1

MATURA

Kordian

Juliusza S∏owackiego to jeden z dramatów romantycz-

nych znajdujàcych si´ – w wyborze – na liÊcie lektur obowiàzko-
wych, w ca∏oÊci zaÊ na poziomie rozszerzonym. Utwór ten po-
dobnie jak gatunek nie wzbudza szczególnej sympatii uczniów,
g∏ównie z uwagi na swojà wyrafinowanà budow´ i trudnà wymo-
w´, co jest pot´gowane skomplikowanym, zmetaforyzowanym
j´zykiem. Najcz´Êciej Kordiana omawia si´ po III cz. Dziadów
(utwór S∏owackiego jest formà polemiki z dzie∏em Mickiewicza),
zatem uczniowie – teoretycznie – powinni si´ poruszaç po dra-
macie ju˝ w miar´ swobodnie. Moje nauczycielskie doÊwiadcze-
nie pokazuje jednak, ˝e nie musi to byç normà. Dlatego we
wst´pnej fazie omawiania lektury proponuj´ do zanalizowania
problemy czàstkowe, niezbyt skomplikowane (np. aluzje, symbo-
lik´ czy poetycki j´zyk wypowiedzi).
Prezentowany temat stanowi przyk∏ad takiego çwiczenia (a tak-
˝e niezbyt trudnego zadania maturalnego na poziomie podsta-
wowym). Akt II dramatu, W´drowiec, którego fragmenty stano-
wià materia∏ do analizy, jest w∏aÊciwym punktem wyjÊcia do roz-
wa˝aƒ o dojrzewaniu Kordiana, ewolucji jego postaw, poszuki-
waniu celu istnienia, idei. Wybór scen pozwala na dostrze˝enie
podobieƒstw mi´dzy Dozorcà i Wiolettà, a w rezultacie na okre-
Êlenie przyczyn rozczarowania rzeczywistoÊcià, z jakà bohater
styka si´ podczas swojej podró˝y. Pozosta∏e cz´Êci obowiàzkowe
dramatu (akt I oraz scena 5. i 6. z aktu III) majà stanowiç p∏asz-
czyzn´ odniesieƒ bardziej ogólnych (np. wczeÊniejsze i póêniej-
sze losy Kordiana, ideologia utworu). Oczywiste jest, ˝e lepiej
zrozumie si´ wymow´ dzie∏a, gdy przeczyta si´ ca∏y utwór (na-
wet wówczas, gdy nie musimy). Uczniowie, którzy si´ tego po-
dejmà, na pewno nie po˝a∏ujà, zw∏aszcza gdy na maturze zoba-
czà temat dotyczàcy Kordiana.

Przykładowe wypracowanie

Obok zosta∏o zamieszczone wypracowanie uczennicy klasy dru-
giej (a wi´c dysponujàcej aktualnà wiedza na temat lektury) roz-
wijajàce temat o podró˝ach Kordiana. Zaznaczono w nim
punkty odpowiadajàce modelowi odpowiedzi. Dla u∏atwienia
wnioski punktowane podkreÊlono, w nawiasach kwadratowych
wskazano odpowiednik odpowiedzi w modelu – np. [4b]; dodat-
kowe nawiasy okràg∏e – np. [(2c)] – oznaczajà, ˝e dany punkt
jest nadmiarowy albo ˝e treÊci zosta∏y powtórzone
– punkt nie jest wówczas zaliczany; zapis [10/2] oznacza, ˝e za
wnioski podsumowujàce (punkt 10. w modelu odpowiedzi)
przyznano 2 punkty.

Praca Agnieszki

„Kordian” Juliusza S∏owackiego powsta∏ w 1834 roku i stanowi od-
powiedê poety na III cz´Êç „Dziadów” Adama Mickiewicza. G∏ów-
ny bohater dramatu, po nieudanej próbie samobójstwa, rusza
w podró˝ po Europie. [1c] Celem w´drówki Kordiana jest pozna-
nie prawdziwego ˝ycia, zdobycie wiedzy o otaczajàcym go Êwiecie.

[1d]

Na tej drodze spotykajà go jednak ciàg∏e rozczarowania. Sà

one przykre, ale w konsekwencji pozwolà mu na póêniejsze przeisto-
czenie si´ z m∏odego, niedoÊwiadczonego ch∏opca w bohatera, goto-
wego na poÊwi´cenie w∏asnego ˝ycia dla dobra ojczyzny. [6b]
W akcie II, zatytu∏owanym „W´drowiec”, Kordian przebywa
w Londynie. [1a] Jest rozczarowany tym miastem, [3d] nazywa je
„zegarem ludzkim kr´càcym si´ ruchem”, [9] nie zauwa˝a w nim
nic z podziwianej poezji Szekspira, która dotàd wp∏ywa∏a na jego
wyobra˝enia o Êwiecie. [(9)] W James Park spotyka na swojej dro-
dze Dozorc´. Rozmowa z nim uÊwiadamia mu starà prawd´, ˝e to
pieniàdz rzàdzi Êwiatem. [3b] Decyduje np. o pozycji spo∏ecznej:
„Na trzech krzes∏ach zarazem siadajà magnaci: Na jedném lord
si´ k∏adzie, a na drugim nogi, A na trzeciém kapelusz”. Wszystko
na Êwiecie mo˝na kupiç: miejsce w parku, szlachectwo, [(3b)]
a nawet ludzki szacunek. Dozorca zaczyna darzyç nim m∏odego
cz∏owieka dopiero wtedy, gdy przekonuje si´ o jego bogactwie. [2e]
Jedynà osobà, jakà Kordian (przez pomy∏k´) uznaje za podobne-
go do siebie romantyka i „czu∏ego mi∏oÊnika”, jest d∏u˝nik, [3a]
który wychodzi z domu nocà, ale nie z powodu jakiegoÊ szczegól-
nego zami∏owania do ciemnoÊci, lecz aby uciec przed prawem,
bezlitosnym dla bankrutów.
Pod wp∏ywem tego doÊwiadczenia bohater weryfikuje swoje dotàd
idealistyczne poglàdy i zmienia si´ w wi´kszego realist´. [6a]
We W∏oszech Kordian po raz kolejny prze˝ywa rozczarowanie. Tym ra-
zem jego êród∏em staje si´ mi∏oÊç do pi´knej Wioletty, kobiety powierz-
chownej i egoistycznej, kochajàcej go jedynie z powodu jego majàtku
i drogich prezentów. [4d] Bohater poddaje kochank´ próbie, mówiàc,
˝e straci∏ ca∏y majàtek – „u drzwi stojà wierzyciele”. [4a] Nast´pnie in-
formuje jà o przegraniu podarowanych jej wczeÊniej brylantów. „Ach!
ach! ja nieszcz´Êliwa, zabra∏ mi klejnoty!” – w tej wypowiedzi ujawnia
si´ ca∏a rozpacz, ale i charakter Wioletty. [4e] Nie jest ona w stanie ko-
chaç bezinteresownie. Jej uczucie do Kordiana polega∏o jedynie na
zimnym wyrachowaniu, po∏àczonym z fizycznà nami´tnoÊcià. [(4d)]
Scena we w∏oskiej willi obrazuje zdobywanie przez bohatera no-
wego doÊwiadczenia w sferze uczuciowej. Dowiaduje si´ on, ˝e
prawdziwa mi∏oÊç nie istnieje, gdy˝ ludzie stali si´ zbyt przywià-
zani do wartoÊci materialnych. [5d]

KOMENTARZ DO TEMATU 1. z ARKUSZA NR 5

PODRÓŻE KORDIANA

2

ZESZYTY EDUKACYJNE

Podsumowaniem wszystkich doÊwiadczeƒ, jakie zdoby∏ Kordian
w podró˝y po Europie, jest monolog na szczycie Mont Blanc.

[7d]

Stanowi on Êwiadectwo zwrotu moralnego i duchowego, ja-

ki dokona∏ si´ w ˝yciu bohatera. [7b] Kordian traci z∏udzenia co
do Êwiata, [7a] zaczyna rozumowaç innymi kategoriami ni˝ do-
tychczas. Idealizm, jakim odznacza si´ na poczàtku, zmienia si´
w ˝yciowy realizm. [6a] Ale nie przestaje byç romantykiem –
choç porzuci∏ marzenia o karierze w Êwiecie oraz o prawdziwej
mi∏oÊci, pozosta∏a mu jeszcze jedna sfera goràcych uczuç. To mi-
∏oÊç ojczyzny – bohater staje si´ patriotà gotowym poÊwi´ciç si´
dla Polski. [7c]
Kordian wskutek doÊwiadczeƒ zdobytych podczas w´drówki po
Europie nabywa nowà wiedz´ o Êwiecie. Zarówno w Anglii, jak
i we W∏oszech przekonuje si´ o tym, ˝e Êwiatem rzàdzi pieniàdz. Te
gorzkie rozczarowania pozwalajà Kordianowi odnaleêç cel istnie-
nia i w∏asne pos∏annictwo. Rodzi si´ polski Winkelried. [10/2]

Ocena pracy Agnieszki:
Rozwini´cie tematu – 21 pkt
Kompozycja – 3 pkt
Styl – 3 pkt
J´zyk – 9 pkt
Zapis – 3 pkt

Razem – 39 pkt

Agnieszka w swojej pracy uzyska∏a 21 punktów za rozwini´cie te-

matu

. Pozwoli∏a jej na to zarówno szczegó∏owa analiza wskaza-

nych fragmentów drugiego aktu, jak i znajomoÊç ca∏ego dramatu
(wskazanie innych wàtków, przytaczanie cytatów, celne wnioski
uogólniajàce). Stosunkowo niewiele uwagi autorka poÊwi´ci∏a za-
chowaniom bohaterów scen, ich reakcjom ujawnianym w dialo-
gach. JednoczeÊnie umia∏a wykorzystaç wnioski czàstkowe dla
zbudowania istotnych dla tematu uogólnieƒ (np. o ideologicz-
nym dojrzewaniu Kordiana). Nale˝y tak˝e zwróciç uwag´ na
umiej´tne potwierdzanie stawianych tez cytatami z dramatu.

Kompozycja

pracy jest na ogó∏ spójna i przemyÊlana (wnioski

rzadko si´ powtarzajà). Niewielkie zastrze˝enia mo˝e budziç
wprowadzanie do wywodu informacji z punktu widzenia tematu
drugorz´dnych (np. wzmianka o roku powstania utworu czy
utworze Mickiewicza we wst´pie) oraz sposób spuentowania te-
matu (podsumowanie niepe∏ne). Wprawdzie w zakoƒczeniu pa-
da odpowiedê na pytanie postawione w temacie, ale jest ona do-
syç zdawkowa.

Styl

wypowiedzi jest swobodny i p∏ynny, choç nie jest wolny od

niewielkich uchybieƒ, jak powtórzenia czy nadmierna sk∏onnoÊç
do form zaimkowych.

PoprawnoÊç j´zykowa

wypowiedzi zak∏ócona bywa niekiedy nie-

wielkimi usterkami sk∏adniowymi spowodowanymi najcz´Êciej
sk∏adnià wielokrotnie z∏o˝onà lub eliptycznà (konsekwencja nad-
miernych skrótów myÊlowych).
Ogólna punktacja daje wysokà ocen´ pracy (na poziomie pod-
stawowym za wypracowanie mo˝na uzyskaç maksymalnie

50 punktów). Autorka zawdzi´cza jà przede wszystkim umie-
j´tnoÊciom analitycznym, sprawnoÊci j´zykowej i dobrej znajo-
moÊci utworu. To jeszcze jeden powód, aby czytaç lektury,
a nie bryki (streszczenia).

Oprac. Dorota ˚ytkiewicz

.

Umiejętność zdobywania i rozwijania wiedzy.

.

stały i niepowstrzymany ruch,
rozwój wiedzy,
wyzwolenie,
doskonalenie człowieka.

.

Sokrates twierdził, że zło ma swoje źródło
w niewiedzy, zatem nauczanie (propagowanie
wiedzy) jest zarazem wpajaniem człowiekowi
dobra (cnoty).

.

zapanuje nad naturą,
rozwinie swoją kulturę i cywilizację,
będzie korzystał z dóbr materialnych
(owoców ziemi),
zachowa zdrowie,
rozwinie wartości duchowe (mądrość,
rozsądek).

.

d) zapożyczenie.

.

Społeczeństwo to oparte jest na zasadach
racjonalizmu (rozumu), a Salomon to
największy biblijny mędrzec (patron
mądrości, rozumu).

.

Wiara (przekonanie) w moc wiedzy
(postęp nauki).

.

Teoria degeneracji to pesymistyczna wizja
rozwoju ludzkości.

.

. utopijny – mający charakter mrzonki,
nierzeczywisty,
. futurystyczny – odnoszący się
do przyszłości, przyszłościowy.

.

zmiana natury (formy) rządów (władzy),
zmiana zasad (praw), na których opiera się
władza (rządy),
walka z dominacją Kościoła (kleru),
szczęście ludzi (rodzaju ludzkiego, narodu).

.

. druk,
. nauczanie (szkolnictwo).

.

główny sprawca przeobrażeń społecznych,

.

. Postać mityczna: Prometeusz, Salomon.
. Postać historyczna: Sokrates, Bacon,
Kartezjusz, Bury.

.

b) rola wiedzy w procesie postępu,

Oprac. Jacek Inglot

0-1

0-2

0-1

0-2

0-1

0-1

0-1

0-1

0-2

0-2

0-2

0-1

0-2

0-1

TEST CR Wiedza

– punktacja
i model odpowiedzi

Punktacja:

MATURA

3

TEMAT . Model odpowiedzi i schemat oceniania

ROZWINIĘCIE TEMATU

(można uzyskać maksymalnie 25 punktów)

. Wstępne rozpoznanie,

-

umiejscowienie fragmentów

w dramacie

np.:

a) fragment aktu II zatytułowanego

Wędrowiec;

b) Kordian w trakcie podróży po Europie;

etapy wędrówki – Londyn, Dover,

Włochy, Watykan;

c) motywacja wędrówki, np. wcześniej-

sze doświadczenia Kordiana (poszuki-

wanie celu życia, nieodwzajemniona

miłość do Laury, śmierć przyjaciela,

„ból świata”, nieudana próba

samobójcza itp.);

d) określenie celu wędrówki

(chęć poznania życia, poszukiwanie

doświadczeń).

. Rozmowa Kordiana z Dozorcą

-

np.:

Kordian

a) hojny (daje większą sumę pieniędzy,

nie chcąc reszty);

b) ciekawy, otwarty (dopytuje Dozorcę);

c) zainteresowanie samotną postacią

w parku – chęć poznania „bratniej duszy”;

d) oburzenie podejrzeniami Dozorcy

(o to, że także jest ścigany prawem);

Dozorca

e) podziw dla tytułów, bogactwa (mate-

rializm);

f) obojętność wobec losów dłużnika;

g) konserwatyzm (obawa przed zmianami).

. Wnioski z analizy rozmowy

-

Kordiana z dozorcą

np.:

a) idealizm Kordiana – prostoduszność

(forma „bracie”), naiwność (interpre-

tacja zachowań dłużnika);

b) pieniądz jako główna wartość w świe-

cie (daje poczucie wartości, zapewnia

wygodne i spokojne życie);

c) negatywny wpływ pieniądza na ludzi

(próżność magnatów, interesowność

Dozorcy);

d) skutki braku pieniędzy (postać dłużnika);

e) rozczarowanie zmaterializowaną

rzeczywistością.

. Rozmowa Kordiana z Wiolettą

-

Kordian

np.:

a) podjęcie gry z Wiolettą w celu spraw-

dzenia szczerości jej uczuć (opowieść

o bogatych przodkach, granie roli ban-

kruta, który przegrał ofiarowane

wcześniej klejnoty);

b) wylewność w okazywaniu uczuć,

oddanie, szczodrość;

c) emocjonalizm;

Wioletta

np.:

d) kobieta piękna, lecz egoistyczna

i próżna; udawanie uczucia do Kordia-

na (czułość na początku rozmowy);

e) zmiana postawy (od niedowierzania do

gniewu, rozpaczy), narastanie irytacji;

f) obłuda, dwulicowość kochanki.

. Wnioski z analizy rozmowy

-

Kordiana z Wiolettą

a) interesowna, egoistyczna postawa

Wioletty;

b) kolejny dowód wartości pieniądza (za

pieniądze można kupić nawet miłość);

c) większe doświadczenie życiowe

bohatera (Kordian nie jest już tak

naiwny jak w spotkaniu z Dozorcą

– nie dowierza uczuciu Wioletty);

d) rozczarowanie Kordiana,

pozbycie się romantycznych złudzeń

(zweryfikowanie poglądów

na miłość).

Cały dramat

. Ewolucja poglądów

-

i postawy Kordiana

np.:

a) od idealizmu do realizmu;

b) od egotyzmu do winkelriedyzmu.

. Sens ideowy wędrówki Kordiana

-

np.:

Punktacja:

Punktacja:

Punktacja:

a) kolejne etapy procesu rozczarowywa-

nia się światem;

b) dojrzewanie bohatera (emocjonalne,

ideowe);

c) poszukiwanie idei (odnalezienie jej

w posłannictwie narodowym);

d) zwieńczenie wędrówki monologiem

na Mont Blanc.

. Wskazanie innych elementów

-

utworu dla potwierdzenia związanych

z tematem tez, wniosków

. Funkcjonalne wykorzystanie

-

kontekstów interpretacyjnych

np.:

a) obyczajowych (np. dandyzm,

werteryzm, reneizm itp.);

b) historyczno-politycznych (np. sytuacja

Polski);

c) światopoglądowych (np. ideologia

romantyzmu);

d) artystycznych (np. topos wędrówki).

. Podsumowanie

-

Pełne



np.:

Dostrzeżenie podobieństw obydwu scen

(materialistyczny wymiar świata); ideolo-

gicznego sensu wędrówki Kordiana po

Europie (dojrzewanie bohatera), weryfi-

kowania poglądów i postaw romantycz-

nych; zauważenie stopniowania rozcza-

rowania światem.

Częściowe

()

np.:

Podsumowanie wniosków cząstkowych

dotyczących sensu obydwu scen,

zauważenie wpływu wędrówki na życie

i losy Kordiana.

Próba podsumowania

()

np.:

Wskazanie efektu wędrówki Kordiana

– rozczarowanie światem, pozbawienie

idealistycznych złudzeń.

Oprac. Dorota Żytkiewicz

4

ZESZYTY EDUKACYJNE

TEMAT . Model odpowiedzi i schemat oceniania

ROZWINIĘCIE TEMATU

(można uzyskać maksymalnie 25 punktów)

Analiza fragmentów

– wyróżnienie typów ludzkich

i przypisanie im cech/zachowań

. Esesman (esman)

-

np.:

– brak uczuć wyższych, pozorny brak

emocji,

– poczucie wyższości,

– skrajne okrucieństwo,

– logika, uporządkowanie, skuteczność

działania,

– zewnętrzny pozór kultury: higiena,

sztuka,

maniery, nienaganny ubiór.

. Kapo

-

np.:

– lojalność wobec oprawców zamiast

wobec współwięźniów,

– okrucieństwo,

– złodziejstwo,

– służalczość.

. Muzułman

-

np.:

– apatia,

– brak woli przetrwania,

– wycieńczenie fizyczne,

– jałowość duchowa,

– pogardzany przez pozostałych więź-

niów.

. Prominent

-

np.:

– silna wola przetrwania,

– zaradność (tzw. cwaniactwo),

– znieczulenie na cudzą krzywdę,

– jednak: nie jest zdrajcą (w tym lepszy

od kapo),

– możliwe przejawy dobroci.

Opowiadania

Tadeusza Borowskiego

. Inne typy ludzkie ukazane

w opowiadaniach Borowskiego

-

Za każdy wyróżniony typ z poprawną

charakterystyką uczeń otrzymuje do

 pkt (nie więcej niż  pkt, za szczególnie

szeroką wiedzę i wiele innych typów mo-

że otrzymać punkty z puli za szczególne

walory pracy).

np.:

– lekarz obozowy/felczer,

– kobieta z puffu,

– więzień bohater.

. Posłużenie się kontekstem

-

(np. odwołanie do typów ludzkich z in-

nych dzieł opisujących obóz hitlerowski

lub sowiecki).

. Podsumowanie

-

Pełne

()

– Postawienie tezy, że kontakt z lagro-

wym koszmarem wymusza zmianę

osobowości, każe myśleć i kierować się

kategoriami moralności obozowej.

– Wyróżnienie elementów psychiki czło-

wieka złagrowanego: oswojenie się ze

złem, nieczułość na cudzą krzywdę,

skupienie na własnych potrzebach.

– Wskazanie przyczyn: biologiczny in-

stynkt przetrwania przebudzony ekstre-

malnymi warunkami (u wszystkich

więźniów); zyskiwanie profitów za ego-

izm i okrucieństwo (u kapów, esma-

nów); ideologiczne wypranie umysłów

(u esmanów).

Częściowe

()

– Wskazanie, że kontakt z lagrowym

koszmarem wymusza negatywną zmia-

nę osobowości.

– Wyróżnienie elementów psychiki czło-

wieka zlagrowanego bez wskazania

przyczyn.

lub

– Wskazanie przyczyn bez szczegółowe-

go wyróżnienia elementów.

Próba podsumowania

()

– Wskazanie, że kontakt z lagrowym

koszmarem wymusza negatywną zmia-

nę osobowości.

Punktacja:

Punktacja:

Punktacja:

lub

– Nieudana lub niekompletna próba wy-

różnienia zmian psychiki i/lub analizy

przyczyn tego zjawiska.

Oprac. Michał Mochocki