CHEMIA

Tematy prac kontrolnych

ramowy plan nauczania

Klasa I gimnazjum

Warszawa 2009

Zalecany podręcznik:

Bożena Kałuża, Andrzej Reych - Chemia dla gimnazjum cz.I i cz. II
Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej „Żak" Warszawa 2009

Podstawowymi źródłami wiedzy chemicznej dla osób zdobywających ją na drodze samo-

kształcenia są: podręcznik, internet oraz wnikliwa obserwacja zachodzących w przyrodzie

przemian.

Rozejrzyj się dookoła, wyszukaj przedmioty wykonane z metali - bez trudu je

rozpoznasz. Między innymi są nimi: kaloryfer, łyżka, którą spożywasz posiłek, karoseria

samochodu, którym dojeżdżasz do szkoły, a także gwoździe, tralki balkonowe, garnki Metale

rozpoznałeś, ponieważ mają one wspólne cechy. Od poznania tych cech oraz cech

charakterystycznych dla poszczególnych metali rozpoczynamy naukę nowego przedmiotu -

c h e m i i .

W klasie pierwszej należy rozwiązać zadania 5 prac kontrolnych. Zanim przystąpisz

do napisania pracy, sprawdź, czy stan Twych umiejętności pozwala na samodzielne

udzielenie prawidłowych odpowiedzi na pytania zawarte w pracy.

Ucz się systematycznie, małymi porcjami, często wracaj do informacji już poznanych,

a z pewnością osiągniesz sukces.

Życzę powodzenia w pokonywaniu trudności

Kryteria przeliczania punktów na ocenę :
30 - 27 pkt. - celujący
26 - 24 pkt. - bardzo dobry
23-21 pkt. - dobry
20-18 pkt. - dostateczny
17- 15 pkt. -dopuszczający
14 i mniej - niedostateczny

Co należy wiedzieć i umieć:

1.

Substancje i ich właściwości

opisać właściwości substancji będących głównymi składnikami produktów sto-
sowanych na co dzień takich, jak sól kamienna, cukier, mąka, woda, miedź, żelazo

zaprojektować doświadczenia , w których bada właściwości wybranych substancji,

wykonywać zadania wymagające wykorzystania pojęć: masa, gęstość i objętość,

opisać ziarnistą budowę materii,

wyjaśnić zjawiska: dyfuzji, rozpuszczania, mieszania, zmiany stanu skupienia,

zaplanować doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii,

wyjaśnić różnice między pierwiastkiem, a związkiem chemicznym,

wyodrębnić wśród pierwiastków metale i niemetale wykorzystując znajomość ich
właściwości,

posługiwać się symbolami pierwiastków: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca,Mg, Fe,
Zn, Cu, Al., Pb, Sn, Ag, Hg,

opisać cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych,

opisać proste metody rozdziału mieszanin wykorzystujące różnice między
właściwościami fizycznymi ich składników,

sporządzić dowolne mieszaniny (np. wody i piasku, wody i soli kamiennej, kredy i
soli kamiennej, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego, wody i atramentu oraz
inne)

2.

Wewnętrzna budowa materii

odczytać z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol,
nazwę, liczbę atomową, masę atomową, rodzaj pierwiastka: metal, czy niemetal)

opisać skład atomu (jądro i chmura elektronowa),

scharakteryzować cząstki elementarne tworzące atom,

zdefiniować elektrony walencyjne,

ustalić liczbę cząstek elementarnych w atomie na podstawie znanych liczb: atomowej
i masowej,

wyjaśnić związek między budową atomów, a podobieństwem właściwości
pierwiastków danej grupy,

zdefiniować pojęcie izotopu na podstawie izotopów wodoru,

wskazać dziedziny życia, w których znalazły zastosowanie izotopy,

zdefiniować pojęcie masy atomowej jako średniej mas atomów danego pierwiastka
wynikającej z jego składu izotopowego,

opisać, czym różni się atom od cząsteczki -zinterpretować zapisy H2,2H i tp.

opisać rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów,

opisać powstawanie wiązań atomowych na przykładzie cząsteczek H

2

, Cl

2

, N

2

, C0

2

,

H

2

0, HC1, NH

3

podać wzory sumaryczne i strukturalne podanych wyżej cząsteczek,

zdefiniować pojęcie jonów i opisać jak powstają

zapisać elektronowo mechanizm powstawania jonów na przykładzie Na,Mg,Al,Cl,S

opisać powstawanie wiązania jonowego

porównać właściwości związków kowalencyjnych i jonowych,

zdefiniować pojęcie wartościowości,

odczytać z układu okresowego maksymalną wartościowość pierwiastków grup
głównych,

narysować wzór strukturalny związku dwupierwiastkowego o wiązaniu ko-
walencyjnym

ustalić dla prostych związków dwupierwiastkowych: nazwę na podstawie wzoru
sumarycznego, wzór sumaryczny na podstawie nazwy, wzór sumaryczny na
podstawie wartościowości

3. Reakcje chemiczne

wskazać różnice między zjawiskiem fizycznym i przemianą chemiczną

podać przykłady zjawisk fizycznych i przemian chemicznych,

zaplanować doświadczenia ilustrujące zjawiska fizyczne i przemiany chemiczne,

opisać na czym polega reakcja syntezy, analizy, wymiany na przykładach,

zapisać równania poznanych typów reakcji,

wskazać substraty i produkty w równaniach reakcji,

dobrać współczynniki w równaniach reakcji chemicznych,

opisać doświadczenia ilustrujące typy reakcji,

zdefiniować pojęcia reakcji endoenergetycznej i egzoenergetycznej,

podać przykłady reakcji endoenergetycznych i egzoenergetycznych,

obliczyć masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych,

rozwiązać proste zadania rachunkowe związane z prawem zachowania masy i
prawem stałości składu

4. Powietrze i inne gazy

opisać skład i właściwości powietrza,

opisać właściwości fizyczne i chemiczne azotu, tlenu, wodoru i tlenku węgla(IV),

odczytać z układu okresowego i innych źródeł informacje o azocie, tlenie

zaplanować doświadczenia dotyczące badania właściwości azotu, tlenu, wodoru,

wyjaśnić bierność chemiczną gazów szlachetnych,

wskazać zastosowania gazów szlachetnych,

napisać równania reakcji otrzymywania tlenu, wodoru i tlenku węgla(IV),

opisać, na czym polega powstawanie dziury ozonowej,

wskazać sposoby zapobiegania powiększaniu dziury ozonowej,

opisać obieg tlenu w przyrodzie,

opisać rdzewienie żelaza,

zaproponować sposoby zabezpieczania produktów zawierających żelazo przed
rdzewieniem,

wymienić zastosowania tlenków wapnia, żelaza, glinu,

opisuje doświadczenie pozwalające wykryć CO2 w powietrzu wydychanym z płuc,

wymienić źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza,

zaplanować sposób postępowania pozwalający chronić powietrze przed
zanieczyszczeniami.

TEMATY PRAC KONTROLNYCH

P r a c a k o n t r o l n a n r l

Temat: Substancje i ich właściwości

Zadanie 1 (2 pkt.)

Podaj argumenty przemawiające za potrzebą poznania podstawowej wiedzy chemicznej.

Zadanie 2 (4 pkt.)

Opisz właściwości fizyczne żelaza i miedzi.

Zadanie 3 ( 4 pkt.)
Opisz sposoby postępowania prowadzące do rozdzielenia mieszanin: a/ żelaza i siarki, b/ soli
i piasku.

Zadanie 4 (4 pkt.)
Zapisz słowne zestawienia substratów i produktów reakcji, w których wyniku otrzymasz:

a/ siarczek miedzi
b/ rtęć i tlen
c/ tlenek żelaza
d/ wodór i tlen.

Określ, do jakiego rodzaju reakcji chemicznych zaliczysz te przemiany i podkreśl wszystkie
związki chemiczne.

Zadanie 5 (4 pkt.)
Podziel pierwiastki (oznaczone symbolami) na metale i niemetale podając ich nazwy: K, Ca,
Br, Mg, N, Fe, S, O, Na, Cu, H, AL, Ar, Ag, C, Cl.

Zadnie 6 (3 pkt.)

Scharakteryzuj siarkę - podaj jej właściwości fizyczne i chemiczne.

Zadanie 7 (4 pkt.)
Krótko wyjaśnij Jak rozumiesz następujące terminy:
a/ mieszanina jednorodna,
b/ związek chemiczny,
c/ pierwiastek,
d/ grupa w układzie okresowym.

Zadanie 8 (1 pkt.)

Jakie wspólne właściwości mają metale?

Zadanie 9 (4 pkt.) - dla chętnych
Oblicz masę wykonanej z glinu płyty o wymiarach 1,2 m na 2 m oraz grubości 4 mm.
Gęstość glinu wynosi 2,7 g/cm

3

.

P r a c a k o n t r o l n a nr 2

Temat: Wewnętrzna budowa materii

Zadanie 1 (2 pkt.)

Podaj, co najmniej dwa, argumenty potwierdzające ziarnistą budowę materii.

Zadanie 2 (3 pkt.)
Podaj 4 przykłady cząsteczek pierwiastków i określ, który rodzaj pierwiastków (metale, czy
niemetale) występuje w postaci cząsteczek.

Zadanie 3(3 pkt.)

Scharakteryzuj cząstki elementarne tworzące atom: protony, neutrony, elektrony.

Zadanie 4 (4 pkt.)
Krótko wyjaśnij, jak rozumiesz następujące terminy: a/ rdzeń atomowy, b/ elektrony wa -
lencyjne, cl liczba masowa, dl liczba atomowa.

Zadanie 5 (3 pkt.)
Na przykładzie glinu

27

AL, wyjaśnij, jak obliczamy liczbę neutronów w jądrze atomu.

13

Zadanie 6 (4 pkt.)

Oznaczając powłoki elektronowe literami ( K, L, M,...) rozpisz konfigurację elektronową
atomów:
a/ siarki Z =16,

b/ azotu Z = 7

cl magnezu Z =12

Zadanie 7 (2 pkt.)
Czym różnią się atomy tlenu

16

O,

17

O,

18

O (podano liczby masowe tych atomów)?Jak takie

atomy nazywamy?

Zadanie 8 ( 2 pkt.)
Które z atomów o następujących symbolach: 37E, 40E, 40E, 40E, 38E, 36E

17

20

19

18

18

18

a/ są izotopami,
b/ zawierają równe liczby protonów,
c/ zawierają równe liczby neutronów,
d/ zawierają równe liczby nukleonów.

Zadanie 9 (3 pkt.)
Na podstawie informacji z podręcznika i internę tu, wskaż, do czego wykorzystywane są
izotopy promieniotwórcze w badaniach naukowych, w hutnictwie lub przemyśle spożyw-
czym.

Zadanie 10 (4 pkt.) - dla chętnych
Oblicz średnią masę atomową wodoru składającego się z 99,9852% masowych

1

H, 0,0141%

masowych

2

H oraz 0,0007% masowych

3

H. Wynik podaj z dokładnością do 4 miejsc po

przecinku.

P r a c a k o n t r o l n a nr 3

Temat: Układ okresowy a budowa atomu

Zadanie 1 (2 pkt.)
Elektrony w atomie pewnego pierwiastka zajmują trzy powłoki, a na ostatniej powłoce jest
ich 5.Podaj konfigurację elektronową atomu tego pierwiastka, zaznacz rdzeń atomowy i
elektrony walencyjne. Ustal, jaki to pierwiastek?

Zadanie 2 (2 pkt.)

Jakich informacji o budowie atomu dostarcza numer grupy, a jakich - numer okresu ?

Zadanie 3 (6 pkt.)
Określ: 1/ liczbę atomową, 2/ liczbę powłok elektronowych, 3/ ogólną liczbę elektronów,
oraz
4/ liczbę elektronów walencyjnych dla atomów pierwiastków o następujących konfiguracjach
elektronowych: a/ K

2

, L

8

, M

2

, b/ K

2

, L

8

, M

8

, N

1

, c/ K

2

, L

8

, M

18

, N

8

, O

2

Zadanie 4 (3 pkt.)
Na podstawie budowy atomów , określ położenie w układzie okresowym: siarki, tlenu, litu,
azotu, wapnia, neonu..

Zadanie 5 (3 pkt)

Na przykładzie KCl wyjaśnij, jak tworzy się wiązanie jonowe?

Zadanie 6 (3 pkt.)
W cząsteczce HCl występuje wiązanie atomowe. Jak ono się tworzy i na czym polega?
Dlaczego cząsteczki charakteryzujące się takimi wiązaniami nazywamy dipolami?

Zadanie 7 (2 pkt.)
Uzasadnij prawdziwość następujących stwierdzeń:
a/ wiązanie jonowe najłatwiej tworzy się pomiędzy pierwiastkami pierwszej i siedemnastej
grupy układu okresowego,
b/ wiązanie atomowe występuje w cząsteczkach złożonych z atomów niemetali.

Zadanie 8 (3 pkt).
Podaj wzory strukturalne i sumaryczne tlenków azotu, który przyjmuje w nich wszystkie
wartościowości od I do V. Tlen w tych związkach jest dwuwartościowy. Oblicz masy
cząsteczkowe tych tlenków.

Zadanie 9 (2 pkt.)
Określ wartościowości pierwiastków w następujących tlenkach: Mn

2

O

7

, Na

2

O, SO

3

, ZnO,

A1

2

O

3

, P

4

O

10

.

Zadanie 10 (4 pkt)
Atom pewnego pierwiastka ma liczbę masową A = 40. Wyjaśnij, dlaczego na tej podstawie
nie możesz:
a/ określić liczby poszczególnych rodzajów cząstek elementarnych w tym atomie,
b/ określić ściśle liczby atomowej pierwiastka.

P r a c a k o n t r o l n a nr 4

Temat: Reakcje chemiczne

Zadanie 1 (2 pkt.)

Podaj, pisząc odpowiednie równania, dwa sposoby otrzymywania tlenu.

Zadanie 2 (2 pkt.)

Opisz właściwości fizyczne i chemiczne tlenu.

Zadanie 3 (2 pkt.)

Po czym poznasz, czy przeprowadzana reakcja jest egzo-, czy endoenergetyczna ?

Zadanie 4 (4 pkt.)
Jak można wykazać, że woda jest związkiem chemicznym wodoru i tlenu? Omów na przy-
kładzie reakcji analizy i reakcji wymiany.

Zadanie 5 (3 pkt.)
W parach siarki spalono 8 g miedzi i otrzymano 10 gramów siarczku miedzi(I). Oblicz masę
siarki, która przyłączyła się do miedzi

Zadanie 6 (4 pkt.).
W wyniku spalenia 3 gramów magnezu otrzymano 5 gramów tlenku magnezu. Oblicz:

a/ stosunek masowy magnezu do tlenu w tym tlenku,
b/ masę tlenku magnezu, który powstanie z 24 gramów magnezu,
c/ masę tlenu, która zwiąże się z 24 gramami magnezu,
d/ wzór sumaryczny tego tlenku magnezu.

Zadanie 7 (6 pkt.)
Równanie reakcji chemicznej jest napisane poprawnie, gdy liczba atomów poszczególnych
pierwiastków po obu stronach równania jest taka sama. Dokończ podane równania, wpisując
właściwe współczynniki liczbowe przed symbolami pierwiastków i wzorami związków
chemicznych :
a/ Cu + O

2

—► CuO

b/ Fe + Cl

2

—►FeCl

3

c / C l

2

O — ► Cl

2

+ O

2

d/ Fe

3

O

4

+ H

2

—►Fe + H

2

O

e/ Fe

2

O

3

+ C — ►Fe + CO

2

f/ Cu

2

O + H

2

—►C u + H

2

O

Zadanie 8 (3 pkt.)
W wyniku rozkładu wapienia CaCO

3

otrzymujemy CaO i CO

2

. Ułóż równanie tej reakcji i na

jego podstawie oblicz, ile tlenku wapnia można otrzymać z 1 tony wapienia.

Zadanie 9 (4 pkt.) - dla chętnych
Podaj interpretację ilościową równań:
a/ 2 Ag

2

O —► 4 Ag + O

2

b/ 2H

2

+ O

2

—► 2H

2

O

a następnie oblicz, ile gramów tlenku srebra należałoby rozłożyć, aby otrzymać ilość tlenu
potrzebną do utlenienia 30 gramów wodoru.

P r a c a k o n t r o l n a nr 5

Temat: Powietrze i inne gazy.

Zadanie 1 (2 pkt.)
Powietrze zawiera ok. 20% objętościowych tlenu. Oblicz masę tlenu znajdującego się w
powietrzu wypełniającym salę szkolną o wymiarach 10m,5m,3m.

Zadanie 2 (4 pkt.)
Odpowiedz na pytania:

a/ odmierzono po 2 cm

3

azotu, tlenu i wodoru, który z gazów miał najmniejszą, a który

największą masę,

b/ odważono po 10 gramów azotu, tlenku węgla(IV) i tlenu, który z gazów zajmie naj-

mniejszą, a który największą objętość. Odpowiedzi uzasadnij.

Zadanie 3 (2 pkt.)
Jak powinna być ustawiona (dnem do dołu, czy do góry)probówka przeznaczona do
zbierania
a/ tlenku węgla(IV),
b/ wodoru ?

Zadanie 4 (2 pkt.)
Na podstawie wartości mas cząsteczkowych określ x we wzorach: a/ N

2

Ox M

cz

. = 108u b/

N

2

O

x

M

cz

. = 4 4 u , c/ N

2

O

x

M

cz

. = 76 u, d/ N

2

O

x

M

cz.

= 30 u

Zadanie 5 (4 pkt.)
Ułóż równania reakcji przedstawionych za pomocą schematu:
C —► CO—►CO

2

—►CaCO

3

Zadanie 6 (3 pkt.)
Opisz właściwości fizyczne i chemiczne tlenku węgla(IV).

Zadanie 7 (3 pkt.)
W trzech probówkach znajdują się gazy: tlenek węgla (IV), wodór i azot. W każdej z
probówek inny gaz. Wykorzystując zapaloną zapałkę ustal zawartość probówek Odpowiedź
uzasadnij,

Zadanie 8 (4 pkt.)
Jedna sześćdziesięcoletnia sosna wytwarza w ciągu doby tyle tlenu, ile wynosi średnie
dobowe zapotrzebowanie trzech osób, czyli ok. 1600 dm

3

. Oblicz masę tej objętości tlenu

oraz masę pochłanianego jednocześnie tlenku węgla(IV)

Zadanie 9 (2 pkt.)
W których punktach podano przyczyny, a w których skutki kwaśnych deszczów ?

a/ spalanie w elektrociepłowniach ogromnej ilości paliw zawierających azot i siarkę,
b/ uszkadzanie, a nawet rozpad budowli,
c/ olbrzymi wzrost liczby samochodów,
d/ brak odpowiednich filtrów pochłaniających tlenki siarki i azotu

Zadanie 10 (4 pkt) - dla chętnych
Wzrost stężenia C0

2

w atmosferze jest przyczyną tzw. efektu cieplarnianego. Jakie są

negatywne skutki tego zjawiska i jak należy postępować, aby zminimalizować te skutki?