Ćwiczenie

Temat: ZNAKOWANIE OPAKOWAŃ ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH

Oznakowanie środka spożywczego obejmuje wszelkie informacje w postaci napisów i
innych oznaczeń, w tym znaki towarowe, nazwy handlowe, elementy graficzne i symbole,
dotyczące środka spożywczego i umieszczone na opakowaniu, etykiecie, obwolucie, ulotce,
zawieszce oraz w dokumentach, które są dołączone do tego środka spożywczego lub odnoszą
się do niego.

Cechy właściwego oznakowania:

•

oznakowanie powinno być zrozumiałe dla konsumenta

•

napisy muszą być wyraźne, czytelne i nieusuwalne, umieszczone w widoczny miejscu

•

nie mogą być w żaden sposób ukryte, zasłonięte lub przesłonięte innymi nadrukami
lub obrazkami

•

oznakowanie musi być w języku polskim oraz może dodatkowo w innych językach

•

oznakowanie powinno zawierać istotne informacje dla ochrony zdrowia i życia
człowieka

Oznakowanie środka spożywczego nie może:

•

wprowadzać konsumenta w błąd, w szczególności: w zakresie charakterystyki środka
spożywczego, w tym jego nazwy, rodzaju, właściwości, składu, ilości, trwałości,
źródła lub miejsca pochodzenia, metod wytwarzania lub produkcji

•

przypisywać środkowi spożywczemu działania lub właściwości, których nie posiada

•

sugerować, że środek spożywczy posiada szczególne właściwości, jeżeli wszystkie
podobne środki spożywcze posiadają takie właściwości

przypisywać środkowi spożywczemu właściwości zapobiegania chorobom lub ich leczenia
albo odwoływać się do takich właściwości

Na opakowaniu jednostkowym środków spożywczych powinny znaleźć się co najmniej
następujące informacje:

·

Nazwa - powinna precyzyjnie informować o rodzaju środka spożywczego, zawierać
informacje o zastosowanych procesach technologicznych, np. liofilizowany,
zagęszczony, mrożony, termizowany, sterylizowany, wędzony, sproszkowany,
utrwalony radiacyjnie, surowy, pakowany w atmosferze ochronnej itp. Oznakowanie
może zawierać dodatkowe informacje wskazujące typ produkcji rolniczej (metody
ekologiczne, integrowana produkcja ogrodnicza IPO) lub różne preferencje
żywieniowe, np. wegetarianie, weganie, itp.

Warto wiedzieć, że niektóre nazwy są ściśle zdefiniowane.

o

Określenie "jogurt" jest zastrzeżone dla produktu zawierającego żywe kultury
bakterii jogurtowych w ilości nie mniejszej niż 10 mln komórek/1ml.

o

Masło to nazwa zastrzeżona wyłącznie dla tłuszczu mlecznego. Dlatego
mieszanki, np. masła i olejów roślinnych, tłuszczu mlecznego i roślinnego
muszą być wyraźnie i jednoznacznie określone zgodnie ze szczegółowymi
zasadami podanymi w rozporządzeniu.

o

Środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego" to taki, który ze
względu na specjalny skład lub sposób przygotowania służy do zaspokajania
szczególnych potrzeb żywieniowych.

o

Określenie "ekologiczny" dotyczy wyłącznie żywności wyprodukowanej
metodami ekologicznymi i mającej certyfikat zgodności produkcji lub
przetwarzania metodami ekologicznymi wydany przez odpowiednią jednostkę
certyfikującą, upoważnioną przez właściwego ministra do spraw rolnictwa
(produkcja rolna) lub ministra właściwego do spraw rynków rolnych
(przetwórstwo). Na żądanie konsumenta sklep ma obowiązek udzielić
informacji na temat produktu.

o

Określenie "wyprodukowano metodami integrowanymi" lub skrót IPO
(Integrowana Produkcja Ogrodnicza) - w przypadku owoców
wyprodukowanych metodą ekologiczną, o ile producent posiada dokument
potwierdzający stosowanie tej metody.

·

Wykaz występujących składników, łącznie z substancjami dodatkowymi.
Wymagane jest podawanie zasadniczej funkcji technologicznej i nazwy lub
specyficznego symbolu E (tzw. numer wg systemu oznaczeń Unii Europejskiej).
Wykaz składników powinien być podawany zawsze w malejącej kolejności. Listę
substancji dodatkowych dozwolonych do stosowania w środkach spożywczych, ich
funkcje technologiczne oraz ilości reguluje stosowne rozporządzenie ministra
właściwego do spraw zdrowia.

·

Wykaz składników alergennych lub składników pochodzących ze składników
alergennych, które są obecne w gotowym środku spożywczym, nawet w zmienionej
formie. Składnikami alergennymi są:

o

zboża zawierające gluten, a więc pszenica, żyto, jęczmień, owies zwyczajny,
pszenica oplewiona (orkisz, kamut lub ich szczepy hybrydowe);

o

skorupiaki, jaja, ryby, orzeszki ziemne / orzeszki arachidowe, nasiona soi,
mleko (łącznie z laktozą);

o

migdały, orzech laskowy, włoski, nerkowiec, orzech pekan, orzech brazylijski,
pistacja, orzech pistacjowy, orzech makadamia;

o

seler, gorczyca, nasiona sezamu;

o

dwutlenek siarki i siarczyny w stężeniach powyżej 10 mg/kg lub 10 mg/l w
przeliczeniu na SO2.

·

Zalecane jest zamieszczanie dodatkowych informacji, np.:

o

pakowany w atmosferze ochronnej, gdy zastosowany jest gaz obojętny,
przedłużający trwałość,

o

zawiera substancje słodzące,

o

zawiera cukier/cukry i substancje słodzące,

o

w przypadku aspartamu , soli aspartamu, acesulfamu - "zawiera źródło
fenyloalaniny" ,

o

w przypadku słodzików zawierających poliole lub innych środków
spożywczych, w których zawartość polioli przekracza 10% - "spożycie w
nadmiernych ilościach może mieć efekt przeczyszczający",

o

jeżeli oznakowanie wskazuje na zawartość skrobi, skrobi modyfikowanej
fizycznie lub enzymatycznie, a skrobia ta może zawierać gluten - gatunek
rośliny, z której pochodzi skrobia,

o

"zawiera lukrecję" - w przypadku produktów cukierniczych lub napojów
zawierających kwas glicyryzynowy lub jego sól amonową;

o

"zawiera lukrecję" - nie może być spożywany w nadmiernych ilościach przez
osoby cierpiące na nadciśnienie".

·

Termin przydatności do spożycia lub data minimalnej trwałości.

Termin przydatności do spożycia wyrażony jest jako "należy spożyć do: dzień,
miesiąc, rok". W ten sposób znakowane są produkty nietrwałe mikrobiologicznie,
łatwo psujące się. Oznacza termin, po upływie którego środek spożywczy nie może
być przeznaczony do obrotu i do spożycia.

Pozostałe artykuły znakuje się datą minimalnej trwałości, oznaczającą datę, do której
prawidłowo przechowywany lub transportowany środek spożywczy zachowuje pełne
właściwości fizyczne, chemiczne, mikrobiologiczne, organoleptyczne, po jej upływie
nie może znajdować się w obrocie handlowym. Data ta powinna być poprzedzona
określeniem:

o

"najlepiej spożyć przed: dzień, miesiąc, rok" w odniesieniu do produktów o
trwałości nie przekraczającej 3 miesięcy, lub

o

"najlepiej spożyć przed końcem: miesiąc, rok" dla produktów o trwałości od 3
do 18 miesięcy lub "najlepiej spożyć przed końcem: rok" dla produktów, o
trwałości przekraczającej 18 miesięcy.

Żywność przeterminowana, jako niekonsumpcyjna, nie może znajdować się w obrocie
handlowym, jak również nie może podlegać przecenom, sprzedaży promocyjnej, itp.

·

Informacja o sposobie przygotowania lub stosowania, jeżeli jej brak może
wprowadzić w konsumenta w błąd i spowodować niewłaściwe postępowanie z danym
środkiem spożywczym. Np. dotyczy to produktów przygotowywanych w
mikrofalówkach, żywności do szybkiego przygotowania.

·

Dane identyfikujące producenta, jak również miejsce pochodzenia, o ile brak tej
informacji mógłby wprowadzić konsumenta w błąd.

·

Zawartość netto lub liczba sztuk

Przedsiębiorca (paczkujący) ponosi odpowiedzialność za zapewnienie, że ilość
rzeczywista towaru paczkowanego odpowiada ilości nominalnej podanej na
opakowaniu, w granicy najwyższej dopuszczalnej wielkości ujemnego błędu.
Paczkujący może na własną odpowiedzialność oznaczać znakiem "e" towary
paczkowane, gdy stosowana była wewnętrzna kontrola ilości rzeczywistej towaru
paczkowanego, przeprowadzona przy użyciu zalegalizowanych przyrządów w
pomiarowych, a jej opis został przekazany właściwemu terytorialnie okręgowemu
urzędowi miar. Legalizację urządzeń pomiarowych, w tym wag, odważników
prowadzą okręgowe urzędy miar. Przedsiębiorca jest zobowiązany do posługiwania
się sprzętem zalegalizowanym.

·

Warunki przechowywania - obligatoryjnie, gdy produkt oznaczony jest terminem
przydatności do spożycia oraz w przypadkach, gdy wpływają one na jakość artykułów
spożywczych.

·

Partia produkcyjna - oznaczająca określoną ilość środka spożywczego
wyprodukowanego, przetworzonego lub zapakowanego praktycznie w takich samych
warunkach. Numer partii produkcyjnej może być poprzedzony literą L Klasa jakości
handlowej - gdy została ustalona lub inny wyróżnik jakości handlowej, gdy wynika
on z odrębnych przepisów.

·

Weterynaryjny numer identyfikacyjny - nadany przez powiatowego lekarza
weterynarii zakładom lub podmiotom produkującym produkty pochodzenia
zwierzęcego

·

Zawartość alkoholu, jeśli przekracza 1,2%

Warto pamiętać, że producent nie ma obowiązku znakowania wszystkich produktów
wartością odżywczą. Obowiązek ten istnieje wyłącznie w odniesieniu do środków
spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, a w odniesieniu do środków
powszechnie spożywanych, jeżeli deklarowane jest tzw. oświadczenie żywieniowe. Pod tym
pojęciem należy rozumieć każdą informację, w tym także reklamową, która stwierdza,
sugeruje lub daje do zrozumienia, że dany produkt posiada szczególne właściwości odżywcze,
np. jest mało kaloryczny, ma obniżony poziom cholesterolu, obniżoną zawartość tłuszczu lub
cukru itp.

Oznakowanie żywności ekologicznej
Według ustawodawstwa unijnego obowiązującego w Polsce na żywności ekologicznej musi
znajdować się nazwa i kod jednostki certyfikującej lub organu kontrolnego, którym podlega
producent

Produkty, które nie wymagają podania wykazu składników:

•

Jednoskładnikowe środki spożywcze : olej, tłuszcze, mąka, ryby, przyprawy lub zioła
nie przekraczające 2% masy produktu spożywczego, baza gumowa, bułka tarta,
białka mleka, cukier, syrop glukozowy, tłuszcz kakaowy, wino

•

Świeże nie obrane, nie rozdrobnione owoce i warzywa, ziemniaki

•

Woda gazowana nasycona dwutlenkiem węgla

•

Ocet z jednego surowca wytworzonego metodą fermentacyjną

•

Sery, masło, fermentowane mleko, śmietana, śmietanka, napoje mleczne, jeśli do ich
wyprodukowania użyto tylko składników mleka, niezbędnych enzymów lub
drobnoustrojów oraz do serów użyto soli spożywczej

•

Piwo, wyroby winiarskie napoje spirytusowe

Grupy znaków na opakowaniach jednostkowych

· Znaki zasadnicze, umożliwiające identyfikację wyrobu i wytwórcy tj. nazwa wyrobu,

znak producenta i zastosowanie wyrobu,

· Znaki informacyjne, informujące o niektórych cechach wyrobu w celu bliższego

poznania jego właściwości, przydatności, np. skład wyrobu, jego ilość, data produkcji

· Znaki niebezpieczeństwa, wskazujące na niebezpieczne dla ludzi i otoczenia cechy

wyrobu, w celu zastosowania specjalnych środków ostrożności, np. materiał
wybuchowy, materiał szkodliwy dla zdrowia, materiał łatwopalny

· Znaki reklamowe, mające na celu zachęcenie do kupna danego wyrobu, mogą

reklamować produkt lub producenta

· Znaki manipulacyjne, wskazujące na konieczność zastosowania określonego

sposobu obchodzenia się z opakowaniem, przemieszczaniem i użytkowaniem np. tu
otwierać, chronić przed ciepłem, chronić przed wilgocią

ZNAKI GRAFICZNE

Opakowanie do recyklingu

aluminium

politereftalan etylenu

lub

lub

lub

polietylen dużej gęstości

lub

lub

lub

polichlorek winylu

lub

lub

polietylen małej gęstości

lub

lub

lub

Takie oznaczenie spotyka się na opakowaniach, które podlegają
ponownemu wykorzystaniu. Umieszcza się je na opakowaniach z
tworzyw sztucznych bądź aluminium. Cyfra i napis, które
towarzyszyć mogą symbolowi oznaczają nazwę surowca użytego
do produkcji opakowania.

polipropylen

polistyren

lub

lub

lub

lub

inne tworzywa sztuczne i laminaty folii z tworzyw sztucznych

lub

lub

Bezpieczny dla ozonu

Nie testowany na zwierzętach

Zielone płuca Polski

Produkty opatrzone takimi symbolami nie zawierają gazów typu
chloro-fluoro-carbon, powszechnie zwanych freonami, które niszczą
powłokę ozonową. Najczęściej występujące napisy na tych
symbolach to: OZONE FRIENDLY, OZON FREUNDLICH, ohne
FCKW, CFC free. Za ten znak nie odpowiada żadna organizacja,
firma używając go na towarze może być skontrolowana jedynie przez
organizacje konsumenckie .

Znak informuje, że w fazie badań dany produkt nie był testowany na
zwierzętach. Najczęściej występuje na kosmetykach. Kosmetyki nie
testowane na zwierzętach mogą być też oznaczane literami "BWC"
(Beauty Without Cruelty - piękno bez okrucieństwa), lub napisami Not
Tested on Animals (nie testowane na zwierzętach) czy Animal
Friendly (przyjazne zwierzętom).

Znak informuje, że dany produkt pochodzi z obszaru funkcjonalnego
Zielone Płuca Polski. Warunkiem otrzymania Znaku jest
wytwarzanie towarów i usług na obszarze Zielonych Płuc Polski oraz
wykazanie, że są one przyjazne środowisku i produkowane przez
zakład działający zgodnie z zasadami ochrony środowiska
naturalnego.

Błękitny Anioł

Zielony punkt

Dbaj o czystość

Wyrób zgodny z normami UE

Znakowanie GDA (wskazane dzienne spożycie)

lub

Wprowadzony w 1977 roku z inicjatywy niemieckiego Ministerstwa
Spraw Wewnętrznych i jest najstarszą tego typu inicjatywą europejską.
•

Oznacza produkty o zdecydowanie lepszej charakterystyce
środowiskowej od innych artykułów z tej samej grupy towarów,
zaspokajające te same potrzeby. W ocenie, oprócz zanieczyszczenia
trzech podstawowych składników środowiska przyrodniczego
(powietrza, wody, gleby), bierze się pod uwagę także hałas oraz
możliwość powstawania substancji szczególnie niebezpiecznych.
Bezpieczeństwo użytkowania oraz wygoda i estetyka wykonania
stanowią kryteria pomocnicze. czas trwania licencji certyfikacyjnej
wynosi maksymalnie 3 lata.

Producent wniósł wkład finansowy w budowę i funkcjonowanie
systemu odzysku i recyklingu odpadów polskiej organizacji Rekopol.

Znak informuje o tym, aby dany produkt wrzucić do kosza, nie
zaśmiecać środowiska i dbać o czystość swojego otoczenia.

Symbol CE znajduje się głównie na wyrobach z importu, w tym na
zabawkach. Oznacza on, że jest to wyrób zgodny z wymogami Unii
Europejskiej. Podstawowym kryterium jest tu bezpieczeństwo i zdrowie
użytkownika.

Znaki geograficzne

Chroniona nazwa pochodzenia oznacza nazwę regionu,
konkretnego miejsca albo, w wyjątkowych przypadkach, kraju
używaną do opisu produktu rolnego lub artykułu spożywczego
pochodzącego z tego regionu, konkretnego miejsca albo kraju.
Jakość lub cechy charakterystyczne produktu są głównie lub
wyłącznie związane z tym szczególnym otoczeniem
geograficznym i właściwymi dla niego czynnikami naturalnymi
oraz ludzkimi. Produkcja, przetwórstwo i przygotowywanie
produktu odbywa się na tym określonym obszarze

Chronione oznaczenie geograficzne to nazwa regionu,
konkretnego miejsca albo, w wyjątkowych przypadkach, nazwa
kraju używana do opisu produktu rolnego lub artykułu
spożywczego pochodzącego z konkretnego miejsca, regionu albo
kraju. Produkt ma szczególną jakość, reputację lub inne cechy
przypisywane temu regionowi. Produkcja, przetwórstwo lub
przygotowanie produktu odbywa się na tym określonym obszarze
geograficznym.

Produkt rolny lub środek spożywczy może ubiegać się o
rejestrację jego nazwy jako Gwarantowana Tradycyjna
Specjalność, gdy wyrób spełnia następujące warunki:
1. jego nazwa musi być sama w sobie specyficzna (np.
Mozzarella) lub też wyrażać specyficzny charakter produktu
rolnego lub środka spożywczego (np: belgijskie piwo Lambic,
produkowane przy udziale drożdży Lambicus).
2. produkt musi posiadać specyficzny charakter tj. cechę lub
zespół cech odróżniających go od innych produktów tej samej
kategorii. Różnica ta nie może opierać się tylko na jakościowym
lub ilościowym składzie produktu, ani na sposobie produkcji
ustalonym w prawodawstwie krajowym lub wspólnotowym.
3. produkt posiada tradycyjny charakter, który może być
wyrażony za pomocą:

· tradycyjnych surowców,

· tradycyjnego składu,

· tradycyjnego sposobu wytwarzania.

Znaki żywności ekologicznej

CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się ze znakowaniem opakowań środków spożywczych.

WYKONANIE ĆWICZENIA
Należy wykonać ocenę oznakowania opakowania środka spożywczego wg załączonego
arkusza oceny.

Imię i nazwisko:

grupa:

OZNAKOWANIE OPAKOWANIA ŚRODKA SOŻYWCZEGO

1. Nazwa produktu (nie może to być znak towarowy, nazwa marki)

2. Wykaz składników oraz ich ilość

3. Waga netto produktu spożywczego: jednostki objętości dla płynów, jednostki masy dla
innych produktów

4. Termin przydatności do spożycia lub data minimalnej trwałości

5. Warunki przechowywania

6. Nazwa producenta

7. Partia produkcyjna

8. Weterynaryjny numer identyfikacyjny

9. Sposób przygotowania

10. Zawartość alkoholu, jeśli zawartość przekracza 1,2%

11. Charakterystyczne cechy oznakowania

12. Grupy znaków na opakowaniu:
·

Znaki zasadnicze

·

Znaki informacyjne

·

Znaki reklamowe

·

Znaki manipulacyjne