Podstawy ekonomii I

Dr Anita Zarzycka

1.

W gospodarce konkurencyjnej ceny i wielkości
produkcji ustalają się w rezultacie gry popytu i
podaży na poszczególnych rynkach.

2.

Krzywe popytu rynkowego są wyprowadzane z
krańcowych użyteczności różnych dóbr.

3.

Ukształtowane w procesie konkurencji krzywe podaży
różnych towarów zależą od ich kosztów krańcowych.

4.

Przedsiębiorstwa obliczają krańcowe koszty
produktów i krańcowe przychody z czynników
produkcji i stosownie do tego wybierają wielkość
nakładów i produkcji, aby osiągnąć maksymalny zysk.

Funkcjonowanie rynków -
podsumowanie

5.

Krańcowe przychody zsumowane dla
wszystkich przedsiębiorstw pozwalają
wyprowadzić pochodny popyt na czynniki
produkcji.

6.

Otrzymywany w ten sposób popyt na ziemię,
pracę i dobra kapitałowe wyznacza – w
połączeniu z podażą tych czynników – ich
ceny, a więc rentę, płace i stopy procentowe.

7.

Ceny czynników produkcji i wytwarzane ilości
decydują o dochodach co zamyka cały cykl,
pomagając określić popyt na różne towary.

Funkcjonowanie rynków –
podsumowanie cd.

Miliony rynków układają się w logiczną strukturę,
wyznaczając ceny i wielkość produkcji.

1.

Gospodarstwa domowe, dążąc do
maksymalnego zadowolenia, dostarczają
czynników produkcji i nabywają produkty,
podczas gdy

2.

Przedsiębiorstwa, dążąc do maksymalizacji
zysku, przekształcają zakupione od
gospodarstw domowych czynniki produkcji w
gotowe produkty sprzedawane
gospodarstwom.

Równowaga ogólna

Konsumenci rozdzielają swoje dochody
między różne dobra w celu
zmaksymalizowania swojego zadowolenia
(użyteczności). Koszyki dóbr wybierają w taki
sposób, aby krańcowe użyteczności na jedną
jednostkę pieniężną były jednakowe dla
ostatniej jednostki każdego towaru.

Warunek równowagi dla
konsumentów

Na rynkach produktów każde
przedsiębiorstwo ustala swój poziom
produkcji na poziomie przy którym koszt
krańcowy produkcji jest równy cenie dobra.
Ponieważ dotyczy to każdego dobra i każdego
przedsiębiorstwa można powiedzieć, że na
konkurencyjnym rynku cena dobra
odzwierciedla jego społeczny koszt krańcowy.

Warunek równowagi dla
przedsiębiorstw

Równowaga ogólna rynków wyznacza ceny i
wielkości produkcji w taki sposób, aby
krańcowa użyteczność każdego dobra dla
konsumentów była równa kosztowi
krańcowemu każdego dobra dla
społeczeństwa.

Wniosek

Ceny służą producentom jako sygnały
ekonomicznej rzadkości, konsumentom zaś
jako sygnały społecznej użyteczności.
Konkurencyjny mechanizm cen zapewnia
uzyskanie z danych zasobów i danej techniki,
najlepszej kombinacji dóbr i usług.

Jest to krzywa pokazująca zewnętrzną granicę
łącznej użyteczności lub zadowolenia jakie może
osiągnąć gospodarka.

Efektywność gospodarcza zachodzi wówczas, gdy
nie można poprawić sytuacji jednej osoby nie
pogarszając sytuacji kogoś innego.

Oznacza to, że rozwiązania efektywne leżą na
społecznej granicy możliwych użyteczności.

Granica możliwych użyteczności

Granica możliwych użyteczności

Wolny handel międzynarodowy to taki
system, w którym nie są stosowane cła,
ograniczenia ilościowe ani inne przeszkody
dla importu i eksportu.
W systemie wolnego handlu koszty importu
dóbr zagranicznych obejmują jedynie
prawdziwe koszty krańcowe, nie zaś sztuczne
koszty nakładane przez państwo w celu
„ochrony” krajowych przedsiębiorstw i
pracowników.

Efektywny handel
międzynarodowy

W warunkach wolnego handlu gospodarka
światowa może osiągnąć najwyższy poziom
konsumpcji i użyteczności. Korzyści z handlu
to wzrost konsumpcji, wywołany otwarciem
granic dla wymiany. Ingerencja w swobodny
międzynarodowy przepływ towarów spycha
gospodarkę poniżej UPF i obniża potencjalną
konsumpcję.

Efektywny handel
międzynarodowy

Zawodność rynku:



Niedoskonała konkurencja,



Efekty zewnętrzne,



Niedoskonałość informacji.

Wolna konkurencja prowadzi do dużych
nierówności w wysokości dochodów
poszczególnych uczestników rynku.

Efektywność ekonomiczna

1.

Regulacja lub kontrola

2.

Polityka monetarna

3.

Polityka fiskalna

Instrumenty oddziaływania
państwa na gospodarkę



Polityka monetarna

jej celem jest obrona wartości pieniądza,

regulowanie podaży pieniądza krajowego,
zachowanie bezpieczeństwa walutowego
kraju względem zagranicy



Polityka fiskalna - to ogół działań państwa
kształtujących budżet państwa poprzez
zmiany we wpływach i wydatkach

Pieniężne instrumenty
oddziaływania na gospodarkę

Jest to zmiana ustroju społecznego,
ekonomicznego i politycznego.

W Polsce ustalenia dotyczące likwidacji
monopolu władzy i przekształcenia systemu
politycznego na demokratyczny zapadły
podczas obrad Okrągłego Stołu (6.02.1989 –
5.04.1989).

Transformacja

Źródło: E. Skawińska, K. G. Sobiech-Grabka, K. Nawrot, Makroekonomia,
Teoretyczne i praktyczne aspekty gospodarki rynkowej, PWE, Warszawa 2010 r.

Źródło: E. Skawińska, K. G. Sobiech-Grabka, K. Nawrot, Makroekonomia,
Teoretyczne i praktyczne aspekty gospodarki rynkowej, PWE, Warszawa 2010 r.

Najważniejsze obszary przemian
gospodarczych

1.

Stabilizacja gospodarcza

2.

Wolność podmiotów gospodarczych

3.

Liberalizacja procesów gospodarczych na
rynku wewnętrznym i rynkach
zewnętrznych

4.

Tempo i zakres deregulacji gospodarki

5.

Prywatyzacja sektora państwowego

6.

Stworzenie warunków do długookresowego
wzrostu gospodarczego.

Źródło: E. Skawińska, K. G. Sobiech-Grabka, K. Nawrot, Makroekonomia,
Teoretyczne i praktyczne aspekty gospodarki rynkowej, PWE, Warszawa 2010 r.

Metody przejścia do gospodarki
rynkowej

Terapia szokowa – szybkie i radykalne
wprowadzenie zmian – np. Polska

Terapia gradualistyczna – stopniowe, łagodne
wprowadzanie reform – np. Węgry



Recesja gospodarcza



Wystąpienie bezrobocia



Załamanie budownictwa mieszkaniowego



Żywiołowość prywatyzacji



Upadek przedsiębiorstw państwowych



Wzrost długu publicznego

Koszty pierwszego etapu
transformacji

Źródło: E. Skawińska, K. G. Sobiech-Grabka, K. Nawrot, Makroekonomia,
Teoretyczne i praktyczne aspekty gospodarki rynkowej, PWE, Warszawa 2010 r.

Warunki sukcesu procesu
transformacji



Reforma systemu prawnego i administracyjnego
państwa wraz ze stworzeniem formalnych instytucji
niezbędnych do funkcjonowania gospodarki
rynkowej



Liberalizacja cen i handlu, w tym otwarcie obrotów
handlowych z zagranicą (otwarcie na konkurencję
wewnętrzną i zewnętrzną)



Reorganizacja systemu bankowego i monetarnego
oraz stworzenie podstaw instytucjonalnych dla
rynkowo zorientowanej polityki monetarnej



Prywatyzacja gospodarki i stworzenie efektywnie
funkcjonującego rynku kapitałowego



Zduszenie hiperinflacji



Ustabilizowanie rynku towarów i usług (przejście od
rynku producenta do rynku konsumenta)



Ukształtowanie poprawnego systemu cen



Wprowadzenie wymienialności złotówki



Zaawansowanie prywatyzacji sektora państwowego



Zlikwidowanie dolaryzacji gospodarki



Doprowadzenie do umorzenia znacznej części długów
zagranicznych



Otrzymanie pomocy bezzwrotnej (Fundusz Stabilizacji)



Otwarcie gospodarki na zewnątrz



Wzrost PKB już od trzeciego roku transformacji

Kluczowe osiągnięcia początkowego
okresu transformacji



Wciąż duża rola państwa w procesach regulacyjnych w
gospodarce, istnienie monopoli



Słaba jakość prawnej obsługi procesów gospodarczych,
niska jakość i niesprawność sądownictwa, niskie tempo
pracy sądów, niska egzekucja długów



Utrzymywanie wysokiego poziomu płacy minimalnej



Blokada reform finansów publicznych



Subsydia dla przedsiębiorstw (kopalnie, koleje, rolnictwo)



Brak systemowego rozwiązania polityki właścicielskiej
państwa



Nienadążanie z budową kapitału społecznego



Powolny proces budowania społeczeństwa obywatelskiego

Problemy