Podstawy ekonomiki,
kalkulacji kosztów i cen

Opracowanie:
mgr inż. Paweł Kluczuk
mgr inż. Aleksander Nicał

Podstawowe informacje dotyczące
dokumentacji kosztorysowej

Proces inwestycyjny – ogół wszystkich
czynności koncepcyjnych, prawnych,
projektowych, budowlanych i innych,

projektowych, budowlanych i innych,
związanych z powstaniem nowego
obiektu budowlanego

Cykl inwestycyjny – czas realizacji
powyższych czynności

Proces inwestycyjny:

Etap I – przygotowanie inwestycji

•

Faza 1 – studia i analizy przedprojektowe

Podstawowe informacje dotyczące
dokumentacji kosztorysowej

•

Faza 2 – dokumentacja przedprojektowa

•

Faza 3 – projektowanie

Etap II – realizacja inwestycji

•

Faza 4 – wykonawstwo robót budowlanych

•

Faza 5 – montaż maszyn i urządzeń

•

Faza 6 – rozruch i próbna eksploatacja

Znaczenie dokumentacji kosztorysowej w
procesie inwestycyjnym

Kosztorys – dokument określający wyrażoną
w pieniądzu wartość obiektów lub robót
budowlanych, wyliczoną według ustalonych
metod

metod

Kosztorys budowlany – w zależności od
swojego zakresu, wyraża wartość
wszystkich nakładów poniesionych na
wykonanie całej inwestycji albo określonego
obiektu bądź danego rodzaju robót, np.
robót ziemnych lub instalacji sanitarnych

Znaczenie dokumentacji kosztorysowej w
procesie inwestycyjnym

Najważniejsze funkcje kosztorysów to:

Funkcja szacowanie kosztów

Funkcja cenotwórcza

Funkcja cenotwórcza

Funkcja nakładcza

Funkcja rozliczeniowa

Znaczenie dokumentacji kosztorysowej w
procesie inwestycyjnym

Funkcję szacowania kosztów pełnią
kosztorysy sporządzane przez inwestora lub
autora dokumentacji technicznej w celu
określenia całości wydatków związanych z

określenia całości wydatków związanych z
planowanym przedsięwzięciem. Dla
inwestora wartość określona w kosztorysie
jest to przewidywany koszt, zazwyczaj
określony szacunkowo, potrzebny do oceny
realności i opłacalności inwestycji oraz
opracowania planu jej finansowania.

Znaczenie dokumentacji kosztorysowej w
procesie inwestycyjnym

Funkcję cenotwórczą pełnią
kosztorysy sporządzane przez firmy
budowlane, aby obliczyć cenę, za jaką

budowlane, aby obliczyć cenę, za jaką
mogą wykonać zamówienie.

Znaczenie dokumentacji kosztorysowej w procesie
inwestycyjnym

Funkcja nakładcza kosztorysu to możliwość
uzyskania informacji dotyczących ilości
potrzebnych godzin do wykonania
wszystkich robót w danym obiekcie
budowlanym, ilości potrzebnych materiałów

budowlanym, ilości potrzebnych materiałów
oraz czasu zatrudnienia sprzętu
budowlanego. Aby obliczyć cenę wykonania
całego obiektu budowlanego lub robót
remontowych, należy skalkulować wartość
każdej roboty, zsumować je wszystkie i
doliczyć zysk przedsiębiorstwa.

Znaczenie dokumentacji kosztorysowej w procesie
inwestycyjnym

Funkcja rozliczeniowa kosztorysu – w
odróżnieniu od poprzednich – może być
realizowana tylko po wykonaniu robót i
ustaleniu ich ilości. Dzieję się tak, gdy

ustaleniu ich ilości. Dzieję się tak, gdy
dokładny zakres i ilość robót są trudne lub
niemożliwe do ustalenia przed ich
wykonaniem. Typowym przykładem takiej
sytuacji są roboty remontowo-budowlane.

Znaczenie dokumentacji kosztorysowej w procesie
inwestycyjnym

Studia przedprojektowe

Orient. oszacowanie wielkości kosztów

Koncepcja programowa inwestycji

Wskaźnikowe zestawienie inwestycji

Stadia procesu inwestycyjnego

Dokumentacja kosztowa

Projekt podstawowy

Projekt wykonawczy (techniczny)

Przetarg (zamówienie) na rob. bud.

Wykonawstwo robót budowlanych

Rozruch i uruchomienie inwestycji

Zbiorcze zestawienie kosztów

Kosztorys inwestorski

Kosztorys ofertowy

Kosztorysy dodatkowe i powykonawcze

Preliminarz kosztów

Znaczenie dokumentacji kosztorysowej w procesie
inwestycyjnym dla inwestora

Kosztorys inwestycji jest:

podstawą do:

•

oceny realności i opłacalności inwestycji,

•

oceny realności i opłacalności inwestycji,

•

wyboru realizowanego wariantu,

•

opracowania sposobu finansowania inwestycji,

•

zawierania umów z kontrahentami,

narzędziem do kontrolowania
wydatków

Znaczenie dokumentacji kosztorysowej w procesie
inwestycyjnym dla przedsiębiorstwa budowlanego

Kosztorysy i kalkulacje kosztów:

Kosztorysy są podstawą do:

•

opracowania projektu technologii i organizacji robót,

•

programu finansowania budowy,

•

kontroli kosztów i postępu robót.

Kalkulacje kosztów służą do:

•

przygotowania ofert i pozyskania zleceń,

•

wyboru metod wykonywania robót,

•

formułowania strategii działania przedsiębiorstwa w średnim i
dłuższym okresie.

Podstawy prawne

Ustawa z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach:

Cena: wartość wyrażona w jednostkach
pieniężnych, którą kupujący
jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za

jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za
towar lub usługę.

Ceny towarów i usług

uzgadniają strony

zawierające umowę.

Podstawy prawne

Jeżeli inwestor będzie płacił przedsiębiorcy ze
ś

rodków publicznych, musi - przed zawarciem

umowy - ustalić orientacyjną wartość zamówienia i
na tej podstawie zastosować odpowiedni tryb
udzielenia zamówienia (patrz ustawa Prawo

udzielenia zamówienia (patrz ustawa Prawo
zamówień publicznych z dnia 29 stycznia 2004 r.).
W celu ustalenia orientacyjnej wartości zamówienia,
należy sporządzić

kosztorys inwestorski (patrz

rozporządzenie MI z dnia 18 maja 2004 r. w
sprawie metod i podstaw sporządzania kosztorysu
inwestorskiego dla zamówień publicznych)

W relacjach z wykonawcą, inwestor jest określany
jako

zamawiający (towary lub usługi)

Podstawy prawne

Cena z punktu widzenia zamawiającego:
kwota, którą inwestor jest skłonny zapłacić
wykonawcy za wykonanie zamówienia; jest
wyrażoną w pieniądzu wartością tego

wyrażoną w pieniądzu wartością tego
zamówienia dla inwestora, uwzględniającą
aktualną sytuację w zakresie popytu i
podaży na rynku budowlanym.

Kwota płacona przez zamawiającego
wykonawcy jest

wynagrodzeniem

wykonawcy za wykonanie zamówienia.

Podstawy prawne

Według Kodeksu cywilnego
wynagrodzenie wykonawcy może
mieć formę:

mieć formę:

Wynagrodzenia ryczałtowego,

Wynagrodzenia kosztorysowego.

Podstawy prawne

Wynagrodzenie ryczałtowe jest
niezmienne bez względu na
rzeczywisty zakres zamówienia,

rzeczywisty zakres zamówienia,
warunki jego wykonania i koszty
poniesione przez wykonawcę.

Podstawy prawne

Wynagrodzenie kosztorysowe jest ustalone na
podstawie planowanego zakresu prac dla
wykonania zamówienia i przewidywanych kosztów
wykonania tych prac; wynagrodzenie kosztorysowe
ustalone w umowie (przed wykonaniem

ustalone w umowie (przed wykonaniem
zamówienia) jest wynagrodzeniem orientacyjnym, a
ostateczna wysokość wynagrodzenia wykonawcy
uwzględnia rzeczywisty zakres i ilości wykonanych
prac oraz taką zmianę stawek i cen w okresie
wykonywania zamówienia, na którą wykonawca nie
miał wpływu.

Podstawy prawne

O formie wynagrodzenia wykonawcy
decyduje zamawiający.

Podstawy prawne -
wynagrodzenie ryczałtowe

Jeżeli wynagrodzenie wykonawcy ma mieć
formę

wynagrodzenia ryczałtowego,

zamawiający przekazuje wykonawcy wykaz
tych części zamówienia, których suma cen

tych części zamówienia, których suma cen
tworzy łączną wartość wynagrodzenia
wykonawcy. Tymi częściami zamówienia są
całe obiekty inwestycyjne lub ich
wyodrębnione części (elementy), kompletne
pod względem konstrukcyjnym lub
użytkowym.

Podstawy prawne -
wynagrodzenie ryczałtowe

Dokument przekazywany przez zamawiającego jest
zwykle określany jako Wykaz Elementów
Rozliczeniowych, Tabela Elementów
Rozliczeniowych lub Wykaz Robót. Termin „Roboty"
oznacza w tym przypadku świadczenia wykonawcy

oznacza w tym przypadku świadczenia wykonawcy
wynikające z umowy zawartej z zamawiającym.
Dokument opracowany przez wykonawcę i
przedstawiony zamawiającemu nosi nazwę
Wycenionego Wykazu Elementów
Rozliczeniowych, Wycenionej Tabeli Elementów
Rozliczeniowych lub Wycenionego Wykazu Robót.

Podstawy prawne -
wynagrodzenie kosztorysowe

Jeżeli wynagrodzenie wykonawcy ma mieć formę
wynagrodzenia kosztorysowego, zamawiający
przekazuje wykonawcy wykaz robót, których sumy
cen tworzą ceny obiektów lub ich elementów. W
dokumencie przekazywanym przez zamawiającego

dokumencie przekazywanym przez zamawiającego
są podane opisy robót oraz ich jednostki miary i
ilości, dlatego dokument ten jest określany jako
przedmiar robót (przedmiar- bo ilości są mierzone
przed wykonaniem robót; po wykonaniu robót
sporządza się obmiar, a dokument jest określany
jako książka obmiarów).

Podstawy prawne -
wynagrodzenie kosztorysowe

Zamawiający decyduje również, w jaki
sposób wykonawca powinien wyliczyć ceny
robót (Opis sposobu wyliczenia ceny
oferty). Dokument opracowany przez

oferty). Dokument opracowany przez
wykonawcę i przedstawiony
zamawiającemu nosi nazwę

kosztorysu

ofertowego (ofertowy - bo zawiera
propozycję wynagrodzenia wykonawcy,
wyliczonego przed wykonaniem robót).

Podstawy prawne

Cena z punktu widzenia wykonawcy:

Kwota, za którą wykonawca jest
skłonny sprzedać wykonane roboty;

skłonny sprzedać wykonane roboty;
wysokość tej kwoty powinna:

•

zapewnić uzyskanie zamówienia,

•

zapewnić opłacalność produkcji.

Koszt produkcji budowlanej

Warunki opłacalności produkcji:

warunek konieczny: pokrycie kosztów produkcji,

warunek wystarczający: otrzymanie nadwyżki
finansowej, przeznaczanej na potrzeby rozwojowe

finansowej, przeznaczanej na potrzeby rozwojowe
przedsiębiorstwa i obsługę ewentualnego
zadłużenia

C ≥ C

min

Wyznaczanie C

min

- konieczność uwzględnienia

kosztów finansowych i zróżnicowania formuł
obliczeniowych w zależności od ustalonych źródeł
finansowania robót.

Koszt produkcji budowlanej

Koszt produkcji budowlanej:
wartość pracy żywej i pracy sprzętu
oraz wartość materiałów i innych

oraz wartość materiałów i innych
ś

rodków, które należy zużyć w

związku z realizacją produkcji
budowlanej.

Koszt produkcji budowlanej

Rodzaj i ilość środków produkcji
potrzebnych do wytworzenia, w ustalony
sposób, określonego produktu albo
wykonania określonej roboty nazywa się
nakładami rzeczowymi. W budownictwie

nakładami rzeczowymi. W budownictwie
wyróżnia się trzy rodzaje nakładów
rzeczowych:

nakład pracy ludzi, czyli

robociznę

zużycie niezbędnych materiałów –
określane ogólnie jako

materiały

nakład pracy maszyn, sprzętu i urządzeń
transportowych, czyli

praca sprzętu.

Klasyfikacja kosztów produkcji
budowlanej

Układ rodzajowy kosztów (co zostało lub
zostanie zużyte w planowanym okresie?) –
stosowany w rachunkowości
przedsiębiorstw,

przedsiębiorstw,

Układ kalkulacyjny kosztów (na co i gdzie
zostaną poniesione koszty?) – stosowany
przez przedsiębiorstwa w kalkulacji kosztów
i cen na potrzeby zawierania umów z
zamawiającymi.

Klasyfikacja kosztów produkcji
budowlanej

Układ rodzajowy

materiały (wszelkie),

paliwo,

paliwo,

energia,

amortyzacja,

płace,

ubezpieczenia,

inne.

Klasyfikacja kosztów produkcji
budowlanej

Układ kalkulacyjny

materiały bezpośrednie z kosztami
zakupu,

zakupu,

robocizna bezpośrednia,

praca sprzętu,

koszty ogólne budowy,

koszty zarządu przedsiębiorstwa.

Klasyfikacja kosztów produkcji
budowlanej

W skład całkowitych kosztów obiektów budowlanych wchodzą

przede wszystkim koszty bezpośrednie, czyli wydatki

związane bezpośrednio z wykonaniem robót na placu budowy,

wśród których wyróżnia się:

koszt bezpośredni robocizny, tzn. koszt pracy wykonanej na

placu budowy, bezpośrednio związanej z realizacja robót,

placu budowy, bezpośrednio związanej z realizacja robót,

koszty nabycia materiałów obejmujące koszty zakupu i

transportu zewnętrznego materiałów oraz pozostałe koszty

związane z ich zakupem i dostarczeniem na plac budowy lub

do magazynu przedsiębiorstwa,

koszty pracy sprzętu oraz środków transportu

technologicznego.

Klasyfikacja kosztów produkcji
budowlanej

Zapewnienie bezpośrednim wykonawcom
robót budowlanych właściwych warunków
technicznych i organizacyjnych, jak również
kierowanie robotami i całością budowy oraz

kierowanie robotami i całością budowy oraz
przedsiębiorstwa generują koszty, które nie
mogą być przypisane do określonej roboty
lub części obiektu. Odnoszą się za to do
całej budowy i całego przedsiębiorstwa i
noszą nazwę kosztów pośrednich.

Klasyfikacja kosztów produkcji
budowlanej

Wśród kosztów pośrednich wyróżnia się:

koszty ogólne budowy

, obejmujące

wydatki związane bezpośrednio z
organizacją, kierowaniem i ogólną obsługa

organizacją, kierowaniem i ogólną obsługa
procesów produkcyjnych na placu budowy

koszty zarządu

, do których zalicza się

płace personelu kierowniczego i biura
przedsiębiorstwa, koszty administracyjne,
biurowe, delegacje itp. wynikające z
działalności przedsiębiorstwa jako całości.

Klasyfikacja kosztów produkcji
budowlanej

W budownictwie można grupować koszty,
stosując także inne kryteria. W wielu
przypadkach jest wygodne wyodrębnić
koszty, które zmieniają się odpowiednio do

koszty, które zmieniają się odpowiednio do
zmian w wielkości produkcji oraz koszty
niezależne od tych zmian. Z uwagi na to
kryterium rozróżnia się:

koszty zmienne,

koszty stałe

.

Klasyfikacja kosztów produkcji
budowlanej

Koszty zmienne

- koszty, których całkowita

wielkość jest określona przez zakres
produkcji. Całkowity koszt zmienny jest
iloczynem liczby jednostek produkcji i

iloczynem liczby jednostek produkcji i
kosztów jednostkowych,

Koszty stałe

– koszty, których wysokość

jest taka sama w określonym przedziale
czasu i nie zależą od wielkości produkcji.

Klasyfikacja kosztów produkcji
budowlanej

Przy analizowaniu wysokości kosztów i
poszukiwaniu sposobów ich zmniejszenia
może być przydatny podział ze względu na
związek między kosztami i czasem

związek między kosztami i czasem
wykonania robót. Rozróżnia się:

koszty zależne od czasu

, charakteryzujące

związek między czasem wykonania robót a
wielkością kosztów,

koszty niezależne od czasu

, nie mające

związku z czasem wykonywania robót.

Klasyfikacja kosztów produkcji
budowlanej

Ogólna formuła kalkulacyjna cen w budownictwie
wyraża się wzorem:

C

k

= K + Z + P

v

C

k

= K + Z + P

v

gdzie:
K – koszt wykonania obiektu, elementu obiektu lub

robót,

Z – zysk kalkulacyjny (nie należy mylić z rzeczywistym

zyskiem wykonawcy),

P

v

– podatek od towarów i usług.

Klasyfikacja kosztów produkcji
budowlanej

Koszt wykonania robót wyraża się wzorem:

K = K

b

+ K

z

+ K

p

K = K

b

+ K

z

+ K

p

gdzie:

K

b

– koszty bezpośrednie pracy robotników, zużycia

materiałów i zatrudnienia sprzętu,

K

z

– koszty zakupu materiałów,

K

p

– koszty pośrednie.

Klasyfikacja kosztów produkcji
budowlanej

Koszt pośrednie wyraża się wzorem:

K

p

= K

o

+ K

zarz.

K

p

= K

o

+ K

zarz.

gdzie:

K

o

– koszty ogólne budowy,

K

zarz.

– koszty zarządu przedsiębiorstwa.

Klasyfikacja kosztów produkcji
budowlanej

Koszty ogólne obejmują:

Koszty urządzenia placu budowy

Koszty utrzymania placu budowy

•

amortyzacja obiektów zaplecza,

•

zużycie drobnego sprzętu budowlanego,

•

zużycie energii i wody na cele nieprodukcyjne,

•

koszty zatrudnienia personelu
nieprodukcyjnego.

Koszty likwidacji placu budowy

Klasyfikacja kosztów produkcji
budowlanej

Koszty zarządu przedsiębiorstwa obejmują:

Koszty utrzymania majątku trwałego, nie
związanego z poszczególnymi placami budów
(siedziba przedsiębiorstwa, baza sprzętu,

(siedziba przedsiębiorstwa, baza sprzętu,
wytwórnie pomocnicze, wyposażenie w/w obiektów)

Koszty zatrudnienia personelu kierowniczego,
technicznego, administracyjnego i pomocniczego,
nie związanego z poszczególnymi placami budów.