ZNAKOWANIE OPAKOWAŃ

Co możemy określić mianem opakowania? Zgodnie z ustawą o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. 2001 Nr 63 poz. 638 z późn. zm.) opakowanie to wprowadzone do obrotu wyroby wykonane z jakichkolwiek materiałów, przeznaczone do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczania lub prezentacji wszelkich produktów, od surowców do towarów przetworzonych. Ustawa rozróżnia opakowania jednostkowe, zbiorcze i transportowe, dzieląc je ze względu na ich przeznaczenie i cechy logistyczne. Rozszerzoną definicję opakowania odnaleźć można w najważniejszym dla sektora opakowań akcie prawnym Unii Europejskiej - dyrektywie 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (zm. dyrektywą 2004/12/WE). Szerzej na temat regulacji tej dyrektywy w Części Regulacje Unii Europejskiej.

Opakowania zajmują obecnie bardzo ważne miejsce w gospodarce każdego kraju. Rynek opakowań ze względu na rozwój nowoczesnych tworzyw opakowaniowych oraz doskonalenie dotychczas istniejących jest bardzo dynamiczny. Zużycie tworzyw opakowaniowych na jednego mieszkańca rocznie wynosi przeciętnie: USA ok. 250 kg, Japonia ok. 150 kg, Europa ok. 120 kg, w krajach słabo rozwiniętych ok. 5 kg.

Nie jest to sektor, który łatwo można wydzielić spośród innych gałęzi działalności gospodarczej. Niejednokrotnie jest tak, że producent danego dobra konsumpcyjnego jest równocześnie podmiotem, który wprowadza na rynek opakowanie umieszczając w nim swój wyrób. Dlatego tak ważne jest określenie roli każdego z podmiotów występujących w łańcuchu opakowaniowym.

Rolę opakowań potwierdza dyrektywa 94/62/WE wskazując na to, iż:

• opakowania są dobrami o podstawowym znaczeniu społecznym i gospodarczym;

• ograniczanie ilości odpadów jest nieodzownym warunkiem trwałego rozwoju gospodarczego;

• najlepszym sposobem na unikanie odpadów opakowaniowych jest ograniczanie ilości opakowań poprzez;

- ponowne wykorzystywanie opakowań

- recykling materiałowy

- inne metody ograniczające ilość odpadów

• recykling materiałowy jest szczególnie ważny dla ochrony środowiska;

• unikanie i przetwarzanie opakowań i ich odpadów wymaga stworzenia całego systemu zwrotnego odbioru, zbiórki i przetwórstwa w każdym kraju członkowskim;

• niezwykle istotne jest rozsortowywanie odpadów u źródła ich powstawania

• materiał z recyklingu nie może zagrażać zdrowiu i bezpieczeństwu ludzi oraz środowisku naturalnemu;

• każdy uczestnik łańcucha opakowaniowego powinien mieć świadomość odpowiedzialności za odpady;

• ostateczny użytkownik opakowania powinien być we właściwy sposób informowany o korzyściach i skutkach odzysku oraz recyklingu odpadów opakowaniowych.

Obowiązek znakowania opakowań na gruncie prawa polskiego nie ma charakteru bezwzględnego. Dyrektywa 94/62/WE wprowadza upoważnienie dla Komisji Europejskiej do stworzenia odpowiedniej identyfikacji i klasyfikacji opakowań, co zostało dokonane w decyzji Komisji 97/129/WE ustanawiającej system identyfikacji materiałów opakowaniowych. Jeżeli przedsiębiorca zdecyduje się na znakowanie opakowań powinien to czynić zgodnie z tym systemem. Oznacza to, że jest zobowiązany wskazać:

1. jaki rodzaj materiałów wykorzystano do produkcji opakowania

2. możliwość wielokrotnego użytku opakowania - w przypadku opakowań wielokrotnego użytku,

3. przydatność opakowania do recyklingu - w przypadku opakowań przydatnych do recyklingu.

Oznakowanie powinno być umieszczone na opakowaniu lub na naklejonej na nim etykiecie, a jeżeli rozmiary opakowania na to nie pozwalają - na dołączonej do niego ulotce informacyjnej w sposób, który nie stanowi przeszkody dla recyklingu odpadów opakowaniowych. Oznakowanie powinno być wyraźne, widoczne, czytelne i trwałe również po otwarciu opakowania.

Kodowanie ułatwić ma zbiórkę odpadów, ich odzysk i/lub recykling. Dla poszczególnych rodzajów opakowań decyzja komisji określa numerację i symbole. Podobnie czyni polskie prawo przenosząc częściowo postanowienia dyrektywy oraz decyzji w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie określenia wzorów oznakowania opakowań (Dz. U. z 2004 Nr 94 poz. 927).

Ponadto na opakowaniu zgodnie z ustawą opakowaniową powinno się znaleźć oznaczenie o przydatności do recyklingu i/lub określenie o przydatności opakowania do wielokrotnego użytku.

Warto w tym miejscu dodać kilka słów o tzw. eco-labellingu, czyli dobrowolnym nanoszeniu określonego znaku na opakowanie lub etykietę, który wskazuje czy dany produkt/opakowanie jest przyjazne ekologicznie

Poniżej kilka przykładów takich oznaczeń:

Przykłady zielonych znaków

Opakowanie nadaje się do recyklingu Margerytka Unii Europejskiej

Produkcja ekologiczna (UE) Dbaj o czystość

Coraz częściej na rynku będą pojawiać się opakowania, których tworzywem będą materiały biodegradowalne. Pozwalają one na 100% recykling w postaci kompostowania lub biogazyfikacji (produkcja metanu). Po raz pierwszy w Niemczech wprowadzono nowe oznaczenie dla tego typu opakowań, które powoli przyjmuje się w pozostałych krajach. Certyfikat pozwalający na używanie znaku wydaje organizacja DIN CERTO.

Proces certyfikacji i dopuszczania do obrotu opakowań opiera się na zasadach określonych w dyrektywie 94/62/WE oraz ustawie o opakowaniach.

Dyrektywa 94/62/WE jest zaliczana do dyrektyw tzw. nowego podejścia, których podstawową cechą jest określanie minimalnych wymagań dla określonych przedmiotów. Każdy przedsiębiorca działający w sektorze opakowań jest zobowiązany do przestrzegania tych zasadniczych wymagań. Mają one następujące źródła:

1. tekst dyrektywy 94/62/WE

2. normy zharmonizowane przeznaczone dla opakowań opublikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich.

Postanowienia dyrektywy co do zasadniczych wymogów zostały transponowane do prawa polskiego we wspomnianej już ustawie o opakowaniach. Zgodnie z nią każde opakowanie musi spełniać następujące warunki:

1. objętość i masa opakowań są ograniczone do niezbędnego minimum wymaganego do spełnienia ich funkcji, biorąc pod uwagę oczekiwania użytkownika;

2. opakowania są projektowane i wykonane w sposób umożliwiający ich wielokrotny użytek i późniejszy recykling, a jeśli nie jest to możliwe, to przynajmniej recykling, a jeżeli nie jest on możliwy, to inną formę odzysku;

3. opakowania zawierały możliwie najmniejszą ilość substancji stwarzających zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi lub dla środowiska;

4. maksymalna suma zawartości ołowiu, kadmu, rtęci i chromu sześciowartościowego w opakowaniu nie przekraczała 100 mg/kg, chyba że przepis szczegółowy mówi inaczej.

Dodatkowe wymagania są przewidziane dla:

1. opakowań wielokrotnego użytku;

2. opakowań przydatnych do recyklingu materiałowego;

3. opakowań przeznaczonych do odzysku energii;

4. opakowań przeznaczonych do kompostowania;

5. opakowań przydatnych do biodegradacji.

Istotnym zagadnieniem dla sektora opakowań jest produkcja (import, eksport) opakowań przeznaczonych do kontaktu ze środkami spożywczymi. Ze względu na bezpośredni wpływ tego rodzaju wyrobów na zdrowie i bezpieczeństwo ludzi przewidziano szczegółową regulację prawną w tym zakresie.

Na gruncie prawa Unii Europejskiej kwestie dotyczące kontaktu opakowań ze środkami spożywczymi regulują:

1. dyrektywa 89/109/EWG w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu ze środkami spożywczymi;

2. dyrektywa 2002/72/WE (zm. dyrektywą 2004/19/WE) w sprawie materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu ze środkami spożywczymi;

3. dyrektywa 84/500/EWG w sprawie wyrobów ceramicznych przeznaczonych do kontaktu ze środkami spożywczymi;

4. dyrektywa 93/10/EWG odnosząca się do materiałów i wyrobów wykonanych z folii z regenerowanej celulozy przeznaczonych do kontaktu ze środkami spożywczymi.

W polskim prawie regulacje te odnalazły swoje odzwierciedlenie przede wszystkim w ustawie o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z żywnością (Dz. U. z 2001 r. Nr 128 poz. 1408 z późn. zm.) oraz aktach wykonawczych do niej. Zasadniczym wymogiem ustawy jest to, aby "materiały i wyroby wprowadzane do obrotu użytkowane w normalnych lub możliwych do przewidzenia warunkach nie mogły powodować przenikania (migracji) do żywności substancji z materiałów i wyrobów w ilościach stanowiących zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka lub powodujących nie do przyjęcia zmiany w składzie żywności, lub pogorszenie się jej cech organoleptycznych" (art. 3 ust. 1).

Wykaz dopuszczalnych substancji zastosowanych w materiałach i wyrobach mających kontakt z żywnością umieszczono w załącznikach do dwóch rozporządzeń:

1. rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie wykazu substancji, których stosowanie jest dozwolone w procesie wytwarzania lub przetwarzania materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych, a także sposobu sprawdzania zgodności tych materiałów i wyrobów z ustalonymi limitami (Dz. U. z 2004 r. Nr 157 poz. 1643) oraz

2. rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie wytwarzania lub przetwarzania materiałów i wyrobów z innych tworzyw niż tworzywa sztuczne (Dz. U. z 2004 r. Nr 145 poz. 1544)

W przypadku innych substancji niż wymienione w rozporządzeniach konieczne jest uzyskanie odrębnego pozwolenia na warunkach określonych w ustawie.

Jeżeli opakowanie jest przeznaczone (i dopuszczone) do kontaktu ze środkami spożywczymi, ale nie pozostaje w kontakcie z żywnością w chwili wprowadzenia do obrotu (np. jednorazowe tacki na jedzenie) wówczas powinno nosić specjalne oznakowanie. Znak ten powinien być czytelny, widoczny i trwały oraz w języku zrozumiałym dla potencjalnego odbiorcy. Może mieć postać określenia "do kontaktu z żywnością" lub wskazania określające zastosowanie materiałów i wyrobów lub symbolu wg następującego wzoru.

W przypadku handlu detalicznego znak powinien być umieszczony na każdym opakowaniu, zaś w przypadku hurtowni wystarczające są odpowiednie dokumenty lub etykiety na opakowaniach zbiorczych.

Odrębna regulacja została przewidziana dla określenia jakiego rodzaju informacje powinny się znaleźć na opakowaniu jednostkowym środków spożywczych przeznaczonych bezpośrednio dla konsumenta oraz dla zakładów żywienia zbiorowego (art. 24 ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia; Dz. U. z 2001 r. Nr 63 poz. 634 z późn. zm.). Zakres informacji na opakowaniu precyzuje rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie znakowania środków spożywczych i dozwolonych substancji dodatkowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 220 poz. 1856 z późn. zm.)

1

---