M

ATERIAŁY

L

ITURGICZNE

P

RZYGOTOWANIE POSŁUG LITURGICZNYCH

L

ITURGIA

G

ODZIN

–

NA REKOLEKCJACH I NIE TYLKO

C

O Z TYMI KOMENTARZAMI

–

CZYLI CAŁA PRAWDA O NICH

J

AK PRZYGOTOWAĆ

D

ZIEŃ

W

SPÓLNOTY

–

KRÓTKA

ŚCIĄGAWKA

I

NNE NAJISTOTNIEJSZE SPRAWY DOTYCZĄCE LITURGII

DIAKONIA LITURGII RUCHU ŚWIATŁO – śYCIE

ARCHIDIECEZJI KATOWICKIEJ

Katowice 2007

2

3

S

ŁOWO WSTĘPNE

Po raz kolejny do Waszych rąk trafia opracowanie przygotowane

przez katowicką Diecezjalną Diakonię Liturgii. W tym roku bazujemy
głównie na materiałach z poprzednich lat, które zostały poprawione
w miejscach budzących wątpliwości. Dołączamy także pewne nowe
spostrzeżenia i sugestie.
Na broszurę składają się:

I

Przygotowanie Posług Liturgicznych (Dariusz Dyrcz)............................... 4

II

Liturgia Godzin – na rekolekcjach i nie tylko (ks. Marcin Piasecki) ......... 25

III

Co z tymi komentarzami? (ks. Rafał Lar)................................................... 29

IV

Poradnik komentatora (DL rej. Chorzów).................................................. 32

V

Tworzenie Modlitwy Powszechnej (Marcin Miczek) ................................. 33

VI

Dziewczyna jako animator liturgiczny? (ks. Rafał Lar) ............................. 40

Niniejsze opracowanie jest adresowane w pierwszym rzędzie do

moderatorów i animatorów liturgicznych oaz rekolekcyjnych, jednakże nie
są to w żadnym razie „materiały oazowe”. Poza częściami odnoszącymi
się w sposób oczywisty tylko do Ruchu Światło–śycie (np. przygotowanie
Dnia Wspólnoty), całość może być wykorzystywana w kształtowaniu
liturgii w każdej wspólnocie. Bylibyśmy szczęśliwi, gdyby tak właśnie się
stało.

Jesteśmy świadomi, iż zamieszczone tu wskazówki mają różną

rangę. Wyraźnie zaznaczono więc źródła, z których te uwagi wynikają
(OWMR, Wskazania Episkopatu, OWLG, opinie liturgistów itp.).
Niektóre rozwiązania podpowiada „Ceremoniał wspólnoty parafialnej”,
który jednak jest wciąż w fazie redagowania i jego tekst się zmienia,
co skłania do dużej ostrożności w bazowaniu na jego treści. Istnieje
szereg przypadków, w których odpowiednie przepisy liturgiczne stwarzają
możliwość wyboru lub nie zajmują precyzyjnego stanowiska. W takiej
sytuacji nie wypowiadamy się autorytarnie, a nasze sugestie opieramy
przede wszystkim na przyjętej praktyce i duchowym dobru wspólnoty.
O takie samo podejście prosimy wszystkich, którzy są odpowiedzialni
za kształt liturgii.

śyczymy owocnej lektury i zachęcamy do współpracy

Diecezjalna Diakonia Liturgii Archidiecezji Katowickiej

4

P

RZYGOTOWANIE

P

OSŁUG

L

ITURGICZNYCH

P

RAKTYCZNA

P

OMOC

D

LA

A

NIMATORÓW

L

ITURGICZNYCH

O

CZYM POWINIEN PAMIĘTAĆ ANIMATOR LITURGICZNY

C

O ROBIĆ ABY UNIKNĄĆ BŁĘDÓW

J

AK PRZYGOTOWAĆ

D

ZIEŃ

W

SPÓLNOTY

OPRACOWANE PRZEZ

DARIUSZA DYRCZA I ZESPÓŁ DIAKONII LITURGII

RUCHU ŚWIATŁO–śYCIE

ARCHIDIECEZJI KATOWICKIEJ

KATOWICE 2007

5

Spis treści:

I

C

ELEBRACJA

E

UCHARYSTII

........................................6

Ogólne uwagi dotyczące posług ................................................6
Postawy liturgiczne ....................................................................8
Gesty liturgiczne.........................................................................9
Dzwonki.................................................................................... 10
Okadzenia................................................................................. 10
Podział posług...........................................................................11
Próba służby liturgicznej.......................................................... 13
Należy przygotować przed Eucharystią:.................................. 13

II

P

RZYGOTOWANIE

D

NIA

W

SPÓLNOTY

...................... 14

Posługi szczególne ................................................................... 15
Przygotowanie do dnia wspólnoty ........................................... 17
Próba służby liturgicznej.......................................................... 18
Uwagi dotyczące posług .......................................................... 20
Mitra i pastorał ......................................................................... 20
Godzina Spotkania i Świadectwa w ramach Oazy Wielkiej..... 21
Eucharystia ............................................................................... 21
Godzina Odpowiedzialności i Misji ......................................... 23

III

U

WAGI

: ..................................................................23

IV

L

ITERATURA

.........................................................24

6

Pragniemy, aby wszystkie osoby, mające wkład w przygotowanie liturgii
w trakcie rekolekcji oazowych, zapoznały się z całością tego opracowania.

I

Celebracja Eucharystii

Ogólne uwagi dotyczące posług

Aby ujednolicić liturgię w naszych wspólnotach rekolekcyjnych,

poniżej przedstawiamy najważniejsze uwagi dotyczące posług. Każdy
animator liturgiczny (lub każda inna osoba odpowiedzialna za liturgię)
powinien zapoznać się z dokumentami opisanymi na końcu tego
opracowania.

•

Przed Eucharystią na mensie ołtarza nie stawiamy pulpitu
(na Ewangeliarz) oraz kwiatów [OWMR 117, 305-309],

•

Do służby przy ołtarzu wybieramy mężczyzn,

•

„Ostatnie chwile przed rozpoczęciem Eucharystii przeżywamy
w milczeniu i skupieniu” [2], [3, p. 3],

•

„Niosący

Ewangeliarz

bezpośrednio

poprzedza

celebransa

i koncelebransów” [3, p. 8],

•

Jeżeli w prezbiterium znajduje się tabernakulum z Najświętszym
Sakramentem, po przyjściu do ołtarza, przyklękamy. Osoby niosące
krzyż procesyjny, świece lub Ewangeliarz wykonują skłon głowy
[OWMR 274], „podobnie czynią niosący kadzielnicę i łódkę” [3, p. 8],

•

Podczas celebracji Mszy świętej, przy przejściu przed ołtarzem,
posługujący

wykonują

głęboki

ukłon

w kierunku

ołtarza

[OWMR 274, 275],

•

Okadzenia dokonuje się trzema lub dwoma (w zależności od
okadzanej osoby lub rzeczy) pojedynczymi rzutami kadzielnicy (ołtarz
okadza

się

pojedynczymi

rzutami)

[OWMR

277],

[patrz Okadzenia, str. 10],

•

Ministrant Słowa Bożego nie kłania się do lekcjonarza, ani nie unosi
go po odczytaniu czytania [3, p. 13], jeśli musi przejść przed ołtarzem,
wykonuje głęboki ukłon w jego kierunku, nawet gdy w prezbiterium
znajduje się tabernakulum [OWMR 274, 275],

•

Aklamacji przed Ewangelią nie należy wykonywać z ambony [3, p. 15],

7

•

Po odśpiewaniu aklamacji przed Ewangelią „uczestnicy zwracają się
w stronę ambony, okazując szczególną cześć dla Ewangelii Chrystusa"
[OWMR 133],

•

„Proklamujący Ewangelię, po jej odczytaniu, nie unosi Ewangeliarza
i nie ukazuje go wiernym” [3, p. 18], dotyczy to również czytających
pierwsze i drugie czytanie z lekcjonarza [3, p. 13],

•

Ewangeliarz po czytaniu zostawiamy na ambonie lub zanosimy na
kredens, albo na inne stosowne i godne miejsce [OWMR 175], nie na
ołtarz,

•

Po odczytaniu Ewangelii ministranci światła odnoszą świece na
miejsce, z którego je zabrali, nie zostawiają świec przy ambonie [2],

•

Zaleca się wprowadzenie jak największej liczby uczestników
w posługę modlitwy wiernych, np. 4-6 osób [2],

•

Po zakończeniu modlitwy powszechnej wszyscy siadają,

•

Jeżeli przewidziany jest komentarz, następuje on przed procesją
z darami. Odczytuje się go wtedy, gdy wszyscy usiądą. Po odczytaniu
komentarza rozpoczyna się śpiew pieśni i przygotowanie ołtarza [2],

•

„Czynności związanych z przygotowaniem darów oraz umieszczenie
na ołtarzu wszystkiego, co potrzeba, nie wolno rozpocząć przed
zakończeniem modlitwy powszechnej. Po przygotowaniu ołtarza
przynoszone są dary chleba i wina.” [3, p. 27],

•

„Dary pieniężne powinno się zbierać tylko w czasie przygotowania
darów. Nie należy rozpoczynać zbierania wcześniej, ani też
przedłużać na czas Modlitwy eucharystycznej, a więc trzeba je
zakończyć przed prefacją.” [3, p. 29c],

•

Osoby niosące chleb i wino idą na końcu procesji z darami [3, 29b],

•

Obmycia rąk kapłana (lavabo) należy dokonać wodą przygotowaną
w osobnym dzbanku (nie używamy tej przyniesionej w darach),

•

Jeśli używa się kadzidła, wierni wstają na okadzenie kapłana [3, p. 27],

•

„Przed i po okadzeniu oddaje się głęboki ukłon w stronę okadzanej
osoby lub rzeczy, z wyjątkiem ołtarza i darów złożonych na ofiarę
w Mszy świętej” [OWMR 277]. Skłonu nie wykonują osoby okadzane
(kapłan i lud),

•

„Wierni klękają na epiklezę, a wstają przed aklamacją,
po przeistoczeniu” [3 p. 50],

8

•

„Kapłan może przekazać znak pokoju usługującym, zawsze jednak
pozostaje w prezbiterium, aby nie zakłócać celebracji. ... Wypada, aby
każdy z umiarem przekazywał znak pokoju osobom najbliżej
stojącym.” [3 p. 33],

•

Gdy kapłan przyjmuje Najświętszy Sakrament, rozpoczyna się śpiew
na Komunię [OWMR 159], [2],

•

Na początku procesji komunijnej idą usługujący, ale nie niosą świec
[2],

•

„Zaleca się procesyjne podchodzenie do przyjęcia Komunii świętej
(...) Wierni przyjmujący Ciało Pańskie w postawie stojącej wykonują
wcześniej skłon ciała lub przyklękają na jedno kolano.” [3, p. 38],

•

„W czasie rozdzielania Komunii świętej i milczenia po Niej” [3, p. 49]
osoby nie idące w procesji komunijnej przyjmują postawę siedzącą,

•

Po Komunii patenę, puszkę i kielich oczyszcza się przy kredensie lub
z boku ołtarza [OWMR 163, 279],

•

„Wracając do zakrystii po zakończeniu Mszy świętej można nieść
krzyż i świece” [3, p. 45].

Postawy liturgiczne

stojąca

[3, p. 48];

•

„od wejścia kapłana do kolekty włącznie”,

•

podczas śpiewu przed Ewangelią,

•

w czasie Ewangelii,

•

w czasie wyznania wiary i modlitwy powszechnej,

•

„od wezwania: Módlcie się, aby aż do Baranku Boży, z wyjątkiem
modlitwy epikletycznej i słów przeistoczenia”,

•

„w czasie modlitwy po Komunii i zakończenia Mszy świętej”,

siedząca

[3, p. 49];

•

podczas czytań i psalmu responsoryjnego,

•

w czasie homilii,

•

w czasie przygotowania darów,

•

„w czasie rozdzielania Komunii świętej i milczenia po Niej”,

klęcząca

[3, p. 50];

•

w czasie modlitwy epikletycznej i przeistoczenia,

9

•

„na słowa: Oto Baranek Boży; Panie, nie jestem godzien”.

Gesty liturgiczne

przyklęknięcie

[OWMR 274];

•

„przed Najświętszym Sakramentem i przed Krzyżem świętym, od jego
uroczystej adoracji w liturgii Wielkiego Piątku aż do rozpoczęcia
Wigilii Paschalnej”,

•

w czasie Mszy świętej, gdy „w prezbiterium jest tabernakulum
z Najświętszym sakramentem, kapłan diakon i inni usługujący
przyklękają po przyjściu do ołtarza i przed odejściem od niego, nie zaś
podczas samej celebracji Mszy świętej” (niosący krzyż, świece,
Ewangeliarz, kadzielnicę i łódkę zamiast przyklęknięcia czynią skłon
głową [3, p. 50]),

•

„Wierni przyjmujący Ciało Pańskie w postawie stojącej wykonują
wcześniej skłon ciała lub przyklękają na jedno kolano.” [3, p. 38],

•

„W czasie Mszy świętej kapłan celebrujący przyklęka trzy razy: po
podniesieniu Hostii, po podniesieniu kielicha i przed Komunią
świętą”,

•

„Poza tym przyklękają wszyscy, którzy przechodzą przed
Najświętszym Sakramentem , chyba że idą w procesji”,

pochylenie głowy

[OWMR 275 a];

•

„zalecony gest spełniają te osoby, które odmawiają daną modlitwę”
[3, p. 46],

•

wymawiając: imiona trzech Osób Boskich, imię Jezusa, Najświętszej
Maryi Panny i świętego, na cześć którego sprawuje się Mszę,

pochylenie ciała

[OWMR 275 b];

•

przed ołtarzem,

•

w czasie wyznania wiary na słowa: I za sprawą Ducha Świętego,

•

diakon, gdy prosi o błogosławieństwo przed głoszeniem Ewangelii,

•

jako wyraz czci wobec biskupa,

•

„Przed okadzeniem i po jego wykonaniu oddaje się głęboki ukłon
w stronę okadzanej osoby lub rzeczy, z wyjątkiem ołtarza i darów
złożonych na ofiarę w Mszy świętej” [OWMR 277],

•

kapłan podczas wypowiadania modlitw: Wszechmogący Boże, oczyść
i Przyjmij nas, Panie,

10

•

w Kanonie Rzymskim na słowa: Pokornie Cię błagamy,

•

kapłan, gdy w czasie konsekracji wymawia słowa Pańskie,

znak pokoju

[3, p. 33];

•

ukłon lub podanie ręki najbliżej stojącym osobom,

•

„gest ten wykonuje się w milczeniu lub wypowiada słowa: Pokój Pański
niech zawsze będzie z tobą

albo: Pokój z tobą, na co przyjmujący

odpowiada: Amen”,

•

kapłan zawsze pozostaje w prezbiterium,

znak krzyża;

•

duży: tylko na początku i końcu Eucharystii,

•

mały: czynimy na czole, ustach i piersiach wraz z diakonem lub
głównym celebransem przed Ewangelią, gdy ten mówi: Słowa
Ewangelii według świętego...

[OWMR 134],

bicie się w piersi;

•

podczas aktu pokuty.

Procesja

[OWMR 44];

•

wejścia,

•

z Ewangeliarzem,

•

z darami,

•

komunijna,

•

wyjścia.

Dzwonki

•

po modlitwie wiernych,

•

przed wezwaniem: Módlcie się, aby... lub gdy stosuje się kadzidło, przed
okadzeniem celebransa,

•

przed modlitwą epikletyczną,

•

przed aklamacją po przeistoczeniu,

•

po Baranku Boży.

Okadzenia

Kadzidła można używać w następujących momentach Mszy

świętej [OWMR 276]:

11

•

podczas procesji wejściowej – niosący kadzielnicę i łódkę idą na
początku procesji,

•

na początku Mszy, do okadzenia krzyża i ołtarza,

•

w czasie procesji przed Ewangelią i podczas jej głoszenia,

•

po złożeniu na ołtarzu chleba i kielicha – do okadzenia darów, krzyża,
ołtarza i ludu,

•

podczas ukazania Hostii i kielicha po konsekracji.

Trzema rzutami kadzielnicy okadza się [OWMR 277]:

•

Najświętszy Sakrament,

•

relikwie świętego Krzyża i obrazy Chrystusa Pana wystawione do
publicznej czci,

•

dary złożone na ofiarę w Mszy świętej (lub czyniąc nad nimi znak
krzyża kadzielnicą),

•

krzyż ołtarzowy (jeżeli jest za ołtarzem, kapłan okadza go, gdy przed
nim przechodzi; jeśli obok lub na ołtarzu, kapłan okadza go przed
okadzeniem ołtarza),

•

Ewangeliarz,

•

paschał,

•

kapłana,

•

lud.

Dwoma rzutami kadzielnicy okadza się:

•

relikwie i obrazy świętych wystawione do publicznej czci (tylko na
początku celebracji, po okadzeniu ołtarza).

„Ołtarz okadza się pojedynczymi ruchami kadzielnicy” obchodząc

go dokoła (jeśli jest odsunięty od ściany, jeśli nie – OWMR 277 b).

Podział posług

W zależności od charakteru celebracji (bardziej lub mniej

uroczysta), możliwości wspólnoty lub miejsca, należy dobrać odpowiedni
skład służby liturgicznej [6].

Zespół pełny w prezbiterium:

12

•

turyferariusz (ministrant kadzidła I),

•

nawikulariusz (ministrant kadzidła II),

•

ceroferariusz I (ministrant światła),

•

ceroferariusz II,

•

krucyferariusz (ministrant krzyża),

•

ceremoniarz,

•

ministrant księgi,

•

ministrant mikrofonu,

•

ministrant Słowa Bożego I,

•

ministrant Słowa Bożego II,

•

psałterzysta,

•

ministrant ołtarza I,

•

ministrant ołtarza II,

•

choraliści (dzwonki),

•

ministrant wody.

Zespół zmniejszony w prezbiterium:

•

ceremoniarz, ministrant krzyża, ministrant księgi,

•

ministrant Słowa Bożego I,

•

psałterzysta,

•

ministrant światła I,

•

ministrant światła II,

•

ministrant ołtarza I,

•

ministrant ołtarza II.

Zespół minimalny w prezbiterium:

•

ministrant Słowa Bożego,

•

psałterzysta, ministrant krzyża,

•

ministrant I (światło, ołtarz, księga),

•

ministrant II (światło, ołtarz).

Zespół służby liturgicznej poza prezbiterium:

•

posługa śpiewu,

•

czytający modlitwę wiernych,

13

•

komentatorka,

•

posługa darów,

•

posługa ładu,

•

zakrystian,

•

zbierający ofiarę w kościele.

Próba służby liturgicznej

Każdą Eucharystię należy starannie przygotować. Wszyscy

odpowiedzialni powinni zadbać, aby służba liturgiczna, jak i cała
wspólnota, stosowała się do uwag zawartych na początku tego
opracowania. Próba służby liturgicznej oraz śpiewu powinna mieć miejsce
odpowiednio wcześniej, aby przed celebracją Mszy świętej można było
zachować ciszę i skupienie. W trakcie próby należy przećwiczyć przebieg
całej Eucharystii z wykorzystaniem wszystkich sprzętów liturgicznych.

Należy przygotować przed Eucharystią:

w zakrystii;

•

trybularz (kadzielnicę) i łódkę (gdy stosuje się okadzenia),

•

krzyż procesyjny,

•

świece procesyjne,

•

szaty liturgiczne (humerał, albę, cingulum, stułę, ornat w kolorze
dnia),

•

Ewangeliarz z zaznaczonym tekstem Ewangelii,

na kredensie w prezbiterium;

•

kielich przykryty welonem,

•

lawaterz oraz ręczniczek do lavabo,

•

mszał - gdy są dwa, jeden będzie położony na ołtarzu podczas
przygotowania darów (z zaznaczoną modlitwą nad darami, prefacją
i modlitwą eucharystyczną),

w prezbiterium;

•

odpowiednią liczbę miejsc siedzących dla celebransa i służby
liturgicznej,

•

pusty ołtarz przykryty białym obrusem,

14

•

lekcjonarz na ambonie (z zaznaczonymi tekstami),

•

mszał w miejscu przewodniczenia (z zaznaczoną kolektą, modlitwą po
komunii, ewentualnie uroczystym błogosławieństwem),

•

przy ołtarzu – stolik lub ławkę przykryte białym obrusem, jeśli
niesione są dodatkowe dary,

•

obok ołtarza – świecznik i świecę oazy,

•

stojak na krzyż procesyjny,

•

dzwonki,

•

gong,

•

mikrofon w miejscu przewodniczenia, przy ambonie i przy ołtarzu,
jeżeli jest potrzebne nagłośnienie,

poza prezbiterium;

•

miejsce oraz mikrofon (w razie potrzeby) dla komentatora i osób
czytających modlitwę wiernych, jeżeli nie czyta się jej z ambony,

•

miejsce oraz nagłośnienie dla scholi,

•

stolik na dary z tyłu kościoła,

•

ampułki z winem i wodą na stoliku,

•

naczynie z komunikantami, szczypce do przekładania, puszka lub
głęboka patena z dużą hostią, na stoliku.

II

Przygotowanie Dnia Wspólnoty

Dzień wspólnoty powinien być szczegółowo zaplanowany.

W pierwszych dniach oazy (3-4 dniu) moderator Oazy Wielkiej wraz
z animatorem liturgicznym powinien zorientować się, jakie dana oaza
może podjąć posługi. Podziału dokonuje się na wspólnym spotkaniu.
Należy wyznaczyć następujące osoby:

•

odpowiedzialnego za przeprowadzenie Godziny Świadectwa,

•

głównego celebransa i kaznodzieję (księża biskupi mogą być tylko na
jednej Eucharystii),

•

mistrza ceremonii

•

turyferariusza (ministranta kadzidła I),

•

nawikulariusza (ministranta kadzidła II),

•

ceroferariusza I (ministranta światła),

•

ceroferariusza II,

15

•

krucyferariusza (ministranta krzyża),

•

ceremoniarza,

•

precentora,

•

ministranta księgi,

•

ministranta mikrofonu,

•

ministranta Słowa Bożego I,

•

ministranta Słowa Bożego II,

•

psałterzystę,

•

ministranta ołtarza I,

•

ministranta ołtarza II,

•

choralistów (dzwonki),

•

ministrantów pateny,

•

komentatora,

•

zespół osób pełniących posługę modlitwy wiernych (przygotowanie
i przeczytanie),

•

precentorkę (odpowiedzialną za służbę liturgiczną poza prezbiterium),

•

ministrantów mitry i pastorału (w razie potrzeby),

•

służbę ładu,

•

osobę odpowiedzialną za zebranie daru pieniężnego,

•

scholę,

•

prowadzącego Godzinę Odpowiedzialności,

•

osoby odpowiedzialne za przygotowanie listów jedności.

Ponadto należy ustalić szczegółowy plan Dnia Wspólnoty,

uwzględniając również czas na próbę służby liturgicznej (nie może się ona
odbyć w trakcie Godziny Świadectwa), którą przeprowadzi ceremoniarz.

Listy z zaproszeniem na Dzień Wspólnoty moderator

Oazy Wielkiej powinien przekazać wspólnotom Oaz Średnich najpóźniej
w 5-6 dniu oazy.

Posługi szczególne

mistrz ceremonii;

•

troszczy się o „należytą organizację czynności liturgicznych oraz
o wykonywanie ich przez wyświęconych szafarzy i przez wiernych

16

świeckich w sposób godny, w należytym porządku i pobożnie”
[OWMR 106],

•

przed dniem wspólnoty wraz z ceremoniarzem i precentorką ustala
plan przebiegu posługi podczas liturgii,

•

wraz z zakrystianem i precentorką ustala, co należy przygotować
w zakrystii, prezbiterium oraz nawie kościoła,

•

dba o prawidłowy przebieg przygotowań do Eucharystii, a także
innych punktów Dnia Wspólnoty,

•

podczas Dnia Wspólnoty dba o jego planowy przebieg,

•

czuwa nad ważnymi szczegółami,

•

podczas Eucharystii może być odpowiedzialny za posługę modlitwy
wiernych i komentarzy lub prowadzić procesję z darami
(po wcześniejszym ustaleniu z precentorką),

ceremoniarz;

•

przed dniem wspólnoty wraz z mistrzem ceremonii i precentorką
ustala plan przebiegu posługi podczas liturgii,

•

przeprowadza próbę służby liturgicznej,

•

na początku próby sprawdza obecność wszystkich posługujących,
sprawdza także, czy wszyscy posiadają odpowiedni strój liturgiczny,

•

upewnia się, czy będą używane mitra i pastorał,

•

sprawdza, czy wszystkie naczynia i księgi liturgiczne są na
odpowiednim miejscu,

•

dba o prawidłowy przebieg liturgii (od zgromadzenia wszystkich
posługujących w zakrystii do opuszczenia jej po liturgii), w razie
potrzeby dyskretnie interweniuje,

•

wydając komendy, daje znak do rozpoczęcia danych czynności
(np. procesji),

•

w razie konieczności dyskretnie przypomina o komentarzach,

•

gdy nie został wyznaczony odpowiedni ministrant pełni posługę
mikrofonu,

•

w razie konieczności można wyznaczyć pomocnika ceremoniarza
(precentora), który będzie pełnił posługę po stronie darów
(ceremoniarz – po stronie słowa),

precentorka;

•

odpowiedzialna za posługi poza prezbiterium,

17

•

przeprowadza próbę dla posługi modlitwy wiernych, komentatora,
niosących dary oraz organizuje służbę ładu,

•

sprawdza, czy tekst modlitwy wiernych oraz komentarzy znajduje się
w estetycznej obwolucie,

•

przygotowuje stolik z tyłu kościoła na dary oraz miejsce, które mają
zająć osoby niosące dary,

•

wraz ze służbą ładu przygotowuje kościół oraz zakrystię do liturgii,

•

jeśli zajdzie taka konieczność – w zakrystii przygotowuje szaty
liturgiczne dla głównego celebransa oraz dodatkowe alby, stuły
i ornaty, w razie potrzeby dalmatykę i stułę dla diakona (lub agrafkę),

•

wraz ze służbą ładu przygotowuje wystrój prezbiterium, odpowiednią
ilość miejsc dla posługujących i kapłanów, ławkę na dary ofiarne
(chleb) i świecznik na świece oazy wraz ze świecą oazy wielkiej,

•

w czasie Eucharystii podaje mikrofon komentatorowi i czytającym
modlitwę wiernych (może również podejść wraz z posługującymi do
miejsca, z którego czytają) lub wyznacza do tej funkcji inną
odpowiedzialną osobę ,

•

formuje procesję, a po przygotowaniu ołtarza doprowadza
i odprowadza posługujących (tę funkcję może pełnić mistrz
ceremonii, gdy precentorka odpowiedzialna jest za posługę modlitwy
wiernych),

•

wraz ze służbą ładu dba o pozostawienie wszystkiego w odpowiednim
stanie (tak jak przed przygotowaniem).

Przygotowanie do dnia wspólnoty

Wymienione w tym punkcie rzeczy należy przygotować najpóźniej

wieczorem przed Dniem Wspólnoty.

Na Dzień Wspólnoty każda oaza przynosi ze sobą:

•

świecę oazy,

•

komunikanty (odliczone, w podpisanym naczyniu),

•

bochenek chleba,

•

znak oazy,

•

alby dla posługujących,

•

alby i stuły (w kolorze czerwonym lub białym) dla księży,

18

•

listy jedności,

•

ankiety podsumowujące oazy, statystykę oazy,

Do służby liturgicznej na Dzień Wspólnoty należy wyznaczyć:

•

osoby pełniące w czasie Eucharystii posługi uzgodnione podczas
spotkania z moderatorem Oazy Wielkiej i wymienione w liście,

•

trzy osoby do posługi darów,

•

prezentującego wspólnotę,

•

głoszącego świadectwo (każde świadectwo i prezentacja winny być na
piśmie przedstawione wcześniej odpowiedzialnym oazy średniej).

W Oazie Wielkiej należy przygotować:

•

świecznik na świece oaz,

•

biały obrus na stolik na chleb,

•

szaty liturgiczne dla głównego celebransa (kolor czerwony),

•

stułę i dalmatykę, jeżeli będzie obecny diakon,

•

dodatkową albę, stułę i cingulum,

•

deklaracje KWC,

•

miejsce na sekretariat.

W Oazie Wielkiej należy wyznaczyć również:

•

osoby przyjmujące w sekretariacie,

•

osoby posługujące podczas agapy (odpowiednie miejsce oraz herbata
dla każdej wspólnoty),

Próba służby liturgicznej

Próbę służby liturgicznej należy przeprowadzić z udziałem

wszystkich wyznaczonych do posługi osób. W próbie powinny wziąć
udział osoby posługujące w prezbiterium, osoby czytające modlitwę
wiernych oraz komentarze, osoby niosące dary i zbierające składkę, jak też
służba ładu. Próbę przeprowadza ceremoniarz. Przygotowaniem służby
liturgicznej posługującej poza prezbiterium może zająć się precentorka
(po konsultacji z ceremoniarzem co do przebiegu celebracji).

Z posługującymi w prezbiterium należy starannie przygotować

i przećwiczyć następujące elementy:

19

w zakrystii;

•

przygotowanie do procesji wejścia,

•

lavabo (gdy przewodniczy biskup),

•

zasypanie kadzidła,

•

modlitwę przed Eucharystią,

•

pokłon krzyżowi,

•

przejście do kościoła,

w kościele;

•

procesję wejścia (kolejność),

•

zajmowanie miejsc i poruszanie się w prezbiterium,

•

okadzenie krzyża i ołtarza,

•

przejście do czytań i psalmu,

•

zasypanie kadzidła oraz procesję z Ewangeliarzem do ambony
w trakcie aklamacji Alleluja,

•

przekazanie

Ewangeliarza

biskupowi

do

ucałowania

i błogosławieństwa,

•

przygotowanie ołtarza,

•

odbieranie i zanoszenie darów,

•

obmycie rąk celebransowi,

•

okadzenie darów, krzyża, ołtarza, kapłana oraz ludu,

•

posługę ministrantów z pateną podczas Komunii,

•

posługę podczas puryfikacji,

•

lavabo (gdy przewodniczy biskup),

•

przeniesienie mszału do miejsca przewodniczenia, usunięcie
mikrofonu oraz pulpitu z ołtarza,

•

posługę choralistów,

•

posługę ministranta mikrofonu i ministranta księgi,

•

przygotowanie do procesji wyjścia i procesję wyjścia,

w zakrystii;

•

modlitwę po Eucharystii.

Posługujący poza prezbiterium po odpowiednim przećwiczeniu

powinni wiedzieć:

•

które miejsca mają zająć,

20

•

czytający modlitwę wiernych oraz komentarze – kiedy i z którego
miejsca czytają oraz jak dojść do tego miejsca,

•

niosący dary – gdzie złożyć dary przed rozpoczęciem Eucharystii,
kiedy się przygotować, w jakiej kolejności iść do ołtarza, jak wrócić na
miejsce,

•

służba ładu – w jakich miejscach ma pełnić posługę, gdzie są miejsca
dla czytających, niosących dary, wspólnot i proporców; jaki jest
przebieg procesji z darami i procesji komunijnej.

Uwagi dotyczące posług

Ogólne uwagi pozostają jak w części I tego opracowania, jednak

dodatkowo należy pamiętać o następujących elementach:

•

próba służby liturgicznej powinna odbyć się np. 30 minut przed
godziną świadectwa (nigdy w jej trakcie),

•

skłon ciała, jako znak czci, wykonuje się również wobec biskupa
[CE 76],

•

przed próbą precentorka informuje ceremoniarza o przygotowanych
komentarzach i modlitwie wiernych,

•

procesję z darami może prowadzić wyznaczona osoba [2],

•

w procesji z darami należy nieść duże hostie w pogłębionej patenie
(nie niesie się pustego kielicha),

•

służba darów nie uczestniczy w procesji wejścia, ale znajduje się w tyle
kościoła, a świece oazy, chleby, puszki z komunikantami i ampułki
mogą być złożone na stoliku,

•

należy pamiętać, aby niosący świece oazy szli w procesji po stronie
świecznika, ułatwi to ministrantom zanoszenie świec na miejsce.

Mitra i pastorał

•

w zakrystii ubiera się mitrę po założeniu szat liturgicznych przez
biskupa,

•

po zasypaniu kadzidła podaje się pastorał,

•

procesja wejścia odbywa się z mitrą i pastorałem,

•

odbiera się mitrę i pastorał przed ucałowaniem ołtarza,

•

po kolekcie biskup siada i otrzymuje mitrę,

21

•

po błogosławieniu czytającego Ewangelię biskup oddaje mitrę
i wstaje,

•

podczas okadzenia księgi Ewangelii, biskup otrzymuje pastorał,

•

w mitrze i z pastorałem głosi homilię,

•

biskup przyjmuje dary ofiarne w mitrze, potem ją oddaje,

•

bezpośrednio po modlitwie nad darami należy zdjąć piuskę,

•

po komunii biskup zakłada (lub zakłada mu się) piuskę,

•

na błogosławieństwo końcowe otrzymuje mitrę, a przed słowami:
Niech was błogosławi... – pastorał,

•

procesja wejścia odbywa się z mitrą i pastorałem,

•

w zakrystii należy odebrać pastorał i mitrę, po modlitwach
końcowych.

Godzina Spotkania i Świadectwa w ramach Oazy Wielkiej
Wyznaczyć:

•

osobę podającą mikrofon

Przygotować:

•

odpowiednie miejsce poza kościołem, jeżeli tylko pogoda na to
pozwala,

•

świecę oazy wielkiej (oraz zapałki),

•

nagłośnienie.

Eucharystia
Podstawowy skład służby liturgicznej:

•

mistrz ceremonii,

•

ceremoniarz,

•

turyferariusz,

•

nawikulariusz,

•

krucyferariusz,

•

ceroferariusz I,

•

ceroferariusz II,

•

ministrant księgi,

22

•

ministrant mikrofonu,

•

ministrant Słowa Bożego I,

•

ministrant Słowa Bożego II,

•

psałterzysta,

•

ministrant ołtarza I,

•

ministrant ołtarza II,

•

komentator,

•

zespół osób pełniących posługę modlitwy wiernych (przygotowanie
i przeczytanie),

•

precentorka (odpowiedzialna za służbę liturgiczną poza prezbiterium),

•

mitra i pastorał (w razie potrzeby),

•

służba ładu,

•

osoba odpowiedzialna za zebranie daru pieniężnego wraz z zespołem
osób pełniących tę posługę.

Przygotować:

w zakrystii;

•

trybularz i łódkę,

•

krzyż procesyjny,

•

świece procesyjne,

•

szaty liturgiczne (kolor czerwony),

•

Ewangeliarz,

na kredensie w prezbiterium;

•

kielich przykryty welonem,

•

lawaterz oraz ręczniczek do lavabo,

•

kanony do koncelebry w odpowiedniej liczbie (tylu, ilu jest
koncelebransów, z wyjątkiem stojącego po stronie Mszału),
z zaznaczoną wybraną modlitwą eucharystyczną,

•

mszał,

w prezbiterium;

•

odpowiednią ilość miejsca dla celebransów i służby liturgicznej,

•

pusty ołtarz przykryty białym obrusem,

•

lekcjonarz na ambonie,

•

w miejscu przewodniczenia mszał,

23

•

przy ołtarzu stolik lub ławka na chleb, przykryte białym obrusem,

•

obok ołtarza świecznik na świece oaz,

•

świecę Oazy Wielkiej,

•

stojak na krzyż procesyjny,

•

dzwonki,

•

gong,

•

nagłośnienie,

poza prezbiterium;

•

miejsce oraz mikrofon dla komentatora i osób czytających modlitwę
wiernych (gdy nie czyta się jej z ambony),

•

miejsce oraz nagłośnienie scholii,

•

stolik na dary z tyłu kościoła (oraz zapałki),

•

ampułki z winem i wodą na stoliku,

•

duże hostie dla celebransów w pogłębionej patenie na stoliku,

•

miejsce na proporce.

Godzina Odpowiedzialności i Misji

Nabożeństwo to prowadzi ksiądz moderator wraz ze wspólnotą

Oazy Średniej - wyznaczeni w liście przez moderatora Oazy Wielkiej.

Przygotować:

•

krzyż procesyjny, stojak na krzyż w prezbiterium,

•

świece procesyjne,

•

Ewangeliarz,

•

pusty ołtarz,

•

koszyki na deklaracje KWC,

•

nagłośnienie scholi,

•

listy jedności do podpisu.

III

Uwagi:

Specjalnie dla osób odpowiedzialnych za kształt liturgii uruchomiono
WAKACYJNE

POGOTOWIE

LITURGICZNE

[e-mail]

. Czekamy na pytania.

24

Wszelkie uwagi oraz propozycje odnośnie tego opracowania prosimy
kierować na adres: [e-mail]

IV

Literatura

[1] Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, Pallotinum, Poznań

2004.

[2] Ks. Stanisław Szczepaniec, Rozważania o Eucharystii, Krościenko 2004

(dostępne w teczce roku 2004)

[3] Wskazania Episkopatu Polski po ogłoszeniu nowego wydania

Ogólnego Wprowadzenia do Mszału Rzymskiego, Warszawa 9 III
2005 r. (http://www.kkbids.episkopat.pl/anamnesis/42/0.htm)

[4] Materiały kursu dla animatorów liturgicznych, DDL archidiecezji

katowickiej, Chorzów 2004
(http://www.katowice.oaza.pl/dl/?id=materialy)

[5] Podręcznik nabożeństw Oazy Nowego śycia I , II, III stopnia, Lublin

1997

[6] Ks. Stanisław Szczepaniec, Ceremoniał Posług Liturgicznych, Kuria

Metropolitalna, Kraków 1987

25

L

ITURGIA

G

ODZIN

–

NA REKOLEKCJACH

I

NIE TYLKO

Opracował ks. Marcin Piasecki

W ostatnim czasie w Ruchu Światło–śycie poświęciliśmy bardzo wiele
uwagi Mszy świętej. I bardzo dobrze – ukazanie się nowego OWMR
i wskazań Episkopatu Polski oraz prace nad „Ceremoniałem wspólnoty
parafialnej” pomogły poruszyć wiele palących kwestii dotyczących
Eucharystii.

Porządkując jednak sprawy liturgii, nie możemy zapomnieć o innym
ważnym, a pozostającym często w cieniu elemencie liturgicznego życia
Kościoła, a tym samym rekolekcji oazowych. Myślę tu o Liturgii Godzin.
Popularny brewiarz znalazł swoje stałe miejsce w różnych wspólnotach
i należy się z tego cieszyć. Jednocześnie trzeba zauważyć, że im więcej
osób „zaraża się” odmawianiem Liturgii Godzin, tym większa
odpowiedzialność za właściwe jej odprawianie. Poniższe wskazówki
(postulaty?) warto uwzględnić na rekolekcjach oazowych, w pracy rocznej
czy też w ogóle we wspólnotach, które odmawiają brewiarz.

Teksty
1. Wykorzystanie zatwierdzonych ksiąg liturgicznych (np. skrócone
wydanie jednotomowe, brewiarz dla świeckich itp.) – polecam to
rozwiązanie. Jeżeli chcemy wprowadzić kogoś w świat modlitwy
brewiarzowej, musimy oswoić go z tymi właśnie podstawowymi tekstami.
2. Kompilacje tekstów zatwierdzonych (wybór tekstów z różnych oficjów
np. w celu dostosowania do treści dnia rekolekcyjnego) – zalecam
ostrożność. Oczywiście taką formę można rozumieć jako etap
przejściowy do stworzenia brewiarza danej wspólnoty, jednak trzeba mieć
świadomość, że bez zatwierdzenia przez kompetentne instytucje jest to
naginanie bądź przekraczanie przepisów wynikających z Ogólnego
Wprowadzenia do Liturgii Godzin (OWLG).
3. „Twórczość własna” (wydania studyjne, różne pomoce) – odradzam.
Jeżeli następują zmiany dokonywane na własną rękę wbrew OWLG, które
uzasadniane są racjami duszpasterskimi (np. propozycja z zeszytu na II st.
ONś – odmówienie w jutrzni Magnificat zamiast Benedictus, bo
rozważane jest Nawiedzenie; propozycja na 0 st. ONś – wybór kilku

26

elementów jutrzni w celu stopniowego nauczenia), proponuję nie
stosować nazw zastrzeżonych dla Liturgii Godzin. Lepiej w takich
sytuacjach mówić „modlitwa poranna” niż „jutrznia” i mieć świadomość,
że nie jest to modlitwa brewiarzowa.

Zmiany
1. W okresie zwykłym można wybrać inne czytanie (OWLG 248).
Ponieważ wakacyjne rekolekcje oazowe wypadają zawsze w okresie
zwykłym, można np. zmienić czytanie w jutrzni, by dostosować je do
treści rozważanych danego dnia.
2. Hymn i responsorium mogą być zastępowane zatwierdzonymi
pieśniami (OWLG 178, 49). Nie polecam zastępowania tych części
piosenkami. Responsorium można opuścić (OWLG 49). Przy okazji
dodam, iż OWLG nie precyzuje postawy w czasie responsorium, ale jeżeli
ma to być odpowiedź na czytanie, postawa siedząca wydaje się bardziej
logiczna.
3. Można dodawać prośby (OWLG 188), co jest wręcz wskazane w małej
grupie, która zwykle ma jakieś własne intencje modlitewne. Należy jedynie
pamiętać, by dostosować je do formy przewidzianej w danym oficjum
brewiarzowym, a w nieszporach ostatnia prośba ma być w intencji
zmarłych (OWLG 186).
4. Nic nie stoi na przeszkodzie, by dodać jakieś elementy po odmówieniu
Liturgii Godzin, np. piosenkę dnia.
5. Wątpliwość może budzić wybór momentu zapalenia świecy oazy.
Choć jest to bardzo cenny komponent modlitwy czy spotkania we
wspólnocie, należy zaznaczyć, że sam obrzęd jako element liturgii
występuje tylko w czasie Wigilii Paschalnej. Wydaje się, że zapalenie
świecy powinno mieć miejsce przed rozpoczęciem Liturgii Godzin, ale tę
kwestię pozostawiam wrażliwości moderatorów i animatorów.

Śpiew
1. Przypominam, że we wspólnym odmawianiu brewiarza wypada, by był
śpiew (OWLG 33). Należy go zróżnicować w zależności od stopnia
uroczystości (OWLG 271) i urozmaicić (OWLG 273). Pierwszeństwo ma
śpiew gregoriański, ale można zastosować inny (OWLG 274). W związku
z powyższym można np. wykorzystać „prawosławną” melodię Modlitwy
Pańskiej, która nie jest dopuszczona do użytku w Eucharystii. Śpiew
intonuje jeden kantor lub kilku (OWLG 261).

27

2. Istnieje kilka sposobów śpiewania psalmodii (OWLG 122), które warto
wykorzystać:
a) naprzemienny (2 chóry) – najczęstszy, a czasem jedyny stosowany
sposób;
b) ciągły (bez podziału na chóry) – polecam w mniejszej grupie, gdy
podział na chóry może źle wpłynąć na pobożne odmówienie oficjum;
dobrze jest także stosować go w przypadku psalmów dziękczynnych
(OWLG 279);
c) responsoryjny (z powtarzaniem refrenu) – znany z Mszy świętej;
polecam go, gdy mamy problem z odpowiednią liczbą tekstów lub gdy
grupa nie jest wprawiona w śpiewie określonej melodii; refrenem może
być antyfona (OWLG 125); warto stosować go w psalmach
mądrościowych i historycznych (OWLG 279).
3. Na końcu nie trzeba powtarzać antyfony (OWLG 123). W okresie
zwykłym antyfoną może być sentencja podana pod nagłówkiem (OWLG
114), co może urozmaicić Liturgię Godzin.
4. Można opuścić powtarzające się części responsorium (OWLG 171).
Może to być dobre rozwiązanie w sytuacji, gdy w początkującej
wspólnocie nie chcemy tego elementu opuścić, a istnieje obawa co do
prawidłowego odmówienia.

Czytanie
1. Lektorów należy uczulić, że czytanie w Liturgii Godzin jest – tak jak
w Mszy świętej – głoszeniem słowa Bożego (OWLG 45).
2. Czytanie należy wykonać w postawie stojącej z odpowiedniego miejsca
(OWLG 259). Szczególnie uczulam na to w sytuacji, gdy nie odmawiamy
brewiarza w kościele.

Prowadzenie
1. Jeżeli Liturgii Godzin przewodniczy kapłan, jego strojem jest alba lub
komża i stuła, może ubrać kapę; diakon podobnie, lecz bez kapy (OWLG
255). Może przewodniczyć osoba świecka, ale wówczas nie zasiada
w prezbiterium (OWLG 258).
2. W jutrzni i nieszporach po czytaniu może być krótka homilia (OWLG
47). Skoro homilia jest zarezerwowana dla osób duchownych, nie
powinna w tym momencie przemawiać osoba świecka.
3. Najlepszym miejscem odprawienia Liturgii Godzin jest na pewno
kościół, kaplica lub oratorium. Jeżeli z jakichś powodów wybieramy inne

28

miejsce, należy dołożyć wszelkich starań, żeby wszystko odbyło się
godnie. Trzeba wyznaczyć miejsca dla przewodniczącego, kantora
(kantorów), lektora i innych posługujących oraz dla wszystkich modlących
się.

Na koniec proszę, by powyższe uwagi potraktować jako życzliwe
wskazówki, które mają służyć wszystkim odmawiającym brewiarz,
ale także właściwemu sprawowaniu liturgii.

29

C

O Z TYMI KOMENTARZAMI

?

Opracował ks. Rafał Lar

Komentarze, a właściwie ich miejsce i ilość w liturgii, nadal budzą

wiele wątpliwości i rodzą sporo pytań. W stosowaniu komentarzy
potrzeba pastoralnego wyczucia, bo generalnie skomentować w liturgii
można wszystko. Odwołałem się do pastoralnego wyczucia dlatego,
że kapłan sprawujący Eucharystię ma świadomość kondycji zgromadzenia
liturgicznego. Po pierwszych słowach i gestach wie, czy zgromadzeni
potrzebują wyjaśnień, wprowadzeń czy też nie są konieczne. To jest
bardzo ważne, zwłaszcza w przypadku wspólnoty, która będzie się
gromadziła na Eucharystii przez dłuższy czas w tym samym składzie
(rekolekcje albo w wymiarze rocznym na mszach dla grup).

Na Eucharystię sprawowaną w powyższym kontekście pragniemy

zaproponować

nowe

spojrzenie

na

stosowanie

komentarzy.

Z doświadczenia i po wnikliwej analizie dokumentów dotyczących liturgii
uznaliśmy, że zaproponowany model będzie prowadził do głębszego
przeżywania Eucharystii. W tym modelu ważny jest wymiar czasu
i sposób komentowania.

Wymiar czasu
W czasie rekolekcji Eucharystia celebrowana jest siedemnaście

razy. W zależności od przeżywanej tajemnicy różańca zmienia się oprawa
Mszy świętej. Są uroczyste liturgie, ale nie brakuje też skromnych.
Komentarz należy do oprawy Mszy świętej. Działanie powinno pójść
w takim kierunku: msze z komentarzem na początku rekolekcji i przy
przeżywaniu większych tajemnic zbawczych, msze z minimum albo bez
komentarza przy końcu rekolekcji i w tajemnice bolesne różańca.
Te najbardziej komentowane będą na początku rekolekcji, a z biegiem
końca będą ogołocone z komentarzy. śyjemy bowiem w świecie,
w którym wypowiada się wiele słów, a nasze celebracje, również
te rekolekcyjne, są często „przegadane”. Nie chodzi tu wcale o krótsze
liturgie! Zamiast komentarzy proponujemy chwile milczenia. Mogą one
bowiem „przemówić” mocniej niż słowa, które wypowie komentator

1

.

Sposób komentowania

1

S. Szczepanie, Ceremoniał zgromadzenia liturgicznego, cz. I, Kraków 2005, p. 84.

30

Poza liturgią

– obrzędy liturgiczne wymagają wyjaśnienia. Trzeba

pomagać zgromadzonym przeżywać liturgię i wyjaśniać symbolikę
znaków. Zadanie to podejmują moderator i animator liturgiczny poza
liturgią

2

. Więcej czasu należy poświęcać na przygotowanie liturgii

(ok. 30 min.). Czas przygotowania powinien składać się z trzech części:

powtórzenie śpiewu czy formuł wykonywanych w czasie
celebracji, przećwiczenie asysty,

komentarz liturgiczny (wyjaśnienie znaku, gestu, postawy,
przejścia itp.),

milczenie (bezpośrednio przed rozpoczęciem).

Podanie wyjaśnień przed rozpoczęciem liturgii, samo przygotowanie, jest
korzyścią na rzecz duchowego przeżywania, smakowania się celebracją.

Podczas liturgii

– w niektórych celebracjach potrzebne jest także

słowo zachęty i wyjaśnienia. Zadanie to liturgia powierza najpierw
diakonowi. To on wypowiada komendy: „klęknijmy” lub „powstańmy”,
on też wzywa zgromadzonych, gdy na zakończenie Eucharystii udzielane
jest

uroczyste

błogosławieństwo:

„pochylmy

głowy

na

błogosławieństwo”

3

. Inny rodzaj pomocy wiernym to krótkie wyjaśnienia,

podawane w takich chwilach celebracji, które się tego domagają. Ten typ
„komentarza” jest stosowany szczególnie w większych celebracjach, np.
święceniach kapłańskich, poświęceniu kościoła, podczas niedzielnej
Eucharystii sprawowanej we wspólnocie parafialnej, na początku
rekolekcji i przy największych wydarzeniach zbawczych wspominanych
w liturgii rekolekcyjnej. Na początku i na końcu celebracji wypowiada
je kapłan. Krótkie słowo zachęty może zostać także wypowiedziane przez
komentatora w następujących częściach celebracji eucharystycznej

4

:

przed czytaniami – uwrażliwia na prawdę, że w słowie, które
będzie głoszone przemawia sam Bóg, zachęca do przyjęcia Jego
słowa,

przed procesją z darami – przypomina sens tego obrzędu, omawia
dary niesione w procesji i zachęca do ofiarowania siebie Bogu,

przed prefacją (po dialogu między kapłanem i wiernymi) – podaje
motywy dziękczynienia Bogu za otrzymane od Niego dary.

2

Tamże, p. 80.

3

Tamże, p.81.

4

Por. KEP – Przepisy Wykonawcze do Instrukcji Inaestimabile donum I. 1-2.

31

przed znakiem pokoju – pomaga przyjąć i przekazać dar pokoju,
którym wierni powinni się nawzajem obdarować,

przed pieśnią uwielbienia po Komunii świętej – wprowadza
w treść pieśni, może przypomnieć tekst antyfony na Komunię
świętą, zachęca do radosnego uwielbienia Boga.

Zwracam uwagę, że nie został wymieniony komentarz przed Modlitwą
Pańską, tak powszechnie stosowany w naszych celebracjach! Ważne jest,
aby nie wygłaszać wszystkich wymienionych wyżej zachęt w czasie jednej
Mszy świętej, lecz tylko jedną albo dwie. Nie powinno się też odczytywać
komentarzy w innych częściach celebracji eucharystycznej

5

.

Słowo zachęty i wyjaśnienia może podawać zarówno komentator

jak i komentatorka. W spełnianiu funkcji powinni zachować następujące
zasady:

Komentarz ma być przygotowany na piśmie (krótki, przejrzysty;
napisany w stylu prostym i religijnym).

Osoba odczytująca komentarz czyni to spoza ambony,
ze specjalnie

przygotowanego

miejsca

(może

korzystać

z mikrofonu przeznaczonego dla scholi).

Wyjaśnienia i zachęty należy wypowiadać spokojnym głosem
w odpowiednim czasie.

Nie wolno czytać komentarza, trzymając w ręce tylko kawałek
kartki. Tekst komentarza należy włożyć w odpowiednie,
estetyczne oprawy.

Osoba odczytująca komentarz spełnia funkcję liturgiczną

6

.

Powinna więc zadbać także o odpowiedni strój. Chodzi o strój
piękny, lecz skromny.

Zwróćmy uwagę na komentowanie liturgii. Niech zaprezentowana
propozycja znajdzie przełożenie na oazach rekolekcyjnych.

5

S. Szczepanie, Ceremoniał zgromadzenia liturgicznego, cz. I, Kraków 2005, p. 84.

6

KL 29.

32

P

ORADNIK KOMENTATORA

Opracowanie: Rejonowa Diakonia Liturgii w Chorzowie

Komentarz

służy uwydatnieniu związku między słowem

a obrzędem w liturgii. Pomaga w uzyskaniu czynnego uczestnictwa
wiernych poprzez objaśnianie symboli, modlitw i czytań prowadzące do
coraz pełniejszego ich zrozumienia.

Dobry komentarz powinien być:
1.

przygotowany na piśmie,

2.

poprawny teologicznie,

3.

zrozumiały dla zgromadzonych (nie tylko dla magistrów teologii),

4.

krótki i zwięzły;

5.

jednolity tematycznie (ściśle związany z komentowaną częścią liturgii),

6.

wyważony emocjonalnie,

7.

sprawdzony przez osobę kompetentną.

Komentarz nie powinien:
1.

być modlitwą lub kazaniem,

2.

zawierać pytań retorycznych, bezpośrednich cytatów, rozkazów,
wezwań (np. Wsłuchajmy się w Słowo Boże),

3.

zawierać rozbudowanych (wielokrotnie złożonych) zdań trudnych do
zrozumienia przez słuchającego,

4.

wyprzedzać podobnie brzmiących wezwań przewodniczącego liturgii
kapłana (np. Komentatorka: Teraz przekażemy sobie znak pokoju.
Kapłan: Przekażmy sobie znak pokoju).

Elementy przygotowania komentarza:
1.

Zapoznanie się z:

-

okresem liturgicznym,

-

tajemnicą dnia (uroczystość, święto, wspomnienie świętego itp.),

-

czytaniami liturgicznymi i modlitwami celebransa,

-

specyfiką celebracji (np. Msza święta z udziałem dzieci, z udzieleniem
sakramentu chrztu).

2.

Modlitwa i skupienie

33

T

WORZENIE

M

ODLITWY

P

OWSZECHNEJ

Opracował Marcin Miczek

(Kurs liturgiczny 5 VI 2004r. – Chorzów)

Modlitwa powszechna jako przykład modlitwy wstawienniczej
Konferencję chciałbym rozpocząć od zacytowania budzącej niepokój
trzeciej zwrotki pieśni Serdeczna Matko:

Zasłużyliśmy, to prawda, przez złości,

By nas Bóg karał rózgą surowości,

Lecz kiedy Ojciec rozgniewany siecze,

Szczęśliwy, kto się do Matki uciecze.

Często spotyka się opinię, że tekst ten zawiera błąd teologiczny,

gdyż ukazuje surowego Boga Ojca, przed którego gniewem chroni nas
Maryja. Sprawa jednak nie jest tak prosta, gdyż w samym Piśmie świętym
napotkamy podobne obrazy – np. targ Abrahama z Jahwe przed
zniszczeniem Sodomy i Gomory (Rdz 18, 23-33) czy modlitwy Mojżesza
w intencji Izraelitów (Wj 17, 8-13; Wj 32, 7-14; Lb 11, 1-2; 21, 5-9). Co
więcej w Księdze proroka Ezechiela odnajdujemy tekst I szukałem wśród
nich

7

męża, który by wystawił mur i stanął w wyłomie przede Mną, by bronił tej

ziemi i prze-szkodził Mi w jej niszczeniu, a nie znalazłem takiego

(Ez 22, 30),

w którym Bóg skarży się, że nie napotkał swego rodzaju przeszkody
w postaci człowieka broniącego ziemi przed zniszczeniem (po-równajmy
to ze wspomnianą postawą Abrahama).

Wspomniane fragmenty Starego Testamentu, jak i pewne urywki

Nowego (np. Ef 1, 15-17; Rz 15, 30-32; Kol 4, 12) dotyczą modlitwy
wstawienniczej. Jest to modlitwa prośby zanoszona do Boga w intencji
innych ludzi lub spraw. Taka modlitwa jest obowiązkiem Kościoła
i każdego chrześcijanina [1]. Wyraźnie pisał o tym św. Paweł do
Tymoteusza (1 Tm 2, 1-4 – fragment ten jest cytowany w KL 53 jako
uzasadnienie przywrócenia modlitwy powszechnej). Pisze też o tym
Katechizm Kościoła Katolickiego w punktach 2634-2636.

Szczytem modlitwy wstawienniczej jest krzyżowa ofiara Jezusa

Chrystusa (nie tylko słowa Ojcze, przebacz im, bo nie wiedzą, co czynią,
ale cała ofiara, przez którą pojednał nas z Ojcem), stąd też modlitwa
wstawiennicza często występuje w liturgii Mszy świętej i pozostałych

7

mieszka

ń

ców Jerozolimy

34

sakramentów. Do najważniejszych modlitw wstawienniczych podczas
Eucharystii należy zaliczyć modlitwy wstawiennicze w ramach modlitwy
eucharystycznej po przeistoczeniu, podczas którego jest uobecniana
krzyżowa ofiara Jezusa. Ich teksty są ustalone przez Kościół i nie można
ich zmieniać (kapłan może co najwyżej wybrać jedną z zawartych
w mszale modlitw eucharystycznych). Natomiast modlitwa powszechna,
zwana

też

modlitwą

wiernych,

następująca

po

Ewangelii

(oraz homilii/kazaniu i Wyznaniu wiary, o ile mają miejsce) może, a nawet
powinna, być kształtowana na bieżąco pod wpływem tego, czym żyje
w danej chwili Kościół i świat

8

.

Modlitwa wiernych istniała w liturgii pierwszych wieków, jednak

zanikła około roku 600, co wiązało się z pojawieniem się modlitw
wstawienniczych w modlitwie eucharystycznej oraz z reorganizacją
obrzędów wstępnych. W kolejnych wiekach trwała w kościołach
parafialnych, często po ogłoszeniach duszpasterskich jako swego rodzaju
dodatek. Niedobór zrozumiałej dla ludu modlitwy wstawienniczej

9

powodował wielką popularność modlitw pozaliturgicznych (różaniec,
wypominki itp.) [2]. Modlitwa wiernych została przywrócona została
przez Sobór Watykański II (KL 53). Obecnie modlitwę powszechną
rozpoczyna i kończy przewodniczący liturgii kapłan

10

, natomiast

poszczególne intencje powinien podawać kto inny – diakon, lektor lub
wierny świecki (OWMR 71).

Zasady tworzenia modlitwy powszechnej
Można wskazać dwa źródła treści modlitwy wiernych:
1.

Słowo Boże wybrane przez Kościół w liturgii danego dnia

(układający wezwania powinien zapoznać się z liturgią słowa, a także –

8

Wyjątkiem jest modlitwa powszechna w liturgii Wielkiego Piątku, która jest

zapisana w mszale.

9

Modlitwa eucharystyczna była odmawiana po łacinie.

10

Choć to przewodniczący liturgii wypowiada słowa wprowadzenia i zwieńczenia

modlitwy wiernych, w zasadzie wraz z wezwaniami powinno się także układać wstęp
i zakończenie modlitwy powszechnej. Jest to wręcz niezbędne, gdy np. chcemy
modlitwę wyraźnie skierować do jednej z osób Trójcy Świętej lub zastosować rzadko
spotykaną odpowiedź wiernych. W pewnych przypadkach może być nawet niezbędny
komentarz przed modlitwą wiernych lub Eucharystią, by uczestnicy liturgii nie czuli
się zaskoczeni.

35

o ile to możliwe – z homilią, komentarzami i innymi tekstami
liturgicznymi);
2. Sprawy, którymi żyje Kościół i świat w danym momencie (tu przydają
się informacje podawane przez radio, telewizję, gazety, czasopisma,
Internet itp. – chodzi zarówno o bieżące wydarzenia społeczne,
polityczne, jak i religijne).
Modlitwa wiernych powinna zawierać 4 grupy wezwań (OWMR 70, [3]):
a.

w potrzebach Kościoła (rozwój i misja Kościoła, papież, biskupi,
prezbiterzy, diakoni, misjonarze, zakonnicy, powołania, zjednoczenie
chrześcijan, pielgrzymki);

b.

za władzę państwową i o zbawienie całego świata (rządzący narodami
i państwami, pokój, sprawiedliwy rozwój, instytucje, pogoda; grupy
zawodowe – lekarze, górnicy, nauczyciele; młodzież, dzieci, rodzice,
prawa człowieka);

c.

za tych, którzy znajdują się w trudnych sytuacjach życiowych (chorzy,
grzesznicy, potrzebujący, samotni, umierający, emigranci, zniechęceni,
wątpiący w wierze, pogrążeni w nałogach, ofiary wypadków, katastrof,
wojen);

d.

za wspólnotę miejscową (zgromadzeni na danej Mszy świętej, intencje
lokalnej wspólnoty, solenizanci, zmarli, ruchy parafialne, miasto).

Intencja Mszy świętej zwykle jest podawana jako przedostatnie wezwanie
(ostatnie jest za zgromadzonych na Eucharystii). W celebracjach
odbywających się w szczególnych okolicznościach (inne sakramenty
sprawowane podczas Mszy świętej, pogrzeb) porządek intencji może
zostać nieco zmieniony.

Formy modlitwy wiernych
1. Formy wezwań:
a.

forma kompletna: wpierw wymienia się za kogo się modlimy,
a następnie, o co prosimy np. Módlmy się za zmarłego Jana o szczęście
wieczne w niebie

.

b.

forma skrócona: od razu podaje się o jaką łaskę prosimy, jednym
słowem zaznaczając, za kogo się modlimy np. Módlmy się o zdrowie
i błogosławieństwo Boże dla papieża

11

.

11

Warto tu wspomnieć, że nie należy stosować w modlitwie za papieża zwrotu

Ojciec święty, gdyż w liturgii jest ono stosowane dla Boga Ojca.

36

c.

forma najkrótsza: w tej formie podaje się jedynie za kogo się modlimy
np. Módlmy się za Kościół święty.

d.

forma oparta na cytatach z Pisma świętego: najpierw czyta się cytat
z Pisma św., a potem w nawiązaniu do niego – odpowiednią modlitwę
prośby.

e.

forma rozpoczynająca się od zwrotu do Boga lub jednej z Osób
Boskich np. Boże Ojcze, prosimy Cię za Twój święty Kościół…

f.

forma z zapowiedzią intencji: diakon lub inna osoba zapowiada
intencję ogólną (Za Kościół) następnie zgromadzeni podają intencje
szczegółowe np. Módlmy się za Ojca Świętego, Módlmy się za misjonarzy,
itp., następnie diakon zbiera wypowiedziane intencje słowami zachęty
do modlitwy (np. Ciebie prosimy) [6] (forma nadająca się do
zastosowania w grupach formacyjnych)

W każdej formie powinno się zaznaczyć, kiedy kończy się wezwanie,
a powinna zacząć od-powiedź wiernych. Wezwania przeznaczone do
śpiewu muszą posiadać odpowiednią rytmikę i słowa, aby dało się
je wyraźnie zaśpiewać.

2. Formy odpowiedzi wiernych:
a.

aklamacja Wysłuchaj nas, Panie lub inna;

b.

modlitwa w ciszy;

c.

dłuższa

forma

błagalna

wypowiadana

przez

wszystkich

zgromadzonych;

d.

dłuższa forma błagalna potwierdzona przez wiernych przez Amen;

e.

modlitwa w ciszy zakończona aklamacją.

Więcej propozycji można znaleźć w [3-4].

Wykonanie modlitwy wiernych

Jak już wspomniano, wprowadzenie do modlitwy wiernych i jej

zakończenie należy do przewodniczącego liturgii, który kieruje modlitwą
z miejsca przewodniczenia

12

. Intencje są podawane z ambony lub innego

odpowiedniego miejsca (OWMR 138). Wydaje się zatem, że najlepiej, by
intencje podawać z ambony. Jeśli jest to niemożliwe lub trudne, można
wybrać odpowiednie miejsce (najlepiej w prezbiterium lub blisko niego).

12

Poprzednie wydanie OWMR dopuszczało też kierowanie modlitwą z ambony

(punkt 99).

37

Gdy konieczne jest nagłośnienie, osoby podające intencje muszą mieć
dostęp do mikrofonu.

Czytanie lub śpiewanie modlitwy wiernych winno być spokojne,

godne (odpowiedni strój i zachowanie – również przed i po modlitwie)
i wyraźne. Kartki z czytelnie wydrukowanym lub napisanym tekstem
powinny być odpowiednio przygotowane (nie mogą mieć obszarpanych
brzegów). Godne polecenia jest użycie twardej obwoluty, w którą wkłada
się kartki.

Modlitwa wiernych może być czytana bądź śpiewana przez więcej

niż jedną osobę: poszczególne intencje mogą być czytane kolejno przez
różne osoby albo każda intencja z podziałem na dwie osoby (jest to
naturalne w formie z cytatami z Pisma świętego). W przypadku śpiewu
schola może śpiewać całą intencję wraz z końcową frazą przed aklamacją
ludu lub też dzielić śpiew z kantorem. Można też intencję wypowiadać
a śpiewać tylko końcową frazę. Należy podkreślić, że w przypadku śpiewu
musi on być bardzo wyraźny, by wierni dobrze rozumieli intencje,
w których się modlą.

Jeśli modlitwa wiernych jest wykonywana przez więcej osób

i wymaga ich dłuższego przejścia np. do ambony, wtedy dojście i odejście
powinno odbywać się wspólnie a nie pojedynczo [5].

Najczęstsze błędy [3]
1.

Za dużo wezwań (wg zalecenia 177 Konferencji Plenarnej
Episkopatu Polski z 1980 roku nie może ich być więcej niż 6);

2.

Inna kolejność wezwań (dopuszczalna w przypadku Mszy św.
z udzielaniem sakramentów);

3.

Zbyt skomplikowane rozważania, zbyt długie wezwania (Pan Bóg
wie, co się dzieje na świecie, nie trzeba Go o tym pouczać);

4.

Różne formy w jednej modlitwie (wszystkie wezwania muszą mieć
jednakową formę);

5.

Zapomnienie

o

istotnym

wydarzeniu

w

życiu

Kościoła

powszechnego lub lokalnego (np. Tydzień Modlitw o Jedność
Chrześcijan, Niedziela Trzeźwości

13

);

6.

Niepodanie szczególnej intencji Mszy Świętej (np. za zmarłego Jana).

13

Nieporozumieniem jest, gdy np. słowa W dzisiejszą niedzielę modlimy się o

trzeźwość rodzin pojawiają się dopiero w trakcie ogłoszeń parafialnych.

38

By uniknąć tych i innych błędów (stylistycznych, teologicznych),
wezwania należy wcześniej przygotować na piśmie i przedstawić do
sprawdzenia osobie kompetentnej (animatorowi, odpowiedzialnemu za
liturgię, księdzu) – stąd spontaniczna modlitwa wiernych nie powinna
mieć miejsca (nawet podczas Eucharystii dla grup specjalnych) [3], choć
niektórzy ją dopuszczają [4].

Modlitwa wiernych podczas rekolekcji i roku formacyjnego
Modlitwa wiernych podczas Eucharystii w czasie rekolekcji oazowych
powinna być zharmonizowana z całą liturgią (zwłaszcza z liturgią słowa
i homilią) jak i z tematyką całego dnia oraz może zawierać szczególne
intencje (np. za solenizanta, za gospodarzy). Samo tworzenie modlitwy
powszechnej powinno przebiegać w atmosferze modlitwy, dlatego też
dobrym zwyczajem jest, gdy grupa pisząca modlitwę wiernych
w poprzednim dniu nie ma innych dyżurów, o ile jest to możliwe. Podział
pracy w układaniu modlitwy wiernych między animatora i uczestników
zależy od stopnia rekolekcji oraz umiejętności uczestników. Wydaje się, że
można przyjąć, iż uczestnicy Oazy II stopnia powinni umieć samodzielnie
napisać modlitwę wiernych, choć pomoc i kontrola ze strony animatora
może być czasem niezbędna

14

.

Jak już wspomniano modlitwa wiernych powinna być wcześniej

napisana i sprawdzona (dotyczy to zarówno rekolekcji oazowych jak
i Eucharystii w parafii w ciągu roku). Należy też zadbać, by osoby
czytające modlitwę wiernych wiedziały, skąd mają ją czytać (ambona lub
inne odpowiednie miejsce, mikrofon). Oczywista jest też sprawa dobrania
osób, które czytają głośno i wyraźnie oraz ewentualnego przećwiczenia.
W przypadku śpiewu lub większej liczby osób biorących udział
w podawaniu wezwań takie ćwiczenia są wręcz niezbędne. Należy też
odpowiednio wcześniej poinformować przewodniczącego liturgii kapłana
(w miarę potrzeby także organistę, kierownika scholi czy chóru)
o sposobie wykonania modlitwy powszechnej.

Modlitwa wiernych jest jedną z najprostszych form posługi Ruchu

na rzecz parafii i stąd warto właśnie od niej zacząć odnowę liturgii
w parafii. Oazowe rekolekcje mogą być ku temu pierwszym krokiem.

14

Z praktyki wynika, że kontrola bywa niezbędna nawet na III stopniu i KODA.

Należy zwrócić uwagę na niską kulturę językową współczesnej młodzieży i częste
błędy gramatyczne i stylistyczne.

39

Literatura
KKK – Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallottinum, Poznań, 1994.
KL – Konstytucja o Liturgii świętej w: Sobór Watykański II. Konstytucje,

dekrety, deklaracje

, Pallottinum, Poznań.

OWMR – Nowe Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, Pallottinum,

Poznań, 2004.

[1] Jacek Salij OP: Praca nad wiarą, Wydawnictwo „W drodze”, Poznań

1999, strony 26-30.

[2] Wojciech Kosmowski: Modlitwa powszechna, Oaza nr 20 (styczeń-luty

1996) s. 28.

[3] Wojciech Kosmowski: Inicjacja liturgiczna w parafii. Modlitwa powszechna,

Oaza nr 41 (styczeń-luty 2000) ss. 32-34.

[4] Ks. Stanisław Szczepaniec: Różnorodność w celebracji Eucharystii, Oaza nr

50 (lipiec-sierpień 2001) ss. 31-33.

[5] Wojciech Kosmowski: Przygotowanie bezpośrednie i wykonanie modlitwy

wiernych

, Oaza nr 53 (styczeń-luty 2002) s. 33.

[6] Paweł Oleksy Modlitwa Powszechna w Celebracjach Liturgicznych, Zeszyty

formacji Liturgicznej, Kraków 2006.

40

D

ZIEWCZYNA JAKO ANIMATOR

LITURGICZNY

?

Opracował: ks. Rafał Lar

Za mało myśli się i mówi o dziewczynach jako pełniących funkcję

liturgiczną. Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego (OWMR)
wyraźnie wskazuje na funkcje wykonywane w prezbiterium, jak i poza
prezbiterium. Jeśli te pierwsze są w kompetencji animatora liturgicznego,
czyli ceremoniarza, to funkcje liturgiczne spełniane poza prezbiterium
można powierzyć kobietom

15

. Należy to czynić odważnie i śmiało,

zwłaszcza podczas rekolekcji oazowych. Nie trzeba od razu powoływać
do diakonii dodatkowej osoby do pełnienia tej funkcji, można animatorce
grupy zaproponować posługę precentorki, czyli osoby pełniącej funkcję
liturgiczną poza prezbiterium. Określenie „poza prezbiterium” należy
rozumieć jako wskazanie miejsca pełnienia posługi, a nie jej ważności.
Kościół nie jest dodatkiem do prezbiterium, lecz stanowi z nim jedną
całość.

Do posług spełnianych poza prezbiterium należą trzy funkcje

werbalne i dwie funkcje pozawerbalne. W grupie werbalnych znajdują się:
komentator, modlitwa wiernych, śpiew. Do funkcji pozawerbalnych
należy zaliczyć: posługę ładu, posługę procesyjną oraz służba darów.
Krótko o każdej z posług:

Komentator i modlitwa wiernych
Precentorka nie tyle przygotowuje komentarze czy modlitwę

wiernych, ile czuwa nad stroną merytoryczną - sprawdza, pomaga
przygotować, podsuwa wskazówki itp. Dziewczyny wykazują się większą
poprawnością i swobodą językową niż chłopcy. W czasie rekolekcji
animatorka

liturgiczna

może

służyć

radą,

uczestniczyć

w przygotowywaniu komentarzy. Natomiast w liturgii do jej obowiązków
należy towarzyszenie osobie odczytującej komentarze - podprowadza do
mikrofonu, pomaga go ustawić, daje sygnał do odczytu. Ważne jest, aby
pełniąca funkcje animatorki liturgicznej miała opanowane wszystkie
zasady związane z przygotowywaniem komentarzy i sama była
profesjonalistką w tej dziedzinie. Takich dziewczyn nie brakuje!

15

OWMR 70.

41

Śpiew
Posługę kantora czy zespołu śpiewaczego można śmiało

powierzyć dziewczynom (2-3 animatorki). Odpowiednikiem dyrygenta
będzie tu precentorka, która zajmie się stroną koordynującą śpiew.
W odpowiednim momencie zaprosi do śpiewu, przygotuje i poda
odpowiedni tekst. Chodzi tu szczególnie o aklamację przed Ewangelią,
która powinna być wykonywana poza prezbiterium. Celem tej posługi jest
przede wszystkim podtrzymywanie śpiewu wiernych, przyczynianie się do
rozśpiewania uczestników liturgii oraz podejmowanie samodzielnych
śpiewów. Zespół śpiewaczy nie wypiera ani nie umniejsza w niczym
posługi animatora muzycznego. Jedynie uzupełnia tę posługę. Animator
muzyczny zajmuje się głównie instrumentem; w czasie liturgii nie ma
większego wpływu na wiernych. Jest to zadanie dla kantora czy zespołu
śpiewaczego. Precentorka pełni tu rolę współpracownika animatora
muzycznego.

Posługa ładu
Ta funkcja liturgiczna jest także zarezerwowana dla dziewczyn.

Katechizm Służby Liturgicznej określa ich zadania bardziej szczegółowo:
ogólne zadanie służby ładu polega na trosce o usuwanie wszystkiego,
co mogłoby zakłócać spokój i skupienie modlitewne w zgromadzeniu.
Można tu wyliczyć dla przykładu następujące zadania: służba przy
drzwiach, aby nie było zatłoczone przejście, zapraszanie do zajmowania
wolnych miejsc, czuwanie, aby spóźniający się nie zakłócali skupienia
i porządku, aby osoby nieodpowiednio ubrane nie wchodziły do kościoła
(bardzo aktualne w miejscach turystycznych), zamykanie drzwi lub okien,
gdy z ulicy dobiegają hałasy, zapobieganie przeciągom, uspokajanie lub
delikatne wyprowadzanie dzieci płaczących, troska o porządek przy
procesjach, zwłaszcza przy procesji komunijnej, troska o apteczkę czy
kontakt z pielęgniarką (w większych zgromadzeniach) dla osób, które
zasłabną itp. Ogólnie rzecz biorąc, zadanie służby ładu można określić
jako dopomaganie zgromadzeniu do skupienia modlitewnego. Słusznie,
jeśli osoby pełniące służbę ładu jakoś tę funkcję zaznaczą w swoim stroju,
żeby każdy z uczestników liturgii wiedział, że może się zwrócić do nich
o pomoc. Służba ładu podejmuje także troskę o czystość i wystrój ołtarza
i kościoła. Czyni to, mając na uwadze zalecenia: „W wystroju kościoła
należy dążyć raczej do prostoty niż do przepychu. W doborze elementów

42

zdobniczych należy dbać o prawdziwość rzeczy, a ponadto zmierzać do
tego, by te elementy służyły pouczaniu wiernych i odpowiadały godności
miejsca świętego”

16

. Posługa ładu została tu ukazana bardzo szeroko.

Większość wymienionych sytuacji nie zachodzi w warunkach
rekolekcyjnych, tym bardziej jeśli wspólnota nie uczestniczy w Mszach
parafialnych. Dzień Wspólnoty na pewno jest wyzwaniem, również
czystość i wystrój ołtarza pozostawiają nieraz wiele do życzenia,
zwłaszcza kiedy używa się czerwonego wina do Mszy świętej.
Współcześnie jest zapotrzebowanie na tego typu posługę. Rekolekcje są
szansą, aby przygotować dziewczyny do tej posługi w warunkach
parafialnych.

Posługa procesyjna

(poza rekolekcjami)

Nieco poszerzony charakter w stosunku do służby ładu ma służba

procesyjna. Możliwości włączenia się dziewcząt odpowiednio ubranych są
w czasie procesji bardzo duże. Szczególnie dotyczą one czuwania nad
dziećmi, sypiącymi kwiaty oraz niesienia symboli liturgicznych.

Służba darów
Na każdych rekolekcjach i w wielu już parafiach na ołtarz

przynoszone są dary chleba i wina. Dokumenty Kościoła zalecają, aby
przynoszenie darów odbywało się w formie procesji. „Doskonalszy
sposób uczestniczenia we Mszy świętej polega tu na tym, że po komunii
kapłana wierni przyjmują Ciało Pańskie z tej samej ofiary”

17

. Piękny to

zwyczaj, kiedy wchodzący do świątyni osobiście przełożą chleb do pateny.
To jeszcze bardziej podkreśla udział każdego w ofierze Chrystusa.

Kiedy to przekładanie pozostawione jest bez opieki, to różnie

bywa. Tu odsłania się rola dla precentorki! Sama procesja wymaga
również jej obecności: wyznacza osoby do darów, wzywa je do posługi
w odpowiednim momencie liturgii, podaje im dary, nieraz towarzyszy.

Nie ma wątpliwości, że dziewczyny mają szerokie pole działania

w liturgii. Rekolekcje są niebywałą okazją, aby wezwać żeński laikat do
zaangażowania na rzecz wspólnoty, docelowo w parafiach.

16

OWMR 279.

17

KL 35.

43

44