- 1 -

Metody i efekty rehabilitacji

w chorobach płuc.

lek med. Jacek Śmiałek

Definicja

„Rehabilitacja pulmonologiczna stanowi wielokierunkowy zakres usług świadczonych osobom z
chorobami płuc i ich rodzinom, zazwyczaj przez wielospecjalistyczny zespół, celem osiągnięcia i
utrzymania jak najwyższego poziomu niezależności i sprawności funkcjonowania w środowisku życia”

American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine

1994; 149:825-33

Inaczej

„Rehabilitacja pulmonologiczna jest ratującą życie drogą pomiędzy bezruchem a aktywnością, izolacją
a zaangażowaniem w życie społeczności, depresją a nadzieją, a także pomiędzy pozostawaniem w roli
obserwatora życia a aktywnym w nim uczestniczeniem”

Hilling L. – Pulmonary rehabilitation. Cardiopulmonary physical therapy; 3rd edition, 445-70

Wskazania do rehabilitacji pulmonologicznej

choroby obturacyjne (POChP, pzo, rozedma płuc, mukowiscydoza, astma oskrzelowa, …)

choroby restrykcyjne (chor. śródmiąższowe, … )

inne (rak płuca, obturacyjny bezdech senny, pierwotne nadciśnienie płucne, …)

Oczekiwania

↑ tolerancji wysiłku i wydolności fizycznej

poprawa jakości życia

↓ nasilenia objawów (duszność, lęk)

↓ zaburzeń psychospołecznych (niepokój, depresja, samodzielność)

↓ liczby hospitalizacji i zapotrzebowania na pomoc medyczną, ↓kosztów leczenia

↑ wiedzy o chorobie

poszerzenie zakresu wykonywanych codziennych czynności życiowych

- 2 -

↑ czasu przeżycia niektórych chorych (domowe leczenie tlenem)

powrót do pracy

Journal of Cardiopulmonary Rehabilitation 1990; 10:418-441

Program rehabilitacji oddechowej

Ocena stanu zdrowia pacjenta i kwalifikacja

Techniki oddychania

Trening wytrzymałościowy

Trening siłowy

Żywienie

Edukacja

Wsparcie psychologiczne (terapeuta, rodzina)

Kwalifikacja

pogorszenie jakości życia

ograniczenie aktywności fizycznej

↓ zdolności do wykonywania zawodu

zależność od osób drugich / trzecich

zaburzenia psychospołeczne

↑ korzystanie z usług medycznych

współistniejące choroby

stosowanie się do wymogów leczenia

palenie papierosów

zaburzenia czynności płuc

utlenowanie krwi tętniczej

motywacja chorego

możliwości finansowe

Kwalifikacja - badania

spirometria z próbą rozkurczową objętości i pojemności płuc, DLCO

gazometria krwi tętniczej (spoczynkowa),

- 3 -

pulsoksymetria

rtg klatki piersiowej

spoczynkowe EKG

test wysiłkowy + pulsoksymetria (cykloergometr rowerowy, bieżnia ruchoma, 6- lub 12-
minutowy test marszu) – EKG wysiłkowe

morfologia krwi

podstawowe badania biochemiczne

pomiar siły mięśniowej

badanie podmiotowe i przedmiotowe

Pomiar siły mięśniowej

Aparat do pomiaru siły mięśniowej

Metodyka pomiaru siły mięśniowej

Pomiar siły maksymalnej - stymulacja polem elektromagnetycznym

REHABILITACJA

Elementy fizjoterapii chorych na POChP

Trening

Sprzęt wykorzystywany do treningu

CYKLOERGOMETR RĘCZNY

CYKLOERGOMETR NOŻNY

BIEŻNIA

STOPNIE

KOLUMNA PRZYŚCIENNA

FOTEL DO ĆWICZEŃ OPOROWYCH

ATLAS

- 4 -

Obciążenia treningowe

Obciążenia treningowe:bieżnia i cykloergometr nożny

TYDZIEŃ

I

60% (W)

10 min

III

70% (W)

12 min

VI

80% (W)

14 min

IX

90% (W)

17 min

XII

100%(W)

19 min

Cykloergometr ręczny – obciążenia treningowe

Trening wytrzymałościowy

Cykloergometr rowerowy (nożny i ręczny)

Schodki

Bieżnia

poprawia wytrzymałość (np. marsz, wchodzenie po schodach)

wpływ na budowę i właściwości biochemiczne mięśni:

- zwiększenie liczby naczyń krwionośnych

- zwiększenie stężenia enzymów oksydacyjnych

- nie powoduje istotnej hypertrofii

Trening na stopniach obciążenia treningowe

Na kolumnie

Ćwiczenia siłowe

- 5 -

Atlas/kolumna

M. biceps brachii

M. triceps brachii

M. pectoralis maior

M. quadriceps femoris

M. gluteus maximus

Ćwiczenia siłowe

Metodyka:

2 serie po

5 powtórzeń

Ćwiczenia siłowe

m. triceps brachii

Obciążenia treningowe dla ćwiczeń siłowych

Rehabilitacja oddechowa

powolne i głębokie oddychanie

oddychanie przez „zasznurowane” usta

oddychanie przeponowo-brzuszne

Toaleta drzewa oskrzelowego

Metody wspomagania drenażu ułożeniowego

OKLEPYWANIE

WSTRZĄSANIE

WIBRACJA

- 6 -

Ćwiczenia oddechowe

Techniki kontrolowania oddechu

Stymulacja bierna

Edukacja

Anatomia i fizjologia układu oddechowego

patofizjologia

leczenie (farmakologiczne, tlenoterapia, fizjoterapia)

czynniki zaostrzające chorobę

problemy psychologiczne

odzwyczajanie od palenia tytoniu

wskazówki dietetyczne

Pomoc psychologiczna

Grupy wsparcia

Organizacje i stowarzyszenia pacjentów

Porada psychiatry – ew. leczenie farmakologiczne (osoby starsze – dawkowanie)

Ocena wyników

badanie podmiotowe i przedmiotowe

powtórne badania czynnościowe (ocena siły mięśniowej, test wysiłkowy)

ocena jakości życia (kwestionariusze jakości życia)

KONTYNUACJA W DOMU

- 7 -

Ocena wyników

Badanie podmiotowe i przedmiotowe

Powtórne badania czynnościowe (ocena siły mięśniowej, test wysiłkowy)

Ocena jakości życia (kwestionariusze jakości życia)

Wysiłek jako kluczowy czynnik odwracalności dysfunkcji mięśni

Wpływ na tolerancję wysiłku

Wpływ na jakość życia

Wpływ na przeżycie

Rehabilitacja oddechowa - efekty

zmniejszenie nasilenia objawów (duszność, niepokój, depresja)

zwiększenie samodzielności (powrót do pracy)

poprawa tolerancji wysiłku

zmniejszenie ilości i czasu trwania hospitalizacji

poprawa jakości życia

wydłużenie czasu przeżycia (?)

Trening nie wpływa na parametry czynnościowe płuc (pojemności, objętości, maksymalne ciśnienia
wdechowe i wydechowe)

Trening wpływa na zmniejszenie rozdęcia dynamicznego płuc.

Trening fizyczny istotnie poprawia tolerancję wysiłku u chorych na POChP

Efekty – skład masy ciała

Efekty: mięśnie poprzecznie prążkowane

Efekty: unaczynienie mięśni

Efekty: zmiany metaboliczne

Efekty: metabolizm kom. mięśniowej

Efekty: czynniki zapalne w mięśniach

Efekty: stan redoks