Występowanie i ważniejsze czynności życiowe protistów

1. Odżywianie:

a) samożywne = autotroficzne

np. listownica, skrętnica, pierwotek

b) cudzożywne = heterotroficzne

np. pantofelek, ameba, śluzorośla

c) miksotroficzne (samo- i cudzożywne)

np. euglena

2. Autotrofy – fotoautotrofy – posiadają barwne PLASTYDY =

CHROMATOFORY o różnorodnych kształtach i zabarwieniu.
Barwniki protistów samożywnych:



zielone – chlorofile a, b, c lub d;



karotenowce = karotenoidy:

- karoteny, np. pomarańczowy (karoten) i czerwony (likopen),
- ksantofile, np. brązowa fukoksantyna (u brunatnic);



fikobiliny (u krasnorostów):
- fikoerytryna (czerwona),
- fikocyjanina (niebieska, szara).

3. Substancje zapasowe:



skrobia,



paramylon,



chryzolaminaryna (cukry),



glikogen,



tłuszcze.

4. Odżywanie cudzożywne:

a) wchłanianie:

- dyfuzja prosta – odbywa się zgodnie z gradientem (różnicą) stężeń (tak
transportowane są przez błony komórkowe np.: O

2

, CO

2

, N

2

, NH

3

, mocznik i

inne);
- dyfuzja wspomagana (ułatwiona) – odbywa się zgodnie z gradientem stężeń (np.
jony potasu, chloru i związki organiczne, np. glukoza);
- transport aktywny – odbywa się wbrew gradientowi stężeń przy udziale
nośników białkowych (podobnie jak dyfuzja wspomagana) oraz wymaga
dostarczania energii (np. jony np. sodu i związki organiczne, np. aminokwasy).

u cudzożywnych

b) endocytozy, czyli pobieranie cząstek pokarmu z zewnątrz:

- pinocytoza – pobierane są substancje wielkocząsteczkowe (np. białka, tłuszcze,
jony);
- fagocytoza – pobierane są pojedyncze komórki lub ich fragmenty (np. bakterie,
drożdże, okrzemki).

Porównywana cecha

FAGOCYTOZA

PINOCYTOZA

wielkość pobieranych
substancji

większe (np. całe komórki)

mniejsze (np. białka)

wodniczki pokarmowe

są większe, strawieniu nie
ulega błona wodniczki, lecz
jedynie jej zawartość

są mniejsze, zostają w
całości strawione

trawienie

strawieniu nie ulega błona
wodniczki, ubytek błony
komórkowej; zostają
niestrawione resztki
(wydalane przez wodniczkę
z komórki w procesie
egzocytozy)

strawieniu ulega cała
wodniczka, nie zostają
resztki; nie ma ubytku
błony komórkowej

rodzaj substancji
pobieranej

stała

płynna

nośniki
białkowe

.

receptor
białkowy

sposób pobierania

za pomocą łączących się
wypustek plazmatycznych (i
oblanie cząstek
pokarmowych cytoplazmą)

tworzenie kanalików
zakończonych banieczkami
wypełnionych pobieraną
substancją – pęcherzyki
pinocytarne, odrywają się
od błony komórkowej do
cytoplazmy.

5. Oddychanie:

a) aeroby – większość (wolnożyjące = wolnopływające)
b) anaeroby – pasożyty i symbionty.

6. Osmoregulacja – mechanizmy pozwalające utrzymać stałe ciśnienie osmotyczne w

organizmie, np. usuwanie nadmiaru wody i soli mineralnych z organizmu.
a) protisty morskie, pasożyty i symbionty są IZOTONICZNE względem środowiska

zewnętrznego, a więc nie przeprowadzają osmoregulacji; brak u nich wodniczek
tętniących.
np. otwornice

b) protisty słodkowodne są HIPERTONICZNE względem środowiska zewnętrznego,

czyli mają większe stężenie substancji osmotycznie czynnych (rozpuszczonych)
wewnątrz komórki niż na zewnątrz. Nadmiar wody usuwają za pomocą wodniczek
tętniących.
np. pantofelek, euglena

7. Wydalanie – to proces charakterystyczny dla organizmów cudzożywnych, polegający

na usuwaniu z organizmu zbędnych i szkodliwych produktów metabolizmu, głównie
związków azotowych powstających podczas rozkładu zbędnych aminokwasów
(amoniak, mocznik, kwas moczowy).
Wydalanie u protistów odbywa się:
a) u morskich, pasożytów i symbiontów: przez błonę komórkową;
b) u słodkowodnych: za pomocą wodniczek tętniących.

WYDALANIE U PIERWOTNIAKÓW (praca wodniczki tętniącej):

POKRYCIE CIAŁA PIERWOTNIAKÓW (przekrój poprzeczny wg zdjęć z
mikroskopu elektronowego):

8. Wrażliwość na bodźce:

a) zmiana polaryzacji błony:

b) euglena posiada fotoreceptor na dłuższej wici oraz czerwoną plamkę oczną

(stigmę) w cytoplazmie.

9. Poruszanie się (TAKSJE – poruszanie się organizmów jednokomórkowych):

a) ruch pseudopodialny (ameboidalny, pełzakowaty) – jak ameba, za pomocą

nibynóżek;

b) ruch undulipodialny – za pomocą undulipodiów, czyli rzęsek lub wici, np.

pantofelek (rzęski – krótsze), euglena (wici – dłuższe).

BUDOWA WICI:

[włókna – mikrotubule
(rurki białkowe)]

(centriola)