Psychologia zarządzania

1

Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu

Grupowy poziom zachowań organizacyjnych

Niewiele trendów zmian wywarło taki wpływ na stanowiska pracy,

jak powszechny ruch wprowadzania zespołów.

Przejście od pracy w pojedynkę do pracy zespołowej wymaga od pracowników

współdziałania z innymi, dzielenia się informacjami, radzenia sobie z różnicami i

odchodzenia od działania we własnym interesie na rzecz działania dla dobra zespołu.

Stephen R. Robbins (1998)

W literaturze, prób zdefiniowania tego, czym jest grupa można znaleźć wiele.

W słowniku psychologicznym grupa określona jest, jako „pewna liczba osób

współdziałających w nieokreślonym, ale raczej dłuższym czasie, na podstawie wspólnych

celów i wspólnych wartości oraz bezpośrednio oddziałująca na siebie i świadomie

wyodrębniająca się z otoczenia”

1

.

Jak podaje Zaborowski Z. za M. and C. Sherif grupa to „społeczna formacja, która

składa się z pewnej liczby osób pozostających ze sobą wzajemnie w bardziej lub mniej

określonych pozycjach i rolach, która ma własny system wartości i norm regulujących

zachowanie poszczególnych członków w sprawach ważnych dla grupy”

2

. Ta definicja

szczególnie adekwatnie wydaje się obejmować to, czym jest grupa.

Zespół z kolei, to specyficzna grupa społeczna powiązana formalnymi i nieformalnymi

„więzami”, wykonująca określone zadania w celu uzyskania określonej gratyfikacji

materialnej i pozamaterialnej. Zespoły traktowane są jako specyficzne grupy społeczne, które

charakteryzuje wiele zjawisk charakterystycznych dla grupy społecznej, np. normy grupowe,

spójność, role grupowe, a tworzone są ze względu na różne cele, np. wykonywanie

określonego zadania, rozwiązanie problemu, sformułowanie nowych pomysłów itp.

W literaturze zespół często nazywany jest grupą pracowniczą. System pracy zespołowej jest

rozpowszechniony w organizacjach, gdyż ponad 50% zatrudnionych pracuje w tym systemie.

Cechy grupy:

1. interakcja (wzmacnianie spójności)

1

Szewczuk W., Słownik psychologiczny, Wiedza Powszechna, Warszawa 1985, s. 93

2

Zaborowski Z., Podstawy wychowania zespołowego, PWN, Warszawa 1967, s. 43

Psychologia zarządzania

2

Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu

2. wspólny cel (wzmacnianie więzi)

3. wspólne wartości i normy (regulowanie prawidłowego funkcjonowanie grupy)

4. struktura (role, pozycje, statusy)

Grupy można podzielić według kilku kryteriów. Biorąc pod uwagę możliwości

przynależności do grupy wyróżnić można grupy ekskluzywne (mogą do nich należeć

nieliczni, posiadający określone np. umiejętności lub osiągnięcia), otwarte (gdzie może

należeć każdy) i na wpół otwarte (może do nich należeć każdy, po spełnieniu określonych

kryteriów).

Jeśli weźmiemy pod uwagę liczebność grupy, można wyróżnić grupy małe i duże.

Grupami małymi są takie grupy, gdzie dominuje więź bezpośrednia, członków grupy jest

niewielu, zwykle też stanowią one części grup dużych. Grupa duża zaś to taka, gdzie do

wzajemnej komunikacji niezbędni są już pośrednicy, gdyż obejmuje ona większą ilość osób.

W przypadku kryterium, jakim jest charakter grupy wyróżnić należy grupy

członkowskie, do których należy się, audytoryjne (ich członkowie to względnie bierni

obserwatorzy) i grupy odniesienia, a więc takie, które stanowią podstawę przy ocenie swojej

sytuacji przez jednostkę, są więc dla niej opiniotwórcze, a jednostka zwykle chce zdobyć ich

aprobatę.

Kryterium wyróżnienia grupy mogą być także realizowane przez nią cele, co pozwala

mówić np. o grupach politycznych, ekonomicznych, religijnych, rodzinnych,

wychowawczych, towarzysko – zabawowych itp.

Jeśli zaś za podstawę podziału grup przyjęte zostanie kryterium więzi łączącej

członków grupy to wyróżnić można grupy formalne i nieformalne. Grupą formalną jest taka,

w której przeważa więź rzeczowa, istnieje formalna struktura i takie też przeważają tu więzi.

Ma ona określone zadania do zrealizowania, gdyż powstaje w sposób niejako określony

„odgórnie”. W tego rodzaju grupach istnieje ściśle określony podział ról, zadań i pozycji

zajmowanych w jej strukturze przez poszczególnych członków. Natomiast grupa nieformalna

to taka, w której przeważają więzi o charakterze osobistym, np. paczka przyjaciół. Ich normy

są zwykle dość spontaniczne wyznaczane, a kontakty członków takiej grupy, często są bardzo

bezpośrednie. Struktura wewnętrzna takich grup nie jest zbyt stabilna. Jej wpływ na

członków, a zwłaszcza na modelowanie ich osobowości jest jednak znacznie silniejszy niż w

grupie formalnej. W tej kategorii znajdują się np. grupy młodzieżowe i grupy subkulturowe.

Grupy młodzieżowe to takie grupy, które „tworzone są przez młodzież, w porównaniu z

Psychologia zarządzania

3

Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu

dorosłymi wykazujące niższy stopień operacyjności wspólnych celów, a wyższy stopień

nonkonformizmu wobec akceptowanych przez grupę norm i zasad postępowania oraz

niechętne postawy wobec kontroli osób dorosłych”

3

.

Struktura i osobowość każdego człowieka kształtuje się pod wpływem warunków

społecznych oraz związków interpersonalnych, a także właściwości osobowości. Każdy

człowiek w ciągu swego życia jest członkiem wielu grup, bo bycie członkiem grupy, jaką jest

np. rodzina, grupa rówieśnicza, związane jest z socjalizacją, rozwijaniem zainteresowań,

przynależności do określonej warstwy społecznej itd.

Oczywiście ocena tej samej osoby przez różne grupy, do których ona przynależy

jednocześnie, mogą się znacznie różnić, dlatego że każda z nich może mieć odmienny system

własnych ocen i wartości, tylko dla niej charakterystycznych. Grupy takie mogą mieć

pozytywny wpływ na daną jednostkę, ale także negatywny. Zawsze są one jednak swojego

rodzaju punktem odniesienia dla danej jednostki.

Grupy odniesienia to takie grupy, do których jednostka aspiruje, bądź nie, ale

porównuje do wypracowanych przez nią standardów swoje postawy lub styl życia. Wszystko

tak naprawdę zależy od tego, jakie wartości i zasady oraz jakie cechy osobowości wynosi

dziecko już na „starcie” swego życia, a więc głównie, jakie wartości są ważne w jego

otoczeniu najbliższym, czyli rodzinie, sąsiedztwie czy też trochę później, również w szkole i

grupach rówieśniczych.

I choć nie każdy nie każdy zbiór osób to grupa, to grupa właśnie jest czynnikiem

pośredniczącym między jednostką a organizacją.

Bez względu na to, jakie kryterium użyjemy, by wyodrębnić określony rodzaj grupy,

zawsze będą to osoby powiązane stosunkami uregulowanymi instytucjonalnie, systemem

kulturowo-normatywny, posiadające wspólne wartości (normy), oddzielone od innych

zbiorowości zasadą odrębności (świadomość poczucia odrębności – poczucie „my” – „oni”).

Fazy powstawania grupy (Bruce W. Tuckamn):

Faza I- kształtowanie się „forming” (rozpoznawanie zadania, zasad metod, zbieranie

informacji i środków, oparcie na przywódcy, liderze,

Faza II – burza, awantury „storming” (powstają wewnętrzne konflikty, członkowie grupy

wykazują emocjonalny opór przed zadaniem,

3

Szewczuk W., op. cit., s. 94

Psychologia zarządzania

4

Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu

Faza III – normalizacja „norming” (konflikt jest zażegnany, rozwija się współpraca,

następuje wymiana poglądów i powstanie nowych norm,

Faza IV – wykonanie „performing” (zespół istnieje, role są elastyczne, znajduje się i wdraża

rozwiązania).

Po pewnym czasie grupy wytwarzają także własne normy.

Najważniejszymi zmiennymi wpływającymi na grupę są:

1. rodzaj zadania

2. środowisko,

3. role indywidualne – społeczne,

4. otoczenie,

5. normy grupowe,

6. motywacja uczestników,

7. spójność („duch grupy”)

8. przywództwo,

9. kierowanie,

10. wielkość grupy.

Grupy mogą być badane są w następujących aspektach:

1. grupy formalne i nieformalne

2. kierowanie i przywództwo

3. spójność grupy

4. rywalizacja wewnątrzgrupowa i międzygrupowa

5. role poszczególnych członków grupy

6. budowanie zespołu

7. oddziaływania grupy na jej członków

Mówiąc o grupie pamiętać należy o tym, że jej wpływ na jednostkę może być bardzo silny.

Wśród najciekawszych zjawisk, związanych z oddziaływanie grupy na poszczególne

jednostki ją stanowiące wymienić można :

 konformizm

 facylitację społeczne,

Psychologia zarządzania

5

Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu

 syndrom myślenia grupowego,

 próżniactwo społeczne,

 deindywiduację („zagubienie w tłumie”)