- 1 -
Metody i efekty rehabilitacji
w chorobach płuc.
lek med. Jacek Śmiałek
Definicja
„Rehabilitacja pulmonologiczna stanowi wielokierunkowy zakres usług świadczonych osobom z
chorobami płuc i ich rodzinom, zazwyczaj przez wielospecjalistyczny zespół, celem osiągnięcia i
utrzymania jak najwyższego poziomu niezależności i sprawności funkcjonowania w środowisku życia”
American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine
1994; 149:825-33
Inaczej
„Rehabilitacja pulmonologiczna jest ratującą życie drogą pomiędzy bezruchem a aktywnością, izolacją
a zaangażowaniem w życie społeczności, depresją a nadzieją, a także pomiędzy pozostawaniem w roli
obserwatora życia a aktywnym w nim uczestniczeniem”
Hilling L. – Pulmonary rehabilitation. Cardiopulmonary physical therapy; 3rd edition, 445-70
Wskazania do rehabilitacji pulmonologicznej
choroby obturacyjne (POChP, pzo, rozedma płuc, mukowiscydoza, astma oskrzelowa, …)
choroby restrykcyjne (chor. śródmiąższowe, … )
inne (rak płuca, obturacyjny bezdech senny, pierwotne nadciśnienie płucne, …)
Oczekiwania
↑ tolerancji wysiłku i wydolności fizycznej
poprawa jakości życia
↓ nasilenia objawów (duszność, lęk)
↓ zaburzeń psychospołecznych (niepokój, depresja, samodzielność)
↓ liczby hospitalizacji i zapotrzebowania na pomoc medyczną, ↓kosztów leczenia
↑ wiedzy o chorobie
poszerzenie zakresu wykonywanych codziennych czynności życiowych
- 2 -
↑ czasu przeżycia niektórych chorych (domowe leczenie tlenem)
powrót do pracy
Journal of Cardiopulmonary Rehabilitation 1990; 10:418-441
Program rehabilitacji oddechowej
Ocena stanu zdrowia pacjenta i kwalifikacja
Techniki oddychania
Trening wytrzymałościowy
Trening siłowy
Żywienie
Edukacja
Wsparcie psychologiczne (terapeuta, rodzina)
Kwalifikacja
pogorszenie jakości życia
ograniczenie aktywności fizycznej
↓ zdolności do wykonywania zawodu
zależność od osób drugich / trzecich
zaburzenia psychospołeczne
↑ korzystanie z usług medycznych
współistniejące choroby
stosowanie się do wymogów leczenia
palenie papierosów
zaburzenia czynności płuc
utlenowanie krwi tętniczej
motywacja chorego
możliwości finansowe
Kwalifikacja - badania
spirometria z próbą rozkurczową objętości i pojemności płuc, DLCO
gazometria krwi tętniczej (spoczynkowa),
- 3 -
pulsoksymetria
rtg klatki piersiowej
spoczynkowe EKG
test wysiłkowy + pulsoksymetria (cykloergometr rowerowy, bieżnia ruchoma, 6- lub 12-
minutowy test marszu) – EKG wysiłkowe
morfologia krwi
podstawowe badania biochemiczne
pomiar siły mięśniowej
badanie podmiotowe i przedmiotowe
Pomiar siły mięśniowej
Aparat do pomiaru siły mięśniowej
Metodyka pomiaru siły mięśniowej
Pomiar siły maksymalnej - stymulacja polem elektromagnetycznym
REHABILITACJA
Elementy fizjoterapii chorych na POChP
Trening
Sprzęt wykorzystywany do treningu
CYKLOERGOMETR RĘCZNY
CYKLOERGOMETR NOŻNY
BIEŻNIA
STOPNIE
KOLUMNA PRZYŚCIENNA
FOTEL DO ĆWICZEŃ OPOROWYCH
ATLAS
- 4 -
Obciążenia treningowe
Obciążenia treningowe:bieżnia i cykloergometr nożny
TYDZIEŃ
I
60% (W)
10 min
III
70% (W)
12 min
VI
80% (W)
14 min
IX
90% (W)
17 min
XII
100%(W)
19 min
Cykloergometr ręczny – obciążenia treningowe
Trening wytrzymałościowy
Cykloergometr rowerowy (nożny i ręczny)
Schodki
Bieżnia
poprawia wytrzymałość (np. marsz, wchodzenie po schodach)
wpływ na budowę i właściwości biochemiczne mięśni:
- zwiększenie liczby naczyń krwionośnych
- zwiększenie stężenia enzymów oksydacyjnych
- nie powoduje istotnej hypertrofii
Trening na stopniach obciążenia treningowe
Na kolumnie
Ćwiczenia siłowe
- 5 -
Atlas/kolumna
M. biceps brachii
M. triceps brachii
M. pectoralis maior
M. quadriceps femoris
M. gluteus maximus
Ćwiczenia siłowe
Metodyka:
2 serie po
5 powtórzeń
Ćwiczenia siłowe
m. triceps brachii
Obciążenia treningowe dla ćwiczeń siłowych
Rehabilitacja oddechowa
powolne i głębokie oddychanie
oddychanie przez „zasznurowane” usta
oddychanie przeponowo-brzuszne
Toaleta drzewa oskrzelowego
Metody wspomagania drenażu ułożeniowego
OKLEPYWANIE
WSTRZĄSANIE
WIBRACJA
- 6 -
Ćwiczenia oddechowe
Techniki kontrolowania oddechu
Stymulacja bierna
Edukacja
Anatomia i fizjologia układu oddechowego
patofizjologia
leczenie (farmakologiczne, tlenoterapia, fizjoterapia)
czynniki zaostrzające chorobę
problemy psychologiczne
odzwyczajanie od palenia tytoniu
wskazówki dietetyczne
Pomoc psychologiczna
Grupy wsparcia
Organizacje i stowarzyszenia pacjentów
Porada psychiatry – ew. leczenie farmakologiczne (osoby starsze – dawkowanie)
Ocena wyników
badanie podmiotowe i przedmiotowe
powtórne badania czynnościowe (ocena siły mięśniowej, test wysiłkowy)
ocena jakości życia (kwestionariusze jakości życia)
KONTYNUACJA W DOMU
- 7 -
Ocena wyników
Badanie podmiotowe i przedmiotowe
Powtórne badania czynnościowe (ocena siły mięśniowej, test wysiłkowy)
Ocena jakości życia (kwestionariusze jakości życia)
Wysiłek jako kluczowy czynnik odwracalności dysfunkcji mięśni
Wpływ na tolerancję wysiłku
Wpływ na jakość życia
Wpływ na przeżycie
Rehabilitacja oddechowa - efekty
zmniejszenie nasilenia objawów (duszność, niepokój, depresja)
zwiększenie samodzielności (powrót do pracy)
poprawa tolerancji wysiłku
zmniejszenie ilości i czasu trwania hospitalizacji
poprawa jakości życia
wydłużenie czasu przeżycia (?)
Trening nie wpływa na parametry czynnościowe płuc (pojemności, objętości, maksymalne ciśnienia
wdechowe i wydechowe)
Trening wpływa na zmniejszenie rozdęcia dynamicznego płuc.
Trening fizyczny istotnie poprawia tolerancję wysiłku u chorych na POChP
Efekty – skład masy ciała
Efekty: mięśnie poprzecznie prążkowane
Efekty: unaczynienie mięśni
Efekty: zmiany metaboliczne
Efekty: metabolizm kom. mięśniowej
Efekty: czynniki zapalne w mięśniach
Efekty: stan redoks