiadome było, ze w
drugiej turze wyborów, przewidzianej na 18 czerwca, skład Sejmu zostanie uzupełniony wyłącznie o
ich kandydatów. W obliczu klęski władze musiały uświadomić sobie brak poparcia społecznego. Rząd
Rakowskiego zdecydował się na przygotowanie programu gospodarczego, które zostały podjęte przez

Radę Ministrów na posiedzeniu 30 czerwca. Był to program na lata 1989-1992 i przewidywał
następujące cele polityki rządu:

1. Osiągnięcie wewnętrznej równowagi gospodarczej

2. Osiągnięcie równowagi obrotów bieżących w sferze II obszaru płatniczego w 1992 r.

3. Ograniczenie deficytu budżetowego, likwidacja nierentownych przedsiębiorstw i stworzenie

rynku pracy

4. Wyeliminowanie cen urzędowych, połączone z zastrzeżeniem polityki pieniężno-kredytowej i

usztywnieniem systemu dotowania

5. Przeprowadzenie zasadniczych zmian w strukturze branżowej oraz własnościowej gospodarki

6. Przekazanie akcji Skarbu Państwa do dyspozycji banków inwestycyjnych i dopuszczenie ich

do swobodnego obrotu

7. Utworzenie giełdy kapitałowej

Przygotowanie wcześniej wspomnianego programu świadczy o tym, że rząd Rakowskiego nie
dopuszczał jeszcze wtedy możliwości zakończenia swojej działalności, musiał zatem spodziewać się,
że Sejm nie przyjmie jego dymisji. Po ukonstytuowaniu się Sejmu rozpatrzono pismo Rakowskiego w
sprawie dymisji rządu i ustalono, że rozstrzygnięcie nastąpi gdy powstaną konstytucyjne warunki do
powołania następnego rządu. 19 lipca prezydentem został Wojciech Jaruzelski. W dniu wyborów
obradowała Rada Ministrów przyjęła ona projekt nowelizacji ustawy budżetowej za 1989 r. w
projekcie założono wzrost dochodu budżetowego o 10,1 bln złotych i wzrost wydatków o 10,7 bln
złotych. W lipcu trwały także przygotowania do przeprowadzenia akcji urynkowienia gospodarki
żywnościowej czemu przeciwna była Komisja Polityki Społeczno-Ekonomicznej. Ostateczna decyzja
o uwolnieniu w sierpniu cen żywności zapadła na posiedzeniu Rady Ministrów 29 lipca,
zlikwidowano również praktykę sprzedaży na kartki mięsa i jego przetworów. 30 lipca przyjęto
rezygnację Jaruzelskiego z funkcji I sekretarza i na tę funkcję wybrano Rakowskiego, którego dymisja
ze stanowiska premiera była już przesądzona. 31 lipca z Komisji Nadzwyczajnej wpłynęły 2 warianty

projektu ustawy indeksacyjnej- zakładający indeksację powszechną i indeksację wyrównawczą.
Przegłosowany został 1 wariant. W ten sposób pod głosowanie trafił projekt ustawy o podwyższeniu
w 1989 r. wynagrodzeń za pracę i dochodów rolniczych w związku ze zmianami cen detalicznych
towarów i usług konsumpcyjnych. Była to 1 ustawa uchwalona przez Sejm X kadencji. 2 sierpnia
premierem został Czesław Kiszczak. Pomimo licznych rozmów jego misja tworzenia rządu zaczęła się

załamywać. 17 sierpnia przekazał Jaruzelskiemu swoją dymisje. 19 sierpnia Jaruzelski złożył
Mazowieckiemu oficjalną propozycję objęcia urzędu prezesa Rady Ministrów. 1989 r rząd
Rakowskiego nadał funkcjonował, choć był to rząd bez premiera. Od 1 sierpnia minister pracy i
polityki socjalnej ogłosił podwyżkę najniższego wynagrodzenia w przedsiębiorstwach państwowych

po poziomu 22 100 złotych oraz zasady jego podwyższania. 8 sierpnia zostało parafowane
porozumienie o wymianie handlowej i współpracy gospodarczej między Polską a EWG. 21 sierpnia
zaakceptowano kierunkowe założenia programu rozwoju przemysłu rafineryjnego, petrochemicznego i
tworzyw sztucznych. 23 sierpnia pod obrady Sejmu trafiły 2 rządowe projekty ustaw budżetowych.
Sejm przegłosował najpierw projekt ustawy o niektórych warunkach gospodarki budżetowej państwa
w sierpniu i wrześniu 1989 r. zaakceptował tez projekt ustawy o zmianie ustawy budżetowej na 1989
r. Osłabienia napięć strajkowych nastąpiło dopiero 24 sierpnia po powołaniu Mazowieckiego na

premiera. Ostatnie posiedzenia rządu Rakowskiego odbyło się 11 września.

51. Polityka rządu Tadeusza Mazowieckiego

Tadeusz Mazowiecki został powołany na premiera 24 sierpnia 1989 r. Wicepremierem został Leszek
Balcerowicz. 12 września nastąpiło zaprzysiężenia Rady Ministrów, która stanęła przed trudnym
zadaniem rozpoczęcia gruntownych reform gospodarczych. Prace rządu w 1989 r koncentrowały się
na 2 grupach spraw. Z jednej strony, na rozwiązywaniu bieżących spraw gospodarczych, z drugiej na
przygotowanie podstaw pod reformy, które miały być realizowane w Polsce od 1990 r. W ramach prac
bieżących zajęto się budżetem, przygotowano prowizorium budżetowe na październik 1989 r. Niemal
równocześnie rząd podjął tez prace na sformułowaniem nowelizacji budżetu na 1989 r. Założono
znacznie wyższy deficyt budżetowy. Środki miały pochodzić z różnych źródeł np. z opodatkowania

kantorów, wzrostu opłat celnych czy z przedsiębiorstw przemysłu spirytusowego. Zadecydowano
również o zwiększeniu świadczeń emerytalno-rentowych od 1 września. Przyjęto też uchwałę w
sprawie niektórych zasad realizacji budżetu państwa takich jak uruchomienie w pierwszej kolejności
rezerw na sfinansowanie podwyżek płac w budownictwie mieszkaniowym czy uregulowanie
zobowiązań budżetu państwa wobec banków kredytujących przedsięwzięcia w budownictwie
mieszkaniowym i rolnictwie. Zastąpiono indeksację automatyczną, indeksacją wyrównawczą (różnicą
było odniesienie się do płac na koniec kwartału a nie na początku). To przedsięwzięcie nie uzyskało
aprobaty społecznej gdyż sprzeciwiało się postanowieniom „okrągłego stołu”. Zdecydowano również
na politykę podnoszenia cen. Podwyższono ceny paliw, węgla, alkoholu, taryf pasażerskich, wyrobów
przemysłu farmaceutycznego, opłat za usługi pocztowe i telekomunikacyjne, energii elektrycznej,
cieplnej, gazu oraz cen żywności. Wstrzymano również procesy prywatyzacji. Prowadzono również

prace nad przygotowaniem podstaw prawnych funkcjonowania zmienionego systemu gospodarczego.
Początkowo były to reformy stopniowe później zaś szokowe. Wyróżnić można trzy nurty działań
rządu podporządkowane reformom gospodarczym. Po pierwsze, prace nad dokumentem określającym
generalny program gospodarczy rządu. Po drugie, prowadzono prace zmierzające do przygotowania
ustawodawstwa zmieniającego reguły obowiązującego w systemie gospodarczym. Po trzecie
prowadzono prace nad budżetem na 1990. Za pierwszą wersję programu rządowego można uznać
expose Mazowieckiego, za drugą dokument prezentowany przez Balcerowicza w Waszyngtonie, za
trzecią program rządowy przygotowany na posiedzeniu Rady Ministrów, zaś czwarty Założenia

polityki gospodarczo-społecznej. 1989 r zniesiono praktykę formułowania tzw. Centralnych planów
rocznych, a także planów terytorialnych. Rząd Mazowieckiego na początku nie miał praktycznie
żadnej koncepcji prywatyzacji. Były jedynie zapisy, że będzie analogiczna do krajów zachodnich

jednak te zapisy były mgliste i nic z nich nie wynikało. We wrześniu powołano specjalne Biuro
Pełnomocnika Rządu ds. Przekształceń Własnościowych jednak pomimo intensywnych prac,
problemy własnościowe nie weszły w skład pakietu ustaw. Rząd miał również problemy z ustawą
budżetową na 1990 r. Na początku grudnia przyjęto projekt budżetu, który zakładał wzrost cen, spadek
produkcji, płac realnych i spożycia. Przyjęto, że budżet będzie zrównoważony. Ocena rządu

Mazowieckiego w 1989 r nie jest jednoznaczna. Z jednej strony, rząd w dużym stopniu zrealizował
swoje cele. Z drugiej strony, sporą rolę odegrał w tym Sejm i w tych komfortowych warunkach rząd
mógł zrobić więcej.
W 1990 r szczególnie widoczne i wyraziste były działania rządu w sferze 2 rodzajów polityki

gospodarczej- polityka stabilizacyjna i systemowa. Jeżeli chodzi o politykę stabilizacyjną rząd
przywiązywał największą wagę do walki z inflacja, gdyż właśnie inflacje uważano za główną
przyczynę kłopotów gospodarki. Do osiągnięcia tego celu wykorzystywano różne instrumenty.

Stosowano politykę wysokiej stopy procentowej, objęto kontrolą wzrost płac, wprowadzono politykę
stałego kursu walutowego, ograniczono dopływ ilości pieniądza do gospodarki, kładziono duży nacisk
na eliminację zjawiska deficytu budżetowego, zredukowano dotacje do węgla. Głowna idea polityki
stabilizacyjnej była oparta na uwolnieniu cen, hamowaniu wzrostu płac, ograniczeniu dotacji i
łagodzeniu skutków bezrobocia. Rząd czekał jakie efekty przyniosą zaprojektowane reformy.
Pierwsze informacje nie były optymistyczne, wynikało z nich, że ceny rosły, a zaopatrzenie nie uległo
poprawie. W Polsce pojawiło się nowe zjawisko jakim był handel uliczny. Ceny wzrosły o 78%,
wysokiej inflacji towarzyszył znaczny spadek produkcji gdyż monopolistyczne przedsiębiorstwa, po
uzyskaniu prawa do swobodnego ustalania cen, masowo z tego korzystały. Pomimo negatywnych
zjawisk, w polskiej rzeczywistości pojawiły się także zjawiska korzystne. Zaczęły znikać problemy z
zakupem towarów, gigantyczne kolejki i zjawisko pustych półek sklepowych. W społeczeństwie nie
było poparcia dla rządu gdyż dotkliwie odczuwalne były problemu braku pieniądza. Od 1 lipca została
wprowadzona podwyżka cen. Podniesiono o 100% ceny ciepłej wody oraz energii cieplnej
dostarczanej do ogrzewania mieszkań, o 100% cenę gazu, usługi pocztowe o 60%. W połowie 1990 r
na część towarów cła zostały zawieszone, a na pozostałe ustalono jednolitą stawkę celną 5%. Według
danych GUS w sierpniu inflacja spadła do 1,8% a produkcja wzrosła o 3% jednak już we wrześniu

inflacja wzrosła o 5% i nastąpił spadek produkcji.
Jeżeli chodzi o politykę systemową to Mazowiecki zapowiedział, ze doprowadzi do tego aby polski
system gospodarczy przypominał współczesną gospodarkę rynkową. Zdecydowano o rezygnacji z
centralnych parametrów regulacyjnych, zmieniono strukturę podmiotową systemu gospodarczego,
dokonano radykalnej zmiany struktury własnościowej podmiotów gospodarczych, ustalono, że
konieczne będzie zagwarantowanie warunków konkurencji i trzeba będzie zlikwidować centralny

system, zasilania podmiotów gospodarczych. Mazowiecki przeprowadził również reformę bankową.
Jej założenia brzmiały następująco: umocnić pozycję NBP oraz usprawnić jego działanie, promować
procesy tworzenia nowych banków, usprawnić działanie państwowych banków komercyjnych.
Nastąpił znaczny rozwój systemu bankowego, w 1990 r działało w Polsce 52 banki nie spółdzielcze.
Pod koniec sierpnia weszła ustawa o działalności ubezpieczeniowej, która stworzyła podstawy do
zakładania nowych firm ubezpieczeniowych. W lipcu powołana została Agencja Rynku Rolnego,
której głównym celem miał być zakup zbóż od rolników po cenach interwencyjnych. 13 lipca została
zaakceptowana przez Sejm ustawa prywatyzacyjna i ustawa o powołaniu Ministra Przekształceń
Własnościowych. Stanowisko to objął Waldemar Kuczyński, któremu udało się sprywatyzować w
1990 r metodą kapitałową pięć przedsiębiorstw i opracować założenie pierwszego programu

powszechnej prywatyzacji.
26 listopada 1990 r po klęsce w wyborach Tadeusz Mazowiecki podał się do dymisji. Jego gabinet
działał do powołania rządu Jana Krzysztofa Bieleckiego. W tym czasie udało mu się przygotować
projekt ustawy budżetowej na 1991 rok.

XX- ELWIRA BRZÓSKA
41. Polityka gospodarcza rządu Bieleckiego
42. Polityka gospodarcza rządu Olszewskiego
43. Polityka gospodarcza rządu H. Suchockiej

XXI- MICHAŁ ZABIEGŁY
55.Polityka gospodarcza rządu koalicji SLD i PSL (1993-1997)
56. Polityka gospodarcza rządu J. Buzka

57.Polityka gospodarcza Polski w latach 2003-2008

Odpowiedzi na powyższe pytania zostaną zamieszczone oddzielnie z powodów omówionych na
facebook’u.

58. Polityka gospodarcza Polski w latach 2008-2011

-Premier- Donald Tusk

-Minister Finansów- Jacek Rostowski

-Na ten okres został przygotowany przez rząd dokument planistyczny – „Krajowy Program Reform
2008-2011”. Jego celem było stworzenie w Polsce najlepszych w Europie warunków do prowadzenia
działalności gospodarczej, przy jednoczesnym zapewnieniu możliwości rozwoju oraz wysokiego
standardu życia mieszkańcom. Priorytety: aktywne społeczeństwo (

reforma systemu edukacji

i motywowanie Polaków do jak najdłuższej aktywności zawodowej poprzez system ubezpieczeń
społecznych)

,

innowacyjna

gospodarka(

reforma

finansowania

i funkcjonowania

jednostek

naukowych)

, sprawne instytucje(

infrastruktura teleinformatyczna).

-Przy realizacji zaprogramowanych w KPR działań duży nacisk położony został na wykorzystanie na
potrzeby realizacji Strategii Lizbońskiej przyznanych Polsce środków w ramach unijnej polityki
spójności.

-W ramach dwóch trzyletnich okresów wdrażania Krajowego Programu Reform (poprzedni- 2005-
2008) podjęto szereg reform:

1. Upraszczanie regulacji prawnych dla przedsiębiorców i obywateli.

2. Reformy publicznego sektora badań w celu zachęcania sektora prywatnego do podejmowania
działań w obrębie badań i innowacji.

3. Reforma szkolnictwa wyższego.

4. Działania w zakresie ochrony środowiska.

5. Działania na rzecz opracowania aktywnej polityki rynku pracy zgodnie z modelem flexicurity.

6. Reforma systemu edukacji.

7. Działania mające na celu zwiększenie potencjału partnerów społecznych oraz ułatwienie udziału
podmiotów dialogu społecznego w procesie uzgadniania polityk publicznych.

8. Działania usprawniające prowadzenie procesu inwestycyjnego w dziedzinie infrastruktury
transportowej.

-Generalnie najważniejszym wyzwaniem tego okresu było neutralizowanie skutków światowego
kryzysu gospodarczo-finansowego. Podjęto wiele działań, które dotyczyły poprawy stanu finansów
publicznych, kształtowania przyjaznego otoczenia dla przedsiębiorczości, ograniczania barier
administracyjnych, wspierania inwestycji czy też zwiększania popytu konsumpcyjnego.

-W Polsce mieliśmy w latach 2008 – 2011 najszybszy rozwój gospodarczy w całej Unii, i to z bardzo
znaczącą nadwyżką. Nasze PKB w tym okresie wzrosło o 15,5 proc. Stosunkowo wysoki wzrost PKB,

a w szczególności uniknięcie recesji w 2009 roku, było w Polsce w znacznej mierze efektem
wykorzystania funduszy unijnych.

-W okresie 2007-2011 gospodarka polska rozwijała się w wysokim tempie, generując najwyższy
wzrost w całej Unii Europejskiej (średniorocznie 4,3%) ) i utrzymując się na ścieżce wzrostu
gospodarczego nawet w kryzysowych latach 2009-2010. Rozwojowi gospodarczemu towarzyszył
wzrost zatrudnienia. Ilość zatrudnionych zwiększyła się o 850 tys. od 2007 do 2011 r.

-Rosnące zatrudnienie przyczyniło się do obniżenia skali bezrobocia, którego stopa spadła o 4,3 pkt.
proc. (do 9,6% średnio w 2010 r.)

-Stopa inwestycji charakteryzowała się w latach 2007-2011 znaczną niestabilnością. średnio w okresie
21,0%

-Finanse publiczne: Poziom deficytu i długu publicznego w Polsce, po przejściowym spadku w 2007
r., w latach 2008-2010 ponownie wzrastał. W 2009 r. Polska została objęta – decyzją Rady Ecofin –
procedurą dotyczącą nadmiernego deficytu. Na jej podstawie polskie władze zostały zobowiązane do
ograniczenia deficytu poniżej 3% PKB w 2012 r. Dzięki podjętym działaniom w 2011 r. - po raz
pierwszy od 2007 r. - deficyt został obniżony.

-Przeciętna miesięczna płaca netto stanowi zaledwie 55% średniej w krajach Unii, mimo dość
wysokiego wzrostu nominalnego w latach 2007-2010 (o 18,1%). Słabo opłacana praca, jej
długotrwały brak i niepełnosprawność – to główne źródła niedostatku i ubóstwa. W 2010 r. w jego
sferze znajdowało się 27,8% ludności,

59. Pakt o przedsiębiorstwie państwowym

Głównym celem „Paktu o przedsiębiorstwie państwowym w trakcie przekształcania” była
prywatyzacja i restrukturyzacja finansowa przedsiębiorstw i banków. Istotą prac nad „Paktem…” było
uzyskanie akceptacji związków zawodowych dla procesu prywatyzacji w zamian za prawo udziału we
własności przedsiębiorstwa (akcje pracownicze uzyskiwane w preferowany sposób),stworzenie
gwarancji funkcjonowania związków, dbałość o fundusz socjalny zakładu pracy oraz powołanie
funduszu gwarantowanych świadczeń pracowniczych – tak, by w firmach zagrożonych upadłością i
brakiem środków, można było wypłacać pracownikom wynagrodzenia i wreszcie – stworzenie
Komisji Trójstronnej.

W 1992 roku, na fali wielkich protestów społecznych przeciwko skutkom reform gospodarczych,
ówczesny minister pracy Jacek Kuroń zaproponował przyjęcie tzw. paktu o przedsiębiorstwie
państwowym w trakcie przekształcenia. Dokument został zaproponowany 15 największym
ogólnokrajowym związkom zawodowym. Związki zawodowe, które przystąpiły do dialogu nie
utworzyły jednakże wspólnej reprezentacji. Negocjacje prowadzone były oddzielnie przez każde z
ugrupowań. Ostatecznie 22 lutego 1993 roku, po blisko 5 miesiącach osiągnięto porozumienie. Ze
strony związkowej Pakt o przedsiębiorstwie państwowym w trakcie przekształcenia został podpisany
przez:

· NSZZ „Solidarność";

· Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych;

· Branżowe związki zawodowe (np. Federacja Związków Zawodowych Pracowników PKP, Federacja
Związków Zawodowych Energetyków etc.)

Stronami porozumienia, była także Konfederacja Pracodawców Polskich (jedyna ówczesna
organizacja reprezentująca pracodawców) oraz minister pracy i polityki społecznej, jako
przedstawiciel rządu polskiego.

Najważniejsze postanowienia „Paktu…”:

· uzyskanie przez pracowników możliwości podejmowania decyzji o wyborze drogi przekształceń
własnościowych swojego przedsiębiorstwa;

· zagwarantowanie pracownikom prywatyzowanych przedsiębiorstw udziału w ich zarządzaniu;

· stworzenie zakładowych funduszy socjalnych;

· restrukturyzacja banków państwowych oraz przedsiębiorstw państwowych;

· powołanie Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, które miały być wypłacane w
razie upadłości i niewypłacalności pracodawcy;

· utworzenie Trójstronnej Komisji - kolegialnego ciała, monitorującego procesy gospodarcze i
przekształcenia w Polsce.

60. Realizacja zasady solidarności i współpracy partnerów społecznych

art.20 Konstytucji RP: „Społeczna gospodarka rynkowa, oparta na wolności działalności

gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych

stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej".

Współpraca partnerów społecznych – partnerami społecznymi są przede wszystkim pracobiorcy

reprezentowani przez związki zawodowe i pracodawcy reprezentowani przez odpowiednie zrzeszenia i

samorządy gospodarcze. Ponadto wśród partnerów społecznych uwzględnić trzeba rolników oraz

przedstawicieli administracji państwowej i samorządu terytorialnego. Przedstawiciele organów władzy

publicznej nie prezentują jednak własnych interesów, lecz występują w charakterze reprezentantów

interesów państwa lub wspólnot samorządowych i grają rolę mediatorów w sporach toczących się na

linii pracodawcy – pracobiorcy.

zasada solidarności- równość w godności i prawach, jedność w działaniu, współdziałanie wobec dobra
wspólnego, ponoszenie uzasadnionych ciężarów na rzecz innych grup, równomierne rozłożenie
ciężarów kryzysu, pomoc dla jednostek zagrożonych

dialog społeczny- obejmuje całokształt wzajemnych relacji między związkami zawodowymi i
organizacjami pracodawców. W dialogu społecznym z reguły uczestniczą trzy strony. Są to: strona
związkowa, pracodawcza i rządowa. Pierwsza reprezentuje interesy pracowników, druga interesy
pracodawców, trzecia interesy państwa. Strona związkowa i pracodawcza, występująca razem
określana jest jako strona społeczna – partnerzy społeczni.

Proces instytucjonalizacji dialogu społecznego w Polsce rozpoczął się w 1993 roku wraz z przyjęciem
„Paktu o przedsiębiorstwie państwowym…”.

Zasada solidarności i współpracy partnerów społecznych jest w Polsce realizowana głównie przez
działalność Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych. Została utworzona 15 lutego 1995
roku jako instytucja dialogu społecznego. Tworzą ją przedstawiciele rządu, organizacji pracodawców
prywatnych i związków zawodowych. Do kompetencji komisji należą: ustalanie wskaźników wzrostu
wynagrodzeń w przedsiębiorstwach i w sferze budżetowej, prace wstępne nad budżetem państwa.
Ponadto komisja może zabierać głos w sprawach gospodarczych i społecznych jeżeli jej głos będzie
miał znaczenie dla zachowania spokoju społecznego.

W lipcu 2001 roku weszła w życie „druga” Ustawa o Trójstronnej Komisji równie szeroko, co
poprzednio określająca zakres spraw, które mogą stać się przedmiotem zainteresowania komisji -
praktycznie wszystko, co ma duże znacznie społeczne i jest ważne dla zachowania pokoju
społecznego.

Ponadto, oprócz Komisji Trójstronnej działają w Polsce branżowe instytucje dialogu społecznego
oraz

Wojewódzkie Komisje Dialogu Społecznego (od 2002r.) jako czterostronne instytucje dialogu

regionalnego, działające we wszystkich 16 województwach. Współpracują z Trójstronną Komisją do
Spraw Społeczno-Gospodarczych, ale są od niej niezależne. Prowadzony w nich dialog regionalny,
przy aktywności wojewodów jako przedstawicieli strony rządowej, umożliwia odciążenie
ogólnokrajowych instytucji dialogu społecznego i dostosowanie do miejscowych warunków
szczegółowych celów polityki rządu.

61.Referendum uwłaszczeniowe - tło społeczno-gospodarcze i polityczne.
Przedmiot pytań i jego znaczenie

Referendum uwłaszczeniowe - Odbyło się 18 lutego 1996 r.

Pytania :

1. Czy jesteś za powszechnym uwłaszczeniem obywateli ?

2. Czy jesteś za tym , aby zobowiązania wobec emerytów i rencistów oraz pracowników sfery

budżetowej , wynikające z orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego były zaspokajane z
prywatyzowanego majątku państwowego ?

3. Czy jesteś za tym , aby część prywatyzowanego majątku państwowego zasiliła powszechne

fundusze emerytalne ?

4. Czy jesteś za tym , aby zwiększyć wartość świadectw udziałowych NFI przez objęcie tym

programem dalszych przedsiębiorstw ?

5. Czy jesteś za uwzględnieniem w programie uwłaszczeniowym bonów prywatyzacyjnych ?

Najwięcej przeciwników miała koncepcja rozszerzania NFI – odpowiedzi pozytywne stanowiły tylko
27,5 %

Wynik referendum nie był wiążący – frekwencja wyniosła 32,4 % , jednak rząd Cimoszewicza
stwierdził że weźmie wyniki pod uwagę . Problematyka
wyników była omawiana na spotkaniu 4 marca zorganizowanym przez prezydenta , oprócz
przedstawicieli rządu zaproszono opozycję . W trakcie spotkania okazało się , że istnieje zgodność

różnych stron w sprawie konieczności przeprowadzenia reformy ubezpieczeń społecznych i
wykorzystania w niej majątku państwowego , zgoda co do wypełnienia zobowiązań budżetu państwa
względem emerytów , rencistów oraz niektórych pracowników sfery budżetowej wynikających z
orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Brak zgodności co do uwłaszczenia i reprywatyzacji ;
niewielu zwolenników rozszerzenia NFI

decyzja rządu z 12 marca 1996 : *zobowiązania
wobec rencistów i emerytów zrealizowane zostaną w formie gotówkowej

wobec pracowników sfery budżetowej za pomocą świadczeń rekompensacyjnych służących do zakupu
prywatyzowanego majątku państwowego , a także do spłaty kredytów mieszkaniowych

Program prywatyzacji banków z udziałem Skarbu Państwa do roku 2000:

- dokończenie prywatyzacji Wielkopolskiego Banku Kredytowego i Banku Śląskiego

- przeprowadzenie prywatyzacji kapitałowej powszechnego Banku Kredytowego i Banku
Zachodniego

- kontynuacja przygotowań do prywatyzacji Banku Gospodarki Żywnościowej

- konsolidacja banków poprzez utworzenie 2 holdingów Bank Handlowy w Warszawie z Pomorskim
Bankiem Kredytowym oraz Bank Pekso SA z Bankiem Depozytowo-Kredytowym , Powszechnym
Bankiem Gospodarczym i Polskim Bankiem Rozwoju – 51% akcji miało zostać przekazanych do
funduszy emerytalnych

28 czerwca 1996 r uchwalenie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw

- decyzję o komercjalizacji przedsiębiorstwa mające na celu jego prywatyzację miał podejmować
minister przekształceń własnościowych

- natomiast decyzję o komercjalizacji w celach innych niż prywatyzacja Rada Ministrów

- zgoda rządu w formie rozporządzenia wymagana w stosunku do prywatyzacji przedsiębiorstw o
szczególnym znaczeniu dla gospodarki

- komercjalizacja może być przeprowadzona na wniosek : organu założycielskiego , dyrektora
przedsiębiorstwa w porozumieniu z radą pracowniczą , ministra przekształceń własnościowych

Tło gospodarczo –społeczne :

Przekształcenie FSO w jednoosobową spółkę skarbu państwa FSO-MOTOR w celu połączenia go z
koreańskim koncernem Daewoo co nastąpiło 14 marca , docelowa struktura kapitału Daewoo-70% ,
Skarb Państwa – 15% , załoga -15%

sprawa Stoczni Gdańskiej – trudna sytuacja finansowa przedsiębiorstwa

- rząd odmawia przyznania pieniędzy na wypłatę pensji stoczniowcom

- 9 maj 1996r. 2 wydziały na kilka godzin przerwały pracę

- minister Kaczmarek opowiedział się za ogłoszeniem upadłości Stoczni Gdańskiej ( opowiadał się za
wyodrębnieniem z masy upadłościowej przedsiębiorstwa najlepszej jego części produkcyjnej i
utworzeniem wraz z częścią pracowników nowej Stoczni Gdańskiej )

- 10 maj protesty pracowników domagających się wypłaty zaległych pensji i ratowania miejsc pracy

-szef MPW ( Ministerstwo Przekształceń własnościowych ) oświadczył , że nie przeznaczy żądnych
pieniędzy na pomoc dla stoczni ; za złą sytuację finansową obarczył zarząd przedsiębiorstwa

- 12 czerwiec strajk okupacyjny pracowników stoczni, NSZZ „Solidarność” podjęła decyzję o
organizowaniu ogólnopolskich manifestacji poparcia dla stoczniowców , Komisja Krajowa
„Solidarności ” weszła w spór z rządem , w tym dniu podpisany został akt notarialny powołujący
spółkę Nowa Stocznia Gdańska

- konferencja prasowa 12 czerwca ministra Kaczmarka – postawienie stoczni w stan upadłościowy
było zgodne z kodeksem handlowym i prawem upadłościowym , wiceminister przekształceń
własnościowych Leszek Juchnowicz podkreślał , że trzej potencjalni inwestorzy nie chcieli kupić akcji
Stoczni

- 20 czerwca zarząd Stoczni Gdańskiej SA złożył w sądzie gospodarczym wniosek o ogłoszenie
upadłości przedsiębiorstwa , tego samego dnia spółka na 10 lat wydzierżawiła 60 % majątku
produkcyjnego Nowej Stoczni Gdańskiej

- sprawa powróciła w grudniu premier Cimoszewicz stwierdził , że jeśli znajdą się banki ,które zgodzą
się udzielić Stoczni kredytów na produkcję rząd będzie skłonny udzielić Stoczni gwarancji
kredytowych

62.Rodzaje podatków w Polsce

Aktualnie w Polsce wyróżniamy 13 rodzajów podatków:

Podatki bezpośrednie :

1) podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT )

2)podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)

3)podatek od spadków i darowizn

4)podatek od czynności cywilnoprawnych

5)podatek rolny

6)podatek leśny

7)podatek od nieruchomości

8)podatek od środków transportowych

9)podatek tonażowy

10)podatek od wydobycia niektórych kopalin

Podatki pośrednie :

1)podatek od towarów i usług (VAT )

2)podatek akcyzowy

3)podatek od gier

Podatki bezpośrednie :

Ad 1

Podatek dochodowy jest podatkiem osobistym, co oznacza, że podatnikiem jest każda osoba fizyczna
osiągająca dochód

Źródła przychodów podlegające opodatkowaniu :

- stosunek służbowy i stosunek pracy , w tym spółdzielczy stosunek pracy , emerytura lub renta

-działalność wykonywana osobiście

-pozarolnicza działalność gospodarcza

- najem , podnajem , dzierżawa itp.

- kapitały pieniężne i prawa majątkowe

- odpłatne zbycie nieruchomości tp

Ad 2

Podatnikami CIT są :

- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością , spółki akcyjne i inne osoby prawne

- spółki kapitałowe w organizacji

- jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej

- spółki nie mające osobowości prawnej mające siedzibę lub zarząd w innym państwie , jeśli zgodnie z
przepisami prawa podatkowego tego państwa są traktowane jako osoby prawne i podlegają w tym
państwie opodatkowaniu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce ich osiągania

- podatkowe grupy kapitałowe

Podatnicy mający siedzibę lub zarząd na terytorium Polski podlegają CIT w Polsce od całości swoich
dochodów . Podatnicy mniemający siedziby lub zarządu na terytorium Polski tylko od dochodów
uzyskanych w Polsce

Stawka – 19 %

Ad 3

Podatkowi od spadków i darowizn podlega:



nabycie własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw
majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

- m.in. dziedziczenia, zapisu, polecenia testamentowego, darowizny , zasiedzenia , zachowku ,
nieodpłatnej renty użytkowania oraz służebności , nabycie własności i rzeczy znajdujących się za
granicą , praw majątkowych , jeżeli w chwili otwarcia testamentu lub zawarcia umowy darowizny
nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Polski

Skala podatkowa : I grupa podatkowa – 3 % , II grupa – 7% , III grupa -12 %

Ad 4

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają:

czynności cywilnoprawne:

-umowy sprzedaży , zamiany rzeczy i praw majątkowych,

- umowy pożyczki, pieniędzy

-umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo
zobowiązań darczyńcy, oraz umowy dożywocia , ustanowienie hipoteki ,

ustanowienie odpłatnego użytkowania,

umowy spółki i ich zmiany (akty założycielskie, statuty spółek i ich zmiany) itp.

Stawki podatku określone są odrębnie dla każdej czynności (art. 7 ustawy), w tym m.in. wynoszą:

-od umowy sprzedaży:

nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego
prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z
przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym
domu mieszkalnym 2%,

innych praw majątkowych 1%,

od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego 2%

od umowy spółki 0,5%

Zwolnienia :

m.in. państwa obce oraz ich przedstawicielstwa , urzędy konsularne i siły , międzynarodowe
organizacje i instytucje korzystające na podstawie umów z przywilejów i immunitetów oraz ich
personel pod warunkiem wzajemności , organizacje pożytku publicznego , jednostki samorządu
terytorialnego , Skarb Państwa , Agencję Rezerw Materiałowych

Ad 5

Przedmiotem opodatkowania podatkiem rolnym są grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i
budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z
wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza.

Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku rolnego są:

-właściciel gruntów,

-posiadacz samoistny gruntów,

-użytkownik wieczysty gruntów,

-posiadacz gruntów, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego

Stawki podatku :

a) dla gruntów gospodarstwa rolnego: równowartość pieniężna 2,5 q żyta - od l ha przeliczeniowego,

b) dla pozostałych gruntów rolnych podlegających podatkowi rolnemu: równowartość pieniężna 5 q
żyta - od 1 ha

obliczone według średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok
podatkowy.

Ad 6

Przedmiotem opodatkowania podatkiem leśnym są:

lasy - grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako lasy, z wyjątkiem lasów
zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna.

Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku leśnego są podobnie jak powyżej ( patrz podatek
rolny)

Zwolnienia :

-lasy z drzewostanem w wieku do 40 lat, lasy wpisane do rejestru zabytków , użytki ekologiczne ,
uczelnie, instytuty badawcze , instytuty naukowe i pomocnicze jednostki naukowe PAN ,
przedsiębiorcy o statusie centrum badawczo-rozwojowego itp.

Stawki podatku :

od 1 ha - równowartość pieniężna 0,220 m3 drewna obliczona według średniej ceny sprzedaży drewna
uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy,

dla lasów ochronnych oraz lasów wchodzących w skład rezerwatów przyrody i parków narodowych -
50% stawki określonej wyżej.

Ad 7

Przedmiotem opodatkowania podatkiem od nieruchomości są:

- grunty,

-budynki lub ich części,

-budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarcze

Stawki podatku - wysokość stawek podatku określa, w drodze uchwały, rada gminy, z
uwzględnieniem górnych granic stawek ogłaszanych przez Ministra Finansów w drodze
obwieszczenia

Zwolnienia :

-budynki gospodarcze lub ich części służące działalności rolniczej

-grunty i budynki wpisane indywidualnie do rejestru zabytków z wyjątkiem części zajętych na
prowadzenie działalności gospodarczej,

-grunty i budynki położone na obszarach objętych ochroną ścisłą, czynną lub krajobrazową, - użytki
ekologiczne, grunty zadrzewione i zakrzewione z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności
gospodarczej,

- budynki położone na terenie rodzinnych ogrodów działkowych -
nieruchomości lub ich części zajęte na prowadzenie nieodpłatnej statutowej działalności pożytku
publicznego przez organizacje pożytku publicznego,

- publiczne i niepubliczne jednostki organizacyjne objęte systemem oświaty oraz prowadzące je
organy, w zakresie nieruchomości zajętych na działalność oświatową,

- prowadzący zakłady pracy chronionej -
instytuty badawcze

-przedsiębiorcy o statusie centrum badawczo-rozwojowego

Ad 8

Przedmiotem opodatkowania podatkiem od środków transportowych są:

a )samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony i wyższej,

b) ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o
dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów od 3,5 tony i wyższej,

przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą od
7 ton i wyższą,

c)autobusy.

Zwolnienia :

- na zasadzie wzajemności środki transportowe będące w posiadaniu przedstawicielstw
dyplomatycznych, urzędów konsularnych itp. , korzystających z przywilejów i immunitetów oraz
członków personelu, ,jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają miejsca pobytu stałego na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

-środki transportowe stanowiące zapasy mobilizacyjne, pojazdy specjalne

-pojazdy zabytkowe

Stawki podatku : uchwala rada gminy w granicach zakreślonych przepisami ustawy o podatkach i
opłatach lokalnych (ustawa określa górne, a dla pojazdów wymienionych w art. 8 pkt 2, 4 i 6 ustawy

również dolne granice stawek podatku). Rada gminy może różnicować stawki, uwzględniając w
szczególności: wpływ pojazdu na środowisko naturalne, rok produkcji albo liczbę miejsc do siedzenia.

Ad 9

Opodatkowaniu podatkiem tonażowym podlegają przedsiębiorcy żeglugowi prowadzący działalność
polegającą na świadczeniu usług w żegludze międzynarodowej, z wykorzystaniem statków o
pojemności brutto (GT) powyżej 100 jednostek każdy, w zakresie:

1) przewozu ładunku lub pasażerów – z tym, że w przypadku usług świadczonych przez:

a) holownik – co najmniej 50% czasu pracy faktycznie wykonywanej w ciągu roku stanowi przewóz
ładunku lub pasażerów drogą morską,

b) pogłębiarkę – co najmniej 50% czasu pracy faktycznie wykonywanej w ciągu roku stanowi
przewóz wydobytego materiału drogą morską,

2) ratownictwa pełnomorskiego.

Podatek tonażowy wynosi 19% podstawy opodatkowania i jest płatny za okresy miesięczne. Ad 10

Zakres przedmiotowy :

- wydobycie miedzi i srebra

Podatki pośrednie :

Ad 1.

Przepisy o podatku od towarów i usług stosuje się do następujących czynności wykonywanych na
terytorium Polski:
• odpłatnej dostawy towarów, rozumianej jako przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak
właściciel,
• odpłatnego świadczenia usług, rozumianego jako każde świadczenie na rzecz innego podmiotu, które
nie jest dostawą towarów,
• eksportu i importu towarów,
• wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów

Stawki :

a) podstawowa - 23%

b) obniżona – 8 % stosowana do wybranych artykułów spożywczych , wyrobów medycznych , usług

gastronomicznych i hotelarskich oraz budownictwa społecznego

c) super obniżona stawka – 5% niektóre artykuły spożywcze np. pieczywo , wyroby mleczarskie ,

mięso , wybrane rodzaje książek

d) wewnątrzwspólnotowa nabycie towarów – 0 %

Ad 3

Gry hazardowe obejmują gry losowe, zakłady wzajemne i gry na automatach

Stawka podatku od gier wynosi dla:
• loterii fantowej i gry bingo fantowe - 10%;
• loterii pieniężnej - 15%;
• gry liczbowej - 20%;
• gry bingo pieniężne, gry telebingo, loterii audioteksowej i pokera rozgrywanego w formie turnieju
gry pokera - 25%;
• gry na automacie, gry cylindrycznej, gry w kości, gry w karty, z wyłączeniem pokera rozgrywanego
w formie turnieju gry pokera - 50%;
• zakładów wzajemnych na sportowe współzawodnictwo zwierząt na podstawie zezwoleń udzielanych
wyłącznie na ich urządzanie - 2,5%;
• zakładów wzajemnych innych niż dotyczące sportowego współzawodnictwa zwierząt na podstawie
zezwoleń udzielanych wyłącznie na ich urządzanie -12%

W podatku od gier z tytułu gier na automatach urządzanych w salonach gier na automatach stosuje się
stawkę podatku w wysokości 50%.

Podatnicy prowadzący działalność w zakresie gier na automatach o niskich wygranych uiszczają
podatek od gier w formie zryczałtowanej w wysokości 2 000 zł miesięcznie od gier urządzanych na
każdym automacie.

Pytanie 63 – Monika Rybicka ma dopytać dr Drabchuk

64. Polityka integracji Polski z UE

Przełom polityczny u progu lat dziewięćdziesiątych otworzył Polsce drogę do ustrojowej transformacji
oraz podjęcia fundamentalnych zmian systemu gospodarczego i społecznego. Wiodącym
wyznacznikiem dokonywanych przemian i przekształceń stała się integracja europejska i perspektywa
członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Przyjęcie zasad gospodarki rynkowej i włączenie kraju do
zachodnich struktur gospodarczych uznane zostało za najskuteczniejszą drogę do nadrobienia
zapóźnień rozwojowych i technologicznych oraz jedną z najistotniejszych przesłanek trwałego
wzrostu gospodarczego.

Integracja ze Wspólnotami Europejskimi wymagała podjęcia szeroko zakrojonych dostosowań,
zarówno w sferze gospodarczej, jak i społecznej.

Rozbudowane kalendarium integracji Polski z UE:

Polska nawiązała stosunki dyplomatyczne z Europejską Wspólnotą Gospodarczą (EWG) już we
wrześniu 1988 r., a 19 września 1989 r. podpisana została Umowa między Polską a Wspólnotami
Europejskimi w sprawie handlu oraz współpracy handlowej i gospodarczej.

Jednakże dopiero Układ Europejski

z 16 grudnia 1991 r., ustanawiający stowarzyszenie między

Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, który zakładał
przyszłe członkostwo Polski w WE, stanowił podstawę wszechstronnych dostosowań legislacyjnych,
zmian gospodarczych i społecznych i uruchamiało ich proces.

W styczniu 1993 r. powstał rządowy „Program działań dostosowujących polską gospodarkę i system
prawny do wymagań Układu Europejskiego”.

Widząc w integracji narzędzie realizacji długookresowych celów rozwoju kraju, Polska złożyła
wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej w kwietniu 1994 roku.

Priorytety i sekwencję działań w dostosowywaniu prawa państw kandydujących do prawa
wspólnotowego wyznaczyła unijna Strategia Przedczłonkowska (grudzień 1994 r.) i tzw. Biała Księga
w/s dostosowań do Jednolitego Rynku (czerwiec 1995 r.). Na podstawie jej oraz analiz dotyczących
osiągniętego stopnia dostosowania prawa, Rząd opracował Harmonogram działań dostosowujących
polski system prawny do zaleceń Białej Księgi Komisji Europejskiej w sprawie integracji z
Jednolitym Rynkiem UE (lipiec 1997 rok).

W 1997 r. Rząd przyjął również Narodową Strategię Integracji (NSI), a następnie Harmonogram
działań implementacyjnych NSI, w których sformułowane zostały zadania wynikające z procesu
dostosowawczego w okresie poprzedzającym negocjacje, w trakcie negocjacji, a także w pierwszej
fazie członkostwa.

W lipcu 1997 r. Komisja Europejska przedstawiła Opinie (tzw. Avis) o wnioskach krajów
stowarzyszonych z UE – w tym Polski – w sprawie członkostwa. Komisja najwyżej oceniła w
postępach na drodze reform i wypełnianiu kryteriów członkostwa w UE przedstawionych przez Radę
Europejską w Kopenhadze w 1993 r. Polskę i Węgry oraz zarekomendowała Radzie Europejskiej
rozpoczęcie negocjacji w sprawie akcesji do UE z Cyprem, Estonią, Polską, Słowenią oraz Węgrami.

Rada Europejska na posiedzeniu w Luksemburgu w grudniu 1997 r. przyjęła wzmocnioną strategię
przedakcesyjną, której celem było udzielanie państwom stowarzyszonym praktycznej i finansowej
pomocy we wprowadzaniu reform koniecznych do uzyskania członkostwa w UE. Elementem
wzmocnionej strategii przedakcesyjnej był unijny program “Partnerstwo dla Członkostwa”,
zawierający priorytetową listę dostosowań krótko- i średniookresowych, corocznie aktualizowanych
oraz ramy wsparcia finansowego w ich wdrażaniu

W “Partnerstwie dla Członkostwa 2002-2003”, przyjętym podczas szczytu UE w Laeken (grudzień
2001 r.), oprócz dotychczasowych instrumentów przewidziano następne, tj.: przedakcesyjną procedurę
nadzoru fiskalnego (zastąpiła ocenę średniookresowych priorytetów polityki gospodarczej), plany
rozwoju obszarów wiejskich oraz narodową strategię zatrudnienia.

Zadania wynikające z “Partnerstwa dla Członkostwa” Rząd RP realizował w oparciu o Narodowy
Program Przygotowania do Członkostwa Polski w UE (NPPC), przyjęty przez Radę Ministrów w
czerwcu 1998 r. Program obejmował działania przewidziane na lata 1998-2002 i dotyczył
najważniejszych elementów polityki integracyjnej Polski, w tym związanych z włączeniem do
Jednolitego Rynku UE. NPPC traktowany był jako dokument otwarty, podlegający corocznym
uzupełnieniom. Od 2000 roku struktura dokumentu odzwierciedlała zadania programowe zgodnie z
obszarami prawa wspólnotowego wyodrębnionymi dla celów negocjacji akcesyjnych.

Część handlowa Układu Europejskiego weszła w życie jako Umowa przejściowa w 1992 r., a całość

Układu - w 1994 roku. Podczas szczytu UE w Berlinie w marcu 1999 r. przyjęte zostały ramy czasowe
i warunki budżetowe w sprawie rozszerzenia Unii o pierwszą grupę państw kandydujących. Nowa
perspektywa finansowa zakładała gotowość Unii do przyjęcia nowych członków od 2002 r.

Oceny wypełniania kryteriów kopenhaskich dokonywała corocznie Komisja Europejska w tzw.
Raportach Okresowych. W ubiegłoroczny Raporcie Okresowy z październiku 2002 r. KE określiła,
które kraje spełniają kryteria członkostwa i tym samym znajdą się w pierwszej grupie państw
przystępujących do Unii.

Polska rozpoczęła negocjacje akcesyjne 31 marca 1998 r. wraz z czterema innymi krajami z Europy
Środkowej i Wschodniej (tj. Czechami, Estonią, Słowenią, Węgrami) i Cyprem. W grudniu 1999 r.
zakończona została procedura składania stanowisk negocjacyjnych. Rada Europejska w Helsinkach w
grudniu 1999 r. wytyczyła „mapę drogową negocjacji” (Road map), zawierającą harmonogram
zakładający ich zakończenie w roku 2002. Jednocześnie podjęta została decyzja o rozpoczęciu
negocjacji akcesyjnych z kolejnymi sześcioma państwami kandydującymi, tj. Bułgarią, Litwą, Łotwą,
Maltą, Słowacją i Rumunią (tzw. Grupa Helsińska).

Rozwiązania instytucjonalne przygotowujące UE do rozszerzenia zostały określone w Traktacie z
Nicei, który został przyjęty w trakcie szczytu UE w Nicei w 2000 roku, a wszedł w życie 1 lutego
2003 r. po ratyfikacji przez wszystkie państwa członkowskie. Dalszych zmian instytucji dokona
Konferencja Międzyrządowa, której zakończenie zaplanowano na 2004 rok.

W celu przyspieszenia dostosowania w zakresie przyjmowania i implementacji acquis communautaire
Sejm RP zdecydował o przyjęciu szybkiej ścieżki legislacyjnej dla ustaw związanych z integracją.

15 listopada 2001 r. przyjęto Europejską Strategię Rządu RP, w której potwierdzono determinację do
zakończenia rokowań z Unią Europejską w 2002 r. i uzyskania członkostwa w 2004 r. Realizacja
założeń kolejnych Strategii Rządu RP (przyjętych na okres prezydencji hiszpańskiej i duńskiej w UE)
doprowadziła do zakończenia negocjacji akcesyjnych z UE na szczycie w Kopenhadze, 13 grudnia
2002 r.

Traktat Akcesyjny, określający warunki przystąpienia Polski (i pozostałych krajów przystępujących
do UE) został podpisany 16 kwietnia 2003 r. w Atenach. Następnie, zarówno w państwach
przystępujących do UE, jak i państwach członkowskich, rozpoczną się procedury ratyfikacji Traktatu.
Społeczeństwa większości państw przystępujących wypowiedzą się na temat warunków akcesji do UE
w drodze referendów.

Polityka Polski u dobie integracji z UE

Polska podczas integracji z Unią Europejską napotkała na szereg wyzwań, z którymi musiała sobie
poradzić m.in:

- dostosowanie prawa – Polska wyraziła zgodę na wdrożenie całości wspólnotowego dorobku
prawnego UE, niestety dokonanie szybkich zmian np. w takich obszarach jak ochrona środowiska,
polityka transportowa, rolnictwo, podatki czy polityka konkurencji, nie było możliwe, stąd konieczne
było ustanowienie okresów przejściowych.

- ogromnym problemem (przewijającym się przez cały tekst Woźniaka) jest konkurencyjność
Polskich przedsiębiorstw – polskie przedsiębiorstwa były nie przygotowane do spełnienia unijnych
norm, tych które dopuściłyby je na rynek unijny. To wiązało się dla nich z dodatkowymi nakładami,
co sprawiało, że ich produkty czy usługi nie były konkurencyjne na rynkach unijnych. Do
pierwszoplanowych zadań instytucji rządowych i samorządu gospodarczego należy ułatwienie firmom
dostępu do informacji o wymogach Jednolitego Rynku oraz możliwościach skorzystania z pomocy dla
ich spełnienia, a także pomoc w uzyskaniu stosownych certyfikatów niezbędnych do dopuszczenia
towarów na rynek. Dotyczyło to w szczególności słabszych kapitałowo i administracyjnie małych i
średnich przedsiębiorstw.

- na przełomie wieków naszym największym problemem niski wzrost gospodarczy, głęboki spadek
wydatków inwestycyjnych (mniej niż co 5 złotówka przeznaczana była na inwestycje), rosnący
deficyt budżetowy i dług publiczny, ogromne bezrobocie (w 2002 roku sięgające 20%) – to

wszystko było wynikiem zbyt wysokich wydatków publicznych i ich przeznaczania na utrzymywanie
nierentownych przedsiębiorstw państwowych zamiast nap. Na infrastrukturę transportową. W 2002
roku powstał tzw. efekt wypychania inwestycji prywatnych prze wydatki państwowe – banki
komercyjne pożyczały głównie rządowi, bo mniejsze było ryzyko związane z taką pożyczką, nie
chciały one finansować inwestycji podmiotów prywatnych, nawet dużych i znanych firm, nie mówiąc
już o małych i średnich firmach

- prywatyzacja – do 1999 roku prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych postępowała, do
rekordowej wielkości wpływów z prywatyzacji prawie 27 mld zł w 2000 roku. Niestety w latach
późniejszych (2001-2002/3) proces prywatyzacji wyhamował. Pomijając brak wpływów w budżecie,
nade wszystko oznaczało to niedostosowanie elektroenergetyki, gazownictwa, PKP, chemii ciężkiej i
innych sektorów do wymogów konkurencji na wspólnym rynku europejskim, zwłaszcza wobec
jednoczesnej realizacji programów oddłużenia państwowych bankrutów na koszt podatników i
urzędniczej konstrukcji państwowych konglomeratów kapitałowych, np. Polskiego Cukru, Kompanii
Węglowej i Polskich Hut Stali. Inne dane donoszą, iż w owym czasie pełną prywatyzacją objęto
zaledwie nieco ponad 60% byłych firm państwowych.

- ogromne zadłużenie przedsiębiorstw – niektóre przedsiębiorstwa uświadczyły pomocy publicznej
(ponad 11 mld zł w 2001 roku), ale to była tylko kropla w morzu potrzeb – w 2003 roku by ograniczyć
wydatki wyeliminowanie możliwości

ZASADNICZYM CELEM PRZYSTĄPIENIA POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ BYŁO
POPRAWIENIE KONKURENCYJNOŚCI POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW. A czy coś to dało?:D
Zdecydowanie przed Polskimi przedsiębiorcami powstało wiele możliwości i dróg rozwoju, ale
równocześnie istnienie na rynku unijnym jest ogromnym wyzwaniem.

65. Ministrowie finansów III RP

Rząd

Minister Finansów

Urzędowanie

Tadeusza Mazowieckiego

24.09.1989 – 14.12.1990

Leszek Balcerowicz

24.08.1989 - 14.12.1990

Jan Krzysztof Bielecki 4.1.1991
- 5.12.1991

Leszek Balcerowicz

4.1.1991 - 5.12.1991

Jan Olszewski

6.12.1991 - 4.06.1992

Karol Lutkowski

Andrzej Olechowski

23.12.1991 – 26.02.1992

28.02.1992 – 4.06.1992

Waldemar Pawlak 05.06.1992 -
10.07.1992

Nie udało mu się stworzyć
rządu – podał się do dymisji

Hanna Suchocka

10.07.1992 - 18.10.1993

Jerzy Osiatyński

10.07.1992 - 18.10.1993

Waldemar Pawlak 18.10.1993 -
21.03.1995

Marek Borowski

Grzegorz Kłodko

18.10.1993 – 8.02.1994

28.04.1994 – 21.03.1995

Józef Oleksy

25.03.1995 - 1.02.1996

Grzegorz Kłodko

24.03.1995 – 1.02.1996

Włodzimierz Cimoszewicz
16.02.1996 - 17.10.1997

Grzegorz Kłodko

Marek Belka

15.02.1996 - 4.02.1997

4.02.1996 – 17.10.1997

Jerzy Buzek

17.10.1997 - 19.10.2001

Leszek Balcerowicz

Jarosław Bauc

Halina Wasilewska –
Trenkner

17.10.1997 – 8.06.2000

8.06.2000 – 28.08.2001

28.08.2001 – 19.10.2001

Leszek Miller

19.10.2001 - 2.05.2004

Marek Belka

Grzegorz Kłodko

Andrzej Raczko

19.10.2001 – 6.07.2002

6.07.2002 – 16.06.2003

16.06.2003 – 2.05.2004

Marek Belka

2.05.2004 - 31.10.2005 (dwa
rządy)

Andrzej Raczko

Mirosław Gronicki

2.05.2004 – 21.07.2004

21.07.2004 – 31.10.2005

Kazimierz Marcinkiewicz
31.10.2005 - 14.07.2006

Teresa Lubińska

Zyta Gilowska

Paweł Wojciechowski

31.10.2005 – 7.01.2006

7.01.2006 – 24.06.2006

24.06.2006 – 14.07.2006

Jarosław Kaczyński 14.07.2006
- 16.11.2007

Stanisław Kluza

Zyta Gilowska

14.07.2006 – 22.09.2006

22.09.2006 – 7.09.2007

10.09.2007 – 16.11.2007

Donald Tusk

16.11.2007 – 18.11.2011

18.11.2011 -

Jacek Rostkowski

16.11.2007 – 18.11.2011

18.11.2011 -

66. Polityka celna w III RP

Polityka celna Polski nie była przez cały okres (od 1998 – 2002 – ukończenia negocjacji akcesyjnych)
jednolita, w różnych okresach cechowała się innymi priorytetami.

Możemy wyodrębnić 3 etapy, w których różnie się ta polityka celna kształtował:

 Etap pierwszy: od stycznia 1990 – lipca 1991: (można powiedzieć, że w tym okresie nasi

politycy tak się zachłysnęli zachodem, że postawili na bardzo liberalną, ustalając bardzo
niskie ok. 5% stawki celne na większość towarów, co sprawiło, że produkty zagraniczne były
czasem tańsze od rodzimych; pierwsi oburzyli się rolnicy, później producenci innych dóbr i w
następnym okresie podniesiono stawki celne)

- za rządów Mazowieckiego przyjęto Plan Balcerowicza, a także kilka innych unormowań =, które
miały dopełniać jego działanie. Jednym z takich aktów prawnych była ustawa Prawo Celne, która
wprowadziła określone reguły stanowiące w miarę spójny fundament funkcjonowania polskiego
handlu zagranicznego. W tej ustawie podkreślono iż każdy podmiot na równych prawach może
dokonywać obrotu towarowego za granicą -> co było wyraźnym odkreśleniem się od PRL-owskiego
monopolu państwa w handlu zagranicznym.

- w tym pierwszym okresie cła (jak wszystkie inne instrumenty polityki gospodarczej) miały być
podporządkowane głównemu celowi planu stabilizacyjnego: obniżeniu inflacji. Miało temu służyć
wprowadzenie baaaardzo liberalnej polityki celno handlowej. Spodziewano się też, że wzrost
konkurencyjności na rynku wewnętrznym przyczyni się do restrukturyzacji polskich przedsiębiorstw
oraz kreacji nowych strumieni handlu. Drastycznie obniżono stawki celne (nie były one przemyślane,
dokonane po głębszej analizie sytuacji na rynku, ale były sztywno, szybko ustalone) – średnia stawka
celna w owym okresie wynosiła 5.36% (w jednym z miesięcy osiągnęła ona nawet wartość 3.36%!).
Polska stała się zarazem jedną z najbardziej otwartych na import gospodarek. Wszystko by było fajnie,
ale zalała nas fala tańszych produktów zagranicznych, na czym tracili rodzimi producenci – jako
pierwsi zaczęli protestować rolnicy, więc rząd podniósł drastycznie cła na produkty rolno-spożywcze
do 15% oraz wprowadził surowsze kontrole i wyższe wymagania uzyskania poszczególnych
certyfikatów jakości.

- w tym okresie mamy do czynienia również z niczym nieskrępowanym prawem zakładania
działalności gospodarczej, firmy powstawały jak grzyby po deszczu i wkrótce to sektor prywatny
zdominował handel zagraniczny; wg autora książki wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw wpłynął
na ich łatwiejsze przystosowanie się do realiów zachodu i poskutkowało efektem przesunięcia i kreacji
handlu.

 Etap drugi: od stycznia 1991 do końca 1994 roku (etap wzmożonej protekcji celno-

handlowej; jej symptomy odpisałam wyżej w pierwszym etapie)

Działania w tym etapie zbiegły się z rozpoczęciem przez Polskę starań akcesyjnych do struktur
Unijnych. W związku z tym rozpoczął się powolny proces dostosowawczy naszego systemu celnego
do analogicznych struktur istniejących w państwach, gdzie podstawą istnienia gospodarki jest sprawny
i skuteczny aparat celno – podatkowy.

- to co charakteryzuje ten okres to jak już wcześniej wspomniałam nasilenie praktyk
protekcjonistycznych(rosnące cła, oplaty wyrównawcze na produkty rolno-spożywcze etc.) w
połączeniu z kreacją instrumentów polityki przemysłowej (koncesje kontyngenty) świadczyły o
głębokim interwencjonizmie państwa.

- tym co charakteryzowało też ten okres było rozpoczęcie procesów integracji z państwami Wspólnoty
Europejskiej, którego głównym przejawem było zaktualizowanie ustawodawstwa celnego zgodnie z
normami światowymi, wprowadzenie nomenklatury towarowej w importowanej taryfie celnej oraz co
też było przejawem tego, iż Polska starała się dostosowywać do systemu celnego wspólnoty - przyjęto
1 stycznia 1992 obowiązek posługiwania się jednolitym dokumentem odprawy celnej SAD

(beznadziejny dokument, na każdy produkt inny wzór wypełniania, można się pomylić 2 miliony razy
– znaczy ja się myle:D). Ten dokument dalej obowiązuje i jest wzorowany na dokumencie celnym UE
i państw EFTA.

- co jest też istotne, 5 lipca 1993 podatek obrotowy został zastąpiony przez podatek od towarów i
usług VAT. Zbiegło się to w czasie z wprowadzeniem nowej zmodyfikowanej taryfy celnej, która
wynosila teraz średnio 12%, a na towary rolne 21%

- w 1994 roku nasi cudowni politycy doszli także do wniosku, iż nie powinni traktować ceł jako
instrumentu antyinflacyjnego, ale powinny one służyć zwiększaniu produkcji konkurencyjnej na rynku
krajowym i rynkach zagranicznych. Ktoś mądry doszedł w końcu do wniosku, iż nie można miej
jednej taryfy celnej na wszystkie towary, tylko w zależności od sytuacji na rynku powinno się
stosować w stosunku do konkretnych grup towarów zróżnicowane stawki celne. I tu wchodzimy w
etap 3.

 Etap trzeci: od stycznia 1995 do 2002 roku (okres stopniowej redukcji stawek celnych i

przyśpieszenie procesu integracji z UE)

Główne cechy i tendencje polityki celnej w tym okresie:

- związanie stawek celnych na produkty przemysłowe i taryfikacje cel w stosunku do artykułów
rolnych wynikających z Gatt/Wto

- szybka redukcja stawek celnych obciążających produkty przemysłowe wynikające głównie z umów
o utworzeniu stref wolnego handlu

- spadek ogólnej efektywnej protekcji produkcji krajowej – co było dodatkowo spowodowane
stopniowym znoszeniem podatku importowego, aż w 1997 całkowitego jego zniesienia. Zaczął spadać
średni poziom stawek celnych, do poziomu kilku procent, a na produkty rolne do 15,8%.

- dostosowanie prawodawstwa celnego do wymogów WTO i UE – co wynikło m.in. z wejściem w
życie Układu Europejskiego o Stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi z 1994 roku,
przystąpieniem Polski z dniem 1.01.1995 do WTO, podpisaniu szeregu umów bilateralnych i
wielostronnych dotyczących utworzenia stref wolnego handlu, uchwalenie w maju 1995 Białej Księgi
Komisji Europejskiej dotyczącej postępów Polski w staraniach akcesyjnych.

- stosowanie instrumentów ochrony przed nieuczciwym bądź nadmiernym importem

Zwieńczeniem tego okresu było zakończenie negocjacji z UE w sferze problematyki celnej. W marcu
2001 Komisja Europejska zleciła Radzie zamknięcie negocjacji z Polską w obszarze unia celna.
Decyzja ta oznacza, że zdaniem Brukseli polska administracja odpowiedzialna za cło jest w stanie
skutecznie kontrolować przyszłą zewnętrzną granice celną Unii Europejskiej.

Można wyróżnić etap 4 – etap całkowitego przystosowania się do funkcjonowania u Unii
Europejskiej.

To już jest KONIEC, nie ma już nic 