22 Sporzadzanie kalkulacjiid 29 Nieznany (2)

___________________________________________________________________________

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI

Piotr Szczypa

Sporządzanie kalkulacji
341[02].Z5.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Krystyna Kielan
mgr Andrzej Kobylec

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska

Konsultacja:
mgr Andrzej Zych

Korekta:
mgr Joanna Fundowicz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[02].Z5.02
Sporządzanie kalkulacji w modułowym programie nauczania dla zawodu technik ekonomista

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Wiadomości wstępne z zakresu kalkulacji

5.1.1. Ćwiczenia 10
5.1.2. Sprawdzian postępów 11

5.2. Kalkulacja podziałowa prosta

5.2.1. Ćwiczenia 12
5.2.2. Sprawdzian postępów 14

5.3. Kalkulacja podziałowa współczynnikowa

5.3.1. Ćwiczenia 15
5.3.2. Sprawdzian postępów 16

5.4. Kalkulacja podziałowa procesowa

5.4.1. Ćwiczenia 17
5.4.2. Sprawdzian postępów 19

5.5. Kalkulacja doliczeniowa

5.5.1. Ćwiczenia 20
5.5.2. Sprawdzian postępów 21

5.6. Koszty stałe i zmienne w kalkulacji i rachunku kosztów zmiennych

5.6.1. Ćwiczenia 22
5.6.2. Sprawdzian postępów 23

5.7. Klasyfikacja i wycena produktów pracy

5.7.1. Ćwiczenia 24
5.7.2. Sprawdzian postępów 25

5.8. Formy i szczeble obrotu towarowego

8.1. Ćwiczenia 26
5.8.2. Sprawdzian postępów 27

5.9. Ustalenie ceny sprzedaży towarów i wyrobów gotowych

5.9.1. Ćwiczenia 28
5.9.2. Sprawdzian postępów 29

5.10. Dokumentacja związana z wyrobami gotowymi i obrotem towarowym

5.10.1. Ćwiczenia 30
5.10.2. Sprawdzian postępów 32

5.11. Podatek VAT i podatek akcyzowy w obrocie produktami pracy

5.11.1. Ćwiczenia 33
5.11.2. Sprawdzian postępów 35

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Sporządzanie kalkulacji”, który będzie

pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik
ekonomista, a w szczególności podczas nauki zasad rachunkowości i finansów.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane, aby
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy

z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania –
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.
Poradnik ten poświęcony jest przede wszystkim sporządzaniu kalkulacji. Poruszono w nim

także zagadnienia dotyczące obrotu produktami pracy, obrotu towarowego, ustalania cen sprzedaży,
podatku VAT, podatku akcyzowego. Dobór odpowiedniej metody ustalania kosztu jednostkowego,
procedury jego obliczania, gwarantuje jednostce gospodarczej cenne źródło informacji, szczególnie
na potrzeby polityki cenowej. Produkty pracy są punktem wyjścia do dalszych etapów działalności
innych jednostek gospodarczych (handlowych, usługowych, a także produkcyjnych). Stąd
znajomość sporządzania kalkulacji, ustalania cen sprzedaży, sporządzania dokumentacji w obrocie
produktami pracy jest ściśle związana z problematyką obrotu towarowego.

Materiał nauczania został podzielony na jedenaście części, których kolejność umożliwi

uczniowi stopniowe zdobywanie nowych wiadomości i umiejętności związanych z zakresem
tematycznym niniejszego poradnika. Kolejno zostały przedstawione: podstawowe informacje
z zakresu kalkulacji, zasady sporządzania kalkulacji podziałowej prostej, kalkulacji podziałowej
współczynnikowej, kalkulacji podziałowej procesowej oraz kalkulacji doliczeniowej. Następnie
przybliżono zagadnienia dotyczące kosztów stałych i zmiennych w działalności jednostek.
W poradniku omówiono także klasyfikację i wycenę produktów pracy, formy obrotu towarowego.
Na tym tle przedstawiono dokumentację obrotu towarowego i obrotu wyrobami gotowymi, zasady
ustalania cen dla wyrobów gotowych i towarów w obrocie hurtowym i detalicznym. Końcową część
materiału nauczania poświęcono podatkowi od towarów i usług oraz podatkowi akcyzowemu.

Przykładowe scenariusze zajęć pomogą Państwu w znalezieniu odpowiedniej metody

przeprowadzenia lekcji. Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi
metodami, ze szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania. Formy
organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej pracy uczniów
do pracy zespołowej.

Proponowane ćwiczenia pozwolą sprawdzić wiedzę i umiejętności oraz wskazać te tematy,

które sprawiają uczniom najwięcej trudności. Ćwiczenia te mają na celu przede wszystkim nauczyć
uczniów klasyfikować i grupować koszty w różnych układach, klasyfikować przychody,
dokonywać rozliczenia kosztów w czasie, rozróżniać: pozostałe przychody i koszty operacyjne,
przychody i koszty finansowe, zyski i straty nadzwyczajne, wskazywania przykładów obrotów
wewnętrznych, rachunków kosztów działalności operacyjnej.

Po wykonaniu ćwiczeń uczeń ma możliwość sprawdzenia poziomu swojej wiedzy, korzystając

z pytań zawartych w podrozdziale „Sprawdzian postępów”. Na podstawie odpowiedzi ucznia,
nauczyciel dokonuje oceny jego wiedzy i umiejętności.

Treści osiągnięć szkolnych uwzględniają wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych

przez nauczyciela i obejmują cały zakres materiału dotyczącego jednostki modułowej:
„Sporządzanie kalkulacji”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej „Sporządzanie kalkulacji”

uczeń powinien umieć:

−

określać uregulowania prawne dotyczące prowadzenia rachunkowości,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu rachunkowości,

−

rozróżniać składniki aktywów trwałych,

−

rozróżniać składniki aktywów obrotowych,

−

podawać przykłady majątku i źródeł finansowania majątku dla różnych jednostek
gospodarczych,

−

wskazywać zakres działalności jednostek produkcyjnych, handlowych, usługowych,

−

definiować pojęcie kosztu,

−

odróżniać koszt od nakładu, wydatku i straty nadzwyczajnej,

−

klasyfikować koszty działalności operacyjnej według różnych kryteriów,

−

grupować koszty układu rodzajowego i funkcjonalnego,

−

ustalać strukturę kosztów,

−

wyceniać aktywa obrotowe,

−

sporządzać dowody księgowe,

−

rozliczać transakcje zakupu materiałów i towarów,

−

posługiwać się dokumentacją gospodarki zapasami,

−

posługiwać się podstawowymi dokumentami obowiązującymi w handlu,

−

wystawiać fakturę VAT,

−

przeprowadzać inwentaryzację składników zapasów,

−

dokonywać zapisów w ewidencji nabycia towarów i usług,

−

dokonywać zapisów w ewidencji sprzedaży VAT,

−

rozliczać podatek VAT,

−

obsługiwać komputer jako narzędzie pracy,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:

−

zdefiniować pojęcie kalkulacja,

−

zdefiniować pojęcie kalkulacja kosztów produkcji,

−

rozróżnić rodzaje i metody kalkulacji,

−

uzasadnić znaczenie kalkulacji,

−

podać uproszczony układ kalkulacyjny kosztów,

−

przeprowadzić kalkulację podziałową prostą produkcji zakończonej,

−

przeprowadzić kalkulację podziałową prostą produkcji nie zakończonej,

−

przeprowadzić kalkulację podziałową współczynnikową,

−

przeprowadzić kalkulację podziałową procesową,

−

przeprowadzić kalkulację doliczeniową według ilościowych kluczy podziałowych,

−

przeprowadzić kalkulację doliczeniową według wartościowych kluczy podziałowych,

−

ustalić wynik ze sprzedaży w rachunku kosztów zmiennych,

−

klasyfikować produkty pracy,

−

wycenić produkty pracy,

−

rozróżnić szczeble obrotu towarowego,

−

rozróżnić formy obrotu towarowego,

−

ustalić ceny sprzedaży wyrobów gotowych,

−

ustalić ceny sprzedaży towarów w handlu hurtowym,

−

ustalić ceny sprzedaży towarów w handlu detalicznym,

−

sporządzić dokumentację obrotu wyrobami gotowymi,

−

sporządzić dokumentację obrotu towarowego,

−

ustalić podatek od towarów i usług w jednostkach handlu detalicznego,

−

sporządzić deklarację podatkową z tytułu rozliczenia jednostki z podatku VAT,

−

współpracować w grupie,

−

poszukać specjalistycznych informacji w ogólnodostępnych źródłach informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz 1

Temat: Kalkulacja doliczeniowa

Cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
− wskazać sytuacje, kiedy powinna być stosowana kalkulacja doliczeniowa,

− odróżnić rodzaje kalkulacji doliczeniowej,
− wskazać etapy kalkulacji doliczeniowej,

− rozróżnić klucze podziałowe,

− dobierać klucze podziałowe w zależności od rodzaju kosztu pośredniego,
− rozliczyć koszty pośrednie za pomocą ilościowych kluczy podziałowych,

− rozliczyć koszty pośrednie za pomocą wartościowych kluczy podziałowych,
− przeprowadzić kalkulację doliczeniową.

Metody nauczania–uczenia się:

− pogadanka,

− miniwykład,

− pokaz.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:
a) foliogramy lub prezentacja multimedialna na temat:

−

istoty i rodzajów kalkulacji doliczeniowej,

−

procedury sporządzania kalkulacji doliczeniowej,

−

istoty i rodzajów kluczy podziałowych,

−

procedury rozliczania kosztów pośrednich z zastosowaniu ilościowych i wartościowych kluczy
podziałowych,

b) zbiór zadań z ćwiczeniami ukierunkowanymi na:

−

dobieranie kluczy podziałowych,

−

rozliczanie kosztów pośrednich za pomocą ilościowych i wartościowych kluczy podziałowych,

−

sporządzanie kalkulacji doliczeniowej z zastosowaniem ilościowych i wartościowych kluczy
podziałowych,

c) arkusz kalkulacyjny,
d) literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Czas trwania:
3 godziny lekcyjne – 135 min.

Uczestnicy
Uczniowie klasy.

Przebieg lekcji:
1. Wprowadzenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Podanie celów lekcji.
3. Plan lekcji:

−

wstęp – należy zachęcić uczniów do nabycia kolejnych umiejętności z zakresu kalkulacji,
wskazując, że kalkulacja doliczeniowa jest najczęściej stosowaną spośród dotychczas
poznanych,

−

uczniowie zachęceni przez nauczyciela określają warunki/sytuacje, kiedy powinny być
stosowane poznane odmiany kalkulacji podziałowej,

−

uczniowie z pomocą nauczyciela próbują określić sytuacje, kiedy nie jest możliwa do
zastosowania kalkulacja podziałowa – wskazują na przyczyny,

−

nauczyciel na tym tle przedstawia rolę, zakres i znaczenie kalkulacji doliczeniowej,

−

wykorzystując foliogramy lub prezentacje multimedialne należy wyjaśnić uczniom procedurę
sporządzania kalkulacji doliczeniowej, uwypuklając etap rozliczania kosztów pośrednich,

−

nauczyciel powinien poprosić uczniów o podanie przykładów kosztów pośrednich,
a następnie wykorzystując foliogramy lub prezentacje multimedialne przedstawić kolejno
funkcje, rodzaje i warunki stosowania kluczy podziałowych,

−

na przygotowanym przez nauczyciela przykładzie uczniowie samodzielnie określają rodzaj
kluczy podziałowych (rozróżniają klucze wartościowe i ilościowe),

−

nauczyciel przy pomocy prezentacji multimedialnej prezentuje sposób rozliczania kosztów
pośrednich przy zastosowaniu ilościowego i wartościowego klucza podziałowego,

−

na podstawie przygotowanego przez nauczyciela ćwiczenia, uczniowie wykorzystując arkusz
kalkulacyjny, rozliczają koszty pośrednie na produkty stosując klucze podziałowe: wartościowe
i ilościowe,

−

nauczyciel, za pomocą prezentacji multimedialnej, ukazuje proces ustalania kosztów
jednostkowych ustalonych zgodnie z zasadami kalkulacji doliczeniowej,

−

uczniowie na podstawie treści ćwiczenia 1 i 2 z części 5.5.1. poradnika lub innych
zaproponowanych przez nauczyciela, wykorzystując arkusz kalkulacyjny, sporządzają tabele
definiując algorytmy obliczeniowe w celu sporządzenia kalkulacji doliczeniowej przy
zastosowaniu ilościowych i wartościowych kluczy podziałowych,

−

nauczyciel sprawdza poprawność wykonania ćwiczeń i wspólnie z uczniami omawia je.

4. Podsumowanie lekcji

−

uczniowie podają sytuacje, kiedy powinna być stosowana kalkulacja doliczeniowa,

−

uczniowie wskazują etapy sporządzania kalkulacji doliczeniowej,

−

uczniowie określają rodzaje kluczy podziałowych,

−

uczniowie wskazują procedurę rozliczania kosztów pośrednich za pomocą kluczy
podziałowych.

4. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.
5. Zachęcenie uczniów do powtórnego przeanalizowania nauczanego materiału i sięgnięcia do

literatury dodatkowej zaproponowanej przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz 2

Temat: Dokumentacja związana z wyrobami gotowymi i obrotem towarowym

Cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
− rozróżnić dokumentację przychodu wyrobów gotowych,

− rozróżnić dokumentację rozchodu wyrobów gotowych,

− sporządzić dokumentację przychodu wyrobów gotowych,
− sporządzić dokumentację rozchodu wyrobów gotowych,

− rozróżnić dokumentację przychodu towarów,

− rozróżnić dokumentację rozchodu towarów,
− sporządzić dokumentację przychodu towarów,

− sporządzić dokumentację rozchodu towarów.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

miniwykład,

−

pokaz,

−

dyskusja w grupie.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w małych zespołach.

Środki dydaktyczne:
a) plansze, foliogramy lub prezentacja multimedialna na temat:
- dokumentacji związanej z wyrobami gotowymi,
- dokumentacji związanej z obrotem towarowym,
b) flamastry, duże kartki papieru,
c) kartki z symbolami dowodów dotyczących obrotu wyrobami gotowymi i obrotu towarami,
d) oprogramowanie FK,
e) literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Czas trwania:
3 godziny lekcyjne – 135 min.

Uczestnicy
Uczniowie klasy.

Przebieg przebiegu lekcji:
1. Wprowadzenie.
2. Podanie celów lekcji.
3. Plan lekcji:
f) wstęp – należy zachęcić uczniów do nabycia nowych umiejętności związanych ze

sporządzaniem dokumentacji obrotu wyrobami gotowymi i obrotu towarowego (nauczyciel
powinien wskazać na duże możliwości wykorzystania tychże umiejętności
w praktyce gospodarczej),

g) uczniowie w grupach 3-osobowych opracowują graficznie na planszach papierowych:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

a) etapy obrotu wyrobami gotowymi – opracowują je dwie grupy uczniów,
b) etapy obrotu towarowego (z czego jeden zespół w zakresie handlu hurtowego,

a drugi detalicznego) – opracowują je dwie grupy uczniów,

− uczniowie prezentują rysunki obrazujące etapy obrotu wyrobami gotowymi,

− nauczyciel wspólnie z uczniami przeprowadza dyskusję na temat, w których momentach

(etapach), zgodnie z rysunkiem, powinny zostać wystawione stosowne dokumenty obrotu
wyrobami gotowymi,

− nauczyciel wykorzystując planszę/foliogramy lub prezentację multimedialną omawia rodzaje

dowodów związanych z obrotem wyrobami gotowymi,

− uczniowie naklejają kartki z symbolami dowodów obrotu wyrobami gotowymi

w odpowiednie miejsca na sporządzonym wcześniej rysunku (etapy obrotu wyrobami
gotowymi) w celu określenia, kiedy i jaki rodzaj dowodu powinien zostać sporządzony,

− uczniowie samodzielnie z zastosowaniem odpowiedniego oprogramowania FK na podstawie

ćwiczenia 1 z części 5.10.1 poradnika lub innego przygotowanego przez nauczyciela
sporządzają dowody „Pw” i „Wz”,

− nauczyciel w trakcie wykonywania ćwiczenia udziela stosownych konsultacji (naprowadza,

wyjaśnia, poprawia błędy uczniów),

− uczniowie prezentują rysunki obrazujące etapy obrotu towarowego: hurtowego

i detalicznego,

− nauczyciel wspólnie z uczniami przeprowadza dyskusję na temat, w których momentach

(etapach), zgodnie z rysunkiem powinny zostać wystawione stosowne dokumenty obrotu
towarami,

− nauczyciel wykorzystując planszę/foliogramy lub prezentację multimedialną omawia rodzaje

dowodów związanych z obrotem towarami,

− uczniowie naklejają kartki z symbolami dowodów obrotu towarami w odpowiednie miejsca na

sporządzonych wcześniej rysunkach (etapy obrotu towarami w hurcie

i detalu) w celu określenia, kiedy i jaki rodzaj dowodu powinien zostać sporządzony,

− uczniowie samodzielnie, przy zastosowaniu odpowiedniego oprogramowania FK na podstawie

ćwiczenia 2 i 3 z części 5.10.1. poradnika lub innych przygotowanych przez nauczyciela
sporządzają dowody „Pz”, faktury zakupów, faktury sprzedaży, dowody wydania towarów,

− nauczyciel w trakcie wykonywania ćwiczenia udziela stosownych konsultacji (naprowadza,

wyjaśnia, poprawia błędy uczniów).

4. Podsumowanie lekcji:
− uczniowie wymieniają rodzaje dokumentów związanych z obrotem wyrobami gotowymi,
− uczniowie wskazują cel stosowania danych rodzajów dokumentów związanych

z obrotem wyrobami gotowymi,

− uczniowie wymieniają rodzaje dokumentów związanych z obrotem towarami,

− uczniowie wskazują cel stosowania danych rodzajów dokumentów związanych

z obrotem towarami.

5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.
6. Zachęcenie uczniów do powtórnego przeanalizowania nauczanego materiału i sięgnięcia do

literatury dodatkowej, zaproponowanej przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Wiadomości wstępne z zakresu kalkulacji

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ w kolumnie „Odpowiedź”, czy dana informacja jest prawdziwa wpisz literę P, czy

fałszywa wpisz literę F.

Informacja

Odpowiedź

Kalkulacja to ogół czynności zmierzających do ustalenia kwoty kosztów przypadających na
przedmiot kalkulacji.

Przedmiotem kalkulacji w jednostce produkcyjnej mogą być wyroby gotowe.

Kalkulacja przeprowadzona po skończonym cyklu produkcji nazywana jest kalkulacją wstępną.
Wyróżnia się tylko jeden rodzaj kalkulacji podziałowej.
Układ kalkulacyjny kosztów oparty jest na podziale kosztów na bezpośrednie i pośrednie.
Techniczny koszt wytworzenia jest to suma kosztów bezpośrednich i kosztów wydziałowych.
Kalkulacja wstępna oparta jest na danych rzeczywistych, poznanych po zakończonym etapie
produkcji.

Podstawowe metody kalkulacji to: kalkulacja podziałowa i kalkulacja sprawozdawcza.

W wyniku przeprowadzenia kalkulacji przedsiębiorca pozna koszt jednostkowy wytwarzanych
przez siebie wyrobów lub świadczonych usług.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania

i poprosić ucznia aby uzasadnił swoją odpowiedź.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat: definicji kalkulacji, rodzajów

kalkulacji, metod kalkulacji, układu kalkulacyjnego kosztów,

2) przeczytać uważnie każdą informację ujętą w tabeli i zastanowić się, czy wyraża ona prawdę,

czy fałsz,

3) wpisać rezultat swojej decyzji (prawda lub fałsz) do kolumny „Odpowiedź”.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne,

–

pogadanka.

Środki dydaktyczne:

− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Wybierz dowolne trzy jednostki gospodarcze o różnym profilu działalności i wskaż dla nich

przykłady przedmiotów kalkulacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

− określić formę (najlepiej tabelaryczną) rozwiązania ćwiczenia,
− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat: definicji kalkulacji, przedmiotu

kalkulacji,

2) określić zakres działalności wybranych jednostek gospodarczych i zapisać je w trzech

kolumnach,

3) pod każdą wybraną jednostką gospodarczą wypunktować przykłady przedmiotu kalkulacji,
4) wskazać w jakim zakresie mogłaby być wykorzystana kalkulacja wstępna i wynikowa we

wskazanych trzech jednostkach – odpowiedź zapisać pod powstałą tabelą z przykładami
przedmiotów kalkulacji.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

ćwiczenia

praktyczne,

−

pogadanka.

Środki dydaktyczne:

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.1.2. Sprawdzian postępów

Nie

Tak

Uczeń potrafi:
1) zdefiniować pojęcie kalkulacja
2) rozróżnić rodzaje kalkulacji
3) wskazać podstawowe metody kalkulacji
4) podać przykłady przedmiotu kalkulacji
5) podać uproszczony układ kalkulacyjny kosztów
6) wskazać znaczenie kalkulacji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Kalkulacja podziałowa prosta

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustal koszt jednostkowy wytworzenia jednej sztuki wyrobu. W tym celu uzupełnij brakujące

dane w tabeli wykorzystując podane informacje.
W danym okresie wytworzono 10 000 wyrobów gotowych i poniesiono następujące koszty:

− zużycie materiałów 1 800 zł
− zużycie energii elektrycznej 1 000 zł,

− wynagrodzenia dla pracowników 2 000 zł,
− narzuty na wynagrodzenia (ZUS) 1 100 zł,

− pozostałe koszty (rozmowy telefoniczne, czynsz, amortyzacja) 700 zł.

Pozycja kosztów

Koszty (zł)

Liczba wyrobów

(...............)

Koszt jednostkowy

(zł)

(..............)

Razem koszty

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,
− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania (poprawność

obliczeń).

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat sporządzania kalkulacji

podziałowej prostej,

2) wpisać do tabeli nazwy kosztów, które będą stanowiły uproszczony układ kalkulacyjny,
3) przy każdym koszcie wpisać jego wartość (kolumna druga),
4) uzupełnić wiersze kolumny wyrażające rozmiary produkcji (kolumna trzecia),
5) obliczyć koszt jednostkowy wyrobu w przekroju wyodrębnionych pozycji układu

kalkulacyjnego, jak i łącznego kosztu jednostkowego (ostatni wiersz).

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

− ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− kalkulator,

− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Przedsiębiorstwo farmaceutyczne wytwarza maść „Połysk” zapobiegającą wypadaniu włosów.

Koszty produkcji w danym okresie sprawozdawczym kształtowały się następująco:
− materiały bezpośrednie 17 000 zł,

− pozostałe koszty 15 000 zł.

Materiały do produkcji wydawane są sukcesywnie. W badanym okresie wytworzono 700 kg

maści, występuje także produkcja w toku (1 000 kg o stopniu zawansowania produkcji 30%).

Sporządzając kalkulację podziałową prostą należy ustalić:

1) koszt wytworzenia 1 kg maści,
2) koszt wytworzenia 1 kg produkcji w toku (maść przetworzona w 30%),
3) koszty całkowite produkcji zakończonej i produkcji w toku,
4) koszt wytworzenia 1 opakowania maści (opakowanie 80 gramów).

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,
− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania (poprawność

obliczeń i sporządzonych odpowiedzi).

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat sporządzania kalkulacji

podziałowej prostej,

2) przeliczyć rozmiary produkcji w toku na produkcję zakończoną,
3) przewidzieć wpływ sposobu wydawania materiałów do produkcji na tok obliczeń przy

sporządzaniu kalkulacji,

4) sporządzić kalkulację podziałową prostą i na jej podstawie zanotować odpowiedzi do

wskazanych czterech poleceń.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne,

–

pogadanka.

Środki dydaktyczne:

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Laboratorium kosmetyczne wytwarza krem odmładzający cerę „Małolata”. Koszty produkcji

kremu w analizowanym okresie sprawozdawczym są następujące:
− materiały bezpośrednie 18 000 zł,
− pozostałe koszty 12 000 zł.

Proces produkcji kremu wymaga, aby materiały były wydane do zużycia w całości na jego

początku. W danym okresie wytworzono 800 litrów kremu, którego proces produkcji został
zakończony oraz 1 000 litrów kremu o 20% stopniu zaawansowania produkcji.

Sporządzając kalkulację podziałową prostą należy ustalić:

1) koszt wytworzenia 1 litra kremu,
2) koszt wytworzenia 1 litra produkcji w toku (krem przetworzony w 20%),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) koszty całkowite produkcji zakończonej i produkcji w toku,
4) koszt wytworzenia 1 opakowania kremu o pojemności 50 mililitrów.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania (poprawność

obliczeń i udzielonych odpowiedzi).

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat sporządzania kalkulacji

podziałowej prostej,

2) przeliczyć rozmiary produkcji w toku na produkcję zakończoną,
3) przewidzieć wpływ sposobu wydawania materiałów do produkcji na tok obliczeń przy

sporządzaniu kalkulacji,

4) sporządzić w arkuszu kalkulacyjnym kalkulację podziałową prostą i na jej podstawie zanotować

odpowiedzi do wskazanych czterech poleceń, wydrukować rozwiązanie.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe, arkusz kalkulacyjny, drukarka

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.2.2. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Uczeń potrafi:
1) podać przykłady jednostek gospodarczych, które powinny stosować

kalkulację podziałową prostą

2) obliczyć koszt jednostkowy wyrobu gotowego stosując kalkulację

podziałową prostą

3) obliczyć koszt jednostkowy produkcji nie zakończonej przy zastosowaniu

kalkulacji podziałowej prostej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Kalkulacja podziałowa współczynnikowa

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustal koszt jednostkowy dla poszczególnych rodzajów produkowanych makaronów.

Wytwarzane są makarony świderki i nitki z tego samego surowca: wysokogatunkowej mąki
makaronowej typu 450 oraz wody i przyprawy kurkuma. Proces technologiczny produkcji jest
bardzo podobny. Makaron świderki jest pakowany w woreczki 500 gram (0,5 kg), a makaron nitki
w woreczki 250 gram (0,25 kg).

W danym okresie wytworzono 12 000 opakowań makaronu świderki (Ś) i 16 000 opakowań

makaronu nitki (N). Koszty produkcji w danym okresie wyniosły 8 000 zł.

Etap

Charakterystyka

I Ustalenie

łącznych kosztów dotyczących produkcji makaronu w danym okresie:

Ś =
N =

II Ustalenie

ilości wytworzonych produktów:

Ś -
N -

III Ustalenie

współczynników przeliczeniowych dla danych produktów:

Ś =
N =

IV Obliczenie

ilości jednostek umownych:

Ś =
N =

Sumowanie jednostek umownych dla wszystkich produktów:

VI Obliczenie

kosztu

jednostki umownej:

VII

Ustalenie kosztu jednostkowego rzeczywistego:
Ś =
N =

VIII Sprawdzenie

poprawności obliczeń (obliczenie kosztów całkowitych dla poszczególnych wyrobów):

Ś =
N =

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania (poprawność

obliczeń, szczególnie poprawność doboru współczynników przeliczeniowych).

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat sporządzania kalkulacji

podziałowej współczynnikowej,

2) wskazać jakie jednostki zostaną przyjęte jako współczynniki,
3) sporządzić kalkulację podziałową współczynnikową wykonując stosowne obliczenia dla

poszczególnych etapów wskazanych w tabeli.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Ustal koszt jednostkowy dla poszczególnych typów krzeseł drewnianych. W przedsiębiorstwie

produkowane są dwa rodzaje krzeseł z tego samego surowca. Różnią się one wykończeniem.
Krzesła „Arni” nie mają zdobień. Natomiast krzesła „Fantazja” posiadają zdobienia. Czas obróbki
jednego krzesła typu „Arni” wynosi 3 godziny, a krzesła „Fantazja” 4 godziny.

Łączne koszty w danym okresie wyniosły 7 000 zł (koszty materiałów 3 000 zł, koszty

wynagrodzeń wraz z pochodnymi 3 000 zł, inne koszty 1 000 zł). Wytworzono w tym czasie 200
krzeseł „Arni” i 100 krzeseł „Fantazja”.

Wskazówki do realizacji:

–

uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

–

ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

–

oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania (poprawność
obliczeń, szczególnie poprawność doboru współczynników przeliczeniowych).

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat sporządzania kalkulacji

podziałowej współczynnikowej,

2) wskazać, jakie jednostki zostaną przyjęte jako współczynniki,
3) przygotować tabelę według wzoru z ćwiczenia 1,
4) sporządzić w arkuszu kalkulacyjnym kalkulację podziałową współczynnikową wykonując

stosowne obliczenia dla poszczególnych etapów wskazanych w tabeli, wydrukować rozwiązanie

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne,

–

pogadanka.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe, arkusz kalkulacyjny, drukarka,

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.3.2. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Uczeń potrafi:
1) wskazać przykłady jednostek gospodarczych, które powinny stosować

kalkulację podziałową współczynnikową

2) zaproponować, dla różnych jednostek gospodarczych współczynniki dla

sporządzenia kalkulacji podziałowej współczynnikowej

3) obliczyć koszt jednostkowy według zasad kalkulacji podziałowej

współczynnikowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Kalkulacja podziałowa procesowa

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Proces wytwórczy wyrobu gotowego A obejmuje dwie następujące po sobie fazy produkcji.

Koszty bezpośrednie i pośrednie produkcji wyrobu A (wyrażone w zł) w danym okresie ujęto
w tabeli:

Koszty

Faza I

Faza II

1. Materiały bezpośrednie

8 000

5 600

2. Płace bezpośrednie

4 000

3. Inne koszty bezpośrednie 900

400

4. Koszty wydziałowe

1 100

1 000

5. Techniczny koszt wytworzenia
6. Koszty ogólnego zarządu ----

000

W danym okresie wytworzono:
− w fazie I wytworzono 700 sztuk półproduktów A, z których 600 sztuk przekazano do dalszej

obróbki (faza II),

− w fazie II wytworzono 600 sztuk wyrobów gotowych A, które przyjęto do magazynu.
Koszty ogólnego zarządu obejmują wyłącznie wyroby gotowe.

Ustal jednostkowy koszt wytworzenia półproduktu A na poziomie technicznego kosztu

wytworzenia oraz wyrobu gotowego A na poziomie technicznego kosztu wytworzenia

i kosztów całkowitych zgodnie z zasadami kalkulacji podziałowej procesowej kolejno według
metody:
1) bezpółproduktowej,
2) półproduktowej.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,
− podkreślić rozbieżności między metodami kalkulacji podziałowej procesowej,

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania (poprawność

obliczeń).

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat sporządzania kalkulacji

podziałowej procesowej,

2) ustalić wartość technicznego kosztu wytworzenia w fazie I i II oraz wartość kosztów

całkowitych,

3) przeprowadzić kalkulację podziałową procesową metodą bezpółproduktową obliczając kolejno

koszt jednostkowy półproduktu w fazie I oraz w fazie II na poziomie technicznego kosztu
wytworzenia, a następnie koszt jednostkowy wyrobu gotowego na poziomie technicznego
kosztu wytworzenia oraz kosztów całkowitych,

4) przeprowadzić kalkulację podziałową procesową metodą półproduktową obliczając kolejno

koszt jednostkowy półproduktu w fazie I oraz w fazie II (uwzględniając koszty przekazanych
półproduktów) na poziomie technicznego kosztu wytworzenia, a następnie koszt jednostkowy
wyrobu gotowego na poziomie technicznego kosztu wytworzenia oraz kosztów całkowitych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Ćwiczenie 2

W cegielni wyodrębniono trzy fazy produkcji cegieł glinianych:

− faza I przygotowanie gliny,

− faza II formowanie i suszenie cegieł,

− faza III wypalanie cegieł.

W cegielni wytwarzane są dwa rodzaje cegieł: małe (M) i duże (D). Koszty bezpośrednie

i wydziałowe (wyrażone w zł), związane z ich wytworzeniem w przekroju poszczególnych faz
produkcji, ujęto w tabeli:

Faza I

Faza II

Faza III

Koszty

Cegły M

Cegły D

Cegły M

Cegły D

Cegły M

Cegły D

1. Materiały bezpośrednie

2 000

3 000

300

350

300

400

2. Robocizna bezpośrednia

600

4 000

5 000

3 000

5 000

3. Inne koszty bezpośrednie

300

1 000

5 000

8 000

4. Koszty wydziałowe

100

1 500

2 500

5 000

6 000

5. Techniczny koszt wytworzenia

3 000

4 000

6 800

8 850

13 300

19 400

W fazie I wytworzono po 10 000 sztuk cegieł M i D, z czego do fazy II przekazano 9 000 sztuk

cegieł M i 8 500 cegieł D.

W fazie II czas formowania i suszenia cegieł M wynosi 12 godzin a cegieł D 18 godzin.

Wszystkie cegły zostały przekazane do fazy III.

W fazie III czas wypalania cegieł wynosi odpowiednio: dla cegieł M 0,6 godziny, dla cegieł D

jedną godzinę. Wszystkie cegły po skończonym cyklu produkcji zostały przyjęte do magazynu
wyrobów gotowych.

Ustal koszt jednostkowy wytworzenia cegły M i cegły D na poziomie technicznego kosztu

wytworzenia sporządzając w arkuszu kalkulacyjnym kalkulację podziałową procesową metodą
półproduktową.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,
− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

− podkreślić rozbieżności między metodami kalkulacji podziałowej procesowej,

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania (poprawność

obliczeń).

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat sporządzania kalkulacji

podziałowej procesowej,

2) opracować w arkuszu kalkulacyjnym tabelę, w której będzie dokonywana kalkulacja kosztów

wytworzenia cegieł w poszczególnych fazach produkcji,

3) przeprowadzić kalkulację podziałową procesową metodą półproduktową obliczając kolejno

koszt jednostkowy półproduktu w fazie I, fazie II oraz w fazie III (uwzględniając koszty

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przekazanych półproduktów) na poziomie technicznego kosztu wytworzenia, a następnie koszt
jednostkowy wyrobu gotowego również na poziomie technicznego kosztu wytworzenia,
wydrukować rozwiązanie.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe, arkusz kalkulacyjny, drukarka,

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.4.2. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Uczeń potrafi:
1) podać przykłady jednostek gospodarczych, które powinny stosować

kalkulację podziałową procesową

2) ustalić koszt jednostkowy półproduktów i wyrobu gotowego sporządzając

kalkulację podziałową procesową metodą bezpółproduktową

3) ustalić koszt jednostkowy półproduktów i wyrobu gotowego sporządzając

kalkulację podziałową procesową metodą półproduktową

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Kalkulacja doliczeniowa

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustal koszt jednostkowy danych dwóch usług świadczonych przez przedsiębiorstwo zajmującą

się doradztwem informatycznym oraz naprawą komputerów. W danym okresie przeprowadzono:
− 100 godzin doradztwa w zakresie użytkowania (obsługi) różnych programów komputerowych,

− 300 godzin w zakresie napraw i serwisu sprzętu komputerowego.

Koszty wspólne (pośrednie) należy rozliczyć w stosunku do liczby roboczogodzin (liczba

godzin poświęcona na wykonanie usług).

Pozycje kosztowe

Doradztwo

Naprawy

Razem

Materiały bezpośrednie (zł)

100

7 000

7 100

Wynagrodzenia bezpośrednie (zł)

3 000

2 500

5 500

Koszty wspólne (zł)

000

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

− podkreślić rolę doboru odpowiednich kluczy podziałowych,
− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania (poprawność

obliczeń).

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat sporządzania kalkulacji

doliczeniowej,

2) rozliczyć koszty wspólne (pośrednie) na poszczególne usługi za pomocą ilościowego klucza

podziałowego,

3) sporządzić kalkulację doliczeniową obu usług wpisując wyniki do tabeli według poniższego

wzoru.

Etap

Wyszczególnienie

Doradztwo

Naprawy

Razem

Materiały bezpośrednie (zł)

Wynagrodzenia bezpośrednie (zł)

II Koszty

wspólne

(zł)

III Razem

koszty

(zł)

IV Ilość świadczonych usług (godz.)

V Koszt

jednostkowy

(zł/godz.)

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

W przedsiębiorstwie wytwarzane są dwa produkty: A i B. W danym okresie wytworzono:

− 200 sztuk wyrobów A,

− 350 sztuk wyrobów B.

Na wytworzenie 1 sztuki wyrobu A zużywa się 3 kg materiału, a do wytworzenia 1 sztuki

wyrobu B 2 kg. Cena zakupu materiału wynosi 5,50 zł/kg.

Na wytworzenie 1 sztuki wyrobu A potrzeba 1,5 godziny pracy, a wyrobu B 1 godzinę. Stawka

za 1 godzinę pracy wynosi 12 zł.

Koszty pośrednie w danym okresie wyniosły 2 600 zł i należy je rozliczyć w stosunku do

wartości materiałów bezpośrednich.

Wykorzystując arkusz kalkulacyjny sporządź kalkulację doliczeniową produktu A i B.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,
− podkreślić rolę doboru odpowiednich kluczy podziałowych,

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania (poprawność

obliczeń).

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat sporządzania kalkulacji

doliczeniowej,

2) ustalić wartość kosztów bezpośrednich,
3) rozliczyć koszty pośrednie za pomocą wartościowego klucza rozliczeniowego,
4) opracować w arkuszu kalkulacyjnym tabelę, w której będzie dokonywana kalkulacja kosztów,
5) przeprowadzić kalkulację doliczeniową, wydrukować rozwiązanie.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne,

–

pogadanka.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe, arkusz kalkulacyjny, drukarka,

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.5.2. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Uczeń potrafi:
1) rozliczyć koszty pośrednie za pomocą ilościowych kluczy rozliczeniowych
2) rozliczyć koszty pośrednie za pomocą wartościowych kluczy

rozliczeniowych

3) wskazać przykłady przedsiębiorstw stosujących kalkulację doliczeniową
4) przeprowadzić kalkulację doliczeniową

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Koszty stałe i zmienne w kalkulacji i rachunku kosztów

zmiennych

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Gospodarstwo agroturystyczne dysponuje 20 miejscami noclegowymi. Koszty stałe działalności

w skali miesiąca były następujące:
− amortyzacja 800 zł,

− wynagrodzenia 1 000 zł,
− podatki i opłaty 300 zł,

− inne koszty stałe 200 zł.

Koszty zmienne analizowanej działalności w lipcu i sierpniu były następujące:

Koszty zmienne

Lipiec (zł)

Sierpień (zł)

Energia elektryczna

960

720

Pranie pościeli

1 440

1 080

Wyżywienie

7 200

5 400

W lipcu wykorzystano 480 osobodób (średnio nocowało 16 osób), a w sierpniu 360 osobodób

(średnio 12 osób dziennie).
Cena za pobyt w gospodarstwie agroturystycznym wynosi 30 zł za dobę.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,
− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

− określić formę rozwiązania ćwiczenia,

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania (poprawność

obliczeń).

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat kosztów zmiennych i stałych oraz

rachunku kosztów zmiennych,

2) ustalić jednostkowy koszt zmienny (koszt zmienny pobytu jednej osoby przypadający na

1 dzień),

3) obliczyć jednostkowy koszt stały,
4) obliczyć jednostkowy koszt całkowity,
5) obliczyć wynik ze sprzedaży w konwencji rachunku kosztów zmiennych.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Informacje dotyczące działalności gospodarczej badanej jednostki w skali miesiąca są

następujące:

Wyszczególnienie

Wyrób A

Wyrób B

Rozmiary produkcji (kg)

1 000

4 000

Cena sprzedaży (zł/kg) 10

Koszt zmienny jednostkowy (zł/kg) 5

Koszty stałe (zł)

2 000

8 000

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,
− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania (poprawność

obliczeń).

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat rachunku kosztów zmiennych,
2) obliczyć wynik ze sprzedaży w konwencji rachunku kosztów zmiennych wykorzystując arkusz

kalkulacyjny,

3) wydrukować rozwiązanie i zinterpretować otrzymane wyniki.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe, arkusz kalkulacyjny, drukarka,

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.6.2. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Uczeń potrafi:
1) obliczyć jednostkowy koszt zmienny
2) obliczyć jednostkowy koszt całkowity
3) obliczyć marżę brutto w rachunku kosztów zmiennych
4) ustalić wynik ze sprzedaży w rachunku kosztów zmiennych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7. Klasyfikacja i wycena produktów pracy

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dla dowolnych dwóch jednostek gospodarczych z różnych gałęzi przemysłu podaj przykłady

produktów gotowych i produkcji niezakończonej według różnych klasyfikacji przyjmując za

kryterium kolejno:

1) technologię produkcji,

2) właściwości,

3) przeznaczenie,

4) rodzaj i jakość.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania (poprawność

doboru przykładów do danych klasyfikacji produktów pracy).

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat klasyfikacji produktów pracy,

2) wskazać dwie jednostki gospodarcze reprezentujące dwie różne gałęzie przemysłu,

3) dla obu wybranych jednostek stworzyć w edytorze tekstu tabelę złożoną z trzech wierszy:

„kryterium klasyfikacji”; „produkty gotowe” i „produkcja nie zakończona”,

4) przy każdym z czterech określonych w ćwiczeniu kryteriów klasyfikacji produktów pracy

zapisać w tabeli do kolumny drugiej i trzeciej kolejno przykłady produktów gotowych

i produkcji niezakończonej dla wybranych jednostek,

5) wydrukować sporządzoną tabelę.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki, edytor tekstu,

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Ustal, sporządzając odpowiednie tabele w arkuszu kalkulacyjnym, wartość rozchodu i stanu

końcowego wyrobu A na dzień 10 i 20 marca, stosując kolejno metody:

1) ceny przeciętnej,

2) FIFO,

3) LIFO.
Informacje na temat przyjęcia i rozchodu wyrobu A w badanym okresie:

Przyjęte wyroby gotowe z produkcji do magazynu

Rozchodowane (sprzedane) wyroby

gotowe

Data

(dd.mm)

Ilość (szt.)

Jednostkowy koszt

wytworzenia (zł/szt.)

Wartość (zł)

Data (dd.mm)

Ilość (szt.)

01.03 600

10,00

000

05.03 400

12,00

000

10.03 900

12.03 1

000

12,50

500

16.03 900

13,00

700

20.03 1

400

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na dzień 1 marca nie wykazano zapasu wyrobu gotowego A.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania (poprawność

obliczeń).

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat wyceny rozchodu i wartości

końcowej wyrobów gotowych,

2) opracować w arkuszu kalkulacyjnym odpowiednie tabele z formułami obliczeniowymi w celu

ustalenia wartości rozchodu i stanu końcowego wyrobu A, kolejno według trzech metod
wyceny, na dzień 10 i 20 marca,

3) sprawdzić poprawność obliczeń i wydrukować rozwiązanie.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe, arkusz kalkulacyjny, drukarka,

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.7.2. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Uczeń potrafi:
1) klasyfikować produkty pracy według różnych kryteriów
2) podać przykłady produktów gotowych dla różnych jednostek
3) podać przykłady produkcji niezakończonej dla różnych jednostek
4) wskazać metody wyceny przyjęcia produktów pracy
5) wskazać metody wyceny rozchodu produktów pracy
6) obliczyć wartość rozchodu i zapasu końcowego produktów pracy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.8. Formy i szczeble obrotu towarowego

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podaj po dwa przykłady jednostek handlowych dla każdego ze szczebli obrotu towarowego,

tj.: skupu, handlu hurtowego, handlu detalicznego.

Wskazówki do realizacji:

−

uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

−

ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia lub w parach,

−

oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat obrotu towarowego,
2) napisać po dwa przykłady jednostek handlowych reprezentujących odpowiedni szczebel obrotu

towarowego.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne,

–

pogadanka.

Środki dydaktyczne:

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Podaj przykład jednostki handlowej, która zajmuje się:

1) obrotem magazynowym,
2) obrotem tranzytowym,
3) obrotem bezpośrednim.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia lub w parach,

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat obrotu towarowego,
2) napisać przykład jednostki handlowej dla każdej z form obrotu towarowego.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne,

–

pogadanka.

Środki dydaktyczne:

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Na podstawie dowolnego towaru sporządź schemat drogi, jaką pokona on od producenta aż do

konsumenta, wyodrębniając po drodze wszystkie szczeble i formy obrotu towarowego.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat obrotu towarowego,
2) wybrać dowolny przykład towaru,
3) opracować w dowolnym programie komputerowym schemat drogi, jaką pokonuje wybrany

towar od producenta aż do odbiorcy finalnego,

4) wydrukować sporządzony schemat.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.8.2. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Uczeń potrafi:
1) zdefiniować pojęcie obrotu towarowego
2) wskazać zakres działalności jednostek uczestniczących w obrocie towarowym
3) rozróżnić szczeble obrotu towarowego
4) rozróżnić formy obrotu towarowego
5) określić związki między poszczególnymi szczeblami obrotu towarowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.9. Ustalanie ceny sprzedaży towarów i wyrobów gotowych

5.9.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustal wysokość marży oraz cenę sprzedaży wyrobu gotowego według:

1) metody „koszt plus”,
2) metody „koszt plus zysk od kapitału”.

Koszty wytworzenia 1 000 kg wyrobów gotowych w danym okresie wyniosły 4 000 zł. Narzut

zysku 20%. Zainwestowany kapitał do produkcji wyrobów wyniósł 20 000 zł. Przewidywana stopa
zwrotu kapitału 15%. Stawka podatku VAT 22%.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

− ustal formę wykonania ćwiczenia,
− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania (poprawność

doboru wzoru, poprawność obliczeń).

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ustalania cen sprzedaży wyrobów

gotowych,

2) obliczyć cenę sprzedaży (netto i brutto) wyrobu gotowego zgodnie ze wzorem metody „koszt

plus”,

3) obliczyć cenę sprzedaży (netto i brutto) wyrobu gotowego zgodnie ze wzorem metody „koszt

plus zysk od kapitału”.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Ustal cenę sprzedaży netto i brutto w obrocie towarowym dla roweru „Lolek” na szczeblu

hurtowym i detalicznym. Cena zbytu u producenta rowerów „Lolek” wynosi 140 zł bez podatku
VAT. Hurtownik przyjął marżę handlową na poziomie 15%, natomiast w sklepie detalicznym
ustalono marżę handlową na 20%. Stawka podatku VAT wynosi 22%.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

− ustal formę wykonania ćwiczenia,
− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania (poprawność

doboru metody ustalania ceny, poprawność obliczeń).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ustalania cen sprzedaży w obrocie

towarowym,

2) obliczyć marżę handlową oraz cenę sprzedaży (netto i brutto) dla roweru „Lolek” na szczeblu

obrotu hurtowego stosując odpowiednią metodę ustalania ceny,

3) obliczyć marżę handlową oraz cenę sprzedaży (netto i brutto) dla roweru „Lolek” na szczeblu

obrotu detalicznego stosując odpowiednią metodę ustalania ceny.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.9.2. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Uczeń potrafi:
1) wymienić czynniki wpływające na wysokość ceny sprzedaży
2) określić strukturę ceny sprzedaży wyrobów gotowych
3) ustalić cenę sprzedaży wyrobu gotowego według metody „koszt plus”
4) ustalić cenę sprzedaży wyrobu gotowego według metody „kosz plus

zysk od kapitału”

5) wymienić rodzaje cen stosowanych w obrocie towarowym
7) obliczyć marżę handlową oraz cenę sprzedaży towaru według

metody „od sta”

8) obliczyć marżę handlową oraz cenę sprzedaży towaru według

metody „w stu”

9) określić strukturę ceny sprzedaży w obrocie towarowym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.10. Dokumentacja związana z wyrobami gotowymi i obrotem

towarowym

5.10.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dla dowolnej jednostki produkcyjnej, stosując prawidłową terminologię i rzeczywiste wartości:

1) wybierz jeden rodzaj wyrobu gotowego,
2) ustal wartość jednostkowego kosztu wytworzenia wybranego wyrobu,
3) sporządź dla określonej ilości dokumentację przyjęcia wyrobów z produkcji do magazynu,
4) ustal cenę sprzedaży netto (bez podatku VAT) oraz stawkę podatku VAT i cenę sprzedaży

brutto dla wybranego wyrobu,

5) sporządź niezbędną dokumentację sprzedaży połowy przyjętych wyrobów.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

− ustal formę wykonania ćwiczenia,
− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat dokumentacji obrotu wyrobami

gotowymi,

2) wybrać jeden rodzaj wyrobu gotowego i na podstawie różnych źródeł informacji ustalić dla

niego jednostkowy koszt wytworzenia, cenę sprzedaży netto, stawkę podatku VAT, cenę
sprzedaży brutto,

3) sporządzić dowód „Pw” na druku papierowym i/lub w formie elektronicznej i wydrukować go,
4) sporządzić dowód „Wz” na druku papierowym i/lub w formie elektronicznej i wydrukować go,
5) na podstawie sporządzonego dowodu „Wz” wystawić fakturę sprzedaży na druku papierowym

i/lub w formie elektronicznej i wydrukować ją.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarki,

−

druki odpowiednich dokumentów,

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Dla dowolnej hurtowni sporządź dokumentację przychodu i rozchodu towarów.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− ustal formę wykonania ćwiczenia,

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat dokumentacji obrotu towarowego,
2) określić zakres działalności hurtowni oraz niezbędne dane na jej temat,
3) wybrać na potrzeby ćwiczenia grupę towarów zgodną z działalnością wybranej hurtowni,
4) wykorzystując różne źródła informacji ustalić ceny zbytu dla wybranych towarów,
5) ustalić marżę hurtową według metody „od sta”,
6) ustalić cenę hurtową netto,
7) ustalić stawki podatku VAT dla wybranych towarów,
8) sporządzić dokumentację przyjęcia towarów do hurtowni na drukach papierowych i/lub

w formie elektronicznej i wydrukować je,

9) sporządzić dokumentację sprzedaży towarów na drukach papierowych i/lub w formie

elektronicznej i wydrukować je.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne,

–

pogadanka.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarki,

−

druki odpowiednich dokumentów,

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Dla dowolnej jednostki handlu detalicznego sporządź dokumentację przychodu i rozchodu

towarów.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,
− ustal formę wykonania ćwiczenia,

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat dokumentacji obrotu towarowego,
2) określić zakres działalności dowolnej jednostki handlu detalicznego (np. sklep spożywczy,

perfumeria) oraz niezbędne dane na jej temat,

3) wybrać na potrzeby ćwiczenia grupę towarów zgodną z działalnością wybranej jednostki,
4) wykorzystując różne źródła informacji ustalić ceny hurtowe dla wybranych towarów,
5) ustalić cenę detaliczną netto,
6) ustalić stawki podatku VAT dla wybranych towarów,
7) sporządzić dokumentację przyjęcia towarów do jednostki na drukach papierowych i/lub

w formie elektronicznej i wydrukować je,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8) sporządzić dokumentację sprzedaży towarów na drukach papierowych i/lub w formie

elektronicznej i wydrukować je.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne,

–

pogadanka.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarki,

−

druki odpowiednich dokumentów,

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.10.2. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Uczeń potrafi:
1) rozróżnić dokumentację przychodu wyrobów gotowych
2) rozróżnić dokumentację rozchodu wyrobów gotowych
3) sporządzić dokumentację obrotu wyrobami gotowymi
4) rozróżnić dokumentację przychodu towarów
5) rozróżnić dokumentację rozchodu towarów
6) sporządzić dokumentację obrotu towarowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.11. Podatek VAT i podatek akcyzowy w obrocie produktami pracy

5.11.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Robiąc zakupy w sklepach, kioskach zbieraj paragony z kas fiskalnych. Na ich podstawie wpisz

nazwy towarów które kupiłeś, w rozbiciu na poszczególne stawki podatku VAT, do poniższej
tabeli.

Na paragonie fiskalnym, obok kwoty za dany towar, jest umieszczony symbol – drukowana

litera: A, B, C lub D. Oznaczają one odpowiednią stawkę podatku VAT. Na końcu paragonu
fiskalnego jest przyporządkowanie litery do odpowiedniej stawki podatku VAT. Na tej podstawie
będziesz w stanie określić, które towary są opodatkowane daną stawką podatku VAT.

Moje zakupy

Stawka podatku/

zwolnienie z podatku

Nazwy towarów

22%

7%
3%
0%

zwolnienie

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia lub w parach,
− ustal czas wykonania ćwiczenia (np. tydzień),

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1) zbierać paragony fiskalne z robionych przez siebie oraz rodzinę i znajomych zakupów,
2) przygotować, wykorzystując edytor tekstu tabelę zgodną ze wzorem,
3) uzupełnić tabelę na podstawie paragonów fiskalnych,
4) sprawdzić w załącznikach do Ustawy o podatku od towarów i usług, jakie inne towary

i usługi są objęte inną niż podstawową stawką lub są zwolnione z podatku VAT,

5) wynotować nowe przykłady zgodne z tekstem Ustawy,
6) wydrukować stworzoną tabelę.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− tekst Ustawy o podatku od towarów i usług,

− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Odszukaj w Ustawie o podatku od towarów i usług informacje dotyczące zwrotu różnicy

podatku, a następnie sporządź przykłady obrazujące zastosowanie poznanych zasad

w zakresie zwrotu podatku VAT.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia lub w parach,

− ustal czas wykonania ćwiczenia (np. tydzień),
− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w Ustawie o podatku od towarów i usług przepisy w zakresie zwrotu różnicy

podatku,

2) uważnie przeczytać fragmenty tekstu Ustawy informujące o zasadach zwrotu różnicy podatku,
3) sporządzić notatkę na temat możliwości i zasad zwrotu różnicy podatku,
4) opracować przykłady obrazujące zasady zwrotu różnicy podatku.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki, edytor tekstu,

− tekst Ustawy o podatku od towarów i usług,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Wykorzystując faktury sporządzone w ramach ćwiczenia 3 z rozdziału 5.10:

1) dokonaj odpowiednich zapisów w ewidencji nabycia towarów i usług,
2) dokonaj odpowiednich zapisów w ewidencji sprzedaży VAT,
3) sporządź deklarację podatkową VAT – 7.

Wskazówki do realizacji:

− uczeń może wykonać ćwiczenie korzystając ze zdobytej wiedzy lub z literatury przedmiotu,

− ćwiczenie powinno zostać wykonane indywidualnie przez ucznia,
− należy na bieżąco sprawdzać poprawność wykonania ćwiczenia (poprawność zapisów

w ewidencjach VAT aby nie powielać błędów w kolejnym etapie sporządzania ćwiczenia),

− oceniając wykonanie ćwiczenia należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przypomnieć sobie zasady prowadzenia ewidencji nabycia towarów i usług oraz ewidencji

sprzedaży VAT,

2) dokonać odpowiednich zapisów (w technice ręcznej lub komputerowej) w ewidencji nabycia

towarów i usług,

3) dokonać odpowiednich zapisów (w technice ręcznej lub komputerowej) w ewidencji sprzedaży

VAT,

4) na podstawie obu ewidencji VAT dokonać rozliczenia z tytułu podatku od towarów

i usług sporządzając deklarację VAT – 7 (na pobranym z urzędu skarbowego lub
z Internetu aktualnym formularzu lub przy zastosowaniu odpowiednich funkcji danego
oprogramowania FK),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) wydrukować sporządzoną deklarację VAT – 7 (w przypadku sporządzenia jej przy użyciu

oprogramowania FK).

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

pogadanka,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i oprogramowaniem dla potrzeb ewidencji

podatku VAT,

− druk deklaracji VAT – 7,

− tekst Ustawy o podatku od towarów i usług,
− literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

5.11.2. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Uczeń potrafi:
1) wskazać akt prawny regulujący zasady dotyczące podatku

od towarów i usług

2) określić zasady rozliczania jednostek z tytułu podatku VAT
3) przyporządkować stawki podatku VAT do towarów i usług
4) rozliczyć jednostkę z tytułu podatku VAT
5) sporządzić deklarację podatkową w zakresie rozliczenia podatku

od towarów i usług

6) określić podmiot i przedmiot opodatkowania podatkiem VAT?
7) określić podmiot i przedmiot opodatkowania podatkiem akcyzowym?
8) wskazać metody ustalania stawek podatku akcyzowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test wielokrotnego wyboru z jedną odpowiedzią prawidłową do jednostki
modułowej „Sporządzanie kalkulacji” – test teoretyczny

Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 4, 5, 7, 8, 9, 11, 12 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 6, 10 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń

otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 5 zadań,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań, w tym co najmniej jedno z poziomu
ponadpodstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi:

1. b, 2. c, 3. a, 4. b, 5. d, 6, a, 7. c, 8. d, 9. b, 10. c, 11. c, 12. b.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzalne osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Zdefiniować pojęcie kalkulacji

2 Wskazać rodzaj działalności jednostek stosujących

kalkulację podziałową prostą

B P

3 Określić rolę współczynników przeliczeniowych

4 Wskazać rodzaj działalności jednostek stosujących

kalkulację podziałową procesową

B P

5 Wskazać przykład ilościowego klucza

podziałowego

B P

6 Określić algorytm obliczenia marży brutto

7 Określić składniki produktów pracy

8 Określić szczeble obrotu towarowego

9 Określić elementy składowe ceny detalicznej netto

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10 Wskazać podstawowe dowody księgowe związane

ze sprzedażą wyrobów gotowych

B PP

11 Wskazać obowiązujące w Polsce stawki podatku

VAT

B P

12 Wskazać rodzaj deklaracji służącej do rozliczenia

podatku VAT

B P

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 12 pytań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna

jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie zadania na

później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.
Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw pytań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko

..............................................................

Sporządzanie kalkulacji

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zestaw pytań testowych

1. Kalkulacja to ogół czynności zmierzających do ustalenia kwoty kosztów przypadających na:

a) podmiot kalkulacji,
b) przedmiot kalkulacji,
c) odbiorcę produktów,
d) dostawcę materiałów.

2. Kalkulacja podziałowa prosta powinna być stosowana w jednostkach:

a) wytwarzających masowo różne produkty,
b) wytwarzających pojedyncze egzemplarze produktów w skomplikowanej technologii,
c) wytwarzających masowo jednorodne produkty,
d) wytwarzających masowo produkty różniące się wyłącznie swoim ciężarem.

3. Współczynniki przeliczeniowe stosowane w kalkulacji podziałowej współczynnikowej

określają:
a) relacje kosztowe między poszczególnymi produktami,
b) relacje cenowe między poszczególnymi produktami,
c) relacje czasu obróbki między poszczególnymi produktami,
d) relacje masy między poszczególnymi produktami.

4. Kalkulacja podziałowa procesowa jest stosowana w jednostkach, w których proces produkcji:

a) obejmuje jedną fazę,
b) obejmuje przynajmniej dwie fazy,
c) obejmuje trzy fazy nie związane ze sobą,
d) zawsze obejmuje cztery fazy.

5. Ilościowym kluczem rozliczeniowym stosowanym w kalkulacji doliczeniowej może być:

a) robocizna bezpośrednia,
b) materiały bezpośrednie,
c) techniczny koszt wytworzenia,
d) czas pracy maszyn.

6. Marżę brutto w rachunku kosztów zmiennych stanowi różnica między:

a) przychodami ze sprzedaży produktów a kosztami zmiennymi produkcji sprzedanej,
b) przychodami ze sprzedaży produktów a kosztami zmiennymi produkcji,
c) przychodami ze sprzedaży produktów a kosztami zmiennymi produkcji sprzedanej

i kosztami stałymi,

d) przychodami ze sprzedaży produktów a kosztami zmiennymi produkcji i kosztami stałymi.

7. Produkty gotowe to:

a) wyroby gotowe, półprodukty, usługi i roboty budowlane,
b) wyroby gotowe, półprodukty, usługi i roboty budowlane, inwentarz żywy nie stanowiący

środków trwałych i materiałów,

c) wyroby gotowe, usługi i roboty budowlane, inwentarz żywy nie stanowiący środków

trwałych i materiałów,

d) wyroby gotowe, usługi i roboty budowlane, inwentarz żywy stanowiący środki trwałe lub

materiały.

8. Szczeble obrotu towarowego obejmują:

a) handel wewnętrzny i handel zewnętrzny,
b) handel obwoźny i handel stacjonarny,
c) handel hurtowy i handel detaliczny,
d) skup, handel hurtowy i handel detaliczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Suma ceny hurtowej netto i marży detalicznej wyraża:

a) cenę zbytu netto,
b) cenę detaliczną netto,
c) cenę zbytu brutto,
d) cenę detaliczną brutto.

10. Dwa podstawowe dowody księgowe związane ze sprzedażą wyrobów gotowych to:

a) dowód „Pw” i faktura VAT sprzedaży,
b) dowód „Rw” i faktura VAT sprzedaży,
c) dowód „Wz” i faktura VAT sprzedaży,
d) dowód „Zw” i faktura VAT sprzedaży.

11. Obowiązujące w Polsce stawki podatku od towarów i usług to:

a) 19%, 30%, 40%,
b) 3%, 7%, 22%,
c) 0%, 3%, 7%, 22%,
d) 3%, 7%, 19%, 22%.

12. Z tytułu rozliczenia podatku od towarów i usług jednostki powinny sporządzić deklarację:

a) VAT – R,
b) VAT – 7,
c) VAT – 5,
d) VAT – K.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Sporządzanie kalkulacji

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test do jednostki modułowej „Sporządzanie kalkulacji” – test praktyczny

Test składa się z 4 zadań na dobieranie i przyporządkowywanie, których rozwiązanie daje

możliwość uzyskania 25 punktów. Zadanie 1 i 3 jest na poziomie podstawowym, natomiast zadanie
2 i 4 na poziomie ponadpodstawowym.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń

otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za uzyskanie co najmniej 10 punktów,

−

dostateczny – za uzyskanie co najmniej 15 punktów,

−

dobry – za uzyskanie co najmniej 19 punktów,

−

bardzo dobry – za uzyskanie co najmniej 23 punktów.

Klucz odpowiedzi:

−

zadanie 1: 1. A, 2. D, 3. B, 4. A, 5. C

−

zadanie 2: 1. A, 2. B, 3. C, 4. C, E

−

zadanie 3: 1. B, 2. C, 3. C, 4. A, 5. B, 6. A

−

zadanie 4: 1. B, F, H, 2. D, 3. A, I, 4. E, 5. C, G

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzalne osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Przyporządkować metodę kalkulacji do

określonej działalności gospodarczej

D P

1. A, 2. D, 3. B,
4. A, 5. C

2 Dobrać informacje o kalkulacji do rodzaju

kalkulacji

C PP

1. A
2. B
3. C
4. C, E

3 Przyporządkować działalność jednostek

gospodarczych do szczebli obrotu towarowego

D P

1. B, 2. C, 3. C,
4. A, 5. B, 6. A

4 Dobrać rzeczywiste przykłady produktów

pracy do odpowiedniego rodzaju produktów
pracy

C PP

1. B, F, H
2. D
3. A, I
4. E
5. C, G

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 4 zadania.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stosując się do poleceń.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie zadania na

później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw pytań testowych,

−

karta odpowiedzi.

Zestaw zadań testowych

1. Przyporządkuj metodę kalkulacji do działalności gospodarczej podanych jednostek. W tym celu

określ, w której kolumnie poprawnie wskazano metodę kalkulacji.

Lp.

Informacja

1 Elektrownia

wiatrowa

Kalkulacja
podziałowa
prosta

Kalkulacja
podziałowa
współczynnikowa

Kalkulacja
podziałowa
procesowa

Kalkulacja
doliczeniowa

Stocznia – budowa statku

Kalkulacja
podziałowa
prosta

Kalkulacja
podziałowa
współczynnikowa

Kalkulacja
podziałowa
procesowa

Kalkulacja
doliczeniowa

Piekarnia – produkcja chleba
(bochenki 0,3 i 0,5 kg) oraz
bułek (małych i dużych)

Kalkulacja
podziałowa
prosta

Kalkulacja
podziałowa
współczynnikowa

Kalkulacja
podziałowa
procesowa

Kalkulacja
doliczeniowa

4 Cementownia

Kalkulacja
podziałowa
prosta

Kalkulacja
podziałowa
współczynnikowa

Kalkulacja
podziałowa
procesowa

Kalkulacja
doliczeniowa

Mleczarnia – produkcja serów
twardych

Kalkulacja
podziałowa
prosta

Kalkulacja
podziałowa
współczynnikowa

Kalkulacja
podziałowa
procesowa

Kalkulacja
doliczeniowa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Dobierz treść informacji o kalkulacji do odpowiedniego rodzaju kalkulacji ze względu na czas

jej sporządzenia oraz źródła danych wejściowych. W tym celu wpisz symbol przykładu przy
nazwie odpowiedniego rodzaju kalkulacji w tabeli odpowiedzi.

Symbol

Informacja

Kalkulacja kosztów samochodu, który ma być wdrożony do produkcji za dwa lata, sporządzona na
podstawie danych liczbowych z planów (budżetów)

Kalkulacja kosztów uszycia jednej pary spodni sporządzona przed podjęciem produkcji na
podstawie obowiązujących norm zużycia materiałów i energii technologicznej

Kalkulacja produkcji piwa sporządzona na podstawie zaksięgowanych kosztów produkcji

Kalkulacja produkcji dodatkowej serii koszulek dziecięcych na podstawie oferty hurtowni, zgodnie
z cenami ustalonymi przez hurtownika

Kalkulacja kosztów koszulek dziecięcych wykonana po skończonym procesie produkcji na
podstawie rzeczywistych kosztów

3. Przyporządkuj działalność danych jednostek handlowych do odpowiednich szczebli obrotu

towarowego, w tym celu określ. W której kolumnie poprawnie wskazano jej rodzaj.

Lp.

Informacja

Jednostka handlowa zajmująca się importem kawy,
konfekcjonowaniem jej w mniejsze opakowania i sprzedażą

Skup

Handel

hurtowy

Handel

detaliczny

2 Sklep

spożywczy na terenie osiedla

Skup

Handel

hurtowy

Handel

detaliczny

Kiosk na przystanku komunikacji miejskiej

Skup

Handel

hurtowy

Handel

detaliczny

4 Chłodnia skupująca owoce od plantatorów

Skup

Handel

hurtowy

Handel

detaliczny

5 Hurtownia

artykułów chemicznych

Skup

Handel

hurtowy

Handel

detaliczny

Giełda rolno-spożywcza skupująca płody rolne od rolników
indywidualnych i grup producenckich

Skup

Handel

hurtowy

Handel

detaliczny

4. Dobierz dane informacje do odpowiedniej kategorii ekonomicznej dotyczącej produktów pracy.

W tym celu wpisz symbol przykładu przy nazwie odpowiedniego rodzaju produktu pracy
w tabeli odpowiedzi

Symbol

Przykład

A Jałówki i cielaki hodowane na sprzedaż do rzeźni

Cukier w cukrowni

Ser twardy w trakcie fazy dojrzewania

Prace badawcze nad nowym lekiem

Drzwiczki do produkcji szafek nocnych

Samochód w fabryce samochodów gotowy do sprzedaży

Piwo w browarze znajdujące się kadziach

Piwo w browarze znajdujące się w magazynie w butelkach

Karpie hodowane w stawach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Sporządzanie kalkulacji

Zadanie nr 1. Zakreśl poprawną odpowiedź

Informacja

Odpowiedź

Punkty

1 A B C D
2 A B C D
3 A B C D
4 A B C D
5 A B C D

Zadanie nr 2. Wpisz symbol przykładu do kolumny „Odpowiedź” przy danej nazwie rodzaju
kalkulacji
Lp.

Rodzaj kalkulacji

Odpowiedź

Punkty

1 Kalkulacja

wstępna planowana

2 Kalkulacja

wstępna normatywna

3 Kalkulacja

wstępna ofertowa

4 Kalkulacja

wynikowa

Zadanie nr 3. Zakreśl poprawną odpowiedź

Informacja

Odpowiedź

Punkty

1 A B C
2 A B C
3 A B C
4 A B C
5 A B C
6 A B C

Zadanie nr 4. Wpisz symbol przykładu do kolumny „Odpowiedź” przy danej nazwie rodzaju
produktu pracy
Lp.

Nazwa rodzaju produktu pracy

Odpowiedź

Punkty

1 Wyroby

gotowe

2 Roboty,

usługi

3 Inwentarz

żywy

4 Półprodukty

5 Produkcja w toku

Łączna liczba punktów:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Bartel T., Chałupczak J., Potulska E., Stec K.: Rachunkowość przedsiębiorstw – zbiór zadań,

Wyd. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o., Gdańsk 2002

2. Jakubiszyn L., Krzyżanowska T., Piotrowska B.: Zbiór zadań do rachunkowości, Wyd. Biuro

rachunkowe, Wrocław 2002

3. Klimas M.: Podręczna encyklopedia rachunkowości, Wyd. Poltex, Warszawa 2000
4. Matuszewicz J.: Rachunkowość od podstaw, WSiP, Warszawa 2001
5. Nowak E.: Rachunek kosztów przedsiębiorstwa, Wyd. Ekspert Wydawnictwo

i Doradztwo, Wrocław 2001

6. Ossowska M., Szczypa P.: Rachunkowość – zagadnienia podstawowe, Wyd. Wyższa Szkoła

Integracji Europejskiej, Szczecin 2004

7. Podstawy rachunkowości. Aspekty teoretyczne i praktyczne, red. nauk. B. Micherda,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005

8. Podstawy rachunkowości, praca zbiorowa pod red. K. Sawickiego, PWE, Warszawa 2005
9. Rachunek kosztów. Elementy rachunkowści zarządczej. Red. D. Sołtys, wyd. AE we

Wrocławiu, Wrocław 1999

10. Rachunkowość. Zasady prowadzenia po nowelizacji ustawy o rachunkowości. Część I, pod red.

T. Kiziukiewicz, Wyd. Ekspert Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław 2001

11. Rachunkowość w biznesie, praca zbiorowa pod red. K. Czubakowskiej, PWE, Warszawa 2005
12. Sawicki K.: Analiza kosztów firmy, PWE, Warszawa 2000
13. Szczypa P.: Zasady rachunkowości. Teoria, przykłady i zadania, Wyd. CeDeWu Sp. z o.o.,

Warszawa 2005

14. Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (jednolity tekst DzU z 2002 r. Nr 76, poz.

694 ze zm.)

15. Ustawa o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004 r. (DzU z 2004 r. Nr 54, poz. 536

ze zm.)

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
miedzynarod pomoc humanit id 29 Nieznany
06 Sporzadzanie ciasta pszenneg Nieznany (3)
12 Sporzadzanie rachunku koszto Nieznany (2)
Cw 22 Przerzutniki cyfrowe id 1 Nieznany
13 Sporzadzanie mapy sytuacyjno Nieznany
22 Rozdzial 21 KP4Q5YBIEV5DBSVC Nieznany (2)
10 Sporzadzanie i ekspedycja wy Nieznany (2)
Cwicz 22 2 instrukcja id 124025 Nieznany
08 Sporzadzanie ciasta mieszane Nieznany (3)
05 Sporzadzanie rysunku technic Nieznany
22 Prowadzenie dzialalnosci gos Nieznany (2)
22, 23, 24id 29476 Nieznany (2)
22 10 2010 i 29 10 2010 Podatkiid 29474 ppt
22 trochymiak marczewskiid 2954 Nieznany (2)
22 Zapobieganie nastrojowi rojo Nieznany (2)
22 Sporządzanie napojów gorących i zimnych
Miernictwo 08 Oscyloskopy id 29 Nieznany

więcej podobnych podstron